Irgenii huuli

1. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
ÈÐÃÝÍÈÉ ÕÓÓËÜ
2002 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 10-íû ºäºð
Óëààíáààòàð õîò
I ÕÝÑÝÃ
ÅЪÍÕÈÉ ¯ÍÄÝÑËÝË
I ÄÝÄ ÕÝÑÝÃ
ÈÐÃÝÍÈÉ ÝÐÕ Ç¯ÉÍ ÕÀÐÈËÖÀÀ, ÕÓÓËÜ ÒÎÃÒÎÎÌÆ
ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝà Íèéòëýã ¿íäýñëýë
1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò
1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü ýðõ ç¿éí ýòãýýäèéí õîîðîíä ¿¿ñýõ ýäèéí áîëîí ýäèéí áóñ áàÿëàãòàé
õîëáîîòîé õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.
1.2.Èðãýíèé õóóëü òîãòîîìæ íü èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷äûí ýðõ òýãø, áèå äààñàí
áàéäàë, ºì÷èéí õàëäàøã¿é áàéäàë, ãýðýýíèé ýðõ ÷ºëºº, õóâèéí õýðýãò õºíäëºí㺺ñ îðîëöîõã¿é áàéõ,
èðãýíèé ýðõ ¿¿ðãèéã ÿìàð íýã õÿçãààðëàëòã¿éãýýð õýðýãæ¿¿ëýõ, çºð÷èãäñºí ýðõèéã ñýðãýýëãýõ, ø¿¿õýýð
õàìãààëóóëàõ çàð÷èìä ¿íäýñëýíý.
1.3.Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë òàòâàð, òºñºâ, ñàíõ¿¿ çýðýã çàõèðãààíû õóóëü òîãòîîìæîîð
çîõèöóóëàõ áîëîí çàõèðãààíû òàëààð íýã ýòãýýä íºãººäºº çàõèðàãäàõ ýäèéí áîëîí ýäèéí áóñ áàÿëàãòàé
õîëáîîòîé õàðèëöààíä ýíý õóóëü ¿éë÷ëýõã¿é.
2 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé õóóëü òîãòîîìæ
2.1.Èðãýíèé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, ýíý õóóëü áîëîí òýäãýýðòýé íèéö¿¿ëýí
ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.
2.2.Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýã
äàãàæ ìºðäºíº.
3 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé õóóëü òîãòîîìæèéã õýðýãëýõ
3.1. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëèéã çºð÷ñºí õóóëèéã ø¿¿õ õýðýãëýõã¿é.
3.2. Òóõàéí àñóóäëààð äîòîîäûí õóóëü òîãòîîìæ ãàðãàõ øààðäëàãàòàé ãýæ îëîí óëñûí ãýðýýíä
çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýã õýðýãëýíý.
3.3.Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, ýíý õóóëèàñ áóñàä õóóëü õîîðîíäîî çºð÷èëäâºë òóõàéí àñóóäëûã
èë¿¿ íàðèéâ÷ëàí çîõèöóóëñàí õóóëèéí, òèéì õóóëü áàéõã¿é áîë ñ¿¿ëä õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí õóóëèéí
çààëòûã õýðýãëýíý.
3.4.Õóóëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ òóõàé õóóëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñíîîð ºìíº õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí õóóëèéí
¿éë÷ëýë ñýðãýõã¿é.
3.5.Õóóëüä çààñàí òîõèîëäîëä Çàñãèéí ãàçàð, ýðõ á¿õèé òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíû ýíý
õóóëüä íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí, èðãýíèé ýðõ ç¿éí õýì õýìæýý àãóóëñàí, íèéòýýð äàãàæ ìºðäºõ ýðõ ç¿éí àêòûã
õýðýãëýæ áîëíî. /¯íäñýí õóóëèéí öýöèéí 2003 îíû 01äóãààð òîãòîîëîîð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí./
3.6. Õýì õýìæýý òîãòîîñîí ýðõ ç¿éí àêòûã çºâõºí õóóëèéí õýì õýìæýýã íºõºí çîõèöóóëñàí
òîõèîëäîëä õýðýãëýíý.
3.7.Õóóëèéã ìýäýõã¿é áóþó áóðóó îéëãîñîí íü õóóëèéã õýðýãëýõã¿é áàéõ, õóóëüä çààñàí
õàðèóöëàãààñ ÷ºëººëºõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é..
4 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèé õóóëèéã òºñººòýé õýðýãëýõ
4.1.Èðãýíèé õóóëüä òóõàéí õàðèëöààã çîõèöóóëñàí õýì õýìæýý áàéõã¿é áîë ò¿¿íòýé òºñººòýé
õàðèëöààã çîõèöóóëñàí õóóëèéí õýì õýìæýýã õýðýãëýíý.
4.2.Òºñººòýé õàðèëöààã çîõèöóóëñàí õóóëèéí õýì õýìæýý áàéõã¿é áîë òóõàéí õàðèëöààã èðãýíèé
ýðõ ç¿éí àãóóëãà, çàð÷èì, íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàí ñóðòàõóóíû õýì õýìæýýíä íèéö¿¿ëýí
çîõèöóóëíà.
4.3.Òóñãàé õàðèëöààã òóõàéëàí çîõèöóóëñàí õýì õýìæýýã áóñàä õàðèëöààíä òºñººòýé õýðýãëýæ ¿ë
áîëíî.

2. 2
5 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé õóóëü òîãòîîìæèéã áóöààí õýðýãëýõ
5.1. Õóóëüä çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä èðãýíèé õóóëü òîãòîîìæèéã áóöààí õýðýãëýõã¿é.
5.2.Øèíýýð áàòàëñàí õóóëü òîãòîîìæ íü ãýðýýíèé íýã áóþó õî¸ð òàëûí ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã
ñîíèðõîëä õîõèðîë ó÷ðóóëàõààð áîë ãýðýýíèé íºõöºë õ¿÷èí òºãºëäºð áàéíà.
5.3.Ãýðýýíèé òàëóóä õàðèëöàí õ¿ëýýí çºâøººðñºí òîõèîëäîëä ºìíº ¿éë÷èëæ áàéñàí õóóëü
òîãòîîìæîîñ èë¿¿ òààëàìæòàé íºõöºë îëãîæ áàéãàà øèíýýð áàòàëñàí õóóëü òîãòîîìæèéã õýðýãëýæ áîëíî.
6 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíû îáúåêò
6.1.Õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìààð èðãýíèé ã¿éëãýýíýýñ õàñàãäààã¿é, ìºí㺺ð ¿íýëæ áîëîõ,
ýäèéí áîëîí ýäèéí áóñ áàÿëàã èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíû îáúåêò áàéíà.
6.2.Ýäèéí áîëîí ýäèéí áóñ ýðõ, ¿éëäýë, ýñ ¿éëäýõ¿é, ìýäýýëýë èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíû
îáúåêò áàéæ áîëíî.
7 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷
7.1.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ íü èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä, õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõã¿é
áàéãóóëëàãà áàéíà.
7.2. Èðãýí ãýæ èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷- Ìîíãîë Óëñûí èðãýí, ãàäààäûí èðãýí,
õàðüÿàëàëã¿é õ¿íèéã îéëãîíî.
7.3.Òºð, çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæ áîëîõ àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðýã íü èðãýíèé ýðõ
ç¿éí õàðèëöààíä õóóëèéí ýòãýýäèéí íýãýí àäèë îðîëöîíî.
ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
ÈÐÃÝÍÈÉ ÝÐÕ Ç¯ÉÍ ÕÀÐÈËÖÀÀ ¯¯ÑÝÕ ¯ÍÄÝÑËÝË, ÕÀÌÃÀÀËÀËÒ, ÈÐÃÝÍÈÉ ÝÐÕ Ç¯ÉÍ
ÕÀÐÈËÖÀÀÍÄ ÝÐÕ, ¯¯ÐÃÈÉà ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ
8 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöàà ¿¿ñýõ ¿íäýñëýë
8.1.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöàà äàðààõü ¿íäýñëýëýýð ¿¿ñíý:
8.1.1.õóóëüä çààñàí áóþó çààãààã¿é áîëîâ÷ àãóóëãûí õóâüä õóóëüä ¿ë õàðøëàõ õýëöýë;
8.1.2.èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöàà ¿¿ñãýõýä ÷èãëýñýí ø¿¿õèéí øèéäâýð;
8.1.3.õóóëüä çààñàí áîë èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöàà ¿¿ñãýõýä ÷èãëýñýí çàõèðãààíû øèéäâýð;
8.1.4.îþóíû ¿íýò ç¿éë á¿òýýõ;
8.1.5.ãýì õîð ó÷ðóóëàõ;
8.1.6.¿íäýñëýëã¿éãýýð ýä þìñ îëæ àâàõ, ýçýìøèõ;
8.1.7.èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààã ¿¿ñãýñýí õóóëü ç¿éí ¿éë ÿâäàë áèé áîëîõ;
8.1.8.èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöàà ¿¿ñãýõýýð õóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýë.
9 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàìãààëàëò
9.1.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàìãààëàëò íü çºð÷èãäñºí ýðõèéã ñýðãýýõ çîðèëãîòîé áàéíà.
9.2.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ ýðõýý õàìãààëóóëàõ ýòãýýäèéã õóóëüä çààñíû äàãóó
ñîíãîõ ýðõòýé.
9.3.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàìãààëàëòûã ø¿¿õ, àðáèòð õóóëèàð òîãòîîñîí æóðàì, àðãààð õýðýãæ¿¿ëíý.
9.4.Èðãýíèé ýðõèéã äàðààõü àðãààð õàìãààëíà:
9.4.1. ýðõèéã õ¿ëýýí çºâøººðºõ;
9.4.2. ýðõ çºð÷ñºí ¿éëäëèéã òàñëàí çîãñîîæ, çºð÷èõººñ ºìíºõ áàéäëûã ñýðãýýõ;
9.4.3. õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòã¿¿ëýõ;
9.4.4. ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã àðèëãóóëàõ;
9.4.5. ýäèéí áóñ ãýì õîðûã àðèëãóóëàõ;
9.4.6. õóóëü áîëîí ãýðýýíä çààñàí àíç òºë¿¿ëýõ;
9.4.7. áóñäûí ýðõ çºð÷ñºí øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ;
9.4.8. èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààã ººð÷ëºõ, äóóñãàâàð áîëãîõ;
9.4.9. ººðòºº òóñëàõ;
9.4.10. õóóëèàð òîãòîîñîí áóñàä àðãà.

3. 3
10 äóãààð ç¿éë. Àðãàã¿é õàìãààëàëò
10.1.Õóóëü áóñ õàëäëàãààñ ººðèé㺺 áîëîí áóñàä ýòãýýä, ýä õºðºíãèéã õàìãààëàõ çîðèëãîîð
¿éëäñýí, çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áºãººä òóõàéí íºõöºë áàéäàëä íèéöñýí ¿éëäëèéã àðãàã¿é õàìãààëàëò
ãýíý.
10.2.Àðãàã¿é õàìãààëàëòààñ ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã óã ¿éëäýë õèéñýí èðãýí õàðèóöàí àðèëãàõ ¿¿ðýã
õ¿ëýýõã¿é.
11 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãàðöààã¿é áàéäëûí óëìààñ õèéñýí ¿éëäýë
11.1.Òóõàéí íºõöºë áàéäàëä àþóëûã ººð àðãà çàìààð çàéëóóëàõ áîëîìæã¿é áîë ò¿¿íèéã òàñëàí
çîãñîîõ, ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð õèéñýí ¿éëäýë /ýñ ¿éëäýõ¿é/-èéã ãàðöààã¿é áàéäëûí óëìààñ õèéñýí ¿éëäýë
ãýíý.
11.2.Ãàðöààã¿é áàéäàëä ó÷ðóóëñàí ãýì õîð íü ó÷èð÷ áîëîõ áàéñàí ãýì õîðîîñ áàãà áàéâàë óã
¿éëäýë õèéñýí ýòãýýä ãýì õîðûã õàðèóöàí àðèëãàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýõã¿é.
11.3.Ó÷ðóóëñàí ãýì õîð íü ó÷èð÷ áîëîõ áàéñàí ãýì õîðîîñ èëò èõ áàéâàë ¿éëäýë õèéñýí ýòãýýä
õýòð¿¿ëñýí òýð õýìæýýãýýð ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.
11.4.Ãýì õîð ó÷èðñàí áîäèò íºõöºë áàéäëûã õàðãàëçàí ø¿¿õ ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûíõ íü
òºëºº ¿éëäýë õèéãäñýí ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä óã ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýëãýõ, ýñõ¿ë ãýì õîð ó÷ðóóëàã÷
áóþó ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéã äýýðõ ¿¿ðãýýñ á¿ðýí áóþó õýñýã÷ëýí ÷ºëººëæ áîëíî.
11.5.Ãàðöààã¿é áàéäëûí óëìààñ ¿éëäýë õèéñýí ýòãýýä òóõàéí íºõöºë áàéäëûã ººðºº áèé áîëãîñîí
áîë ó÷èðñàí ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé.
12 äóãààð ç¿éë. ªºðòºº òóñëàõ
12.1.Ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí òóñëàìæèéã øóóðõàé àâàõ áîëîìæã¿é áàéñàí áîëîí öàã àëäàëã¿é
àðãà õýìæýý àâàõã¿é áîë ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîëîõ áóþó ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íîöòîé õ¿íäðýë
ó÷ðàõààð áàéâàë èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ ººðèéíõºº ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã
õàìãààëæ, ººðòºº òóñëàõ çîðèëãîîð ýä þìñûã ýçýìäýæ àâàõ, óñòãàõ áóþó ýâäýõ, ýñõ¿ë çàéëñõèéæ
áîëçîøã¿é ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷èéã ñààòóóëàõ, ¿¿ðýã á¿õèé ýòãýýäýýñ ã¿éöýòãýâýë çîõèõ ¿éëäëèéí ýñðýã
¿éëäëèéã òàñëàí çîãñîîõîîð òóõàéí íºõöºë áàéäàëä òîõèðóóëàí õèéñýí ¿éëäëèéã õóóëü áóñ ãýæ ¿çýõã¿é.
12.2.Ýíý õóóëèéí 12.1-ä çààñàí ¿éëäëèéã õèéñýí ýòãýýä ýä þìñûã áèò¿¿ìæëýõ áóþó ¿¿ðýã á¿õèé
ýòãýýäèéã àëáàäàí ñààòóóëàõààð ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä íýí äàðóé ìýäýãäýíý.
12.3.ªºðòºº òóñëàõ ¿éëäýë íü òóõàéí íºõöºë áàéäàëä òîõèðñîí õýð õýìæýýíýýñ õýòýð÷ áîëîõã¿é.
12.4.Ýíý õóóëèéí 12.1-ä çààñàí ¿éëäëèéã ýíä¿¿ð÷ õèéñýí áóþó õýð õýìæýýíýýñ õýòð¿¿ëñýí ýòãýýä
¿éëäëèéíõýý óëìààñ áóñäàä ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé.
13 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä ýðõ, ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
13.1.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ õóóëü áóþó ãýðýýíä çààñàí ýðõ, ¿¿ðãýý ¿íýí÷
øóäàðãààð õýðýãæ¿¿ëíý.
13.2.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ õóóëèàð õîðèãëîîã¿é áóþó õóóëüä øóóä çààãààã¿é ýðõ,
¿¿ðãèéã ººðèéí õ¿ñýë çîðèãèéí äàãóó õýðýãæ¿¿ëæ áîëíî.
13.3.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ ýðõ, ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõäýý áóñäàä ãýì õîð ó÷ðóóëñàí,
çàõ çýýëèéí õàðèëöààíû ÷ºëººò áàéäëûã ¿íäýñëýëã¿éãýýð õÿçãààðëàñàí, õóóëü ¸ñíû äàâóó áàéäëàà õóóëü
áóñààð àøèãëàñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëîõã¿é áºãººä õýðýâ çºð÷âºë õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí
õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý.
II ÄÝÄ ÕÝÑÝÃ
ÈÐÃÝÍÈÉ ÝÐÕ Ç¯ÉÍ ÕÀÐÈËÖÀÀÍÄ ÎÐÎËÖÎÃ×ÈÄ
ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
Èðãýí
14 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàð
14.1.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàð íü èðãýíèéã òºðñºí ¿åýñ ýõýëæ íàñ áàðñíààð äóóñãàâàð áîëíî.
14.2. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàðûã õÿçãààðëàõûã õîðèãëîíî.

