Op vrijdag 16 mei organiseerde het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) zijn jaarlijkse contactdag voor de erfgoedgemeenschap van landbouw, platteland en voeding. Dit jaar stond Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE) centraal. Garnaalvisserij te paard, Houtem Jaarmarkt en de frietkotcultuur zijn enkele van de vele tradities, gebruiken en technieken die we vandaag koesteren en willen doorgeven aan de volgende generaties. Met lezingen van experten uit binnen- en buitenland, verhalen van traditiedragers en interactieve workshops wilde CAG dit niet-tastbaar erfgoed van landbouw, platteland en voeding meer onder de aandacht brengen en de borging ervan stimuleren. Chantal Bisschop (CAG) hield een presentatie over 'Natuur en Universum. Het onbekende (onbeminde) domein van immaterieel erfgoed'. De UNESCO-conventie over de borging van het immaterieel cultureel erfgoed (ICE) deelt immaterieel erfgoed op in vijf domeinen. Chantal focuste op het vierde domein ‘kennis en kunde van natuur en universum’. In deze lezing werd het theoretisch kader geschetst en klaarheid geschept in de wereld van het immaterieel erfgoed. Een aantal basisbegrippen en misverstanden werden uitgelegd. Vervolgens verkende Chantal de betekenis en mogelijkheden van het domein Natuur en Universum. Als trekker van dit domein stelt CAG voor om met drie meer bevattelijke en herkenbare thema’s of subdomeinen te werken: dieren, voeding en landschap.

1. Natuur en universum. Het
onbekende (onbeminde) domein
van immaterieel erfgoed?
Chantal Bisschop
Medewerker immaterieel
cultureel erfgoed en
mondelinge geschiedenis
CAG

2. Inhoudsopgave
1. ICE: enkele basisbegrippen
2. Natuur en Universum?
3. Rol van CAG
praktijk
theorie

4. Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE) ?
 Niet-tastbaar
 Over generaties heen: doorgeven
 Deel van identiteit, cultuur
 Gemeenschap!
 Dynamisch Gewoontes, gebruiken, kennis en
praktijken van vroeger die mensen
levend willen houden en willen
doorgeven aan volgende generaties.
ICE gaat zo voortdurend met de tijd
mee.

5. Borgen?
 = to safeguard
 = ACTIE
 In kaart brengen
 Documenteren
 Bekendmaken
 Sensibiliseren
 En vooral…
 Actief doorgeven aan anderen en jongeren om het
toekomst te geven
 = zorgen dat dit erfgoed blijft verder bestaan

6. Misverstanden
 ICE staat NIET los van materieel (roerend en
onroerend) erfgoed
 ICE is NIET gelijk aan mondelinge geschiedenis
 ICE is GEEN werelderfgoed

7. UNESCO conventie voor het
Werelderfgoed (1972)

8. UNESCO conventie voor het
Immaterieel Erfgoed (2003)

9. Misverstanden
 ICE staat NIET los van materieel (roerend en
onroerend) erfgoed
 ICE is NIET gelijk aan mondelinge geschiedenis!
 ICE is GEEN werelderfgoed
 ICE is MEER dan lijsten alleen

10. De lijsten
- Representatieve lijst van het
immaterieel cultureel erfgoed
van de mensheid
- Lijst van het immaterieel
cultureel erfgoed dat dringend
borging nodig heeft
- Programma’s, projecten en
activiteiten voor de borging van
het ICE
- Sinds 2008
- 38 elementen
- Aanvragen: 15 mei en 15 november
- Voorbeeldpraktijken
- Geen eindpunt

11. 5 Domeinen?

