Promoting sport and recreation among polish society by Dr gabriel bobula, University of Rzeszow

1. „Propagowanie sportu i rekreacji
wśród społeczeństwa polskiego
w aspekcie zdrowego stylu życia”
dr Gabriel Bobula

2. Kultura Fizyczna
WF Sport Rekreacja Rehabilitacja

3. Formy uczestnictwa w kulturze fizycznej:
Formy uczestnictwa
w kulturze fizycznej
wg Kabsha:

5. Miejsce i wartość nauk o kulturze fizycznej ewoluowały na
przestrzeni wieków.
Rola i ich znaczenie zmieniały się począwszy od zadań typowo
utylitarnych po działania zmierzające w kierunku podniesienia
jakości życia i zapewnienia zdrowia.
Dokonano znacznego postępu w dziedzinie nauk o kulturze
fizycznej. Zmiany te dotyczyły m. in odejścia od biotechnicznego
stylu w edukacji fizycznej po zainteresowanie się humanistycznym
podejściem kształcenia i wychowania do wartości ciała.

6. Przedszkole

7. Szkoła

8. Szkoła jest pierwszą po rodzinie instytucją, wywierającą
znaczący wpływ na postawy młodych ludzi.
Wychowanie fizyczne może odegrać decydującą rolę
w kształtowaniu pozytywnej postawy wobec aktywności
fizycznej na wszystkich jej poziomach, od elementarnego aż
do mistrzostwa sportowego.

9. Aktywność człowieka na przestrzeni
III wieków wg Winiarskiego

12. Koperta studenci
Koperta studentki
27,2 27,1
26,4
25,1
25,3
30,7
30,5
28,7 28,6
27,9
28,2
1962
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1987
1992
1998
1999
2001
2003
2005
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
Średni czas biegu po kopercie studentów i studentek w poszczególnych latach

13. Sport

14. Definicja
Mianem sportu określamy świadomą oraz dobrowolną działalność lub
aktywność ruchową człowieka, mającą na celu podnoszenie sprawności
fizycznej oraz jej manifestowanie, poprzez uprawianie danej dyscypliny
sportowej systematycznie, według określonych reguł. Nazwa sport wywodzi
się od łacińskiego słowa „desportare”, używanego w średniowieczu do
określenia zabawy służącej przyjemnemu spędzaniu czasu przez członków
wyższych warstw społecznych

15. Sport
Amatorski Wyczynowy

16. Sport możemy uprawiać dla własnych korzyści zdrowotnych, ale także korzyści
finansowych. Jeżeli uprawianie sportu przez daną osobę/grupę osób budzi szerokie
zainteresowanie, wtedy mamy do czynienia ze sportem wyczynowym, uprawianym
profesjonalnie (zawodowo), będącym sposobem na życie.
Osoby uprawiające sport wyczynowo zgodnie z ustawą o kulturze fizycznej
czynią to na podstawie umowy o prace i otrzymują za to wynagrodzenie. Amatorzy mogą
otrzymać wyłącznie stypendia sportowe.
Sport Wyczynowy

17. Odtwórz

18. Pozytywy sportu
• Korzyści materialne
• Korzyści psychospołeczne
• Korzyści zdrowotne

19. Pozytywy sportu
Korzyści zdrowotne
1. Obniżenie ciśnienia tętniczego i ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
2. Podniesienie sprawności fizycznej
3. Zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia osteoporozy w przyszłości
4. Wpływ na obniżenie masy ciała
5. Zmniejszenie ryzyka cukrzycy typu II
6. Poprawa odporności organizmu
7. Zwiększenie ilości O2 w krwioobiegu (dotlenienie się)
8. Dłuższe życie

20. 1. Obniżenie poczucia zmęczenia psychicznego i stresu
2. Poprawa jakości snu oraz zmniejszenia ryzyka
wystąpienia zespołu bezdechu sennego.
3. Lepsze samopoczucie i pozytywne nastawienie do
otaczającej nas rzeczywistości
4. Wyglądasz i czujesz się młodziej
Pozytywy sportu
Korzyści psychospołeczne

