1. Διδαςκαλύα Αρχαύων
Ελληνικών
Σςελϋντη Αιμιλύα
Αρχαύα
Ελληνικϊ, Ενότητα 8
Αρχαύα

2. Η λύςη του
γόρδιου δεςμού
Αρχαύα
Ελληνικϊ
Ενότητα 7

3. Σα ςωζόμενα ερεύπια τησ φρυγικόσ πόλησ Γόρδιον

5.  Σι εύναι ο γόρδιοσ δεςμόσ;
 ΢χηματύςτε μια φρϊςη με το ‘γόρδιο δεςμό’

6. Ἀλέξανδρος δέ ὡς ἐς Γόρδιον παρῆλθε, πόθος λαμβάνει αὑτόν τήν ἅμαξαν
ἰδεῖν τήν Γορδίου καί τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τόν δεσμόν.
Πρός δέ δή ἄλλοις καί τόδε περί τῆς ἁμάξης ἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε τοῦ
ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τόν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας.
Ἦν δέ ὁ δεσμός ἐκ φλοιοῦ κρανίας καί τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχή
ἐφαίνετο.
Ἀλέξανδρος δέ ὡς ἀπόρως μέν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δέ
περιιδεῖν οὔκ ἤθελε, μή τινα καί τοῦτο ἐς τούς πολλούς κίνησιν
ἐργάσηται, παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τόν δεσμόν καί λελύσθαι ἔφη.
Ἀπηλλάγη δ' οὖν ἀπό τῆς ἁμάξης αὐτός τε καί οἱ ἀμφ' αὐτόν ὡς τοῦ
λογίου τοῦ ἐπί τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ ξυμβεβηκότος.
Καί γάρ καί τῆς νυκτός ἐκείνης βρονταί τε καί σέλας ἐξ οὐρανοῦ
ἐπεσήμαναν καί ἐπί τούτοις ἔθυε τῇ ύστεραίᾳ Άλέξανδρος τοῖς φήνασι
θεοῖς τά τε σημεῖα καί τοῦ δεσμοῦ τήν λύσιν.

7. Ασ προςπαθόςουμε να
καταλϊβουμε το κεύμενο . .
 Ππώτα αρ βάλοςμε τιρ λέξειρ /υπάσειρ στη σωστή
σςντακτική σειπά, για να καταλάβοςμε καλύτεπα το
κείμενο.
 Φύλλο επγασίαρ: 1

9.  Ὡσ δὲ Άλϋξανδροσ παρῆλθεν  Και ο Αλϋξανδροσ όταν (καθώσ)
ϋφταςε ςτο Γόρδιο,
ἐσ Γόρδιον,
 πόθοσ τον πιϊνει να δει την ϊμαξα
 πόθοσ λαμβϊνει αὐτὸν ἰδεῖν του Γόρδιου και το δϋςιμο του
τὴν ἅμαξαν τὴν Γορδύου καὶ ζυγού τησ ϊμαξασ.
τὸν δεςμόν τοῦ ζυγοῦ τῆσ
ἁμϊξησ.
 Και βϋβαια μεταξύ ϊλλων (εκτόσ
 Πρὸσ δὲ δὴ ἄλλοισ καὶ τόδε από ϊλλα) και αυτό λεγόταν (ςαν
ἐμυθεύετο περὶ τῆσ ἁμϊξησ, μύθοσ) για την ϊμαξα,
 ὅςτισ λύςειε τὸν δεςμόν τοῦ  όποιοσ λύςει το δϋςιμο (τον
ζυγοῦ τῆσ ἁμϊξησ, τοῦτον δεςμό) του ζυγού τησ ϊμαξασ,
ότι αυτόσ όταν οριςμϋνο από τη
χρῆναι ἄρξαι τῆσ Ἀςύασ. μούρα να εξουςιϊςει την Αςύα.

10. Ὁ δεζμὸρ δὲ ἦν ἐκ θλοιοῦ
κπανίαρ
Και ο δεζμόρ ήηαν
καηαζκεςαζμένορ από θλούδα
κπανιάρ
καὶ οὔηε ηέλορ οὔηε ἀπσὴ και δε θαινόηαν ούηε (ηο) ηέλορ
ηούηος ἐθαίνεηο. ούηε (η) απσή
ηος.