4. 4
15 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæ
15.1.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæ áóþó èðãýí ººðèéí ¿éëäëýý𠺺ðòºº ýðõ îëæ àâàõ, ¿¿ðýã áèé
áîëãîõ ÷àäâàð íàñàíä õ¿ðñíýýð áóþó 18 íàñíààñ áèé áîëíî.
15.2.Õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó ø¿¿õ 16-ààñ 18 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýíèéã, ò¿¿íèé õ¿ñýëò,
ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí çºâøººð뺺ð èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæòàé ãýæ
òîîöîæ áîëíî.
15.3. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæòàé ãýæ òîîöñîí ø¿¿õèéí øèéäâýðèéã çîõèõ ¿íäýñëýë
áàéâàë ñîíèðõîã÷ ýòãýýäèéí õ¿ñýëòýýð ø¿¿õ õ¿÷èíã¿é áîëãîæ áîëíî.
16 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí áóñ ÷àäàìæ
16.1.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é áóþó 14-ººñ 18 õ¿ðòýëõ íàñíû ýòãýýä èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí áóñ ÷àäàìæòàé
áàéíà.
16.2.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é èðãýí õóóëèàð çºâøººðñíººñ áóñàä õýëöëèéã õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ /ýöýã, ýõ,
õàðãàëçàí äýìæèã÷/-èéí áè÷ãýýð îëãîñîí çºâøººðëèéí ¿íäñýí äýýð õèéíý.
16.3.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é èðãýí õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷èéí çºâøººðºëã¿éãýýð äàðààõü ýðõýý áèå äààí
õýðýãæ¿¿ëæ áîëíî:
16.3.1. ººðèéí õºäºëìºðèéí õºëñ, îþóòíû òýòãýëýã, òýäãýýðòýé àäèëòãàõ áóñàä îðëîãî, òýäýíä
ººðèéí ¿çýìæýýð çàõèðàí çàðöóóëàõàä íü çîðèóëæ øèëæ¿¿ëñýí ýä õºðºíãèéã çàõèðàí çàðöóóëàõ;
16.3.2. ººðòºº õîõèðîëã¿é áºãººä õèéìýãö áèåëýõ àõóéí ÷àíàðòàé õýëöýë õèéõ;
16.3.3. ýíý õóóëèéí 16.3.1-ä çààñàí îðëîãûã áàíê, çýýëèéí áàéãóóëëàãàä õàäãàëóóëàõ.
16.4. 16-ààñ 18 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýí õîðøîîíû ãèø¿¿í áàéæ áîëíî.
17 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí çàðèì ÷àäàìæ
17.1. 7-ãîîñ 14 õ¿ðòýëõ íàñíû ýòãýýä èðãýíèé ýðõ ç¿éí çàðèì ÷àäàìæòàé áàéíà.
17.2. 7-ãîîñ 14 õ¿ðòýëõ íàñíû ýòãýýäèéí õèéñýí ººðòºº õîõèðîëã¿é áºãººä õèéìýãö áèåëýõ, àõóéí
÷àíàðòàé æèæèã õýëöëýýñ áóñàä õýëöëèéã òýäãýýðèéí íýðèéí ºìíººñ õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ /ýöýã, ýõ, àñðàí
õàìãààëàã÷/ õèéíý.
18 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é èðãýí
18.1. 7 õ¿ðòýëõ íàñíû ýòãýýä èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é áàéíà.
18.2.Ñýòãýöèéí ºâ÷íèé óëìààñ ººðèéí ¿éëäëèéí ó÷èð õîëáîãäëûã îéëãîõã¿é, ººðèé㺺 çºâ
óäèðäàæ ÷àäàõã¿é áîëñîí ýòãýýäèéã ø¿¿õ èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é ãýæ òîîöîæ, ò¿¿íä àñðàí õàìãààëàëò
òîãòîîíî.
18.3.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é ýòãýýäèéí íýðèéí ºìíººñ ò¿¿íèé õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ /ýöýã,
ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷/ õýëöýë õèéíý.
18.4.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿éä òîîöîõ ¿íäýñëýë áîëñîí íºõöºë áàéäàë ¿ã¿é áîëñîí
òîõèîëäîëä ø¿¿õ òóõàéí ýòãýýäèéã èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿éä òîîöñîí øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîíî.
19 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæèéã õÿçãààðëàõ
19.1.Ìàíñóóðóóëàõ áîëîí ñýòãýöýä íºëººëºõ áîäèñ, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà áàéíãà õýðýãëýæ, ãýð
á¿ëýý ýäèéí çàñãèéí òàëààð õ¿íä áàéäàëä îðóóëñàí íàñàíä õ¿ðñýí ýòãýýäèéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæèéã
ñîíèðõîã÷ ýòãýýäèéí õ¿ñýëòýýð, ø¿¿õ õóóëèàð òîãòîîñîí æóðìààð õÿçãààðëàæ, õàðãàëçàí äýìæèã÷ òîìèëæ
áîëíî.
19.2.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæèéã õýëöýë õèéõ çàìààð õÿçãààðëàõûã õîðèãëîíî.
19.3.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæ íü õÿçãààðëàãäñàí ýòãýýä õÿçãààðëàãäààã¿é ÷àäàìæèéíõàà õ¿ðýýíä,
õàðãàëçàí äýìæèã÷èéí çºâøººð뺺ð õýëöýë õèéæ áîëíî.
19.4.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæèéã õÿçãààðëàõ ¿íäýñëýë áîëñîí íºõöºë áàéäàë ¿ã¿é áîëñîí áîë
òóõàéí ýòãýýäýä òîãòîîñîí õÿçãààðëàëòûã ø¿¿õ õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, õàðãàëçàí äýìæèã÷èéã ¿¿ðãýýñ íü
÷ºëººëíº.
20 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé íýð
20.1.Èðãýí ººðèéí íýðòýé áàéíà.
20.2.Èðãýíèé íýðèéã á¿ðòãýõ, ººð÷ëºõ æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî.
20.3. Èðãýíèé íýðèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä á¿ðòã¿¿ëíý. Èðãýíèé ýðõ, ¿¿ðãèéã èðãýí ººðèéí
íýðýýð îëæ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëíý. Ãàãöõ¿¿ õóóëüä çààñàí íºõöºë, æóðìûí äàãóó çîõèîìîë íýð õýðýãëýæ áîëíî.
20.4.Èðãýí íýðýý ººð÷èëñºí íü ò¿¿íèé ºìíºõ íýðýýð îëæ àâñàí ýðõ, õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã ººð÷ëºõ
áóþó äóóñãàâàð áîëãîõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.
20.5.Íýðýý ººð÷èëñºí ýòãýýä ¿¿ðýã ã¿éöýòã¿¿ëýã÷ áîëîí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷èä ýíý òóõàé ìýäýãäýõ
¿¿ðýãòýé áºãººä ýíý ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿éãýýñ ãàðñàí ¿ð äàãàâðûã õàðèóöíà.
21 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèé íýð, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã õàìãààëàõ
21.1.Èðãýíèé íýðèéã õóóëü áóñààð àøèãëàõûã õîðèãëîíî.

