The cosquiencies of feudal crisis

1. Η ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η
ΠΑΛΙΟΛΟΓΕΙΑ ΕΠΟΧΗ. Ο
ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
8. Η δυτική Ευρώπη στη διάρκεια του
ύστερου Μεσαίωνα

2. ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑΣ (1270-1330)
Αιτίες
• Η δημογραφική άνοδος και η καλλιέργεια προϊόντων βάσει του διεθνούς
εμπορίου δημιουργούν προβλήματα επισιτισμού
• Οι φυσικές καταστροφές ζημιώνουν την αγροτική οικονομία, το εμπόριο και τη
βιοτεχνία
• Σταδιακή μείωση των γεννήσεων
• Επιδημία βουβωνικής πανώλης, «Μαύρος θάνατος»
• Εκατονταετής πόλεμος (1339-1453) μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας

3. • Η επιδημία πανώλης του Μεσαίωνα
(1348-1350) αποτέλεσε ίσως τη
μεγαλύτερη ανθρωπιστική
καταστροφή στην ιστορία. Πήρε τη
μορφή πανδημίας και ο δείκτης
θνησιμότητας ξεπέρασε κάθε
προηγούμενο. Η επιδημία προκάλεσε
τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων από
οποιοδήποτε άλλο γεγονός στην
ιστορία και χαρακτηριστικά έλεγαν ότι
σε κάποιες περιοχές οι επιζώντες δεν
ήταν αρκετοί για να θάψουν τους
νεκρούς...

4. «Μαύρος θάνατος»

5.
Λόγοι μόλυνσης και διαστάσεις της πανώλης
Εστία μόλυνσης θεωρήθηκαν οι αρουραίοι. Συγκεκριμένα, μεταδόθηκε στον άνθρωπο από το τσίμπημα
των ψύλλων που παρασιτούσαν στους αρουραίους. Τον Μεσαίωνα ο πληθυσμός των αρουραίων αυξήθηκε
επικίνδυνα, όταν ο Πάπας αποκάλεσε τις γάτες όργανα του Σατανά. Έτσι, ακολούθησε κύμα μαζικής
εξόντωσης κάθε γάτας, με αποτέλεσμα οι αρουραίοι να πολλαπλασιαστούν με ταχύτατο ρυθμό.
Το βακτήριο της πανούκλας έπληττε τα ζωτικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού και οδηγούσε σε
βέβαιο θάνατο. Οι συνθήκες διαβίωσης της εποχής και η έλλειψη υγιεινής ευνόησαν την ταχύτατη μετάδοση.
Η ασθένεια εμφανίστηκε σε τρεις μορφές : τη βουβωνική, την πνευμονική και τη σηψαιμική.
 Τα συμπτώματα κυρίως συμπεριελάμβαναν πρήξιμο στη βουβωνική χώρα, τον λαιμό και στους
λεμφαδένες. Το δέρμα έπαιρνε σκούρο χρώμα και πολλές φορές ο ασθενής υπέφερε από αιμοπτύσεις.
 Στην Ευρώπη μέσα σε πέντε χρόνια, 50 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ο πληθυσμός
μειώθηκε από 80 εκατομμύρια σε 30. Η επιδημία αφάνισε το 60% του πληθυσμού στις αστικές και αγροτικές
περιοχές.

6. Εκατονταετής πόλεμος (1337-1453)
• Σειρά πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ της Αγγλίας και της Γαλλίας, η οποία διήρκεσε από το 1337
έως το 1453.
• Η αφορμή του ήταν οι ταραχές για τη διαδοχή του Γαλλικού θρόνου. Οι Άγγλοι πρόβαλαν
απαιτήσεις και δικαιώματα πάνω στη Γαλλία. Χαρακτηρίστηκε ίσως ο μακροβιότερος πόλεμος που
έγινε ποτέ μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας με πραγματική διάρκεια μεγαλύτερη των 100 ετών (116 έτη),
με πολύ μικρές διακοπές και του οποίου όμως η ιστορική σημασία υπήρξε πολλαπλή.
• Στα πρώτα χρόνια του πολέμου, οι Άγγλοι φαίνονταν να πετυχαίνουν τους σκοπούς τους. Οι Γάλλοι
υπέστησαν βαριές ήττες στο Σλόις, στο Κρεσύ και στο Πουατιέ. Αλλά από το 1368 ανέκαμψαν και
μέσα σε μια δεκαετία ανακατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος των περιοχών που απολέσθηκαν. Οι
εχθροπραξίες διακόπηκαν το 1380, για να συνεχισθούν και να τερματιστούν τον επόμενο αιώνα με
νίκη της Γαλλίας. Ο Εκατονταετής Πόλεμος ανέδειξε και μία από τις πιο θρυλικές μορφές της
Γαλλικής ιστορίας, την Ιωάννα της Λωραίνης ή Ζαν ντ' Αρκ.