21. Funkcje sportu
• Funkcja zdrowotna
• Funkcja wychowawcza
• Funkcja intergralno-społeczna
• Funkcja widowiskowo-ekonomiczna

22. Funkcja Zdrowotna
Jest najistotniejsza. Pomaga w rozwoju ruchowym człowieka, powoduje rozwój
układów mięśniowych, usprawnia krążenie, a także pomaga w wyładowaniu
stresów. Obok właściwej diety, higieny, pracy , odpoczynku – wysiłek fizyczny
należy do podstawowych kanonów zdrowotności człowieka. Teoretycznie, każdy
sport powinien przede wszystkim spełniać powyższą funkcję.

23. Sport, oprócz rozwoju fizycznego ma również duży wpływ na rozwój psychiczny danej
osoby. Stanowiąc istotny czynnik samokontroli, sport rozwija intuicję człowieka, jego
wyobraźnie i odpowiedzialność. W grach zespołowych, uczy także współpracy
i kooperacji. Sport budzi naturalne zamiłowanie do zabawy oraz gier, przez co zwraca
człowieka do okresu młodości. Pozwala na przeżywanie pewnej radości z lat dzieciństwa.
Jest źródłem radości, szczególnie w chwili osiągania pozytywnych wyników sportowych.
W tym znaczeniu sport jest też alternatywą dla szerzących się patologii społecznych,
takich jak alkoholizm, narkomania, nikotynizm, przemoc fizyczna i psychiczna
Funkcja Wychowawcza

24. Odtwórz

25. Sport wymaga od uczestników pewnego współdziałania, wspólnego ćwiczenia zbliżając ludzi
do siebie, budując zespoły sportowe oraz rodząc cenne dla każdego przyjaźnie. Sport jest
przyczyną nawiązywania i odbudowywania między ludźmi nowych relacji interpersonalnych,
nie tylko w środowisku najbliższego otoczenia. Kultura fizyczna i sport uczy każdego
człowieka wzajemnego poszanowania siebie nawzajem oraz koniecznej pomocy drugiemu
człowiekowi. Rywalizacja sportowa staje się bezsprzecznie znakomitą przesłanką rozwoju
charakteru osoby ludzkiej, poprzez szacunek dla przeciwnika oraz wyrabianie zasady
uczciwości w sporcie - postawy fair play.
Funkcja Integralno-społeczna

26. Właśnie na niej koncentruje się sport zawodowy. Sport spełnia istotną funkcję w zakresie
kultury masowej. Dostarcza każdemu człowiekowi nie tylko przyjemności widowiskowej,
lecz także określonych emocji, wrażeń oraz rozrywki. W obecnych czasach ekonomiki
rynkowej sport, a szczególnie sport olimpijski i masowy jest ważnym elementem ekonomiki
nie tylko danego klubu, kraju, lecz całego świata. Sport wiąże się z wydatkami
materialnymi, z wielkimi inwestycjami oraz dochodami. Poprzez to rozwija się infrastruktura
nie tylko małych klubów sportowych, lecz także infrastruktura miasta oraz infrastruktura
wielkich przestrzeni w skali kraju. Decyduje o tym procent tych, którzy dane widowisko
obserwują. Złączony jest z tym faktem wielki przemysł, kapitał ludzi, biznes. Znaczna część
sportowców ma z tego korzyści finansowe, co szczególnie jest widoczne w intratnych
kontraktach.
Funkcja Widowiskowo-ekonomiczna

27. Wady i negatywy sportu
• Doping wydolnościowy – sztuczne podnoszenie sprawności fizycznej
zawodnika na drodze fizycznej, biologicznej lub fizykochemicznej
• Zmiany zwyrodnieniowe stawów, problemy krążeniowe; ogólnie zmiany
w organizmie związane ze zbyt intensywnym treningiem
• Tzw. „syndrom wypalenia” – szereg zjawisk psychologicznych, związanych
z długotrwałym stresem, na jaki narażeni są zawodnicy uprawiający
wyczynowo jakąś dyscyplinę, szczególnie dotycz to sportów ekstremalnych.
• Niewłaściwy trening, prowadzony niekiedy amatorsko i bez nadzoru
• Wszelkie inne choroby związane z długotrwałym stresem zawodniczym
• Traktowanie sportu wyłącznie jako sposób na życie.

