VERGİLEME TARİHİ ve UYDURULMUŞ TUHAF VERGİLER ROMA İMPARATORLUĞU’NDA UYGULANAN BAZI TUHAF VERGİLER

1. VERGİLEME TARİHİ ve
UYDURULMUŞ TUHAF VERGİLER
Prof. Dr. Coşkun Can AKTAN
Bu Sunum Şu Kaynaktan Yararlanılarak Hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Vergi Devleti, İstanbul, Divan Kitap, 2020
Sunumu Hazırlayan: Berat Kürşat Akgöl
ROMA İMPARATORLUĞU’NDA
UYGULANAN BAZI TUHAF VERGİLER

2. ROMA İMPARATORLUĞU’NDA UYGULANAN BAZI TUHAF VERGİLER
İDRAR
VERGİSİ
BEKARLIK
VERGİSİ
KÖLE
AZAD
VERGİSİ
FAHİŞELİK
VERGİSİ
YAHUDİ
VERGİSİ

3. • "Kendine Kutsal Roma
İmparatorluğu diyen bu
devlet, hiç bir şekilde ne
kutsal, ne Roma, ne de
bir imparatorluktur."
—Voltaire

4. “Imperium Romanum” yani
Roma İmparatorluğu tüm
tarihin en büyük ve en uzun
süren imparatorluklarından
birisidir. MÖ 1. Yüzyılda
Augustus liderliğinde kurulan
Antik Roma devletinde alınan
bazı tuhaf vergiler vardır.

5. Tacitus gibi Roma döneminin önemli
tarihçileri ve Roma dönemi üzerine
çalışmalar yapan bilim insanlarının
birleştikleri bir nokta vardır: Roma’nın
çöküşünün ana sebeplerinden birisi ve belki
de en önemlisi keyfî ve aşırı vergilemedir.
(Bartlett,1994:301; Jones,1959)

6. Vespasianus
:“Bak, oğlum,
kokuları var mı?”
Titus: “Hayır,
ama yine de
idrardan geliyor”
İDRAR VERGİSİ
İdrar vergisi (urine tax) Roma İmparatoru Nero tarafından 1. yüzyılda
Roma’nın lağım sistemlerinden (cloaca maxima) halkın idrarlarını
toplayan kimselerden alınan bir vergidir. Verginin Latince adı “vectigal
urinae” dir. Bu ilginç verginin hikâyesi Antikçağ’da Romalıların idrar
konusundaki farklı bakış açılarına dayanmaktadır. Çünkü Romalılar
idrarın oldukça yararlı olduğuna inanmış ve idrarı değerli bir mal olarak
kabul etmişlerdir.

7. İdrardan o dönemde temizlik maddesi olarak kıyafetlerin yıkanmasında,
Romalıların geleneksel kıyafetleri olan yünden yapılmış togalar başta
olmak üzere çamaşırların beyazlatılmasında, dişlerin fırçalanmasında ve
beyazlatılmasında, ağzın gargara yapılmasında, deri tabaklanmasında ve
saire yararlanılıyordu. Hatta çamaşırhanelerde kullanılması için insanların
idrarlarını toplamak amacıyla halka açık alanlara idrar ihtiyaçlarını
gidermeleri adına büyük kil çömlekleri yerleştirilmişti

8. Vectigal urinae, idrarın kullanımının giderek
yaygınlaşması neticesinde alınmaya başlanan
bir vergidir. Bir süre sonra vergiden vazgeçilmiş
ancak Nero’dan sonra bir başka Roma
İmparatoru Vespasianus tarafından tüm halk
tuvaletlerinde tekrar uygulanmaya başlanmıştır.
Çünkü Vespasianus tahta geçtiğinde Roma’nın
hazinesi ağır savaşlar neticesinde neredeyse
boş bir haldedir. Vespasianus ile birlikte
yeniden yürürlüğe giren idrar vergisi hazineye
maddi kaynak üretmek için yararlanılan pek çok
vergiden sadece biridir.
Vespasianus