7. Ιωάννα της Λωραίνης
• Η Ιωάννα γεννήθηκε το 1412 και από πολύ μικρή
έδειξε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτική[... ]
Παρουσιάστηκε στον Κάρολο και του δήλωσε ότι θα
τον βοηθούσε να κατακτήσει τον γαλλικό θρόνο. Ο
Κάρολος εντυπωσιασμένος ίσως από την επιμονή της
και τη φήμη της περί επικοινωνίας της με τον Θεό της
εμπιστεύτηκε μια μικρή στρατιωτική δύναμη. Και τότε
συνέβη το αδύνατο! Το έμφυτο θάρρος της Ιωάννας, η
επιμονή της να αλλάξει το απαρχαιωμένο γαλλικό
αμυντικό δόγμα σε επιθετικό, καθώς και η γοητεία που
εξασκούσε στους θρησκόληπτους Γάλλους στρατιώτες,
είχαν ως συνέπεια την ανακατάληψη της μιας πόλης
μετά την άλλη.
/

8. • Στις 17 Ιουλίου 1429, ο Κάρολος στεφόταν βασιλιάς της
Γαλλίας μετά τις νίκες του γαλλικού στρατού. Τον επόμενο
χρόνο η Ιωάννα συνελήφθη από στρατιώτες του δούκα
Φιλίππου της Βουργουνδίας, ο οποίος πολεμούσε στο πλευρό
των Βρετανών, σε μια επιχείρηση κοντά στην Κομπιένη. Η
Ιωάννα μεταφέρθηκε στη Ρουέν προκειμένου να δικαστεί από
εκκλησιαστικό δικαστήριο, το οποίο ενεργούσε σύμφωνα με
εντολές των Βρετανών. Στη δίκη-παρωδία, κατηγορήθηκε για
κοντή κόμη και ντύσιμο με ανδρικά ρούχα (ανεπίτρεπτο
γεγονός για τα ήθη της εποχής), για μαγεία και ως αιρετική,
επειδή ισχυριζόταν ότι επικοινωνούσε με τον Θεό. Η
ετυμηγορία ήταν να καεί ζωντανή.
• Την ώρα που φούντωναν οι φλόγες, η Ιωάννα ζήτησε να
σηκώσουν έναν σταυρό για να τον δει μέσα από τις φλόγες.
Κατά την εκτέλεσή της, ένας Βρετανός στρατιώτης φώναξε
«είμαστε χαμένοι, κάψαμε μια αγία». Τα λόγια του ήταν
προφητικά. Οι Γάλλοι κέρδισαν τον πόλεμο, αναγνώρισαν τη
συμβολή της «Παρθένας της Ορλεάνης» στη νίκη και της
προσέδωσαν την ιδιότητα του μάρτυρα. Στις 16 Μαΐου 1920, η
Ζαν ντ’ Αρκ ανακηρύχθηκε αγία από την Καθολική Εκκλησία
και παράλληλα προστάτιδα της Γαλλίας.

9. ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
• Η εξαθλίωση των ανθρώπων εκτός από το αδιέξοδο οδήγησε σε εξεγέρσεις τους
ανθρώπους διεκδικώντας και πετυχαίνοντας μεταξύ άλλων:
• Α. τη συμμετοχή των συντεχνιών στα δημοτικά συμβούλια των πόλεων και
• Β. την αύξηση των μισθών των εργαζομένων

10. Δ. Συγκρότηση κρατών
• Τέλη 13ου
αι. : οι βασιλείς στην Αγγλία και στη Γαλλία προσπαθούν να υποτάξουν τους
φεουδάρχες με τη βοήθεια των αστών.
• Γαλλία : επιτυγχάνεται η επιβολή της μοναρχίας στους φεουδάρχες
• Αγγλία : περιορίζεται η βασιλική εξουσία λόγω της συνεργασίας της φεουδαρχίας με
τον κλήρο και τους αστούς.
• Γερμανία : επικρατούν οι φεουδάρχες
• Ταπείνωση της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και μεταφορά της έδρας από τη Ρώμη
στην Αβινιόν : τα φαινόμενα διαφθοράς της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας καλλιεργούν
το έδαφος για τη θρησκευτική μεταρρύθμιση

11. Αποκορύφωση της δύναμης της Παπικής
εκκλησίας- Αιχμαλωσία Αβινιόν
• Στα μέσα του 12ου
αι. αυξήθηκε πολύ η δύναμη της Παπικής εκκλησίας. Η
επέμβαση του πάπα στα πολιτικά πράγματα προκάλεσε αντιδράσεις.
• Στις αρχές του 14ου
αι. ο πάπας Βονιφάτιος έρχεται σε σύγκρουση με το βασιλιά
της Γαλλίας. Με το μέρος του βασιλιά στέκονται όλες οι τάξεις του λαού. Μετά
το θάνατο του Βονιφάτιου εκλέγεται Γάλλος πάπας και η έδρα μεταφέρεται από
τη Ρώμη στην Αβινιόν (1305-1377). Από τότε οι πάπες δεν μπόρεσαν να
ανακτήσουν την παλιά δύναμή τους.

