01-01

1. ЧН: ТӨЛ ЭХ БАРИХ
ЧЭ: Төл малд тохиолддог
өвчнүүдийг эмчлэх урьдчилан
сэргийлэх
ГШҮ : Төлийн халдварт өвчнийг
эмчлэх, урьдчилан сэргийлэх
/ ЭНТЕРОБАКТЕРИОЗ өвчин /

2. ЭНТЕРОБАКТЕРИОЗ ӨВЧИН
(ENTEROBACTEROSIS)
.Зорилго:
Энтеробактериоз өвчнөөс урьдчилан
сэргийлэх, тэмцэх арга хэмжээг зохион
байгуулахад оршино.

3. ӨВЧНИЙ ТОДОРХОЙЛОЛТ:
Хөрөвжсөн хурганд үжлийн шинж
тэмдэгтэй илэрдэг цочмог явцтай
халдварт өвчин юм.Өвчтэй мал
амьтан, хүрээлэн байгаа орчин, малын
тэжээл, бохирлогдсон хөрс ус, малын
тоног хэрэгсэлээр дамждаг.

4. ҮҮСГЭГЧ , ҮҮСГЭГЧИЙН ТЭСВЭРТ ЧАНАР:
Enterobacteriaсеае овгийн Escherichia төрөл,Escherichia coli зүйлд
хамаарна. Үрэнцэр үүсгэдэггүй, бүрээс үүсгэдэг Грам сөрөг савх
хэлбэрийн нян юм. Манай оронд өвчин үүсгэж буй үүсгэгч нь хэлбэр
дүрс, хөдөлгөөн, хоруу чанар, эсрэгтөрөгчийн шинж чанар, эмгэг
бүтцийн хувиралт үүсгэх байдлаараа Э.Колийн ерөнхий хэв
шинжээс өөр. Үүсгэгч нь 2 туйл нь тод будагддаг биполяр хэлбэртэй,
мал амьтны биед бүрээс үүсгэн малын биеээс гарахдаа бүрээсгүй
болдог, хөдөлгөөнгүй, бусад хэвшлээс хоруу чанар өндөр, НУ-аар
“О” антиген нь танигддаггүй, ETEC хэвшилтэй төстэй.
E.coli нь гадаад орчны нөхцөлд тэсвэртэй бөгөөд малын баасанд 30
хоног, ус, хөрсөнд хэдэн сараар амьдрах чадвартай байдгийн
зэрэгцээ 55оС-д 1 цаг, 60оС-д 15 мин, 75оС-д30 сек болоод
үхнэ.Халдваргүйтгэх бодис, бэлдмэлүүдэд мэдрэг,богино хугацаанд
идэвхээ алдана.

5. ТАРХАЛТ,ЭПИДЕМОЛОГИ:
Enterobacteriaсеа овгийн Escherichia төрөл,Escherichia coli- ийн
зүйлээр үүсгэгддэг халдварын төрөлд хамаарах бөгөөд
ихэвчлэн төл малд ихээр тохиолдоно. Манай орны хувьд
эпидемологийн байдлыг ерөнхийд нь дүгнэж үзэхэд
энтеробактериоз өвчин говь, тал хээрийн бүсийн малд
ихэвчлэн гарч голдуу хурга ишгийг олноор өвчлүүлж
үхүүлдэг хурц урсгалтай халдварт өвчин юм. Хурга голдуу 3-
7 сарын настайдаа хамгийн олноор буюу 77,1% хүртэл
хорогддог байна. Энэ өвчин ихэвчлэн 7–10 дугаар сарын
хооронд гарна.Энтеробактериоз үүсгэгчийн зарим хэвшил
нь гэдэсний халдвар, хоолны хордлого үүсгэнэ.

6. ХАЛДВАР ТАРХАХ ЗАМ, МЕХАНИЗМ:
Энтеробактериозоор хөрөвжсөн, тарга хүч сайтай хурга
өвчлөх бөгөөд 3-4 сараас дээш насны хурга голдуу
өвчилнө. Өвчний үүсгэгч биеэс ихэвчлэн баастай
заримдаа шээстэй хамт гадагшилна.Халдвар тоног
хэрэгсэл, малчдын хувцас, нохой, муур, шувуугаар
дамжин тархаж болно. Халдварын хөгжил нь үүсгэгчийн
хоруу чанар, халдвар орсон зам, биеийн эсэргүүцэл
зэргээс хамаарна. Дотрын халдварт хордлого, брадзот
зэрэг өвчний үүсгэгч өвчний явцыг хүндрүүлж хам
байдлаар өвчлүүлнэ. Мөн туузан хорхойн халдвар их
байх нь өвчний гаралт, халдварлалтанд нөлөөтэй.