11. Ἀλέξανδπορ δὲ ὡρ εἶσεν μὲν Και ο Αλέξανδπορ, επειδή αδςναηούζε να
ἀπόπυρ ἐξεςπεῖν λύζιν ηοῦ βπει ηπόπο να λύζει ηο δεζμό,
δεζμοῦ,
οὐκ ἤθελε δὲ πεπιιδεῖν ἄλςηον, και δεν ήθελε να ηον αθήζει άλςηο,
μὴ καὶ ηοῦηο ἐπγάζηηαι ηινα <επειδή θοβόηαν> μήπυρ και αςηό
κίνηζιν ἐρ ηοὺρ πολλοὺρ, πποκαλέζει κάποια αναηαπασή (κίνηζη
αμθιζβήηηζηρ /εξέγεπζηρ) ζηο πλήθορ,
παίζαρ ηῷ ξίθει διέκοτε ηὸν αθού σηύπηζε με ηο ξίθορ, έκοτε ηο
δεζμὸν δεζμό
καὶ ἔθη λελύζθαι. και είπε όηι έσει λςθεί (λύθηκε).

12.  Απομακρύνθηκε, λοιπόν,
 Ἀπηλλϊγη δ’ οὖν ἀπό τῆσ από την ϊμαξα και ο ύδιοσ
ἁμϊξησ αὐτόσ τε καὶ οἱ ἀμφ’ και οι ςύντροφού του (οι
αὐτόν γύρω από αυτόν),
 ὡσ ξυμβεβηκότοσ τοῦ λογύου  με την ιδϋα ότι ο χρηςμόσ
τοῦ ἐπὶ τῇ λύςει τοῦ δεςμοῦ. εύχε εκπληρωθεύ για τη
λύςη του δεςμού (επειδό
ο λόγοσ ςχετικϊ με το
λύςιμο του δεςμού εύχε
ςυμβεύ).

13. Καὶ γὰπ καὶ ηῆρ νςκηὸρ
ἐκείνηρ βπονηαὶ ηε καὶ
ζέλαρ ἐξ οὐπανοῦ Και ππάγμαηι και ηη νύσηα
ἐπεζήμηναν∙ εκείνη βπονηέρ και θυρ από
ηον οςπανό έδυζαν ζημείο
επιδοκιμαζίαρ (ηο
επιβεβαίυζαν με ζημάδια).
καὶ ἐπὶ ηούηοιρ ηῇ Και για αςηό ηον λόγο (εξαιηίαρ
ὑζηεπαίᾳ Ἀλέξανδπορ αςηών) ηην επόμενη μέπα ο
ἔθςε ηοῖρ θεοῖρ Αλέξανδπορ ππόζθεπε θςζίερ
ηοῖρ θήναζι ηὰ ηε ζημεῖα ζηοςρ θεούρ
καὶ ηὴν λύζιν ηοῦ πος (ηος) θανέπυζαν ηα
δεζμοῦ. ζημάδια και ηον ηπόπο λύζηρ
ηος δεζμού.

15.  Ἀλϋξανδροσ δὲ ὡσ παρῆλθε ἐσ  πόθοσ τον πιϊνει να δει την
Γόρδιον, ϊμαξα του Γόρδιου και το
δϋςιμο του ζυγού τησ ϊμαξασ.
 πόθοσ αὐτὸν λαμβϊνει ἰδεῖν
τὴν ἅμαξαν τὴν Γορδύου καὶ  Και ο Αλϋξανδροσ όταν
τὸν δεςμόν τοῦ ζυγοῦ τῆσ (καθώσ) ϋφταςε ςτο Γόρδιο,
ἁμϊξησ.
 Και βϋβαια μεταξύ ϊλλων
 Πρὸσ δὲ δὴ ἄλλοισ καὶ τόδε (εκτόσ από ϊλλα) και αυτό
ἐμυθεύετο λεγόταν (ςαν μύθοσ) για την
περὶ τῆσ ἁμϊξησ, ϊμαξα
 ότι αυτόσ όταν οριςμϋνο από
 ὅςτισ λύςειε τὸν δεςμόν τοῦ
ζυγοῦ τῆσ ἁμϊξησ, τη μούρα να εξουςιϊςει την
Αςύα
 τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆσ
 όποιοσ λύςει το δϋςιμο (τον
Ἀςύασ.
δεςμό) του ζυγού τησ ϊμαξασ,

