1. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ
ÒÎÃÒÎÎË
1996 îíû 4 ä¿ãýýð
ñàðûí 8-íû ºäºð
Óëààíáààòàð
õîò
Äóãààð 15
Ìîíãîë Óëñûí òºðººñ áàðèìòëàõ
ñî¸ëûí áîäëîãûã áàòëàõ òóõàé
Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëààñ ÒÎÃÒÎÎÕ íü:
"Ìîíãîë Óëñûí òºðººñ áàðèìòëàõ ñî¸ëûí áîäëîãî"-ûã õàâñðàëòûí ¸ñîîð
áàòàëñóãàé.
ÄÀÐÃÀ
Í.ÁÀÃÀÁÀÍÄÈ
1

2. Óëñûí Èõ Õóðëûí 1996 îíû
15 äóãààð òîãòîîëûí õàâñðàëò
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÒªÐªªÑ ÁÀÐÈÌÒËÀÕ
ÑΨËÛÍ ÁÎÄËÎÃÎ
Ìîíãîë Óëñûí òºð:
-óëñ îðîíäîî õ¿ì¿¿íëýã, èðãýíèé àðä÷èëñàí íèéãýì öîãöëóóëàí õºãæ¿¿ëýõýä
ñî¸ëûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã ýðõýìä ¿çýæ;
-ìîíãîëûí ñî¸ë íü òóñ óëñûí òóñãààð òîãòíîë, àþóëã¿é áàéäëûí íýãýí áàòàëãàà,
ìîíãîë÷óóäûí ¿íäýñíèé áàõàðõàë, ýâ íýãäëèéí óã ñóðâàëæ, õºãæèë äýâøëèéí ÷óõàë
õºø¿¿ðýã ìºí áîëîõûã îíöëîí àíõààð÷;
-õ¿í àìä ¿ç¿¿ëýõ ñî¸ëûí ¿éë÷èëãýýã ºðãºòãºõ, óðëàãèéí á¿õ òºðëèéã õºãæ¿¿ëýõ,
¿íäýñíèé ñî¸ëîî ¿ð óäàìäàà ºâë¿¿ëýõ, ñî¸ëûã ºðãºí óòãààð îéëãîæ, ò¿¿íèéã íèéãýì,
ýäèéí çàñãèéí áóñàä ñàëáàðòàé íÿãò õîëáîõ çîðèëãîîð òºðººñ òîãòâîðòîé áàðèìòëàõ
ñî¸ëûí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ áàéíà.
Íýã. Ñî¸ëûí áîäëîãûí çàð÷èì
Ìîíãîë óëñûí òºð ñî¸ëûí áîäëîãîäîî äàðààõü çàð÷ìûã áàðèìòàëíà:
1/íèéãìèéí õÿìðàë, ýëäýâ íºõöºë øàëòãààíû óëìààñ ìîíãîëûí ñî¸ë óñòàõ,
áóñàä ¿íäýñòíèé ñî¸ëä óóñàí çàìõðàõ, ºâ óëàìæëàë, ¸ñ çàíøèë àëäðàõ , îþóí ñàíààíû
àìüäðàë ÿäóóðàí äîðîéòîõîîñ á¿õ òàëààð ñýðýìæëýõ;
2/¿íäýñíèé ñî¸ëûã äýëõèéí ñî¸ëûí îëîëòòîé õîñëóóëàí õºãæ¿¿ëýõ;
3/ìîíãîëûí ýðò ýä¿ãýýãèéí ò¿¿õ, ñî¸ëûí äóðñãàëò ç¿éëñ, ñàí õºìðºãèéã
¿íäýñíèé ýðõýì áàÿëàã ãýæ ¿çýæ òºðèéí õàìãààëàëòàä áàéëãàõ;
4/ìîíãîëûí óãñààòàí, ÿñòíû ºâ ñî¸ë, ò¿¿õ, ¸ñ çàíøëûã àäèë òýãø õ¿íäýòãýí
¿çýæ, õàäãàëàí õàìãààëàõ, õàðèëöàí áàÿæóóëæ õºãæ¿¿ëýõ íºõöºë áîëîëöîîã õàíãàõ;
5/èðãýäèéí ñýòãýëãýýíèé áîëîí á¿òýýí òóóðâèõ, ¿ð øèìèéã íü õ¿ðòýõ ýðõ, ýðõ
÷ºëººã áàòàëãààòàé õàíãàõ, àâüÿàñ ÷àäâàðàà èëð¿¿ëæ, õºãæ¿¿ëýõýä á¿õ òàëûí äýìæëýã
¿ç¿¿ëýõ;
6/ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëèéã á¿òýýí òóóðâèã÷, ºâëºí õàäãàëàã÷èéã òºðèéí èâýýë,
õàëàìæèä áàéëãàõ;
7/óðàí á¿òýýë÷èä ¿çýë áîäîë, àðãà áàðèë, óðñãàë ÷èãëýë, äýã ñóðãóóëèà
÷ºëººòýé ñîíãîæ õýðýãëýõèéã äýìæèõ;
2