5. 5
21.2.Èðãýíèé íýð, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã ãóòààñàí ìýäýý òàðààñàí ýòãýýä
ò¿¿íèéõýý ¿íýí çºâèéã íîòîëæ ÷àäàõã¿é áîë ýðõ íü çºð÷èãäñºí ýòãýýäèéí øààðäëàãààð óã ìýäýýã òàðààñàí
õýëáýð, õýðýãñýë, ýñõ¿ë ººð õýëáýð, õýðýãñëýýð íÿöààõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.
21.3.Áîäèò áàðèìòûã á¿ðýí ã¿éöýä ìýäýýëýýã¿éãýýñ áóñäûí íýð, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, àæèë õýðãèéí
íýð õ¿íäèéã ãóòààñàí áîë ýíý õóóëèéí 21.2-ò çààñàí æóðìààð íÿöààõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.
21.4.Õóóëèàð òîãòîîñîí õóâèéí íóóöàä õàìààðàëòàé ìýäýýã ººðèéíõ íü çºâøººðºëã¿éãýýð
òàðààñíààñ ãýì õîð ó÷èðñàí ãýæ ¿çâýë èðãýí óã ãýì õîðûã àðèëãàõûã øààðäàõ ýðõòýé.
21.5.Èðãýíèé ä¿ðñèéã ãýðýë çóðàã, êèíî, ä¿ðñ áè÷ëýãèéí õàëüñ, õºðºã çóðàã áîëîí áóñàä õýëáýðýýð
ººðèéíõ íü çºâøººðºëã¿éãýýð íèéòýëñýí, îëîí íèéòýä ¿ç¿¿ëñíýýñ ãýì õîð ó÷èðñàí ãýæ ¿çâýë òóõàéí ýòãýýä
ãýì õîðûã àðèëãàõûã øààðäàõ ýðõòýé.
21.6.Èðãýíèé íèéãýìä ýçëýõ áàéð ñóóðüòàé õîëáîãäóóëàí ò¿¿íèéã ñóðòàë÷ëàõ çîðèëãîîð áîëîí
ñóðãàëò, ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèë, àæèë õýðãèéí õ¿ðýýíä îëîí íèéòèéã õàìàðñàí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä
óã ýòãýýäèéã ä¿ðñýëñýí, ýñõ¿ë òóõàéí ýòãýýä ººðèé㺺 ä¿ðñë¿¿ëñíèé òºëºº õºëñ, øàí õàðàìæ àâñàí áîë
ò¿¿íèé çºâøººðºë øààðäàãäàõã¿é.
21.7.Íàñ áàðñàí ýòãýýäèéí íýð, íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã ãóòààñàí, ýñõ¿ë ò¿¿íèé õóâèéí íóóöòàé
õîëáîîòîé ìýäýýã ýíý õóóëèéí 520 äóãààð ç¿éëä çààñàí ºâëºã÷èéí çºâøººðºëã¿éãýýð îëîí íèéòýä
òàðààñàí áîë ýíý ç¿éëä çààñàí æóðàì íýãýí àäèë ¿éë÷èëíý.
21.8.Ýíý õóóëèéí 21.7-ä çààñàí òîõèîëäîëä ó÷èðñàí ãýì õîðûã ýäèéí õýëáýðýýð íºõºí òºë¿¿ëýõèéã
øààðäàõ ýðõã¿é.
21.9.Ýíý ç¿éëä çààñàí ýðõèéã çºð÷ñºí ýòãýýä áóñäàä ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã õîõèðîã÷ áóþó ñîíèðõîã÷
ýòãýýäýä ýíý õóóëèéí 497, 511 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí æóðìûí äàãóó àðèëãàíà.
22 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèé îðøèí ñóóãàà ãàçàð
22.1.Èðãýíèé îðøèí ñóóãàà ãàçðûã õóóëèéí äàãóó ò¿¿íèé õàðüÿàëàãäàí á¿ðòã¿¿ëñýí çàñàã çàõèðãàà,
íóòàã äýâñãýðèéí íýãæýýð òîäîðõîéëíî.
22.2.Èðãýí á¿ðòã¿¿ëñýí ãàçðàà áàéíãà îðøèí ñóóäàãã¿é áîë ãîë òºëºâ àìüäðàí ñóóäàã, ýñõ¿ë
òóõàéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí äèéëýíõ õýñýã áàéãàà ãàçðûã ò¿¿íèé îðøèí ñóóãàà ãàçàð ãýæ òîäîðõîéëæ
áîëíî.
22.3.Áóñäûí àñðàí õàìãààëàëòàä áàéãàà ýòãýýäèéí îðøèí ñóóãàà ãàçðûã òýäãýýðèéí ýöýã, ýõ, àñðàí
õàìãààëàã÷èéí îðøèí ñóóãàà ãàçðààð òîäîðõîéëíî.
23 äóãààð ç¿éë. Èðãýíèéã ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîõ
23.1.Îðøèí ñóóãàà ãàçðààñàà àëãà áîëñíîîñ õîéø õî¸ð æèëèéí õóãàöààíä õààíà áàéãàà íü
ìýäýãäýõã¿é, ñóðàã ÷èìýýã¿é áîëñîí èðãýíèéã ñîíèðõîã÷ ýòãýýäèéí õ¿ñýëòýýð, ø¿¿õ ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä
òîîöîæ áîëíî.
23.2.Ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãºä ø¿¿õýýñ ýðõëýí õàìãààëàëò òîãòîîõ
áºãººä òóõàéí ýòãýýäèéí àñðàìæèä áàéñàí õ¿ì¿¿ñèéã òýæýýí òýòãýõ, õóóëèàð òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó
òàòâàð, õóðààìæ òºëºõ, áóñäûí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéí äàãóó ºð òºëáºðèéã òºëæ áàðàãäóóëàõ çýðýã õóóëü
¸ñîîð ã¿éöýòãýâýë çîõèõ ¿¿ðãèéã óã ýä õºðºí㺺ñ ã¿éöýòãýíý.
23.3.Ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîí ýòãýýäèéí áàéãàà ãàçàð íü òîãòîîãäñîí, òóõàéí ýòãýýä
ýðãýæ èðñýí òîõèîëäîëä ø¿¿õ øèéäâýðýý õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, ýä õºðºíãºä íü òîãòîîñîí ýðõëýí õàìãààëàëòûã
çîãñîîíî.
23.4.Ýðãýæ èðñýí ýòãýýä íü ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîíîîñ õîéø ýíý õóóëèéí 23.2-ò
çààñíààñ ººð ¿íäýñëýëýýð áóñäàä ¿íý òºëáºðã¿é øèëæñýí áºãººä áýëýí áàéãàà ýä õºðºí㺺 áóöààí
àâàõààð øààðäàõ ýðõòýé. Óã ýä õºðºíãèéã àæ àõóéí çîðèóëàëòààð àøèãëàñíû ¿ð ä¿íä îëñîí àøãèéã íºõºí
òºë¿¿ëýõýýð øààðäàõ ýðõã¿é.
23.5.Ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéã ýðõëýí õàìãààëàã÷ íü áóñäàä
õóäàëäñàí áîë ò¿¿íèé ¿íèéã, ¿ðýãä¿¿ëñýí, äóòààñàí, ãýìòýýñýí áîë ø¿¿õ ãýì áóðóóãèéí øèíæ áàéäëûã
õàðãàëçàí óã ýä õºðºíãèéí ¿íèéã á¿ðýí áóþó õýñýã÷ëýí òºë¿¿ëýõýýð øèéäâýðëýæ áîëíî.
23.6.Ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîí ýòãýýä ýðãýæ èðñýí áîë ýä õºðºíãèéã ýðõëýí õàìãààëàã÷ íü
óã ýä õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëò, àøèãëàëòòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäàë, õîõèðëîî òºë¿¿ëýõýýð
øààðäàõ ýðõòýé.
24 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèéã íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàõ
24.1.Èðãýí îðøèí ñóóãàà ãàçðààñàà àëãà áîëñíîîñ õîéø òàâàí æèëèéí õóãàöààíä õààíà áàéãàà íü
ìýäýãäýõã¿é ñóðàã ÷èìýýã¿é áîëñîí, ýñõ¿ë àìü ¿ðýãäýæ áîëîõ íºõöºë áàéäàëä àëãà áîëñíîîñ õîéø íýã
æèëèéí òóðø àìüä áàéãàà ýñýõ íü ìýäýãäýõã¿é áàéãàà áîë ñîíèðõîã÷ ýòãýýäèéí õ¿ñýëòýýð ø¿¿õ ò¿¿íèéã íàñ
áàðñàí ãýæ çàðëàæ áîëíî.
24.2.Áàéëäààíû àæèëëàãààíä îðîëöîæ ÿâààä ñóðàãã¿é àëãà áîëñîí ýòãýýäèéã óã àæèëëàãàà
äóóññàí ºäðººñ õîéø õî¸ð æèë ºíãºðñíèé äàðàà ø¿¿õýýñ íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàæ áîëíî.
24.3.Èðãýíèéã íàñ áàðñàíä òîîöñîí ø¿¿õèéí øèéäâýð õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí ºäðèéã óã ýòãýýäèéí
íàñ áàðñàí ºäºð ãýæ ¿çíý.
24.4.Àìü ¿ðýãäýæ áîëîõ íºõöºë áàéäàëä àëãà áîëñîí èðãýíèéã íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàñàí áîë ø¿¿õ
ò¿¿íèé íàñ áàðñàí áàéæ áîëîõ ºäðèéã óã ýòãýýäèéí íàñ áàðñàí ºäºð ãýæ òîîöîæ áîëíî.
24.5.Íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàãäñàí ýòãýýäèéí õºðºíãèéã ºâèéí æóðìààð áóñäàä øèëæ¿¿ëíý.

6. 6
24.6.Íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàãäñàí ýòãýýä ýðãýæ èðýõ áóþó áàéãàà ãàçàð íü òîãòîîãäñîí áîë ø¿¿õ óðüä
ãàðãàñàí øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîíî.
24.7.Íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàãäààä ýðãýæ èðñýí ýòãýýä ºâëºõ áîëîí áóñàä õýëáýðýýð áóñäàä ¿íý
òºëáºðã¿é øèëæñýí áýëýí áàéãàà ýä õºðºí㺺 áóöààí àâàõààð øààðäàõ ýðõòýé. Ýíý æóðìààð òºðèéí
ºì÷ëºëä øèëæñýí ýä õºðºíãèéã ºì÷ëºã÷èä áóöààí îëãîõ áîëîìæã¿é áîë ¿íèéã íü íºõºí òºëíº.
24.8.Íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàñàí ø¿¿õèéí øèéäâýð õ¿÷èíã¿é áîëñîí íü òóõàéí ýòãýýäèéí ýõíýð,
íºõðèéí øèíýýð ãýðëýñýí ãýðëýëòèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é.
ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÕÓÓËÈÉÍ ÝÒÃÝÝÄ
ÍÝÃįÃÝÝÐ ÄÝÄ Á¯ËÝÃ
ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË
25 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýä
25.1.ªì÷ëºë人 áóþó ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõäýý òóñãàéëñàí õºðºíãºòýé,
ººðèéí íýðýýð ýðõ îëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýäýã, ¿éë àæèëëàãààíààñàà áèé áîëîõ ¿ð äàãàâàðûã ýä õºðºí㺺ðºº
õàðèóöäàã, íýõýìæëýã÷, õàðèóöàã÷ áàéæ ÷àäàõ, òîäîðõîé çîðèëãî á¿õèé, òîãòâîðòîé ¿éë àæèëëàãàà
ýðõýëäýã çîõèîí áàéãóóëàëòûí íýãäëèéã õóóëèéí ýòãýýä ãýíý.
25.2.Õóóëèéí ýòãýýä íü àøèã îëîõ çîðèëãîòîé àøãèéí òºëºº, õóóëü áóþó ä¿ðýìä çààñàí çîðèëãîòîé,
àøãèéí òºëºº áóñ áàéæ áîëíî.
25.3.Õóóëèéí ýòãýýä íü íèéòèéí, õóâèéí, õîëèìîã ºì÷èéí áàéíà.
25.4.Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë õýä õýäýí õóóëèéí ýòãýýä íü ¿éë àæèëëàãààãàà çîõèöóóëàõ
çîðèëãîîð íýãäýæ áîëîõ áºãººä íýãäëèéí îðîëöîã÷èä õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõýý õàäãàëíà.
25.5.Õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëèàð òîãòîîíî.
26 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàð
26.1.Õóóëèéí ýòãýýäèéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàð óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëñíýýð ¿¿ñ÷, õóóëüä
çààñàí æóðìûí äàãóó òàòàí áóóãäàæ, óëñûí á¿ðòãýëýýñ õàñàãäñàíààð äóóñãàâàð áîëíî.
26.2.Õóóëèéí ýòãýýäèéã óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòãýõ, á¿ðòãýëýýñ õàñàõ æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî.
26.3.Íèéòèéí ýðõ ç¿éí õóóëèéí ýòãýýäèéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàð õóóëüä çààñàí æóðìààð
áàéãóóëàãäñàíààð ¿¿ñ÷, òàòàí áóóãäñàíààð äóóñãàâàð áîëîõ áºãººä èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä áóñàä
îðîëöîã÷òîé àäèë òýãø ýðõòýé îðîëöîíî.
26.4.Õóóëèéí ýòãýýä óäèðäàõ áàéãóóëëàãààðàà äàìæóóëàí èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîíî.
26.5.Õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäàõ áàéãóóëëàãûí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëü áóþó ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ
áàðèìò áè÷ãýýð òîäîðõîéëíî.
26.6.Àøãèéí òºëºº áóñ õóóëèéí ýòãýýä ººðèéí ä¿ðýì áîëîí ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí áóñàä áàðèìò áè÷èãò
çààñàí çîðèëãîä íèéöýõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëíà.
26.7.Àøãèéí òºëºº õóóëèéí ýòãýýä íü õóóëèàð õîðèãëîîã¿é, íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàí
ñóðòàõóóíû õýì õýìæýýíä õàðøëààã¿é àëèâàà ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ ýðõòýé.
26.8.Õóóëèéí ýòãýýä õóóëüä çààñàí çàðèì ¿éë àæèëëàãààã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ îëãîñîí òóñãàé
çºâøººðëèéí ¿íäñýí äýýð ýðõýëíý. ¯éë àæèëëàãààã ýðõëýõ ýðõ òóñãàé çºâøººðºë àâñàí ºäðººñ ¿¿ñíý.
26.9.Õóóëèéí ýòãýýäèéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàðûã ãàãöõ¿¿ õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìààð
õÿçãààðëàíà.
27 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéí íýð
27.1.Õóóëèéí ýòãýýä ººðèéí íýðòýé áàéíà. Õóóëèéí ýòãýýäèéí íýð íü ò¿¿íèé çîõèîí áàéãóóëàëò,
ýðõ ç¿éí õýëáýðèéã òóñãàñàí áàéíà.
27.2.Õóóëüä çààñàí áîë õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðëèéã çààñàí íýðòýé áàéíà.
27.3.Õóóëèéí ýòãýýäèéí íý𠺺ð õóóëèéí ýòãýýäèéí íýðòýé äàâõàðäñàí áóþó áóñäûã
òººðºãä¿¿ëýõýýð èæèë, òºñººòýé áàéæ áîëîõã¿é.
27.4. Õóóëèéí ýòãýýäèéí íýðèéã áóñàä ýòãýýä õóóëü áóñààð àøèãëàõûã õîðèãëîíî. Ýíý çààëòûã
çºð÷ñºí ýòãýýä áóñäàä ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã ýíý õóóëèéí 497 äóãààð ç¿éëä çààñàí æóðìûí äàãóó àðèëãàíà.
27.5.Õóóëèéí ýòãýýä íýðýý õóóëüä çààñàí æóðìûí äàãóó á¿ðòã¿¿ëíý.
27.6.Õóóëèéí ýòãýýäèéí àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã õàìãààëàõàä ýíý õóóëèéí 21 ä¿ãýýð ç¿éëèéí
çààëò íýãýí àäèë õàìààðíà.