28. Kontuzje:
U sportowców wyczynowych, pod wpływem treningów dochodzi do rozwoju
w układzie krążenia szeregu zmian adaptacyjnych, dotyczących
m. innymi budowy i czynności mięśnia sercowego. Serce takie określamy mianem
„serce sportowca”.
Wady i negatywy sportu
• Płaskostopie
• Bark tenisisty
• Łokieć tenisisty
• Skręcenie stawu skokowego
• Uszkodzenie ścięgna Achillesa
• Uszkodzenie łąkotki
• Wrastający paznokieć
• Złamania
• Zakażenia
• Skręcenie stawu kolanowego
• Zerwanie wiązadeł
• Kolano skoczka
• Pęknięcia torebki stawowej
• Naciągnięcia mięśni
• Spondyloliza
• Naderwanie wiązadeł

29. Dużym problemem w sporcie jest doping
wydajnościowym. Rozróżniamy jego dwa podziały:
• ze względu na metody
• ze względu na cel
Wady i negatywy sportu

31. Rekreacja

32. Rekreacja ruchowa (ustawa o kulturze fizycznej)
jest formą aktywności fizycznej, podejmowaną dla
wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych.
• łacińskie recreatio oznaczało powrót do zdrowia (powrót sił)
• łacińskie recreare rozumiane było jako odtwarzanie lub uzdrawianie
• w Polsce w przeszłości oznaczało pauzę w szkole, wakacje, wytchnienie,
odpoczynek lub rozrywkę
współcześnie wg T. Wolańskiej - „rekreacja ruchowa charakteryzuje się pewnymi cechami, które
stanowią i jej istocie oraz odróżniają ją od innych zewnętrznie podobnych form działalności
człowieka: ma miejsce wyłącznie w czasie wolnym jest dobrowolna, i wypływa z zainteresowań
i potrzeb, podejmuje się ją w celach wypoczynkowych, rozrywkowych, a także rozwoju własnej
osobowości, jest formą czynnego wypoczynku po pracy i znajduje społeczną aprobację".

33. ,,Moje boisko – Orlik 2012" - korzystajacy z kompleksów w 2012 r.
Opracowanie własne na podstawie: Kultura fizyczna w Polsce w latach 2011 i
2012, GUS Warszawa-Rzeszów 2013

34. Kluby sportowe w 2012 r. (na 1000 mieszkańców)
Opracowanie własne na podstawie: Kultura fizyczna w Polsce w latach 2011 i
2012, GUS Warszawa-Rzeszów 2013

35. Ta sama dyscyplina sportu zupełnie inaczej będzie
wykorzystywana w każdym z podsystemów kultury fizycznej.
Np. gra w piłkę siatkową dla przyjemności i rozrywki (to
rekreacja), może niczym się nie różnić dla zewnętrznego
obserwatora od gry realizowanej w ramach obowiązku
lekcyjnego (to wychowanie fizyczne), czy od tej w ramach
usankcjonowanego przez oficjalny związek sportowy systemu,
mającego na celu wyłonienie mistrza na danym szczeblu
rozgrywek (to sport wyczynowy).

36. Odtwórz

37. Styl Życia

38. Styl życia to :
- zespół codziennych zachowań, swoistych dla danej zbiorowości lub jednostki,
charakterystyczny „sposób bycia” odróżniający daną zbiorowość lub jednostkę od
innych lub inaczej, bardziej lub mniej świadomie przyjmowana strategia życiowa
(Siciński, 1988)
- wzór zachowań, który jest trwały i ukształtowany przez dziedzictwo kulturowe,
relacje społeczne, czynniki geograficzne i społeczno –ekonomiczne oraz cechy
osobowości człowieka (Green, Kreuter, 1991)
- zespół jawnych, manifestowanych zachowań typowych reakcji i pewnych
zachowań osobowości (Wrześniewski, 1993)