16.  Ὁ δεςμὸσ δὲ ἦν ἐκ  και δε θαινόηαν ούηε
φλοιοῦ κρανύασ (ηο) ηέλος ούηε (η)
αρτή ηοσ.
 καὶ οὔτε τϋλοσ οὔτε ἀρχὴ
 Και ο δεζμός ήηαν
τούτου ἐφαύνετο. καηαζκεσαζμένος από
θλούδα κρανιάς

17.  Και επειδό ο
 Ἀλϋξανδροσ δὲ ὡσ εἶχεν
μὲν ἀπόρωσ ἐξευρεῖν Αλϋξανδροσ,
λύςιν τοῦ δεςμοῦ, αδυνατούςε να βρει
τρόπο να λύςει το δεςμό,
 οὐκ ἤθελε δὲ περιιδεῖν  Επειδό φοβόταν μόπωσ
ἄλυτον, και αυτό προκαλϋςει
κϊποια αναταραχό
 μὴ καὶ τοῦτο ἐργϊςηται (κύνηςη αμφιςβότηςησ
τινα κύνηςιν ἐσ τοὺσ /εξϋγερςησ) ςτο πλόθοσ ,
πολλοὺσ,
 αφού χτύπηςε με το
 παύςασ τῷ ξύφει διϋκοψε ξύφοσ, ϋκοψε το δεςμό
τὸν δεςμὸν  και εύπε ότι ϋχει λυθεύ
 καὶ ἔφη λελύςθαι. (λύθηκε).
 Και δεν όθελε να τον

αφόςει ϊλυτο,

18.  Ἀπηλλϊγη δ’ οὖν ἀπὸ  Και πρϊγματι και τη νύχτα
τῆσ ἁμϊξησ αὐτὸσ τε εκεύνη βροντϋσ και φωσ από
καὶ οἱ ἀμφ’ αὐτὸν τον ουρανό ϋδωςαν ςημεύο
επιδοκιμαςύασ (το
επιβεβαύωςαν με ςημϊδια).
 ὡσ τοῦ λογύου
ξυμβεβηκότοσ τοῦ ἐπὶ
τῇ λύςει τοῦ δεςμοῦ.  με την ιδϋα ότι ο χρηςμόσ εύχε
εκπληρωθεύ για τη λύςη του
δεςμού (επειδό ο λόγοσ
 Καὶ γὰρ καὶ τῆσ νυκτὸσ ςχετικϊ με το λύςιμο του
ἐκεύνησ βρονταὶ τε καὶ δεςμού εύχε ςυμβεύ).
ςϋλασ ἐξ οὐρανοῦ
ἐπεςόμηναν∙
 Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από
την ϊμαξα και ο ύδιοσ και οι
ςύντροφού του (οι γύρω από
αυτόν),

19.  καὶ ἐπὶ τούτοισ τῇ  που (του) φανϋρωςαν
ὑςτεραύᾳ Ἀλϋξανδροσ τα ςημϊδια και τον
ἔθυε τοῖσ θεοῖσ τρόπο λύςησ του
δεςμού.
 τοῖσ φόναςι τὰ τε  Και για αυτό τον λόγο
ςημεῖα καὶ τὴν λύςιν (εξαιτύασ αυτών) την
τοῦ δεςμοῦ. επόμενη μϋρα ο
Αλϋξανδροσ πρόςφερε
θυςύεσ ςτουσ θεούσ

21. Απαντϊμε : ςτη νεοελληνικό ςτην αρχαιοελληνικό
 Πού ϋφταςε ο Αλϋξανδροσ;
 Σι θϋληςε ο Αλϋξανδροσ;
Γιατύ;
 Σι λεγόταν για την ϊμαξα;
 Πώσ περιγρϊφεται ο
γόρδιοσ δεςμόσ;
 Μπόρεςε ο Αλϋξανδροσ να
βρει τη λύςη;
 Γιατύ δεν όθελε να τον
αφόςει ϊλυτο;

22. Απαντϊμε : ςτη νεοελληνικό ςτην αρχαιοελληνικό
 Πώσ ξεπϋραςε τισ
δυςκολύεσ ο Αλϋξανδροσ;
 Σι ϋκανε ο Αλϋξανδροσ και
οι ςύντροφού του μετϊ τη
λύςη;
 Σι ςυνϋβη εκεύνη τη νύχτα;
 Σι ϋκανε την επόμενη μϋρα
ο Αλϋξανδροσ και γιατύ;