7. 7
28 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéí îðøèí áàéãàà ãàçàð
28.1.Õóóëèéí ýòãýýäèéí åðºíõèé çàõèðãàà áàéðøèí áàéãàà ãàçðûã ò¿¿íèé îðøèí áàéãàà ãàçàð ãýíý.
28.2.Õóóëèéí ýòãýýä íü îðøèí áàéõ íýã ãàçàð áóþó õóóëü ¸ñíû õàÿãòàé áàéíà.
29 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéí ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçàð
29.1.Õóóëü áîëîí ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ áàðèìò áè÷èãò çààñàí áîë õóóëèéí ýòãýýä ººðèéí ñàëáàð,
òºëººëºã÷èéí ãàçðàà òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó áàéãóóëæ áîëíî.
29.2.Õóóëèéí ýòãýýäèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð áàéðëàæ, ò¿¿íèé ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéã
á¿õýëä íü áóþó çàðèìûã íü ã¿éöýòãýäýã òóñãàé íýãæèéã ñàëáàð ãýíý.
29.3.Õóóëèéí ýòãýýäèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð áàéðëàæ, ò¿¿íèé õóóëü ¸ñíû àøèã
ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áóþó ò¿¿íèé íýðèéí ºìíººñ õýëöýë áîëîí ýðõ ç¿éí áóñàä ¿éëäýë õèéõ ¿¿ðýã á¿õèé
íýãæèéã òºëººëºã÷èéí ãàçàð ãýíý.
29.4.Ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçðûí ýðõ, ¿¿ðãèéã òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí ä¿ðìýýð òîäîðõîéëíî.
29.5.Ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçðûí ýðõ áàðèã÷èä ¿éë àæèëëàãààãàà õóóëèéí ýòãýýäýýñ îëãîñîí
èòãýìæëýëèéí ¿íäñýí äýýð ÿâóóëíà.
29.6.Õóóëèéí ýòãýýäèéí ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçàð õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõã¿é áàéíà.
30 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéã áàéãóóëàõ
30.1.Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë õóóëèéí ýòãýýäèéã èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä õóóëüä çààñàí æóðìûí
äàãóó ¿¿ñãýí áàéãóóëæ áîëíî.
30.2.×èã ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîí íèéãìèéí õýðýãöýýã õàíãàõ çîðèëãîîð òºð ººðèéí ºì÷ººð
äàíãààð áóþó õàìòðàí õóóëèéí ýòãýýä áàéãóóëæ áîëíî.
31 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéã ººð÷ëºí áàéãóóëàõ
31.1.Õóóëèéí ýòãýýäèéí õºðºíãèéã ºì÷ëºã÷ áóþó ò¿¿íýýñ ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãà, ò¿¿í÷ëýí ¿¿ñãýí
áàéãóóëàõ áàðèìò áè÷ãýýð ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãûí øèéäâýðýýð õóóëèéí ýòãýýäèéã õóóëüä çààñàí æóðìûí
äàãóó íèéë¿¿ëýõ, íýãòãýõ, õóâààõ, òóñãààðëàõ, ººð÷ëºõ çàìàà𠺺ð÷ëºí áàéãóóëæ áîëíî.
31.2.Õî¸ð áóþó õýä õýäýí õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ, òýäãýýðèéí ýðõ, ¿¿ðýã,
õàðèóöëàãûã øèíýýð áèé áîëñîí õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã íèéë¿¿ëýõ ãýíý.
31.3.Õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ, ò¿¿íèé ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã ººð õóóëèéí
ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã íýãòãýõ ãýíý.
31.4.Õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ, ò¿¿íèé ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã øèíýýð ¿¿ñýõ
õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã õóâààõ ãýíý.
31.5.Õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîõã¿éãýýð ò¿¿íèé çàðèì ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã
øèíýýð áàéãóóëàãäñàí õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã òóñãààðëàõ ãýíý.
31.6.Õóóëèéí ýòãýýä íü çîõèîí áàéãóóëàëòûí òºðºë, õýëáýð, ¿íäñýí çîðèëãîî ººð÷ëºõ çàìààð
çîõèîí áàéãóóëàãäàæ áîëíî.
32 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéã òàòàí áóóëãàõ
32.1.Õóóëèéí ýòãýýäèéã äàðààõü ¿íäýñëýëýýð òàòàí áóóëãàíà:
32.1.1.ºì÷ëºã÷ áóþó ò¿¿íýýñ ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãûí øèéäâýð, ò¿¿í÷ëýí õóóëèéí ýòãýýäèéí
¿¿ñãýí áàéãóóëàõ áàðèìò áè÷ãýýð ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãûí øèéäâýð ãàðñàí;
32.1.2.äàìïóóðñàíä òîîöñîí, õóóëèéã óäàà äàðàà áóþó íîöòîé çºð÷ñºí, õóóëüä çààñàí áóñàä
¿íäýñëýëýýð òàòàí áóóëãàõ òóõàé ø¿¿õèéí øèéäâýð ãàðñàí;
32.1.3.¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ õóãàöàà äóóññàí áóþó çîðèëãîäîî õ¿ðñýí ó÷èð öààøèä ¿éë
àæèëëàãààãàà ¿ðãýëæë¿¿ëýõ øààðäëàãàã¿é ãýñýí ººðèéíõ íü øèéäâýð ãàðñàí;
32.1.4.õóóëèéí ýòãýýäèéã ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýð ãàðñàí;
32.1.5.õóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýë.
32.2.Òàòàí áóóëãàõ àæëûã ýíý òóõàé øèéäâýð ãàðãàñàí áàéãóóëëàãààñ òîìèëñîí êîìèññ ýðõëýí
ã¿éöýòãýíý.
32.3.Òàòàí áóóëãàõ êîìèññ íü õóóëèéí ýòãýýä òàòàí áóóãäñàí òóõàé íèéòýä ìýäýýëíý.
32.4.Òàòàí áóóëãàõ êîìèññîîñ íýõýìæëýã÷äèéí ºðãºäºë õ¿ëýýí àâàõ õóãàöàà íü õóóëèéí ýòãýýäèéã
òàòàí áóóãäñàí òóõàé íèéòýä ìýäýýëñíýýñ õîéø õî¸ð ñàðààñ áàãàã¿é, çóðãààí ñàðààñ èõã¿é áàéíà.
32.5.Òàòàí áóóãäàæ áàéãàà õóóëèéí ýòãýýäýä õîëáîãäîõ øààðäëàãûã äàðààõü äàðààëëààð õàíãàíà:
32.5.1.áóñäûí àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíäýä ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã àðèëãóóëàõ áîëîí ø¿¿õèéí
øèéäâýðýýð ãàðãóóëàõ áóñàä òºëáºð ;
32.5.2.õýðýã ã¿éöýòãýã÷ áóþó òàòàí áóóëãàõ êîìèññ, òýäãýýðòýé àäèëòãàõ áóñàä ýòãýýäèéí ýðõ,
¿¿ðãèéíõýý õ¿ðýýíä ã¿éöýòãýñýí ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàë;
32.5.3.äàìïóóðëûí ¿åä õàðèóöàã÷èéã äàõèí õºðºíãºæ¿¿ëýõ ÿâöàä áàéãóóëñàí ãýðýý, õýëöëèéí
äàãóó ãàðãàñàí øààðäëàãà;
32.5.4. õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷èéí ìºíãºí õºðºíãº;
32.5.5.õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð àæèëëàãñäàä òºëºõ õºäºëìºðèéí õºëñ;
32.5.6.õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó áóñàä ýòãýýäòýé õèéõ òîîöîî.

8. 8
32.6.Òàòàí áóóãäàæ áàéãàà õóóëèéí ýòãýýäýä õîëáîãäîõ øààðäëàãûã õàíãàõäàà ýõíèé äàðààëëûí
òºëáºðèéã á¿ðýí áàðàãäóóëñíû äàðàà ò¿¿íèé äàðààãèéí äàðààëëûí òºëáºðèéí øààðäëàãûã õàíãàõ çàð÷ìûã
áàðèìòàëíà.
32.7.Õóóëèéí ýòãýýäýä áàéãàà ìºíãºí õºðºí㺠íü õàðèëöàã÷äûí øààðäëàãûã õàíãàõàä õ¿ðýëöýõã¿é
áîë òàòàí áóóëãàõ êîìèññ ò¿¿íèé áóñàä ýä õºðºíãèéã õóóëüä çààñàí æóðìûí äàãóó õóäàëäàæ, òºëáºðèéã
áàðàãäóóëæ áîëíî.
32.8.Òàòàí áóóãäàæ áàéãàà õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºí㺠òºëáºð òºëºõºä õ¿ðýëöýõã¿é áîë ò¿¿íèé
ýä õºðºíãèéã òºëáºë çîõèõ òºëáºðèéí õýìæýýíä õóâü òýíö¿¿ëýí çîõèõ äàðààëëûí äàãóó õàðèëöàã÷äàä
õóâààðèëíà.
32.9.Õàðèëöàã÷äûí øààðäëàãûã õàíãàñíû äàðàà ¿ëäñýí ýä õºðºíãèéã õóóëü ¸ñíû ºì÷ëºã÷èä, õóóëü
áóþó ä¿ðýìä çààñàí áîë ýðõ á¿õèé ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëíý.
32.10.Òàòàí áóóãäàæ áàéãàà õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéã õ¿ëýýæ àâàõ ýòãýýä áàéõã¿é áîë
òºðèéí ºì÷ëºëä øèëæ¿¿ëíý.
32.11.Á¿ðòãýõ áàéãóóëëàãà õóóëèéí ýòãýýäèéã óëñûí á¿ðòãýëýýñ õàññàí òóõàé íèéòýä ìýäýýëíý.
ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ ÄÝÄ Á¯ËÝÃ
ÕÓÓËÈÉÍ ÝÒÃÝÝÄÈÉÍ ÒªÐªË
33 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðºë
33.1.Àøãèéí òºëºº õóóëèéí ýòãýýäèéã íºõºðëºë, êîìïàíèéí õýëáýðýýð áàéãóóëíà.
33.2.Àøãèéí òºëºº áóñ õóóëèéí ýòãýýäèéã õîëáîî, ñàí, õîðøîîíû õýëáýðýýð áàéãóóëíà.
34 ä¿ãýýð ç¿éë. Êîìïàíè
34.1.Õóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí õºðºí㺠íü òîäîðõîé òîîíû õóâüöààíä õóâààãääàã, ººðèéí
òóñãàéëñàí õºðºíãºòýé, àøãèéí òºëºº ¿íäñýí çîðèëãîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéã êîìïàíè ãýíý.
34.2.Êîìïàíèéí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëèàð òîãòîîíî.
35 äóãààð ç¿éë. ͺõºðëºë
35.1.Ãèø¿¿äèéí îðóóëñàí õóâü õºðºí㺺ñ á¿ðäýõ ýä õºðºíãºòýé, õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý óã ýä õºðºíãº
áîëîí ãèø¿¿äèéí õóâèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺺ð õóóëüä çààñíû äàãóó õàðèóöäàã õóóëèéí ýòãýýäèéã íºõºðëºë
ãýíý.
35.2.ͺõºðëºëèéí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëèàð òîãòîîíî.
36 äóãààð ç¿éë. Õîëáîî, ñàí, õîðøîî
36.1.Íýãäìýë, òîäîðõîé çîðèëãî òàâüñàí õýä õýäýí ýòãýýä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð íýãäýæ
áàéãóóëñàí, ãèø¿¿í÷ëýë á¿õèé õóóëèéí ýòãýýäèéã õîëáîî ãýíý.
36.2.Íýã áóþó õýä õýäýí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íèéãýìä àøèã òóñòàé, íýãäìýë çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä
ýä õºðºí㺠òºâëºð¿¿ëýõ çàìààð áàéãóóëñàí ãèø¿¿í÷ëýëã¿é õóóëèéí ýòãýýäèéã ñàí ãýíý.
36.3.Õîëáîî, ñàíãèéí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëèàð òîãòîîíî.
36.4.Ýäèéí çàñãèéí áîëîí íèéãýì, ñî¸ëûí íèéòëýã õýðýãöýýãýý õàíãàõ çîðèëãîîð õýä õýäýí ýòãýýä
ñàéí äóðààðàà íýãäñýí, õàìòûí óäèðäëàãà, õÿíàëò á¿õèé äóíäûí ýä õºðºí㺠äýýð ¿íäýñëýí ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëàõààð áàéãóóëñàí õóóëèéí ýòãýýäèéã õîðøîî ãýíý.
36.5.Õîðøîîã ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ, á¿ðòãýõ, õîðøîîíû ¿éë àæèëëàãààã äóóñãàâàð áîëãîõ, õîðøîîíû
ãèø¿¿í÷ëýë, õÿíàëò áîëîí õîðøîîòîé õîëáîîòîé áóñàä õàðèëöààã õóóëèàð çîõèöóóëíà.
36.6.Ñ¿ì õèéä èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîõäîî ñàíãèéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí òàëààðõè
õóóëèéí çààëòûã ìºðäºíº.
37 äóãààð ç¿éë. Ñàíãèéí òóñãàé çîõèöóóëàëò
37.1.Ñàíãèéí ýðõ áàðèõ áàéãóóëëàãà áóþó óäèðäàõ çºâëºë íü õàíäèâëàã÷, äýìæèã÷, òýäãýýðèéí
òîìèëñîí òºëººë뺺ñ á¿ðäýíý.
37.2.Ñàíãèéí ýðõ áàðèõ áàéãóóëëàãà íü ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãà áîëîí õÿíàëòûí áàéãóóëëàãûã
òîìèëíî.
37.3.Ñàíãèéí ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãà ñàíãèéí ä¿ðýìä íèéöñýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ, ¿éë
àæèëëàãààíû áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã ýðõ áàðèõ áàéãóóëëàãààðàà õýëýëö¿¿ëýí õýâë¿¿ëæ, îëîí íèéòýä
ò¿ãýýíý.
38 äóãààð ç¿éë. Ñàíã òàòàí áóóëãàõ æóðàì
38.1.Òàòàí áóóëãàõ àæëûã ýíý òóõàé øèéäâýð ãàðãàñàí áàéãóóëëàãààñ òîìèëîãäñîí òàòàí áóóëãàõ
êîìèññ ýðõëýíý. Îíöãîé òîõèîëäîëä ø¿¿õýýñ òàòàí áóóëãàõ ººð áàéãóóëëàãà òîìèëæ áîëîõ áºãººä òýðýýð
òàòàí áóóëãàõ êîìèññèéí ãèø¿¿äèéí íýãýí àäèë õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý.
38.2.Ñàíã òàòàí áóóëãàõäàà ºäºð òóòìûí àæèë õýðãèéã çîãñîîæ, áýëýí áàéãàà ýä õºðºíãèéã ìºí㺺ð
¿íýëýí òîäîðõîéëæ, õàðèëöàã÷èäòàé òîîöîî õèéíý.