7. ЭМНЭЛ ЗҮЙН ШИНЖ ТЭМДЭГ:
Энэ өвчин голдуу цахилгаан хэлбэрээр тусдаг тул эмнэл зүйн
тодорхой шинж илэрдэггүй. Өвчин гэнэт эхлэж хурга ишиг
бэлчээрт явж байгаад юм уу шөнө хотондоо олноороо үхэж
хонодог. Өвчний нууц үе нь хэдэн цагаас 2 хоног хүртэл
үргэлжилнэ. Өвчний явц нь цахилгаан, цочмог байна. Өвчилсөн
хурга ижлээсээ хоцорч толгойгоо гудайлган гөлийж зогсож байснаа
хөл нь гуйвж тэнцвэрээ алдан савж ойчдог. Хурганы ам хамраас
шүлс, нус, хошногноос нь шингэвтэр бор ногоон өнгийн ялимгүй
баас гарч шилэн хүзүү нь таталдаж тийчилж байгаад үхдэг.
Цахилгаан явцад өвчний шинж мэдэгдсэнээс хойш 30 минутаас 1
цагийн дотор үхнэ. Өвчний урсгал хурдан бөгөөд үжлийн шинж
тэмдэг богино хугацаанд илрээд үхэх ба үхсэн малын арьсан дор
нилэнхийд нь их цус харвадаг. Малчид энэ шинж тэмдгийг
үндэслэн хурдан хар, хүрэнтэх гэж нэрлэдэг байна. Цочмог явцтай
үед биеийн халуун нэмэгдэж зүрх, амьсгалын тоо олшрох шинж
тэмдэг илэрч ихэвчлэн хэвтэж эхийгээ хөхөхгүй болно. Заримдаа
мэдрэлийн тогтолцооны эмгэг илэрч татах ба чацга алдахгүй, 12-24
цаг болоод үхнэ.

8. ЭМГЭГ БИЕ БҮТЦИЙН ХУВИРАЛТ:
Хүүр амархан хөөх ба цээжин хэсгийн арьсны доорхи эслэгт цус
ихдэлт болж улаан хүрэн өнгөтэй болсон байна. Тарга хүчний
хувьд хамгийн тарган хурга үхнэ. Нарийн гэдсэнд цочмог
салст юм уу салст цусархаг үрэвсэл болж чацархайн
булчирхай үрэвсэж томорсон байна. Дотор эрхтнүүд болон
салст бүрхүүлд цус харвасан байна. Мөн тархи, тархины
бүрхүүл, уушгинд хаван үүсэж цус ихдэлт болсон байна.
Бөөрөнд 2 янзын хувиралт ажиглагдана. Нэг нь бөөр томорч
зөөлрөн харавтар ногоон өнгөтэй, нялцгай зуурсан гурил шиг
болж хальснаасаа амархан хуурдаг. Нөгөө нь бөөрний хэмжээ
хэлбэр биелэг байдал өөрчлөгдөхгүй боловч холтослог ба
тархилаг давхрагад цус харваж улаан өнгөтэй болно.

9. ОНОШЛОХ АРГА:
Эпизоотологийн байдал, эмнэл зүйн шинж тэмдэг, эмгэг бие
бүтцийн хувиралт зэргийг үндэслэн урьдчилсан онош
тогтоох бөгөөд оношийг лабораторийн шинжилгээгээр
баталгаажуулна. Лабораторид ирүүлсэн эмгэгт дээжид
нян судлалын арга, Полимеразийн гинжин урвал зэргийг
ашиглаж шинжилгээ хийж оношийг баталгаажуулна.
Зайлшгүй тохиолдолд лабораторийн амьтдад биопроб
тавина.
Ялгаварлан оношлох: Ижбалнад, диплококкын халдвар,
цусан халдвар зэргээс ялгаварлан оношлоно.

10. ЭМЧИЛГЭЭ:
Эмчилгээг аль болох эрт эхлэвэл үр дүнтэй
байдаг. Өвчтэй хургыг тусгаарлаж
энтеробактериозын эмчлэх, сэргийлэх хэт
дархлаат ийлдсийг өвчилсөн хурганд эмчлэх,
эрүүл хурганд сэргийлэх зорилгоор зааварт
заагдсан тунгаар тарина.Мөн антибиотикийг
өвчний эмнэлзүйн шинж тэмдэгт тохируулан
сонгож хэрэглэх нь зохимжтой бөгөөд
антибиотикийн мэдрэг чанарыг тодорхойлсны
үндсэн дээр сонголт хийнэ.