23.  Μπορεύτε να διακρύνετε το βαθύτερο ςκοπό του
Αλϋξανδρου που προκύπτει μϋςα από την επιθυμύα του
να δει την ϊμαξα;
η κατϊκτηςη τησ Αςύασ
 Μπορεύτε να ςχηματύςετε γνώμη για κϊποια βαςικϊ
ςτοιχεύα του χαρακτόρα του (μϋςα από το κεύμενο);
ευςϋβεια, τόλμη, ευφυύα, κριτικό
ικανότητα, αποφαςιςτικότητα
 Σι ρόλο παύζουν οι χρηςμού και τα θεώκϊ ςημϊδια ςτη
ζωό των αρχαύων Ελλόνων;
΢ημαντικό ρόλο –παραδεύγματα . . .

24. παρῆλθεν = αόρ. του ρ. παρϋρχομαι = φτϊνω > ϋφταςε (πβ.
ν.ε. παρελθόν)
 ἐμυθεύετο = πρτ. του ρ. μυθεύομαι = λϋγω (πρβλ. μύθευμα,
μυθιςτόρημα, μύθοσ)
 ἄρξαι = του ρ. ἄρχω = εξουςιϊζω (πβ. ν. ε. ϊρχοντασ, αρχϋσ του
τόπου)
 ἐξευρεῖν = του ρ. ἐξευρύςκω = βρύςκω (πβ. ν.ε. εξεύρεςη,
εφεύρεςη, εφευρϋτησ, εύρετρα)
 ἀπηλλϊγη = του ρ. ἀπαλλϊττομαι > απαλλϊχτηκε (πβ. ν.ε.
απαλλαγό)
 Ξυμβεβηκότοσ < ςυμβαύνω (πβ. ν.ε. ςυμβϊν)
 ἐπεςόμηναν = του ρ. ἐπιςημαύνω (πβ. ν.ε. επιςόμανςη, ςημεύο,
ςημαντικόσ)

26. Ἀλέξανδροσ δὲ ὡσ ἐσ Γόρδιον παρῆλθε, πόθοσ λαμβάνει
αὐτὸν τὴν ἅμαξαν ἰδεῖν τὴν Γορδίου καὶ τοῦ ζυγοῦ τῆσ
ἁμάξησ τὸν δεςμόν. Πρὸσ δὲ δὴ ἄλλοισ καὶ τόδε περὶ τῆσ
ἁμάξησ ἐμυθεύετο, ὅςτισ λύςειε τοῦ ζυγοῦ τῆσ ἁμάξησ
τὸν δεςμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆσ Ἀςίασ. Ἦν δὲ ὁ
δεςμὸσ ἐκ φλοιοῦ κρανίασ καὶ τούτου οὔτε τέλοσ οὔτε
ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδροσ δὲ ὡσ ἀπόρωσ μὲν εἶχεν
ἐξευρεῖν λύςιν τοῦ δεςμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ
ἤθελε, μή τινα καὶ τοῦτο ἐσ τοὺσ πολλοὺσ κίνηςιν
ἐργάςηται, παίςασ τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεςμὸν καὶ
λελύςθαι ἔφη. Ἀπηλλάγη δ’ οὖν ἀπὸ τῆσ ἁμάξησ αὐτόσ τε
καὶ οἱ ἀμφ' αὐτὸν ὡσ τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύςει τοῦ
δεςμοῦ ξυμβεβηκότοσ. Καὶ γὰρ καὶ τῆσ νυκτὸσ ἐκείνησ
βρονταί τε καὶ ςέλασ ἐξ οὐρανοῦ ἐπεςήμηναν· καὶ ἐπὶ
τούτοισ ἔθυε τῇ ὑςτεραίᾳ Ἀλέξανδροσ τοῖσ φήναςι θεοῖσ
τά τε ςημεῖα καὶ τοῦ δεςμοῦ τὴν λύςιν.