39. Zdrowie
Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Jan Kochanowski, Fraszki, Na Zdrowie

40. Holistyczne ujęcie zdrowia

41. Zdrowie jest największym
skarbem człowieka
Każdy chce żyć długo,
zdrowo
i szczęśliwie.
Jak to osiągnąć?

42. Zacznijmy od paru informacji:
Człowiek może żyć 120 lat
Współczesna wiedza o człowieku pozwala ustalić potencjalną
długość życia na 100 - 120 lat.
Jeżeli jeszcze tego wieku nie dożywamy, dzieje się tak wskutek
różnych popełnianych przez nas błędów dotyczących stylu życia.
Oznacza to, że robimy pewne rzeczy, które nam szkodzą, lub nie
robimy innych, które są dla nas korzystne.

43. Wybitny lekarz kanadyjski, Prof. Marc Lalonde obliczył, że długość i jakość
życia człowieka zależą głównie od czterech czynników. Zaproponował
model rozwoju zdrowia a w nim koncepcje „pól zdrowia”.
1. Styl życia (ok. 56% „udziału”)
2. Środowisko fizyczne i społeczne (ok. 14%)
2. Czynniki genetyczne (ok. 12%)
3. Organizacja opieki medycznej (ok. 18%)
Czynniki warunkujące zdrowie
STYL ŻYCIA
CZYNNIKI
GENETYCZNE
SŁUZBA ZDROWIA
ŚRODOWISKO
Podejście to wpłynęło na zmianę polityki
zdrowotnej i stworzyło podstawę rozwoju
promocji zdrowia.

44. Co się składa na zdrowy styl życia?
Właściwe odżywianie się
 Przestrzeganie bilansu energetycznego
 Spożywanie dużych ilości warzyw i owoców
 Ograniczenie spożycia tłuszczów
Systematyczna aktywność fizyczna
 Stosowanie m.in. zasady: 3 x 30 x 130(co najmniej trzy razy w tygodniu ćwiczyć przez 30 min
przy wysokości tętna 130)
 Systematyczne hartowanie się,
 Optymalna aktywność ruchowa,
Wyeliminowanie uzależnień
 Rozwijanie u siebie „dzielności życiowej”
 Realizowanie własnej strategii nie ulegania nałogom

45. Miejsce zdrowia w hierarchii wartości
młodzieży w badaniach
Badania przeprowadzone w latach 1998-2014 przez Wojciecha Muzykę naukowca
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (gradacja 21 celów życiowych):
 W 1998 roku- zdrowie (pozycja 14)
 W 2003 roku- zdrowie (pozycja 12)
 W 2005 roku- zdrowie (pozycja 10)
 W 2014 roku- zdrowie (pozycja 1)
Była to odpowiedź na tezę prof. Andrzeja Pawłuckiego, który katastrofalny stan zdrowia
polskiej populacji nazywa „biotyczną degradacją narodu”

46. Dekalog zdrowego stylu życia
 Wiedza o samym sobie.
 Utrzymywanie sił obronnych
organizmu w stałej gotowości
(bariera immunologiczna).
 Nie nadużywanie leków.
 Utrzymywanie wszechstronnej
aktywności fizycznej.
 Prawidłowe odżywianie się.
 Hartowanie się
 Rozwijanie umiejętności walki ze
stresem.
 Wyeliminowanie nałogów.
 Życzliwość dla innych.
 Zachowanie postawy copingowej.
czyli 10 najważniejszych zasad postępowania służących zachowaniu zdrowia

48. KILKA ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA

54. Postęp Cywilizacyjny

55. Konsekwencje braku aktywności ruchowej
„Spirala Śmierci”

56. 56
Wzmożona
aktywność
ruchowa
i jej
konsekwencje
„Spirala Życia”