9. 9
38.3.Ýíý õóóëèéí 38.1-ä çààñíû äàãóó òîîöîî õèéñíèé äàðàà ¿ëäñýí ýä õºðºíãèéã òàòàí áóóãäñàí
ñàíòàé çîðèëãî íýã áóþó èæèë òºñòýé çîðèëãî á¿õèé íýã, ýñõ¿ë õýä õýäýí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõ, òèéì
áàéãóóëëàãà áàéõã¿é òîõèîëäîëä òºðèéí ºì÷èä øèëæ¿¿ëýõ øèéäâýð ãàðãàæ áîëíî.
III ÄÝÄ ÕÝÑÝÃ
ÕÝËÖÝË
ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
Íèéòëýã ¿íäýñëýë
39 ä¿ãýýð ç¿éë. Õýëöýë
39.1.Èðãýíèé ýðõ, ¿¿ðãèéã ¿¿ñãýõ, ººð÷ëºõ, øèëæ¿¿ëýõ, äóóñãàâàð áîëãîõ çîðèëãîîð õ¿ñýë çîðèãîî
èëýðõèéëñýí èðãýí, õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éëäýë /ýñ ¿éëäýõ¿é/-ã õýëöýë ãýíý.
39.2.Íýã ýòãýýä õ¿ñýë çîðèãîî èëýðõèéëýí õýëöýë õèéæ áîëíî.
40 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëýë õ¿÷èí òºãºëäºð áàéõ
40.1.Õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëýë íü íºãºº òàë ò¿¿íèéã õ¿ëýýí àâñíààð õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî.
40.2.ͺ㺺 òàë õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëèéã õ¿ëýýæ àâàõààñ óðüä÷èëàí áóþó øóóä òàòãàëçñàí áîë
õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöíî.
40.3.Õýëöýë õèéñíýýñ õîéø íàñ áàðñàí, ýñõ¿ë ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áîëñîí ýòãýýäèéí óðüä
íü õèéñýí õýëöýë, èëýðõèéëñýí õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëýë õ¿÷èí òºãºëäºð õýâýýð áàéíà.
41 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿ñýë çîðèãèéã òàéëáàðëàõ
41.1.Õ¿ñýë çîðèãèéí àãóóëãûã òàéëáàðëàõäàà ¿ãèéí øóóä óòãûã àíõààðíà.
41.2.Õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëèéí óòãà îéëãîìæã¿é áîë õ¿ñýë çîðèãîî èëýðõèéëýã÷èéí õýðýãöýý,
øààðäëàãà, ¿ã áîëîí ¿éëäýë, ýñ ¿éëäýõ¿é, áóñàä íºõöºë, áàéäàëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ çàìààð
òàéëáàðëàíà.
42 äóãààð ç¿éë. Õýëöëèéí õýëáýð
42.1.Õýëöëèéã õóóëüä çààñàí õýëáýðýýð, õóóëüä çààãààã¿é áîë òàëóóä õýëýëöýí òîõèðîëöîæ àìààð
áóþó áè÷ãýýð õèéíý.
42.2.Ýíãèéí õýëáýðòýé áè÷ãèéí õýëöýë íü õ¿ñýë çîðèãîî èëýðõèéëýã÷ ýòãýýä ãàðûí ¿ñýã çóðñíààð
õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî.
42.3.Àæèë õýðãèéí õ¿ðýýíä òîãòñîí çàíøëûí äàãóó òåõíèêèéí õýðýãñëýýð øóóä õóóëáàðëàí
áóóëãàñàí ãàðûí ¿ñãèéã ò¿¿íèé ýõòýé àäèëòãàí ¿çýæ áîëíî.
42.4.Íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëáýë çîõèõ õýëöëèéã õèéõýä íîòàðèàò áóþó õóóëüä çààñàí áóñàä
ýòãýýäýýð ãýð÷ë¿¿ëíý.
42.5.Íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëáýë çîõèõ õýëöëèéã ãýð÷ëýýã¿é áàéõàä òàëóóäûí àëü íýã ¿¿ðãýý á¿ðýí
áóþó èõýíõèéã íü ã¿éöýòãýñíèé äàðàà íºãºº òàë ¿¿íèéã õ¿ëýýí çºâøººðñºí áîëîâ÷ õýëöëèéã íîòàðèàòààð
ãýð÷ë¿¿ëýõýýñ òàòãàëçâàë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýñýí òàëûí íýõýìæëýëýýð ø¿¿õ óã õýëöëèéã õèéñýíä òîîöîæ áîëíî.
42.6.ªâ÷èí áîëîí áè÷èã ¿ñýã ìýäýõã¿éí óëìààñ ãàðûí ¿ñãýý ººðºº çóðæ ÷àäàõã¿é ýòãýýäèéí
èòãýìæëýëýý𠺺ð ýòãýýä òºëººëºí õýëöýëä ãàðûí ¿ñýã çóðæ áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä èòãýìæë¿¿ëñýí
ýòãýýäèéí ãàðûí ¿ñãèéã áàòàëãààæóóëñàí áàéõ áºãººä ººð ýòãýýäýýð ãàðûí ¿ñýã çóðóóëàõ áîëñîí
øàëòãààíûã áè÷íý.
42.7.Áè÷ãýýð õèéñýí õýëöëèéã õýä õýäýí õóâü ¿éëäñýí áîë òàëóóäàä ¿ëäýõ õóâü äýýð õàðèëöàí
ãàðûí ¿ñãýý çóðñàí áàéâàë õýëöýë õèéñýí ãýæ ¿çíý.
42.8.Òàëóóä ãîë íºõöºëèéí õóâüä ººðèéí õ¿ñýë çîðèãîî áîäèò ¿éëäëýýð èëýðõèéëæ õýëöýë õèéæ
áîëíî.
42.9.Õóóëü áóþó ãýðýýíä çààñàí òîõèîëäîëä õýëöýë õèéõ òóõàé ñàíàëä õàðèó ºãºõã¿é áàéãààã
õýëöýë õèéõýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí ãýæ ¿çíý.
42.10.Áè÷ãýýð õèéõ õóóëèéí øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýýã¿é õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõààð õóóëüä
çààñàí áîë õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ áºãººä ýíý òîõèîëäîëä òàëóóä õýëöëýýð àâñàí á¿õ ç¿éëýý
õàðèëöàí áóöààæ ºãíº.
42.11.Áè÷ãýýð õèéõ õóóëèéí øààðäëàãûã çºð÷ñºí õýëöëèéí òàëààð òàëóóä ìàðãàñàí òîõèîëäîëä
ýíý õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë òýäãýýð íü ãýð÷ýýð íîòëîõ ýðõýý àëäàõ áîëîâ÷ íîòîëãîîíû áóñàä
õýðýãñëýýð íîòîëæ áîëíî.

10. 10
43 äóãààð ç¿éë. Õýëöýë õèéñýí ãýæ ¿çýõ
43.1. Àìààð õèéõ õýëöëèéã äàðààõü òîõèîëäîëä õèéñýí ãýæ ¿çíý:
43.1.1.õýëöëèéí ãîë íºõöºëèéí òàëààð òàëóóä õýëýëöýí òîõèðîëöñîí;
43.1.2.õýëöýë õèéñíèéã íîòîëñîí ïàéç, òàñàëáàð çýðýã õýðýãëýæ çàíøñàí ç¿éëèéã îëãîñîí;
43.1.3.õóóëü áóþó ãýðýýíä çààñàí áîë õýëöýë õèéõ òóõàé ñàíàëä õàðèó ºãººã¿é áºãººä èéíõ¿¿
õàðèó ºãºõ òîãòîîñîí õóãàöàà, ýñõ¿ë åðäèéí áîëîìæèò õóãàöàà ºíãºðñºí.
43.2.Áè÷ãýýð õèéõ õýëöëèéã äàðààõü òîõèîëäîëä õèéñýí ãýæ ¿çíý:
43.2.1.òàëóóä õ¿ñýë çîðèãîî èëýðõèéëñýí áàðèìò áè÷èã ¿éëäýæ, ãàðûí ¿ñýã çóðñàí;
43.2.2.õýëöýë õèéõ òóõàé ñàíàëûã çºâøººðñºí òàëûí õ¿ñýë çîðèãèéã èëýðõèéëñýí çàõèäàë,
öàõèëãààí, àëáàí áè÷èã, òåëåôàêñ, ýäãýýðòýé àäèëòãàõ áóñàä áàðèìò áè÷ãèéã íºãºº òàë õ¿ëýýí àâñàí;
43.2.3.õóóëüä çààñíààð á¿ðòã¿¿ëýõ áóþó íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëáýë çîõèõ õýëöëèéã èéíõ¿¿
á¿ðòã¿¿ëñýí áóþó ãýð÷ë¿¿ëñýí.
43.3.Íýã òàëûí õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëèéã íºãºº òàë õ¿ëýýí àâñíàà ººðèéí òîäîðõîé ¿éëäëýýð
èëýðõèéëñýí áîë óã õýëöëèéã áîäèò ¿éëäëýýð õèéãäñýí ãýæ ¿çíý.
43.4.Õýëöëèéí àãóóëãûã òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é áîë óã õýëöëèéã õèéãäýýã¿éä òîîöíî.
44 ä¿ãýýð ç¿éë. Áîëçîë òàâüæ õèéñýí õýëöýë
44.1.Òîäîðõîéã¿é áàéãàà ÿìàð íýãýí ¿éë ÿâäàë áèé áîëñîí íºõöºëä õýëöëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, ýñõ¿ë
õýëöëèéã äóóñãàâàð áîëãîõîîð òîõèðîëöîæ õèéñýí õýëöëèéã áîëçîë òàâüæ õèéñýí õýëöýë ãýíý.
44.2.Áèé áîëîõ ýñýõ íü ìýäýãäýõã¿é, ýñõ¿ë íýãýíò áèé áîëñíûã íü õýëöýë õèéã÷ òàëóóä ìýäýýã¿é
áàéãàà ¿éë ÿâäëààñ øàëòãààëàí õýëöýëä çààñàí ýðõ ¿¿ðýã íü ¿¿ñýõýýð òîõèðîëöñîí áîë õîéøëóóëàõ
áîëçëîîð õèéñýí õýëöýë ãýíý.
44.3.Áèé áîëîõ ýñýõ íü ìýäýãäýõã¿é áàéãàà ¿éë ÿâäàë áèé áîëñíîîð õýëöëèéã äóóñãàâàð áîëãîõîîð
òîõèðîëöñîí áîë ººð÷ëºãäºõ áîëçëîîð õèéñýí õýëöýë ãýíý.
44.4.¯éë ÿâäàë èðýýä¿éä áèé áîëîõ ýñýõ íü õýëöýë õèéã÷ ýòãýýäèéí õ¿ñýë çîðèãîîñ øàëòãààëàõààð
áàéâàë ýíý ç¿éëèéí çîõèöóóëàëò ¿éë÷ëýõã¿é.
45 äóãààð ç¿éë. Áîëçîë òàâüæ õèéñýí õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ
45.1.Áîëçîë íü õóóëèéí øààðäëàãàä íèéöýýã¿é áóþó íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàí ñóðòàõóóíû
õýì õýìæýýíä õàðø ýñõ¿ë èëòýä áèåëýãäýõ áîëîìæã¿é áîë õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà.
46 äóãààð ç¿éë. Áîëçîë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áîëîõ
46.1.¯éë ÿâäàë òîäîðõîé õóãàöààíä áèé áîëîõ áîëçîë òàâüæ õýëöýë õèéñýí íºõöºëä óã ¿éë ÿâäàë
äóðäñàí õóãàöààíä áîëîîã¿é áîë áîëçîë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áîëíî.
46.2.Òîäîðõîé õóãàöàà çààãààã¿é áîëçîë õýäèéä ÷ õýðýãæèæ áîëíî.
46.3.Áîëçîëä çààñàí ¿éë ÿâäàë õýçýý ÷ áèé áîëîõã¿é íü èëò áîëñîí òîõèîëäîëä áîëçîë õ¿÷èí
òºãºëäºð áóñ áîëíî.
47 äóãààð ç¿éë. Áîëçîë õàíãàãäñàí ãýæ ¿çýõ
47.1.¯éë ÿâäàë òîäîðõîé õóãàöààíä áèé áîëîõã¿é ãýñýí áîëçëîîð õýëöýë õèéñýí áºãººä ¿éë ÿâäàë
áèé áîëîõã¿é íü òîãòîîñîí õóãàöàà ºíãºðºõººñ ºìíº òîäîðõîé áîëñîí áîë áîëçîë õàíãàãäñàí ãýæ ¿çíý.
48 äóãààð ç¿éë. Áîëçîë òàâüæ õýëöýë õèéñýí ýòãýýäèéí ¿¿ðýã
48.1.Áîëçîë òàâüæ õýëöýë õèéñýí ýòãýýä áîëçîëä çààñàí ¿éë ÿâäàë áèé áîëîõîîñ ºìíº ýñðýã òàë
¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä ñààä áîëîõ ¿éëäýë õèéõ ýðõã¿é.
48.2.Áîëçîë áèé áîëñíîî𠺺ðò íü àøèãã¿é áàéõ òàë íü áîëçîë áèé áîëîõîä øóäàðãà áóñààð ñààä
áîëñîí áîë áîëçîë áèé áîëñîíä òîîöíî.
48.3.Áîëçîë áèé áîëñíîî𠺺ðò íü àøèãòàé áàéõ òàë íü áîëçîë áèé áîëîõîä øóäàðãà áóñààð
íºëººëñºí áîë áîëçîë áèé áîëîîã¿é ãýæ ¿çíý.
48.4.Áîëçîë íü òîäîðõîé õóãàöààíä áèé áîëîõîä óã ýòãýýä ýíý õóóëèéí 48.1-ä çààñàí ¿éëäëèéã
íýãýíò õèé÷èõñýí áàéñàí áîë ò¿¿íýýñ áîëæ ýñðýã òàëäàà ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé.
49 ä¿ãýýð ç¿éë. Áèðæèéí õýëöýë
49.1.Áèðæèéí ã¿éëãýýíä îðóóëàõ ýä õºðºí㺠áóþó ýä õºðºíãèéí ýðõ / ýä õºðºíãº, ¿íýò öààñ ãýõ
ìýò/-ýý õàðèëöàí øèëæ¿¿ëýõ òóõàé õýëöëèéã õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí æóðìûí äàãóó áàéãóóëæ, áèðæèä
á¿ðòã¿¿ëíý.
49.2.Õóóëü, òóõàéí òºðëèéí õýëöëèéí øèíæ áàéäàëä õàðøëàõã¿é áîë áèðæèéí õýëöýëä ò¿¿íèé
àãóóëãàä íèéö¿¿ëýí çîõèõ ãýðýý /õóäàëäàõ-õóäàëäàí àâàõ, êîìèññèéí çýðýã/-íèé æóðìûã õýðýãëýæ áîëíî.
49.3.Òàëóóäûí õóäàëäààíû íóóöûã àãóóëñàí, òýäíèé çºâøººðºëã¿éãýýð ìýäýýëæ áîëîõã¿é
íºõöºëèéã áèðæèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæîîð òîäîðõîéëíî.