28. Αρχαύα Ελληνικό / Νϋα Ελληνικό Νϋα Ελληνικό
ζεύω [= τοποθετώ ζώα ςτον ζυγό, για να ςύρουν φορτύο],
ἡ ζεῦξισ (-η) [= (α.ε.) 1. η ςύνδεςη, 2. το ζϋψιμο αλόγων]
ζϋψιμο
τὸ ζεῦγμα [= (α.ε.) το μϋςο που χρηςιμοποιεύται για τη
ζευγϊσ [= ο ζευγύτησ]
ςύνδεςη]
τὸ ζεῦγοσ, τὸ ζευγάριον (-ι) ζευγαρώνω
ὁ ζευγίτησ ζευγαρωτόσ
ζευκτήριοσ [= (α.ε.) ο κατϊλληλοσ για ζεύξη] ζυγαριϊ
ζευκτόσ ζύγιςμα
ζυγόω, ζυγῶ (-ώνω) [= (α.ε.) ενώνω κϊτω από τον ύδιο
ζύγιςη
ζυγό, (ν.ε.) πληςιϊζω]
τὸ ζυγόν και ὁ ζυγόσ ζύγι
τὸ ζύγωμα ζυγωματικόσ
ζευγηλάτησ [= (α.ε.) ο οδηγόσ ζεύγουσ βοδιών, ο
ζυγοςτϊθμιςη
ζευγύτησ, (ν.ε.) ο ζευγολϊτησ]
ἡ διάζευξισ (-η) διαζύγιο
ἡ ςύζευξισ (-η) διαζευκτόριο
ὁ ςυζυγήσ [= αυτόσ που εύναι ςυνδεδεμϋνοσ με ϊλλον ςε
διαζευγμϋνοσ
ενιαύο ςύνολο]
ἡ ςυζυγία ςύζευγμα [= το αποτϋλεςμα τησ ςύζευξησ]
ςύζυγοσ ςυζυγικόσ
ὁ ὁμόζυξ (ν.ε. ομόζυγοσ)

30. Λύγη ειςαγωγό δε βλϊπτει ό
μϊθε τα τώρα που εύναι
νωρύσ, γιατύ μετϊ...
Ποια ρήματα λέγονται βαρύτονα;
Βαρύτονα λϋγονται τα ρόματα που δεν τονύζονται ςτη λόγουςα, π.χ.
λύω, νομύζω, διώκω
Για να σχηματίσουμε τους χρόνους πρέπει να ξέρουμε τι είναι
το θέμα και ο χαρακτήρας
Θέμα είναι το αμετάβλητο μέρος μια κλιτής λέξης, δηλαδή το
μέρος εκείνο που δεν αλλάζει μορφή όταν κλίνεται μια λέξη.
Σα ρόματα ϋχουν δύο θϋματα:
α) το ρηματικό θϋμα, που εύναι το αρχικό θϋμα το οπούο χρηςιμεύει ωσ
βϊςη ςτο ςχηματιςμό των χρονικών θεμϊτων του ρόματοσ,
β) το χρονικό θϋμα, που εύναι το ιδιαύτερο θϋμα με το οπούο
ςχηματύζονται οι τύποι οριςμϋνου χρόνου ό χρόνων. Σο χρονικό θϋμα
προϋρχεται από το ρηματικό θϋμα και με διϊφορεσ αλλαγϋσ (τισ οπούεσ
θα δούμε παρακϊτω) μεταςχηματύζεται ςτουσ διϊφορουσ χρόνουσ.

31. 1ο Παράδειγμα:
Το ρηματικό θέμα του ρήματος λύω είναι το λυ-
Το χρονικό θέμα του ρήματος λύω:
•για τον ενεστώτα και τον παρατατικό είναι λυ-
•για το μέλλοντα και τον αόριστο είναι: λυσ-
•για τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και το συντελεσμένο μέλλοντα
είναι: λελυκ-
2ο Παράδειγμα (λίγο περίεργο):
Το ρηματικό θέμα του ρήματος βλάπτω είναι το βλαβ-
Το χρονικό θέμα του ρήματος βλάπτω:
•για τον ενεστώτα και τον παρατατικό είναι βλαπτ-
•για το μέλλοντα και τον αόριστο είναι: βλαψ-
•για τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και το συντελεσμένο μέλλοντα
είναι: βεβλαφ-