57. Człowiek od wieków dążył do długiego życia w zdrowiu. Jego ciekawość wpływu
różnych uwarunkowań i czynników na zdrowie było, jest i będzie powodem do podejmowania
badań. Zainteresowanie badawcze tematem zdrowia jest ściśle związane z rzeczywistością oraz
jednocześnie ograniczone możliwościami jej diagnozowania (Malinowski, Strzałko 1989).
Sport i rekreacja w formie aktywności fizycznej przeciwdziałają otyłości i mają
korzystny wpływ na wszechstronny rozwój organizmu młodego człowieka (Malina i wsp. 2004).
Brak odpowiedniej aktywności ruchowej wynika z wychowania, braku nawyków
rekreacyjnego uprawiania sportu (Ozimek, Jurczak 2007).

58. 20
30
40
50
60
70
80
90
o. k. p. p-xi [cm] o. podudzia [cm] Masa ciała [kg]
KWF_2008 vs KWF_2013
2008
2013
Obwód klatki piersiowej p-xi, p = 0,032*
Obwód podudzia, p = 0,000***
Masa ciała, p = 0,000***
20
30
40
50
60
70
80
90
o. k. p. p-
xi [cm]
o. pasa
[cm]
o. ramienia
[cm]
o. podudzia
[cm]
Masa ciała
[kg]
KIW_2008 vs KIW_2013
2008
2013
Obwód klatki piersiowej p-xi, p = 0,000***
Obwód pasa, p = 0,000***
Obwód ramienia, p = 0,000***
Obwód podudzia, p = 0,000***
Masa ciała, p = 0,000***

59. 11.2
3.0
10.7 11.3
27.0
28.8
30.5
26.5
28.9
28.2
32.3
23.5
19.7
21.3
5.7
6.3
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
2008 2013
KWF_2008 vs KWF_2013
RO [n]
SRR [s]
G [cm]
SS [JM]
ST [n]
SF [s]
SB [s]
WKO [m]
13.9
11.8
13.1
13.2
25.9
22.0
17.6
23.4
21.0
19.9
11.1
18.7
23.2 22.8
1.4 1.3
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
2008 2013
KIW_2008 vs KIW_2013
RO [n]
SRR [s]
G [cm]
SS [JM]
ST [n]
SF [s]
SB [s]
WKO [m]

60. 20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
o. pasa [cm] Masa ciała [kg]
MWF_2008 vs MWF_2013
2008
2013
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
MIW_2008 vs MIW_2013
2008
2013

61. 42.4
50.4
22.7
24.8
19.8
31.4
22.1 20.1
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
2008 2013
Zmienność sprawności motorycznej
grupy MWF
SS [JM]
ST [n]
SF [s]
SB [s]
11.0
12.8
22.5
19.0
29.1
24.0
21.0
22.5
3.1 2.5
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
2008 2013
Zmienność sprawności motorycznej
grupy MIW
SRR [s]
G [cm]
SF [s]
SB [s]
WKO [m]

62. 170
175
180
185
190
195
200
205
210
Skok w dal z miejsca - siła eksplozywna
Wartości
wyników
[cm]
Zmienność sprawności motorycznej mężczyzn –
próba siły eksplozywnej
MWF_2008
MWF_2013
MIW_2008
MIW_2013
Mężczyźni Wychowanie Fizyczne, SE – siła eksplozywna, p = 0,000***
Mężczyźni Inne Wydziały, SE – siła eksplozywna, p = 0,000***

63. „SPORT I AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA” 2013
Badanie specjalne Eurobarometru nr 3.334

64. Z badań wynika, że:
Zdecydowana większość obywateli UE (65%) uprawia jakąś formę
aktywności fizycznej co najmniej raz w tygodniu. Jednak 34%
respondentów twierdzi, że ćwiczenia fizyczne uprawia rzadko lub
nie uprawia ich nigdy.
Obywatele krajów skandynawskich i Holandii są, najbardziej
aktywni fizycznie w całej UE. Z kolei mieszkańcy krajów basenu
Morza Śródziemnego i nowych państw członkowskich uprawiają
aktywność fizyczną w wymiarze poniżej średniej europejskiej.