12. Αιχμαλωσία Αβινιόν
• Ονομάστηκε έτσι γιατί η εποχή αυτή ήταν πολύ επιζήμια για την Καθολική
εκκλησία και αντιθέτως πολύ επικερδής για την πόλη, που διένυσε την χρυσή
εποχή της. Από την εγκατάσταση του πρώτου πάπα ο πληθυσμός και η έκταση
της πόλης αυξήθηκε σταδιακά. Πολλοί καλλιτέχνες και άνθρωποι των
γραμμάτων ακολούθησαν τους πάπες και έτσι η πόλη απέκτησε έναν
κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, στοιχείο που βοήθησε στην διεύρυνση της
πολιτικής της ακτινοβολίας και επιρροής στις γύρω περιοχές.

13. Κάστρα Αβινιόν

14. Μεγάλη Χάρτα των Ελευθερίων
(Magna Charta,1215)
• Η απολυταρχική διακυβέρνηση του βασιλιά της Αγγλίας Ιωάννη Ακτήμονα
οδήγησε στην εξέγερση εναντίον του των ευγενών, του κλήρου και των αστών.
• Η υπογραφή από το βασιλιά ενός εγγράφου με μεγάλη σημασία :
- Όρισε δικαιώματα στους πολίτες
- Περιόρισε τη βασιλική εξουσία και
- οδήγησε στην ίδρυση του Αγγλικού Κοινοβουλίου
• Συμμετείχαν σ΄αυτό αργότερα ευγενείς και αστοί

15. • Η Μάγκνα Κάρτα είναι η πρώτη
μεσαιωνική καταγραφή της ιδέας ότι ο
μονάρχης μπορεί να υπόκειται σε έλεγχο
και περιορισμούς από τους υπηκόους του.
Μέσω των πολλαπλών αναθεωρήσεων
τον 13ο αιώνα, υπήρξε ένα κείμενο που
ενέπνευσε όσους θεμελίωσαν τη
συνταγματική μοναρχία της Βρετανίας
τον 16ο και 17ο αιώνα, επηρέασε τους
συγγραφείς του Αμερικανικού
Συντάγματος και έως σήμερα θεωρείται
η κορυφαία συμβολή της Αγγλίας στη
Δημοκρατία.

16. Σημαντικότερα σημεία της Magna Charta
• Κάθε εισφορά ή νέος φόρος έπρεπε, προτού επιβληθεί, να εγκριθεί από το Συμβούλιο του Βασιλείου, που το
συγκροτούσαν ανώτεροι κληρικοί και ευγενείς.
• Αναγνωρίστηκαν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες της Εκκλησίας.
• Καθορίστηκαν τα φεουδαλικά δικαιώματα του βασιλιά, καθώς και των άλλων αρχόντων, πάνω στους υποτελείς
τους, σ’ όλη την ιεραρχία.
• Κανένας πολίτης δεν επιτρεπόταν να συλληφθεί, να φυλακιστεί, να εξοριστεί και γενικά να διωχθεί αυθαίρετα,
παρά μόνο όπως όριζαν οι νόμοι και με τη νόμιμη διαδικασία.
• Το εμπόριο στη χώρα, σε καιρό ειρήνης, μπορούσε να διεξάγεται ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς, από Άγγλους
και ξένους.
• Εάν τυχόν ο βασιλιάς παραβίαζε τον χάρτη, οι ευγενείς είχαν δικαίωμα να αντισταθούν.
Είναι αλήθεια ότι η «Μάγκνα Κάρτα» προστάτευε πρώτα τα δικαιώματα των ευγενών και του ανώτερου
κλήρου και ύστερα των άλλων τάξεων. Έχει, όμως, μεγάλη σημασία το ότι για πρώτη φορά καθορίζονταν
και προστατεύονταν βασικά δικαιώματα πολιτών κι έμπαιναν περιορισμοί στην αυθαιρεσία του μονάρχη.

17. Εργασία
• Στηριζόμενοι στις παρακάτω πηγές (9.1, 9.2) και στις ιστορικές σας γνώσεις
καταγράψτε τις απόψεις σας σχετικά με τις συνέπειες της πανδημίας της
πανώλης σε οικονομικό, πολιτικό και πνευματικό επίπεδο.

20. Πηγές
Λ. Τσακτσίρα, Ζ. Ορφανουδάκη, Μ Θεοχάρη, Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, ΟΕΔΒ
http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/263
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CE%BB
%CE%B7
www.thetoc.gr
http://greekworldhistory.blogspot.gr/
http://www.mixanitouxronou.gr/tag/mavros-thanatos/