32. Για να σχηματίσουμε τους χρόνους θα χρησιμοποιούμε το χρονικό θέμα.
Το χρονικό θέμα του ρήματος το βρίσκουμε αν αφαιρέσουμε την
κατάληξη -ω-
Χαρακτήρας είναι το τελευταίο γράμμα του θέματος, π.χ.
1) Έχουμε το ρήμα λύω. Αφαιρώ την κατάληξη -ω και μένει το θέμα λυ-
Το τελευταίο γράμμα του θέματος, δηλ. το -υ- είναι ο χαρακτήρας.
2) Έχουμε το ρήμα διώκω. Αφαιρώ την κατάληξη -ω και μένει το θέμα
διωκ-
Το τελευταίο γράμμα του θέματος, δηλ. το -κ- είναι ο χαρακτήρας.
Αν ο χαρακτήρας είναι φωνήεν τότε το ρήμα λέγεται φωνηεντόληκτο,
αν ο χαρακτήρας είναι σύμφωνο τότε το ρήμα λέγεται συμφωνόληκτο
Παράδειγμα:
στρατεύω > θέμα = στρατευ- χαρακτήρας = -υ- > φωνηεντόληκτο
γράφω > θέμα = γραφ- χαρακτήρας -φ- > συμφωνόληκτο

33. ΠΕΙΘΩ ΢ΤΜΥΩΝΟΛΗΚΣΟ
ΙΔΡΤΩ ΥΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΟ
ΠΑΤΩ ΥΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΟ
ΓΡΑΥΩ ΢ΤΜΥΩΝΟΛΗΚΣΟ
ΑΚΟΤΩ ΥΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΟ
ΑΛΙΕΤΩ ΥΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΟ
ΒΑΛΛΩ ΢ΤΜΥΩΝΟΛΗΚΣΟ
ΔΑΚΝΩ ΢ΤΜΥΩΝΟΛΗΚΣΟ
ΠΑΙΔΕΤΩ ΥΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΟ
ΑΜΑΡΣΑΝΩ ΢ΤΜΥΩΝΟΛΗΚΣΟ

34. λύ- ω
λύ- εις
Για να σχηματίσουμε τον
λύ- ει
ενεστώτα των βαρύτονων
λύ- ομεν
ρημάτων προσθέτουμε στο
λύ- ετε χρονικό θέμα του ρήματος
λύ- ουσιν τις καταλήξεις του
Ενεστώτα.

35. Να δούμε πρώτα τι γύνεται με τα νϋα ελληνικϊ.
Έςτω ότι ϋχουμε ςτον ενεςτώτα το ρόμα λύνω. ΢τον παρατατικό
λϋμε ϋλυνα. Για να ςχηματύςουμε τον παρατατικό προςθϋςαμε
ςτην αρχό του θϋματοσ ϋνα -ε- . Αυτό γύνεται ςχεδόν ς' όλα τα
ρόματα που αρχύζουν από ςύμφωνο, π.χ. γρϊφω >
ϋγραφα, δϋνω> ϋδενα, τρϋχω > ϋτρεχα κ.τ.λ.. Σο ύδιο γύνεται και
ςτα αρχαύα. Ασ το μελετόςουμε όμωσ αναλυτικϊ.
Για να ςχηματύςουμε τον παρατατικό των
βαρύτονων, προςθϋτουμε ςτο χρονικό θϋμα του ενεςτώτα τισ
καταλόξεισ του παρατατικού, δηλαδό, για το ρόμα λύω
παύρνουμε το θϋμα λυ- και προςθϋτουμε την κατϊληξη του
παρατατικού -ον.
΢την αρχό όμωσ πρϋπει να βϊλουμε και την αύξηςη, (όπωσ και
ςτα νϋα ελληνικϊ) η οπούα εύναι δύο ειδών: ςυλλαβικό και
χρονικό

36. Τι είναι η συλλαβική αύξηση;
Συλλαβική αύξηση είναι η προσθήκη στην αρχή του
θέματος ενός -ἐ- (Προσοχή! παίρνει ψιλή). Λέγεται
συλλαβική επειδή προστίθεται μια νέα συλλαβή.
Πότε βάζουμε συλλαβική αύξηση;
Συλλαβική αύξηση βάζουμε, όταν το ρήμα αρχίζει
από σύμφωνο,
π.χ. λύω > ἔλυον, διώκω > ἐδίωκον, φεύγω > ἔφευγον
Τι είναι η χρονική αύξηση;
Χρονική αύξηση είναι η μετατροπή ενός βραχύχρονου
φωνήεντος σε μακρόχρονο, παθαίνει δηλαδή
έκταση!!!

37. Πότε βάζουμε χρονική
αύξηση;
Χρονική αύξηση βάζουμε όταν
το ρήμα αρχίζει από φωνήεν.
Δηλαδή τι κάνουμε;
Κάνουμε κάποιες αλλαγές σε
μερικά φωνήεντα.
Ποιες είναι οι αλλαγές;
Με λίγα λόγια κάποια
φωνήεντα αλλάζουν, όπως
φαίνεται στη συνέχεια.