11. 11
49.4.Áèðæèéí õýëöýë áàéãóóëàõ, ò¿¿íýýñ ¿¿ñýõ ýðõ, ¿¿ðýãòýé õîëáîãäîí ãàðñàí ìàðãààíûã ýðõ
á¿õèé áàéãóóëëàãà õÿíàí õýëýëöýæ øèéäâýðëýõ áºãººä óã øèéäâýðèéí òàëààð òàëóóä ø¿¿õýä ãîìäîë
ãàðãàæ áîëíî.
50 äóãààð ç¿éë. Ǻâøººð뺺ð õèéõ õýëöýë
50.1. Õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áàéõ çàéëøã¿é íºõöºë áîëñîí çºâøººðºë îëãîõ ýðõ, ¿¿ðýã á¿õèé
ãóðàâäàã÷ ýòãýýä óã çºâøººðëèéã îëãîñîí áóþó îëãîõîîñ òàòãàëçñàí òóõàéãàà õýëöëèéí òàëóóäàä íýãýí
àäèë ìýäýýëíý.
50.2.Ǻâøººðëèéã òóõàéí õýëöýëä áàðèìòëàõ õýëáýðýýð õèéõèéã øààðäàõã¿é.
50.3.Õ¿÷èí òºãºëäºð áàéõ íü ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí çºâøººð뺺ñ øàëòãààëàõ õýëöëèéã ãóðàâäàã÷
ýòãýýäèéí çºâøººð뺺ð õèéñýí áîë ýíý õóóëèéí 54.5-ä çààñàí æóðàì íýãýí àäèë õàìààðíà.
51 ä¿ãýýð ç¿éë. Ǻâøººð뺺 õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
51.1.Õýðýâ òàëóóä íýãýíò îëãîñîí çºâøººðëèéí ¿íäñýí äýýð õýëöýë õèéõ çîðèëãîîð ÿìàð íýãýí ¿ð
äàãàâàð áèé áîëãîîã¿é áîë çºâøººðºë îëãîñîí ýòãýýä óðüä÷èëàí îëãîñîí çºâøººð뺺 õýëöýë õèéõýýñ ºìíº
õ¿÷èíã¿é áîëãîæ áîëíî. Ǻâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí òóõàé òàëóóäàä ìýäýãäýíý.
52 äóãààð ç¿éë. Ǻâøººðëèéã áóöààæ õýðýãëýõã¿é áàéõ íºõöºë
52.1.Õýëöëèéã çºâøººðºë îëãîõ ýðõ á¿õèé ýòãýýäèéí øèéäâýðýýð õîæèì äýìæèí çºâøººðºõººñ
ºìíº áóþó àëáàäàí áèåë¿¿ëýõ æóðìààð, ýñõ¿ë äàìïóóðëûí õýðýã ã¿éöýòãýã÷ýýñ ýä õºðºíãèéã çàõèðàí
çàðöóóëàõòàé õîëáîîòîé õèéñýí ¿éë àæèëëàãàà íü ýíý õóóëèéí 42.1-42.3-ò çààñíààñ ¿ë õàìààðàí õ¿÷èí
òºãºëäºð áàéíà.
53 äóãààð ç¿éë. Ýðõ îëãîãäîîã¿é ýòãýýäèéí ¿éëäýë õ¿÷èí òºãºëäºð áàéõ
53.1.Ýðõ îëãîãäîîã¿é ýòãýýäèéí õèéñýí ¿éëäëèéã á¿ðýí ýðõ á¿õèé ýòãýýä õîæèì äýìæèí
çºâøººðñºí áîë óã ¿éëäëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð ãýæ ¿çíý.
54 ä¿ãýýð ç¿éë. Íàñàíä õ¿ðýýã¿é áóþó 14-ººñ 18 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýí çºâøººðºëã¿é õèéñýí
õýëöýë
54.1.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é èðãýíòýé õýëöýë õèéã÷ ýòãýýä óã õýëöëèéã äýìæñýí çºâøººðºë îëãîñíîî
íîòëîõûã õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ººñ õ¿ñâýë òýðýýð çºâøººðºõ ýñýõýý 14 õîíîãèéí äîòîð áè÷ãýýð ìýäýãäýíý.
Ýíý òîõèîëäîëä õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ººñ íàñàíä õ¿ðýýã¿é ýòãýýäýä óðüä îëãîñîí çºâøººðºë áóþó
òàòãàëçàë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áîëíî.
54.2.Ýíý õóóëèéí 54.1-ä çààñàí õóãàöààíä õàðèó ºãººã¿é áîë çºâøººðºë îëãîõîîñ òàòãàëçñàí ãýæ
¿çíý.
54.3.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é ýòãýýä õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷èéí çºâøººðºëã¿éãýýð õýëöýë õèéñíýýñ õîéø
íàñàíä õ¿ðâýë õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëýý õ¿÷èí òºãºëäºð áàéëãàõ ýñýõèéã ººðºº øèéäíý.
54.4.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é ýòãýýäòýé õýëöýë õèéñýí ýòãýýä íü ò¿¿íèé õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ººñ óã
õýëöëèéã äýìæñýí çºâøººðëèéã àâàõààñ ºìíº õýëöëýýñ òàòãàëçàõ ýðõòýé.
54.5.Õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ íü íàñàíä õ¿ðýýã¿é ýòãýýäýä õýëöýë õèéõ çºâøººðºë ºãñºí áîëîâ÷
ò¿¿íèéãýý íîòîëñîí áàðèìòûã íºãºº òàëä ºãººã¿é áîë õýëöýë õèéã÷ íºãºº òàë õýëöëýýñ òàòãàëçàõ ýðõòýé.
55 äóãààð ç¿éë. Íàñàíä õ¿ðýýã¿é áóþó 14-18 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýíèé áèå äààæ õèéõ õýëöýë
55.1.Õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷ áóþó ò¿¿íèé çºâøººðºëòýéãýýð ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýýñ íàñàíä õ¿ðýýã¿é
èðãýíä ººðèéí ¿çýìæýýð çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ îëãîí øèëæ¿¿ëñýí õºðºíãèéí õóâüä íàñàíä õ¿ðýýã¿é ýòãýýä
áèå äààí õýëöýë õèéõ ýðõòýé.
55.2.Íàñàíä õ¿ðýýã¿é èðãýí õèéõèéã õóóëèàð çºâøººðñíººñ áóñàä íýã òàëûí õýëöýëä ýíý õóóëèéí
55.1 õàìààðàõã¿é.
ÇÓÐÃÀ ÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
Õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ õýëöýë
56 äóãààð ç¿éë. Õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéõ õýëöýë
56.1.Äàðààõü õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà:
56.1.1.õóóëü çºð÷ñºí áóþó íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàí ñóðòàõóóíû õýì õýìæýýíä
õàðøèëñàí õýëöýë;
56.1.2.ä¿ð ¿ç¿¿ëýí õèéñýí õýëöýë;
56.1.3.ººð õýëöëèéã õàëõàâ÷ëàõ çîðèëãîîð õèéñýí õýëöýë;

12. 12
56.1.4.¿íýí ñàíààíààñàà áóñ, õºíãºìñ㺺ð õàíäàæ, ò¿¿íèéãýý èëýðíý ãýæ óðüäààñ òîîöîæ,
òîäîðõîé õ¿ñýë çîðèã èëýðõèéëýí õèéñýí õýëöýë;
56.1.5.ýðõ ç¿éí ÷àäàìæã¿é ýòãýýäèéí õèéñýí õýëöýë;
56.1.6.ñýòãýöèéí ºâ÷íèé óëìààñ ººðèéí ¿éëäëèéí ó÷èð õîëáîãäëûã îéëãîõã¿é, ººðèé㺺 çºâ
óäèðäàæ ÷àäàõã¿é áîëñîí èðãýí ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é ãýæ àëáàí ¸ñîîð òîîöîãäîîã¿é áàéõäàà õèéñýí
õýëöýë;
56.1.7.ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæòàé ýòãýýä ¿éëäëèéíõýý ó÷èð õîëáîãäëûã îéëãîõ ÷àäâàðã¿é
áîëñîí áóþó ñýòãýöèéí ò¿ð çóóðûí ñààòàëä îðñîí ¿åäýý èëýðõèéëñýí õýëöýë;
56.1.8.õóóëèàð òîãòîîñîí õýëáýðèéã çºð÷ñºí, õóóëüä çààñàí òîõèîëäîëä çîõèõ ýòãýýäèéí
çºâøººðºëã¿é õèéñýí õýëöýë;
56.1.9. õóóëèéí ýòãýýä ¿éë àæèëëàãààíûõàà ¿íäñýí çîðèëãûã çºð÷èæ õèéñýí õýëöýë;
56.1.10.äýýð äóðäñàí õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ õýëöëèéí ¿íäñýí äýýð õèéñýí áóñàä õýëöýë.
56.2.Ýíý õóóëèéí 56.1-ä çààñàí õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ íºõöºëèéã òàëóóä õýëöýë
õèéñíýýñ õîéø ìýäñýí áºãººä óã õýëöýë íü ººð õýëöëèéí øààðäëàãàä íèéöýæ áàéãàà òîõèîëäîëä òàëóóä
õ¿ñâýë øààðäëàãàä íèéöýæ áàéãàà õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð ãýæ ¿çíý.
56.3.Ýíý õóóëèéí 56.1.2-56.1.4, 56.1.8-ä çààñàí õýëöëèéã õèéñýí ýòãýýä óã õýëöëýýð èëýðõèéëñýí
õ¿ñýë çîðèãîî õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõûã õîæèì õ¿ëýýí çºâøººð÷, õóóëüä çààñàí õýëáýðýýð èëýðõèéëñýí áîë
øèíýýð õèéñýíòýé àäèëòãàæ õ¿÷èí òºãºëäºð õýëöýë ãýæ ¿çíý.
56.4.Ñîíèðõîã÷ ýòãýýä õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ õýëöëèéí ¿ð äàãàâðûã àðèëãóóëàõààð øààðäàæ áîëíî.
56.5.Ýíý õóóëèéí 56.1-ä çààñàí õýëöýë õèéñýí òàëóóä íü óã õýëöëýýð øèëæ¿¿ëñýí á¿õ ç¿éëýý
õàðèëöàí áóöààæ ºãºõ, áîëîìæã¿é áîë ¿íèéã òºëºõ ¿¿ðýãòýé.
56.6.Õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ õýëöýë õèéñýí áóðóóòàé ýòãýýä íü áóñäàä ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã íºõºí
òºëíº.
57 äóãààð ç¿éë. Õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîæ áîëîõ õýëöýë
57.1.Ø¿¿õ õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó ñîíèðõîã÷ ýòãýýäèéí íýõýìæëýëýýð õýëöëèéã
õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîæ áîëíî.
57.2.Ø¿¿õýýñ õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöñîí õýëöýë íü õèéñýí ¿åýñýý õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà.
57.3.Ãýðýýãýýð òîõèðñîí õýëáýðèéã çºð÷ñºí õýëöëèéã ø¿¿õ ñîíèðõîã÷ ýòãýýäèéí íýõýìæëýëýýð
õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîæ áîëíî.
57.4.Õýëöýë õèéã÷ ýòãýýä íü õ¿ñýë çîðèãîî áè÷ãýýð èëýðõèéëýõ áóþó òîîöîî õèéõäýý èëýðõèé
àëäàà ãàðãàñàí íü õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é áºãººä èéì àëäàà ãàðãàñàí
ýòãýýä ò¿¿íèéãýý çàñàõ ýðõòýé áàéíà.
58 äóãààð ç¿éë. Íîöòîé òººðºãäëèéí óëìààñ õèéñýí õýëöýë
58.1.Íîöòîé òººðºãäëèéí ¿íäñýí äýýð õ¿ñýë çîðèãîî èëýðõèéëýí õèéñýí õýëöëèéã ø¿¿õ õ¿÷èí
òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîæ áîëíî.
58.2.Äàðààõü òîõèîëäîëä íîöòîé òººðºãäñºí ãýæ ¿çíý:
58.2.1.õýëöýë õèéã÷ ýòãýýä õýëöýë õèéõäýý õ¿ññýí õýëöëýýñýý ººð õýëöëèéã çºâøººðºí õèéñýí;
58.2.2.õýëöýë õèéã÷ ýòãýýä õ¿ññýí õýëöëèéíõýý àãóóëãûã ýíä¿¿ðñýí.
58.3.Äàðààõü òîõèîëäîëä íîöòîé òººðºãäñºí ãýæ ¿çýæ áîëíî:
58.3.1.õýëöýë õèéã÷ íºãºº òàë áîëîõ ýòãýýä, ò¿¿íèé õóâèéí øèíæ áàéäàë íü õýëöýë õèéõ ãîë
¿íäýñëýë áîëñîí áºãººä ýíý òàëààð òººðºãäñºí;
58.3.2.õýëöëèéí ç¿éëèéí ¿íèéã òîäîðõîéëîõîä à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ýä ç¿éëèéí øèíæèéí òàëààð
òººðºãäñºí;
58.3.3.õýëöýë õèéõ ãîë ¿íäýñëýë áîëñîí ýðõèéí òàëààð òººðºãäñºí;
58.3.4.òîõèðîëöîîíû ç¿éë áàéñàí ñýäýëòèéí òàëààð òººðºãäñºí.
58.4.Һ뺺ëºã÷ áóþó çóó÷ëàã÷ íü òºëººë¿¿ëýã÷ áóþó ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéíõýý õ¿ñýë çîðèãèéí
èëýðõèéëëèéã áóðóó òàøàà ìýäýýëñíèé ¿íäñýí äýýð õèéñýí õýëöëèéã ýíý õóóëèéí 58.2-ò õàìààðóóëæ
áîëíî.
58.5.Õýëöýë õèéã÷ íºãºº òàë íü ìàðãàæ áàéãàà òàëûí õ¿ñýëòèéí äàãóó õýëöëèéã áèåë¿¿ëýõèéã
çºâøººðñºí áîë òººðºãäëèéí óëìààñ õèéñýí õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîæ áîëîõã¿é.
58.6.Òººðºãäëèéí óëìààñ õýëöýë õèéñýí ýòãýýä òººðºãäñºí áîëîõîî ìýäìýãö íºãºº òàëäàà íýí
äàðóé ìýäýãäýõ ¿¿ðýãòýé.
58.7.Õýëöëèéí íýã òàë õàéõðàìæã¿éãýýñ òººðºãäñºí, ýñõ¿ë ýíý õóóëèéí 58.4-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð
õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëñàí áîë ãýì áóðóóòàé ýòãýýä õýëöëèéí íºãºº òàë áîëîí ãóðàâäàã÷
ýòãýýäýä ó÷ðóóëñàí ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé. Èéíõ¿¿ òººðºãäºæ áàéãààã íºãºº òàë íü ìýäýæ áàéñàí,
ìýäýýã¿é áîëîâ÷ ìýäýõ ¸ñòîé, ìýäýõ áîëîìæòîé áàéñàí áîë ò¿¿íä ó÷èðñàí ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýã
¿¿ñýõã¿é.
59 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóðàí ìýõýëæ õèéñýí õýëöýë
59.1.Õýëöýë õèéõ çîðèëãîîð áóñäûã õóóðàí ìýõýëñýí áîë ìýõëýãäñýí ýòãýýä óã õýëöëèéã õ¿÷èí
òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõààð øààðäàõ ýðõòýé. Ýíý òîõèîëäîëä õóóðàí ìýõýëñýí ýòãýýä àøèã õîíæîî