65. Najczęstszą podawaną przez respondentów
przyczyną uprawiania sportu jest poprawa stanu
zdrowia.
Inne przyczyny to poprawa kondycji, relaks
i zabawa.

66. Szwecja (72%), Finlandia (72%) i Dania (64%)
znacznie przewyższają średnią unijną wynoszącą 40%
obywateli uprawiających aktywność fizyczną
"regularnie" lub "z pewną regularnością” (raz w
tygodniu lub częściej).

67. Intensywność uprawiania sportu spada z wiekiem,
jednak 22% respondentów w grupie wiekowej 70+
wciąż jeszcze uprawia sport.
Zdecydowanie najczęstszą przyczyną nie
stosowania aktywności fizycznej jest brak
czasu.

68. SPORT DLA WSZYSTKICH
SPORT FOR ALL

69. Koncepcja Sportu dla Wszystkich (Sport for All) jest systemem
działań, których celem jest propagowanie zdrowego
i produktywnego trybu życia.
Koncepcja turystyki rekreacyjnej (Recreational tourism) -
oparta jest na założeniu propagowania zdrowego
i produktywnego trybu życia.

70. Motywacja
MARTENS bardzo słusznie i trafnie podkreśla znaczenie
odpowiedniej motywacji trenera w jego pracy
szkoleniowej.
„Możesz posiadać wszystkie umiejętności i rozległą
wiedzę, ale bez motywacji właściwego jej
wykorzystania nie osiągniesz
powodzenia jako trener”.

71. Hierarchia potrzeb Maslowa

72. Motywacja
Motywacja - ogół czynników pobudzających do działania, wpływających na jego
kierunek oraz intensywność.
Kierunek motywacji – wskazuje na zamierzony cel lub wynik czynności, które
możemy nazwać także treścią motywu.
Intensywność - od niej zależy poziom mobilizacji organizmu sportowca,
związany z realizacją danego motywu.
Aby powstał proces motywacyjny muszą być spełnione dwa podstawowe warunki:
1) Przekonanie, że to co zrobimy będzie miało jakiś sens, że będzie to
użyteczne (subiektywna użyteczność)
2) Wiara we własne siły i możliwość uzyskania określonego

73. Motyw
Każde przeżycie pobudzające człowieka do działania lub podtrzymujące
go, sprzyjające lub przeszkadzające jego wykonaniu.
Powstaje z 2 głównych powodów:
1) w związku z koniecznością zaspokojenia podstawowych potrzeb
sportowca,
2) realizacją zadań, które on sam sobie stawia, albo które są mu
narzucone przez innych

74. Rodzaje motywów
BEZPOŚREDNIE:
 Przeżywanie przez sportowca swoistego uczucia zadowolenia
 przyjemność estetyczną, płynącą z piękna i zręczności własnych ruchów;
 chęć wykazania odwagi i zdecydowania przy trudnych i niebezpiecznych ćwiczeniach;
 elementy współzawodnictwa, które są integralną częścią działalności sportowej;
 dążenie do osiągania rekordowych wyników, wykazania swego mistrzostwa sportowego, dojścia do
zwycięstwa mino istniejących trudności.
POŚREDNIE:
 Dążenie, aby stać się zdrowym i silnym dzięki aktywności sportowej;
 dążenie do przygotowania się przez sport do działalności praktycznej;
 poczucie obowiązku wynikające z konieczności uczestnictwa w zajęciach sportowych
 uświadomienie sobie społecznego znaczenia działalności sportowej.

75. Motywacja
Wewnętrzna Zewnętrzna
Angażujemy się w jakąś
aktywność dla niej samej i daje
nam to przyjemność i radość
Angażujemy się w jakąś
aktywność dla jej zewnętrznych
korzyści, w celu uzyskania np.
nagrody

76. Rozwój i kształtowanie motywów u
sportowca
Nuda
DużeMałe
NiskiWysoki
Stopieńtrudności
Obawa
Umiejętności
Stan
emocjonalny
wynikający
z poziomu
umiejętności
oraz stopnia
trudności
zadania [wg
Czajkowskiego]

77. Odtwórz