12. 5 Domeinen =
Deelverzamelingen van ICE
1. Orale tradities en uitingen,
met inbegrip van taal als drager van ICE
2. Podiumkunsten
3. Sociale gebruiken, rituelen en feesten
4. Kennis en praktijken over natuur & universum
5. Ambachten
6. …

13. Agrarisch Immaterieel Erfgoed?
1. Orale tradities
2. Podiumkunsten
3. Sociale gebruiken
4. Natuur en universum
5. Ambachten

14. Inhoudsopgave
1. ICE: enkele basisbegrippen
2. Natuur en Universum?
3. Rol van CAG

15. Natuur en Universum?
 Mens en natuur
 “kennis, knowhow, vaardigheden, gebruiken en
voorstellingen die werden ontwikkeld door
gemeenschappen in interactie met hun
natuurlijke omgeving”

16. Natuur en Universum?
 Hart van de cultuur en identiteit van de
gemeenschap
 Dikwijls ernstig bedreigd door toenemende
globalisering
 Verdwijnen van bepaalde dieren en planten ->
ook verbonden kennis, rituelen en gebruiken
verloren

17. Natuur en Universum?
 Kennis over flora en fauna
 Ecologisch bewustzijn
 Levend erfgoed!
 Traditionele landbouwsystemen
 Kosmologie
 …

18. Onbekend maakt onbemind?
 www.immaterieelerfgoed.be: 33 sociale
praktijken – 6 natuur & universum
0
20
40
60
80
100
120
140

19. ‘Tastbaar’ en bevattelijk maken
Natuur en Universum
3 herkenbare subdomeinen
dier voeding landschap

20. Inhoudsopgave
1. ICE: enkele basisbegrippen
2. Natuur en Universum?
3. Rol van CAG
= makelaar
 trekker van domein ‘Natuur en Universum’
 deel van het ICE-trekkersnetwerk

21. ICE-Trekkersnetwerk
Natuur en
universum
Ambachten
Podiumkunsten
en muziek
Feesten en
tradities
Orale tradities
tapis
plein
LECA

22. Rol van CAG: makelaar
 ICE-trekkersnetwerk
• Begeleiding van gecoördineerde ontwikkeling van
ICE-werking
• Ondersteuning brede professionele en niet-
professionele ICE-veld
• Samenwerking en afstemming
• Informatiedoorstroom, kennisuitwisseling
• Opvolging en ontwikkeling ICE-platform
• Algemene communicatie en sensibilisering

23. Rol van CAG: makelaar
 als trekker van domein ‘Natuur en Universum’
 Samenbrengen van professionele actoren, niet-
professionele actoren en erfgoedgemeenschappen
 Begeleiding van gemeenschappen
 Eigen projecten
 Aanpak specifieke noden binnen domein

24. ICE-gemeenschappen
begeleiden
 Algemeen advies & ondersteuning
 Luisteren
 Bewustmaken
 Algemene ICE – activiteiten
 Borgingstraject uitstippelen
Laagdrempeligheid en
herkenbaarheid = kracht van ICE !

25. ICE-gemeenschappen
begeleiden
 Borgingstraject
 > ICE-platform (www.immaterieelerfgoed.be)
 < Inventaris Vlaanderen
 < UNESCO
toenemende aandacht voor ICE!

26. Rol van CAG: makelaar
 Specifieke noden domein ‘Natuur en Universum’
1. Sensibiliseren, informeren en blik openen
-> Lezingen
2. Kennisuitwisseling, netwerkvorming en expertisedeling
-> Rondje ICE
3. Toekomst, kansen en noden van 3 subdomeinen
-> Workshops

27. ICE en dieren

28. ICE en dieren
 Maatschappelijke evoluties
 Samenleven van mens en dier
 Denken over dieren
 Opkomen voor dieren
 Tradities -> verdwijnen, aanpassen, transformeren
 Actueel – controversieel
 Studiedag “ICE en Dieren” (september 2013)
 Ethische kwesties – dierenwelzijn

29. ICE en
voeding
 Tradities in keuken
 Keukenambacht
 Ambachtelijk
vervaardigen van
streekproducten
 Culinaire kennis en
vaardigheden
 Eetcultuur
 Actueel
 Commercialisering?

30. ICE en landschap
 Mensen vormen landschap
 Interactie met natuur en impact op landschap
 Technieken, kennis en tradities
 Vormgeven, onderhouden, in stand houden…
 ICE mogelijkheden, noden, kansen?