9. Romalı tarihçiler Suetonius ve Dio Cassius’un
aktardığına göre, Vespasianus ile oğlu ve
müstakbel imparator Titus arasında idrar vergisine
dair bir konuşma geçmiştir. Öyle ki Titus, idrar
vergisinin tiksindirici doğası hakkında şikayet
ettiğinde, babası eline bir altın sikke almış ve
"kokmuyor!" (non olet!) demiştir. Yani, paranın
kaynağı idrar olsa da kokmadığını vurgulamıştır.
Nitekim “Para kokmaz” anlamına gelen “Pecunia
non olet” sözü, günümüzde de paranın kaynağını
önemli olmadığını anlatmak için kullanılmaktadır.
İdrar vergisinin günümüze bir diğer yansıması ise
Vespasianus’ın adının halen Fransa’da
(vespasiennes) ve İtalya'da (vespasiani) halk
tuvaletleri ile ilişkili olarak kullanılmasıdır.
Dio Cassius
Suetonius

10. İdrar toplayıcıları, çamaşırhane sahipleri vs. başta olmak üzere halkın önemli bir
kesimi söz konusu vergiye karşı tepki gösterse de idrar vergilerinden elde edilen
gelir Roma İmparatorluğu için büyük önem arz etmiştir. Örneğin, idrar vergileri ile
elde edilen gelirin Antik Roma’nın günümüze kadar gelen en güzel yapıtlarından
biri olan ve Vespasianus’un 10 yıllık iktidarı süresince inşa edilmiş Roma
Kolezyumu’na (Colosseum) katkı sağladığı da söylenmektedir.
Vespasianus

11. BEKÂRLIK VERGİSİ
Antik Roma’da İmparator Augustus döneminde
Latince “lex papia et poppaea” adı verilen bir
yasa çerçevesinde bir “bekârlık vergisi” ya da
“çocuksuzluk vergisi” diyebileceğimiz bir vergi
uygulanmıştır. Bu verginin amacı evliliği ve
çocuk sahibi olmayı özendirmekti. Bu vergi 25
- 60 yaş arası erkekler, ve 20 - 50 yaş arası
kadınlar için uygulanmaktaydı. Çocuksuz
çiftler için de geçerli sayılmıştır.

12. KÖLE AZAD VERGİSİ
Antik Roma’da, belli bir süre
çalıştırdıktan sonra veya bir
bedel karşılığında
sahiplerinin kölelerini azat
etmeleri oldukça yaygın idi.
Köleler yaşamları boyunca
farklı çalışma olanaklarına
sahiptiler. Kölelerin bir kısmı
biriktirdikleri parayı
özgürlüklerini elde etmek
için kullandılar.

13. FAHİŞELİK VERGİSİ
Antik Roma’da, İmparator Caligula döneminde
getirilen bir vergi ile fahişelerden vergi
alınmaya başlanmıştır. Antik Roma’da fahişelik
adeta ticari bir faaliyet olarak görülmekteydi ve
tıpkı kölelik gibi benimsenmiş, yarar sağlayan,
toplumsal ve hukuki olarak kabul gören bir
kurum idi. Sadece Antik Roma da değil Antik
Yunan medeniyetinde de fuhuş üzerinden vergi
alınması söz konusuydu.

14. 66-73 (M.Ö) yılları arasında ortaya çıkan
Roma-Yahudi Savaşı döneminde Kudüs’teki
kutsal tapınağın yıkılması üzerine daha sonra
Romalılar tarafından Yahudi topluluğuna
konulan bir baş vergisiydi. Roma İmparatoru
Vespasian tarafından uygulanmaya başlandı.
Vergi tapınağın onarılması ve bakımı
amacıyla 20-50 yaş arasındaki tüm
Yahudilerden alındı( Ginsburg,1931).
YAHUDİ VERGİSİ ( FISCUS IUDAICUS)