38. Ενεστώτας Παρατατικός
ᾰ > η ἀγοράζω > ἠγόραζον
αι > ῃ αἰχμαλωτίζω > ᾐχμαλώτιζον
α
> αυ αὐξάνω > ηὔξανον
υ
ε > η ἐλπίζω > ᾔλπιζον
ει > ῃ εἰκάζω > ἤκαζον
ευ > ηυ εὑρίσκω > ηὕρισκον
ο > ω ὁρίζω > ὥριζον
οι > ῳ οἱκύζω > ᾤκιζον
ῠ > ῡ ὑφαίνω > ὕφαινον
ῐ > ῑ ἱκετεύω > ἱκέτευον

39. ἔ-λυ-ον
ἔ-λυ-ες
ἔ-λυ-ε
ἐ-λύ-ομεν
ἐ-λύ-ετε
ἔ-λυ-ον

40. ἦ και ἦν
ἦςθα
ἦν
ἦμεν
ἦτε
ἦςαν

41. Θα πρέπει να θυμόμαστε κυρίως τις εξής αλλαγές:
α>η
ε>η
ο>ω
Τπομονό, ακόμα δεν
τελειώςαμε!
Τπϊρχουν και οι
εξαιρϋςεισ!!!!!

42. Η αύξηση στα σύνθετα με πρόθεση
Όσα ρήματα είναι σύνθετα με πρόθεση, δεν παίρνουν αύξηση
στην αρχή του ρήματος αλλά ανάμεσα στην πρόθεση και το
ρήμα, δηλαδή το ρήμα δια-γράφω, που είναι σύνθετο με την
πρόθεση διά, στον παρατατικό δε θα γίνει ἐ διά γραφον αλλά
δι-έ-γραφον. Αυτή η αύξηση λέγεται εσωτερική.
Παρόμοια είναι και τα νέα ελληνικά: Ο παρατατικός του
ρήματος δια-γράφω κάνει διέ-γραφα και όχι ε-διά-γραφα!
Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό πρόθεση
Το ίδιο συμβαίνει και στα παρασύνθετα.
(Παρασύνθετα είναι τα ρήματα που παράγονται από μια
σύνθετη λέξη,
π.χ. ἐγ-κώμιον > ἐγκωμιάζω)
Το ρήμα ἐγκωμιάζω δε θα γίνει ἐγκωμίαζον αλλά ἐν-ε-
κωμίαζον

43. Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό που
δεν είναι πρόθεση
Τα παρασύνθετα όμως με πρώτο συνθετικό άλλη
λέξη εκτός από πρόθεση παίρνουν τη συλλαβική
αύξηση στην αρχή, π.χ. φιλό-σοφος > φιλοσοφῶ >
ἐφιλοσόφουν, ἄ-δικος > ἀδικῶ > ἠδίκουν
Προςοχό:
Η πρόθεςη ἐκ μπροςτϊ από φωνόεν γύνεται
ἐξ, π.χ.
πϋμπω > ἔ-πεμπον, ἐκ-πϋμπω > ἐξ-ϋ-
πεμπον
Σο ν τησ πρόθεςησ ςυν που τρϋπεται ςε
διϊφορα ςύμφωνα επανϋρχεται μπροςτϊ
από το ἐ- τησ ςυλλαβικόσ αύξηςησ, π.χ.
γρϊφω > ἔγραφον, ςυγγρϊφω > ςυν-ϋ-

44. ΢χηματιςμόσ παρατατικού
Για να ςχηματύςουμε τον παρατατικό ςτα
αρχαύα ελληνικϊ, παύρνουμε το θϋμα του
ρόματοσ από τον ενεςτώτα και:
α) προςθϋτουμε ςτην αρχό την αύξηςη:
1. ςυλλαβικό (ἐ), αν το θϋμα αρχύζει από
ςύμφωνο,
2. χρονικό, αν το θϋμα αρχύζει από φωνόεν
β) προςθϋτουμε ςτο τϋλοσ τισ καταλόξεισ
του παρατατικού.
Φρειϊζεται να προςϋξουμε:
α) τα ςύνθετα με πρόθεςη
β) τα παραςύνθετα με πρόθεςη
γ) τα ςύνθετα χωρύσ πρόθεςη