13. 13
îëîõ, ýñõ¿ë ìýõëýãäñýí ýòãýýäýä ãýì õîð ó÷ðóóëàõ çîðèëãîòîé áàéñàí ýñýõ íü õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ
ãýæ òîîöîõîä íºëººëºõã¿é.
59.2.Õýëöýë õèéõýä ñààä áîëîõ íºõöºë áàéäëûã õýëöýë õèéã÷ íýã òàë íü íóóí äàðàãäóóëñíûã
íºãºº òàë õîæèì ìýäñýí áîë õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõààð øààðäàõ ýðõòýé.
59.3.Ãóðàâäàã÷ ýòãýýä õóóðàí ìýõýëñýí òîõèîëäîëä óã õýëöëýýñ àøèã îëæ áàéãàà ýòãýýä èéíõ¿¿
õóóðàí ìýõýëñíèéã ìýäýæ áàéñàí áóþó ìýäýõ ¸ñòîé áàéñàí áîë ìýõë¿¿ëñýí ýòãýýä õýëöëèéã õ¿÷èí
òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõààð øààðäàæ áîëíî.
59.4. Ñîíèðõîã÷ ýòãýýä ýíý ç¿éëä çààñàí õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõ ¿íäýñëýë
áàéãààã ìýäñýíýýñ õîéø íýã æèëèéí äîòîð íºãºº òàëäàà ãîìäëûí øààðäëàãà ãàðãàõ ýðõòýé.
60 äóãààð ç¿éë. Õ¿÷ õýðýãëýæ õèéñýí õýëöýë
60.1.ͺ㺺 òàë, ýñõ¿ë ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí ç¿ãýýñ õ¿÷ õýðýãëýí áóþó õ¿÷ õýðýãëýõýýð çàíàëõèéëýí
õýëöýë õèéëãýñýí áîë õýëöýë õèéã÷ ýòãýýä óã õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõààð øààðäàõ
ýðõòýé.
60.2.Õýëöýë õèéã÷ ýòãýýäýä ººðò íü áóþó ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä, ñàäàí òºðºë, îéð äîòíû áóñàä
ýòãýýäýä, ýñõ¿ë òýäíèé ýä õºðºíãºä íü àþóë ó÷èðíà ãýæ èòã¿¿ëæ ¿íýìø¿¿ëñíèéã õ¿÷ õýðýãëýñýí ãýæ ¿çíý.
60.3.Õ¿÷ õýðýãëýí õýëöýë õèéëãýñýí áîë õýëöýë õèéã÷ ýòãýýä íü óã õýëöýë õèéñíýýñ õîéø íýã
æèëèéí äîòîð íºãºº òàëäàà ãîìäëûí øààðäëàãà ãàðãàõ ýðõòýé.
61 ä¿ãýýð ç¿éë. Õýëöëèéí çàðèì õýñýã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áîëîõ
61.1.Õýëöëèéí çàðèì õýñýã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöîãäñîí áîëîâ÷ ¿ëäñýí õýñýã íü óã õýëöëèéí
çîðèëòûã õàíãàæ ÷àäàõóéö áàéâàë õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð õýâýýð ¿ëäýíý.
61.2.Ýíý ç¿éëä ýíý õóóëèéí 202.5 íýãýí àäèë õàìààðíà.
ÄÎËÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
Һ뺺ëºë
62 äóãààð ç¿éë. Õýëöýëä òºëººëºõ
62.1.Õýëöëèéã òºëººëºã÷ººð äàìæóóëàí õèéæ áîëíî.
62.2.Õýëöëèéã òºëººëºã÷ººð äàìæóóëàí õèéõèéã õóóëèàð õîðèãëîñîí, ýñõ¿ë õýëöëèéí øèíæ
÷àíàðààñ øàëòãààëàí õýëöýë õèéã÷ çààâàë áèå÷ëýí õèéâýë çîõèõ õýëöëèéã òºëººëºã÷ººð äàìæóóëàí õèéæ
áîëîõã¿é.
62.3.Һ뺺ëºã÷èéí á¿ðýí ýðõ õóóëèéí äàãóó áóþó èòãýìæëýëèéí ¿íäñýí äýýð ¿¿ñíý.
62.4.Һ뺺ëºã÷ èòãýìæëýëýýð ýðõ îëãîñîí ¿éë àæèëëàãààã áèå÷ëýí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãòýé.
62.5.Èòãýìæëýëä óã ¿éë àæèëëàãààã áóñäààð ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëîõîîð çààñàí, ýñõ¿ë èòãýìæëýã÷èéí
àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áàéâàë èòãýìæëýëèéã øèëæ¿¿ëæ áîëíî.
62.6.Øèëæ¿¿ëñýí èòãýìæëýëèéí õóãàöàà ¿íäñýí èòãýìæëýëèéí õóãàöààíààñ èõ áàéæ áîëîõã¿é.
¯íäñýí èòãýìæëýë äóóñãàâàð áîëñíîîð øèëæ¿¿ëñýí èòãýìæëýë íýã àäèë äóóñãàâàð áîëíî.
62.7.Һ뺺ëºã÷ ýðõýý áóñäàä øèëæ¿¿ëñýí òóõàé áîëîí èòãýìæëýëèéã øèëæ¿¿ëýí àâñàí ýòãýýäèéí
òàëààð òºëººë¿¿ëýã÷èä ìýäýãäýõ ¿¿ðýãòýé. Ýíý ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿é áîë ýðõ øèëæ¿¿ëýí àâñàí ýòãýýäèéí
¿éë àæèëëàãààíààñ áèé áîëîõ ¿ð äàãàâðûã òºëººëºã÷ õàðèóöíà.
63 äóãààð ç¿éë. Һ뺺ëºã÷
63.1.Èòãýìæëýëýýð òºëººëºõºä òºëººëºã÷ íü èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí, á¿ðýí áóñ, ýñõ¿ë
õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé èðãýí áîëîí õóóëèéí ýòãýýä áàéæ áîëíî.
63.2.Һ뺺ëºã÷ òºëººë¿¿ëýã÷ýýñ îëãîñîí á¿ðýí ýðõèéí õ¿ðýýíä, ò¿¿íèé íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷
ýòãýýäòýé õýëöýë õèéõ áºãººä óã õýëöëýýñ ¿¿ñýõ ýðõ, ¿¿ðýã íü ãàãöõ¿¿ òºëººë¿¿ëýã÷èä áèé áîëíî.
63.3.Һ뺺ëºã÷ íü á¿ðýí ýðõýý øóäàðãààð, òºëººë¿¿ëýã÷èéí ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõîëä
íèéö¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.
63.4.Ýíý õóóëèéí 63.3-ò çààñàí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿éãýýñ òºëººë¿¿ëýã÷èä ó÷èðñàí ãýì õîðûã
òºëººëºã÷ õàðèóöàí àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé.
63.5.Õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷èéíõ íü çºâøººðëèéã àâàëã¿éãýýð èðãýíèé ýðõ ç¿éí á¿ðýí áóñ áóþó
õÿçãààðëàãäìàë ÷àäàìæòàé èðãýíýýð òºëººë¿¿ëñýí ýòãýýä íü èéíõ¿¿ òºëººë¿¿ëñíýýñ áóñäàä ó÷ðóóëñàí ãýì
õîðûã ººðºº õàðèóöíà.
64 ä¿ãýýð ç¿éë. Һ뺺ëºõ á¿ðýí ýðõ
64.1.Һ뺺뿿ëýã÷ íü òºëººëºã÷ áîëîí ò¿¿íòýé õýëöýë õèéõ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä òºëººë¿¿ëýõ
òóõàéãàà áîëîí òºëººëºã÷èéí á¿ðýí ýðõèéí òàëààð àìààð áóþó áè÷ãýýð ìýäýãäñýíýýð òºëººëºã÷èä á¿ðýí
ýðõ îëãîæ áîëíî.

14. 14
64.2.Áè÷ãýýð îëãîñîí èòãýìæëýë íü äàðààõü øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéâàë çîõèíî:
64.2.1.èòãýìæëýëä òºëººë¿¿ëýã÷ ãàðûí ¿ñýã çóðñàí áàéõ, õóóëèéí ýòãýýäèéí èòãýìæëýëä ýðõ
áàðèã÷ ãàðûí ¿ñýã çóðæ, òàìãà, òýìäýã äàðñàí áàéõ;
64.2.2.õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâàõ, áóñäàä øèëæ¿¿ëýõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ
îëãîñîí èòãýìæëýëä ýðõ áàðèã÷ààñ ãàäíà íÿãòëàí áîäîã÷ ãàðûí ¿ñýã çóðñàí áàéõ;
64.2.3. îëãîñîí îí, ñàð, ºäðèéã çààõ;
64.2.4.õóóëüä çààñàí áîë íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëýõ;
64.2.5. èòãýìæëýëèéã òîäîðõîé õóãàöààãààð îëãîõ áîë õóãàöààã çààõ.
64.3.Ýíý õóóëèéí 64.2-ò çààñàí øààðäëàãûã õàíãààã¿é èòãýìæëýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà.
64.4.Öýðãèéí àëáàí õààã÷èéí èòãýìæëýëèéã ò¿¿íèé àëáà õààæ áàéãàà àíãè, áàéãóóëëàãûí
óäèðäëàãà, õîðèãäëûí èòãýìæëýëèéã õîðèõ áàéãóóëëàãûí äàðãà ãýð÷èëæ áîëíî.
64.5.Òîäîðõîé õóãàöààãààð îëãîõ èòãýìæëýë ãóðâàí æèëýýñ èë¿¿ã¿é õóãàöààãààð, õóãàöàà çààãààã¿é
èòãýìæëýë îëãîñîí ºäðººñ õîéø íýã æèë õ¿÷èí òºãºëäºð áàéíà.
64.6.Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë òºëººëºã÷ººð äàìæóóëàí õèéõ õýëöëèéí õýëáýðò òàâèãäàõ
øààðäëàãà òºëººë¿¿ëýõ õ¿ñýë çîðèãîî èëýðõèéëýõýä õàìààðàõã¿é.
65 äóãààð ç¿éë. Һ뺺ëºõ á¿ðýí ýðõèéã õ¿ëýýí çºâøººðºõ
65.1.Íýã ýòãýýä ººðèé㺺 òºëººëºõ á¿ðýí ýðõòýé ãýñýí îéëãîëòûã íºãºº ýòãýýäýä ºãºõººð íºõöºë
á¿ðä¿¿ëñíýýñ íºãºº ýòãýýä íü òºëººëºõ á¿ðýí ýðõòýé ãýæ îéëãîí ò¿¿íèéã øóäàðãààð òºëººëºí ãóðàâäàã÷
ýòãýýäòýé õýëöýë õèéñýí áîë ººðèé㺺 òºëººë¿¿ëýõýýð îéëãîëò ºãñºí ýòãýýä òºëººëñºí ýòãýýäèéí á¿ðýí
ýðõã¿é áàéñíûã àøèãëàæ áîëîõã¿é.
65.2.Һ뺺ëºã÷ íü áóñäûã òºëººëæ áàéãààãàà ìýäýãäýëã¿éãýýð õýëöýë õèéñýí áîë ò¿¿íòýé õýëöýë
õèéñýí ýòãýýä áóñäûã òºëººëæ áàéãàà ýòãýýäòýé õýëöýë õèéæ áàéãààãàà ìýäýõ ¸ñòîé áàéñàí òîõèîëäîëä
òºëººë¿¿ëýã÷èä õýëöëèéí ¿ð äàãàâàð ¿¿ñíý.
65.3.Õýëöëèéí íºãºº òàëä õýíòýé õýëöýë õèéæ áàéãàà íü à÷ õîëáîãäîëã¿é áàéñàí áîë ýíý õóóëèéí
65.2 íýãýí àäèë õàìààðíà.
66 äóãààð ç¿éë. Һ뺺뿿ëýã÷èéí õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëèéí äàâóó áàéäàë
66.1.Һ뺺ëºã÷ õ¿ñýë çîðèãèéã õàíãàëòã¿é èëýðõèéëæ, õ¿ññýí ¿ð äàãàâðûã áèé áîëãîæ ÷àäààã¿éãýýñ
õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõ áîë òºëººë¿¿ëýã÷èéí õ¿ñýë çîðèãèéí èëýðõèéëëèéã èë¿¿
õàðãàëçàí ¿çíý.
66.2.Õýðýâ òºëººëºã÷ íü òºëººë¿¿ëýã÷ýýñ èòãýìæëýëýýð îëãîñîí á¿ðýí ýðõ, ºãñºí çààâðûí äàãóó
õýëöýë õèéñýí áîë òºëººë¿¿ëýã÷ ººðºº ñàéí ìýäýæ áàéñàí áóþó ìýäýõ ¸ñòîé áàéñàí íºõöºë áàéäëûí
òàëààð òºëººëºã÷ ìýäýýã¿é ãýõ ¿íäýñëýëýýð õýëöëèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ òîîöóóëàõààð øààðäàõ
ýðõã¿é.
67 äóãààð ç¿éë. Һ뺺ëºë ººð÷ëºãäºõ, äóóñãàâàð áîëîõ
67.1.Һ뺺ëºõ á¿ðýí ýðõ õ¿÷èíã¿é áîëñîí áóþó ººð÷ëºëò îðñîí áîë ýíý òóõàé àíõ á¿ðýí ýðõ
îëãîñîí òýð õýëáýðýýð ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä ìýäýãäýíý. Ýíý øààðäëàãûã õàíãààã¿é òîõèîëäîëä óã
ººð÷ëºëòèéã ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí õóâüä õýëöýë õèéõ ¿åä ìýäýæ áàéñàí, ýñõ¿ë ìýäýõ ¸ñòîé áàéñíààñ áóñàä
òîõèîëäîëä òàëóóä àøèãëàõûã õîðèãëîíî.
67.2.Һ뺺ëºë äàðààõü ¿íäýñëýëýýð äóóñãàâàð áîëíî:
67.2.1.òºëººëºã÷ á¿ðýí ýðõýýñýý òàòãàëçñàí;
67.2.2.òºëººë¿¿ëýã÷ íü ººðèéí îëãîñîí á¿ðýí ýðõèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí;
67.2.3.õóóëü áóþó ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë òºëººë¿¿ëýã÷ áóþó òºëººëºã÷ íàñ áàðñàí,
ýñõ¿ë ýðõ ç¿éí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é áîëñîí;
67.2.4.èòãýìæëýë îëãîñîí õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãàà äóóñãàâàð áîëñîí;
67.2.5.á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëñýí;
67.2.6.á¿ðýí ýðõ õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà äóóññàí;
67.2.7.õóóëèàð òîãòîîñîí òºëººë¿¿ëýõ ¿íäýñëýë äóóñãàâàð áîëñîí áîë õóóëüä çààñàí
æóðìààð.
67.3.Õýäèéä ÷ òºëººë¿¿ëýã÷ èòãýìæëýëýý õ¿÷èíã¿é áîëãîõ, òºëººëºã÷ èòãýìæëýëýýñ òàòãàëçàõ
ýðõòýé. Ýíý ýðõèéã ýäëýõã¿é ãýæ òîõèðñîí õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ áàéíà.
67.4.Һ뺺ëºã÷ íü á¿ðýí ýðõ äóóñãàâàð áîëñíûã ìýäìýãö èòãýìæëýëèéã òºëººë¿¿ëýã÷èä áóöààæ
ºãºõ ¿¿ðýãòýé.
67.5.Һ뺺뿿ëýã÷ íü èòãýìæëýëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí òóõàé òºëººëºã÷ áóþó ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä
øóóä, ýñõ¿ë òýäýíä õ¿ðãýõ áîëîìæòîé àëáàí ¸ñíû ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð äàìæóóëàí ìýäýãäýíý.
67.6.Èòãýìæëýë äóóñãàâàð áîëñíûã ìýäýýã¿é áóþó ìýäýõ áîëîìæã¿é áàéõäàà òºëººëºã÷ººñ áóñàä
ýòãýýäòýé õèéñýí õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð õýâýýð ¿ëäýíý.

15. 15
68 äóãààð ç¿éë. Һ뺺ëºõ á¿ðýí ýðõã¿é ýòãýýäèéí õèéñýí õýëöýë
68.1.Һ뺺ëºõ á¿ðýí ýðõã¿é ýòãýýä áóñäûí íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäòýé äóð ìýäýí õýëöýë
õèéñýí áîë óã õýëöýë õ¿÷èí òºãºëäºð áàéõ ýñýõ íü òºëººë¿¿ëñýí ýòãýýäèéí çºâøººð뺺ñ øàëòãààëíà.
68.2.Õýðýâ õýëöýë õèéã÷ ãóðàâäàã÷ ýòãýýä íü òºëººë¿¿ëñýí ýòãýýäýýñ óã õýëöëèéã äýìæñýí
çºâøººðºë îëãîõûã õ¿ñâýë ò¿¿íä çºâøººðºë îëãîæ áîëíî.
68.3.Ǻâøººðëèéã 14 õîíîãèéí äîòîð îëãîíî. Ýíý õóãàöààíä õàðèó ºãººã¿é áîë çºâøººðºë
îëãîõîîñ òàòãàëçñàí ãýæ ¿çíý.
68.4.Õýëöýë õèéã÷ ãóðàâäàã÷ ýòãýýä õýëöýë õèéõ ¿åäýý òºëººëºã÷èéí á¿ðýí ýðõã¿é áîëîõûã ìýäýæ
áàéñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä òºëººë¿¿ëñýí ýòãýýäýýñ óã õýëöëèéã äýìæñýí çºâøººðëèéã îëãîõîîñ ºìíº
õýëöëýýñýý òàòãàëçàõ ýðõòýé.
69 ä¿ãýýð ç¿éë. Һ뺺ëºõ á¿ðýí ýðõã¿é ýòãýýäèéí õàðèóöëàãà
69.1.Һ뺺ëºã÷ á¿ðýí ýðõýý íîòîëæ ÷àäààã¿é, òºëººë¿¿ëñýí ýòãýýä óã õýëöëèéã äýìæñýí
çºâøººðëèéã îëãîõîîñ òàòãàëçñàí áîë äóð ìýäýí õýëöýë õèéñýí ýòãýýä õýëöëýýð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã
õýëöëèéí íºãºº òàëûí øààðäëàãààð áèåë¿¿ëýõ, ýñõ¿ë íºãºº òàëä ó÷èðñàí ãýì õîðûã àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé.
69.2.Ãóðàâäàã÷ ýòãýýä íü òºëººëºõ á¿ðýí ýðõã¿é ýòãýýäòýé õýëöýë õèéñíýý ìýäñýí, ýñõ¿ë ìýäýõ
¸ñòîé áàéñàí áîë òºëººëºõ á¿ðýí ýðõã¿é ýòãýýä óã õýëöëýýñ áèé áîëñîí ¿ð äàãàâðûã õàðèóöàõã¿é.
69.3.Èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäàìæ íü õÿçãààðëàãäñàí áóþó á¿ðýí áóñ ÷àäàìæòàé òºëººëºã÷ íü õóóëü
¸ñíû òºëººëºã÷èéí çºâøººðºëòýéãýý𠺺ð ýòãýýä /òºëººë¿¿ëýã÷/-èéã òºëººëñíººñ áóñàä òîõèîëäîëä
õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é.
70 äóãààð ç¿éë. Һ뺺ëºã÷ ººðòýéãýý õýëöýë õèéõã¿é áàéõ
70.1.Һ뺺ëºã÷ íü òºëººë¿¿ëýã÷èéí íýðèéí ºìíººñ ººðòýé㺺, ò¿¿í÷ëýí ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí
íýðýý𠺺𺺠òºëººë¿¿ëýã÷òýé õýëöýë õèéõèéã õîðèãëîíî.
IY ÄÝÄ ÕÝÑÝÃ
ÈÐÃÝÍÈÉ ÝÐÕ Ç¯É ÄÝÕ ÕÓÃÀÖÀÀ
ÍÀÉÌÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ
Õóãàöààã òîäîðõîéëîõ, òîîëîõ
71 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóãàöàà òîäîðõîéëîõ
71.1.Õóóëü, õýëöýë áóþó ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð òîãòîîñîí õóãàöààã õóàíëèéí îí, ñàð, ºäºð, ãàðèãààð
áóþó æèë, óëèðàë, ñàð, äîëîî õîíîã, õîíîã, öàãààð òîäîðõîéëíî.
71.2.Õóãàöààã çàéëøã¿é áèé áîëîõ ¿éë ÿâäëààð òîäîðõîéëæ áîëíî.
72 äóãààð ç¿éë. Õóãàöàà òîîëîõ æóðàì
72.1.Õóãàöààã òîîëîõäîî òîãòîîñîí îí, ñàð, ºäðººñ, ýñõ¿ë óóë õóãàöàà óëèðàí ºíãºðñºí áóþó ¿éë
ÿâäàë áîëæ ºíãºðñíèé äàðààõü ºäºð, öàãààñ ýõëýí òîîëíî.
72.2.Òîîëîõ õóãàöààíû ýöñèéí ºäºð àæëûí áóñ ºäºð áàéâàë ò¿¿íèé äàðààãèéí àæëûí ºäºð óã
õóãàöàà äóóñíà.
72.3.Õóãàöààã ÿìàð íýãýí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõèéí òóëä òîãòîîñîí áºãººä õýëöýëä ººðººð çààãààã¿é áîë
õóãàöààíû ýöñèéí ºäðèéí õîðèí äºðâºí öàãèéí äîòîð óã ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýñýí áàéíà.
72.4.¯¿ðãèéã ÿìàð íýãýí áàéãóóëëàãàä ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé áàéñàí áîë çîõèõ æóðìààð òîãòîîñîí óã
áàéãóóëëàãûí àæëûí ºäºð áóþó ¿éëäâýðëýëèéí àæèëëàãàà äóóñàõ ýöñèéí öàãèéí äîòîð ã¿éöýòãýíý.
72.5.Áàðèìò áè÷ãèéã òîãòîîñîí õóãàöààíû ýöñèéí ºäðèéí õîðèí äºðâºí öàãèéí äîòîð øóóäàí,
õàðèëöàà õîëáîîíû áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëñýí áîë ò¿¿íèéã õóãàöààíä íü ã¿éöýòãýñýí ãýæ ¿çíý.
72.6.Öàã õóãàöààã òîîëîõäîî õóàíëèéí æèëèéã àðâàí õî¸ð ñàðààð, õàãàñ æèëèéã çóðãààí ñàðààð,
óëèðëûã ãóðâàí ñàðààð, õîíîãèéã õîðèí äºðâºí öàãààð òîîëíî.
72.7.Õóãàöààã ñóíãàõ òîõèîëäîëä õóãàöàà äóóññàí ¿åýñ øèíý õóãàöààã òîîëíî.
73 äóãààð ç¿éë. Õóãàöàà òîîëæ äóóñàõ
73.1.Æèë, õàãàñ æèë, óëèðàë, ñàðààð òîãòîîñîí õóãàöàà íü óã õóãàöàà äóóñàõ ñàðûí ìºí ºäºð
äóóñíà. Õóãàöàà äóóñàõ ñàðûí ìºí ºäºð áàéõã¿é áîë óã õóãàöàà òóõàéí ñàðûí ýöñèéí ºäºð äóóñíà.