45. ΕΝΕ΢ΣΩΣΑ΢ ΠΑΡΑΣΑΣΙΚΟ΢
ΘΕΡΑΠΕΤΩ --ΘΕΡΑΠΕΤΟΝ
ΚΩΛΤΩ --ΚΩΛΤΟΝ
ΑΜΕΙΒΩ --ΜΕΙΒΟΝ
ΓΡΑΥΩ --ΓΡΑΥΟΝ
΢ΣΡΕΥΩ --΢ΣΡΕΥΟΝ
ΠΛΕΚΩ --ΠΛΕΚΟΝ
ΣΑΣΣΩ --ΣΑΣΣΟΝ
ΟΝΟΜΑΖΩ --ΝΟΜΑΖΟΝ
ΡΙΠΣΩ ---ΡΙΠΣΟΝ
ΚΡΤΠΣΩ --ΚΡΤΠΣΟΝ

46. διώκω
ἐδύωκ
ἐδύωκ
ἐδύωκ
ἐδιώκ
ἐδιώκ
ἐδύωκ

47. Για να σχηματίσουμε τον αόριστο χρησιμοποιούμε το θέμα έτσι
όπως διαμορφώθηκε στο μέλλοντα, (δηλαδή με το -σ- ή -ψ- ή -ξ-
ανάμεσα στο θέμα και στην κατάληξη) και προσθέτουμε τις
καταλήξεις του αόριστου. Οι καταλήξεις μοιάζουν με εκείνες της
νέας ελληνικής.
Προσοχή όμως στην κατάληξη του β' ενικού!
Έχει αύξηση ο αόριστος;
Ο αόριστος έχει αύξηση όπως ο παρατατικός. Όσες αλλαγές έγιναν
στον παρατατικό οι ίδιες ισχύουν και για τον αόριστο. Θα έχουμε
συνεπώς και συλλαβική και χρονική αύξηση.

48. ἔ-λυ-σ-α
Επειδό ςε
βλϋπω να
ἔ-λυ-σ-ας
ςκϋφτεςαι ότι
ἔ-λυ-σ-ε εύναι δύςκολα,
μόπωσ ςε
ἐ-λύ-σ-αμεν βοηθόςουν οι
αςκηςούλεσ
ἐ-λύ-σ-ατε που
ακολουθούν;
ἔ-λυ-σ-αν

49. ΕΝΕ΢ΣΩΣΑ΢ ΑΟΡΙ΢ΣΟ΢
ΘΕΡΑΠΕΤΩ
ΚΩΛΤΩ
ΑΜΕΙΒΩ
ΓΡΑΥΩ
΢ΣΡΕΥΩ
ΠΛΕΚΩ
ΣΑΣΣΩ
ΟΝΟΜΑΖΩ
ΡΙΠΣΩ
ΚΡΤΠΣΩ

50. ΕΝΕ΢ΣΩΣΑ΢ ΠΑΡΑΣΑΣΙΚΟ΢ ΜΕΛΛΟΝΣΑ΢ ΑΟΡΙ΢ΣΟ΢
ΛΤΩ
ΕΓΡΑΥΕ΢
ΔΙΩΞΕΙ
ΕΣΑΞΑΜΕΝ
ΕΠΕΙΘΕΣΕ
ΕΒΛΑΨΑΝ

51. ΠΡΟΣΑ΢Η ΠΑΡΑΣΑΣΙΚΟ΢ ΜΕΛΛΟΝΣΑ΢ ΑΟΡΙ΢ΣΟ΢
Ἥρα δύο δρϊκοντασ πϋμπει αὐτῷ
Ὁ Θουκυδύδησ γρϊφει τὴν
ςυγγραφόν.
Ὁ ςοφιςτόσ οὐ πεύθει με.
Ὁ δικαςτόσ κολϊζει τοὺσ κακούσ.
Ὁ υἱὸσ διαςκορπύζει τὴν οὐςύαν
αὐτοῦ.
Βαςιλεῖσ ἄρχουςι τῶν Περςῶν.
Οἱ Πϋρςαι ἐπιβουλεύουςι τοῖσ
Ἴωςιν.
Πϊντεσ Ἰςχόμαχον ἐπονομϊζουςιν
ἀγαθόν.
Πρωταγόρασ διδϊςκει τὴν ῥητορικό.
Οἱ τύραννοι οὐδὲν ἀξιόλογον ἔργον
πρϊττουςιν.