3. 8/óðàí á¿òýýë÷èä ñàéí äóðààð ìýðãýæëèéí ýâëýë, õîëáîî, íèéãýìëýã
áàéãóóëæ, ¿ð ºãººæòýé ñî¸ëûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã äýìæèõ;
9/ñî¸ëûí ñàëáàðò ºì÷èéí îëîí õýëáýð, çàõ çýýëèéí øóäàðãà, ÷ºëººò
ºðñºë人íèéã áèé áîëãîí ¿ð àøèãòàé ãàäààä õàðèëöààã õºãæ¿¿ëýõ.
Õî¸ð.Ñî¸ëûí áîäëîãûí ¿íäñýí ÷èãëýë
Ìîíãîë Óëñûí òºðººñ áàðèìòëàõ ñî¸ëûí áîäëîãî íü äàðààõü ¿íäñýí ÷èãëýëòýé
áàéíà:
1/í¿¿äýë÷äèéí ñî¸ëûã õàäãàëàí õàìãààëæ ò¿¿íèéã ñóóðèí ñî¸ë èðãýíøèëòýé
çºâ õîñëóóëàí õºãæ¿¿ëýõ;
2/îí öàãèéí õóâüñàë ººð÷ëºëòºä ìîíãîëûí ñî¸ë óñòàæ àðèëàõààñ õàìãààëàõ
äàðõëàà áèé áîëãîõ;
3/¿íäýñíèé ñî¸ëîî ýðõýìëýí äýýäýëæ ò¿¿íèéã õºãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã ç¿éë
á¿ðýýð äýìæèõ.
Ãóðàâ.Ñî¸ëûí áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàì
Ìîíãîë Óëñûí òºðººñ áàðèìòëàõ ñî¸ëûí áîäëîãûã äàðààõü àðãà çàìààð
õýðýãæ¿¿ëíý:
1/èðãýíèéã áàãààñ íü ¿íäýñíèé ñî¸ëûí ìýäðýìæ, ìýäëýã, õ¿ì¿¿æèëòýé áîëãîõ
ýðýìáý äàðààòàé àæëûã á¿õ øàòíû áîëîâñðîëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëãîõ;
2/áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, èðãýäýýñ ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñèéã á¿òýýõ, ò¿¿õ
ñî¸ëûí äóðñãàëò ç¿éëèéã ñóäàëæ ñóðòàë÷ëàõ, õàäãàëæ õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààã á¿õ
òàëààð äýìæèõ;
3/¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíä ¿íäýñíèé óëàìæëàëò áîëîí îð÷èí ¿åèéí
òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëæ, ¿éëäâýðëýëèéí ãîî ç¿é, áèçíåñèéí áîëîí àæ áàéäëûí ñî¸ë,
äèçàéíûã õºãæ¿¿ëýõýä áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, èðãýäèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã
íýìýãä¿¿ëýõ;
4/óëàìæëàëò àæ òºðºõ ¸ñíû õºãæëèéí ºâºðìºö ç¿é òîãòëûã õàäãàëæ, ¿íäýñíèé
óëàìæëàë, îíöëîãèéã øèíãýýñýí óðàí áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëòûí áîäëîãûã áîëîâñðóóëæ
õýðýãæ¿¿ëýõ;
5/óðëàãèéí á¿õ òºðºë, ç¿éëèéã àíõààðàí õºãæ¿¿ëæ, ¿íäýñíèé óëàìæëàëò,
ñîíãîäîã áîëîí õ¿¿õäýä çîðèóëñàí óðëàã, áàðèìòàò êèíîã òºðèéí èâýýëä áàéëãàõ;
6/àðä ò¿ìíèé îþóíû ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõàä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé
øèëäýã óðàí á¿òýýë áîëîí òºñëèéã øàëãàðóóëæ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ;
7/äàéí ò¿ðýìãèéëýë, õ¿÷èðõèéëýë, ñàäàð ñàìóóíûã ñóðòàë÷èëñàí á¿òýýë
äýëãýð¿¿ëýõýä òºðººñ õÿíàëò òàâüæ, òîäîðõîé ¿éë àæèëëàãààã õîðèãëîõ õ¿ðòýë àðãà
õýìæýý àâàõ;
3

4. 8/õ¿í àìûí ñî¸ëûí õýðýãöýýã õàíãàõàä õýâëýë, ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí
¿¿ðãèéã ºíäºðæ¿¿ëæ, õýâëýëèéí ÷ºëººò áàéäëûã õàíãàõ, íîì, êèíî, õýâëýëèéí
¿éëäâýðëýëèéí òåõíèê òåõíîëîãèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, õºãæ¿¿ëýõ òàëààð öîãöîëáîð
àðãà õýìæýý àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ;
ñàéæðóóëàõ;
9/õ¿¿õäýä çîðèóëñàí íîì, õýâëýë, óðàí á¿òýýëèéã îëøðóóëæ, ÷àíàðûã íü
10/ýõ õýë, áè÷èã ¿ñýã, ò¿¿õýý ¿íäýñ ÿçãóóðààð íü õàäãàëàí õºãæ¿¿ëýõ;
11/ñî¸ëûí ñóóðü áîëîí õàâñàðãà ñóäàëãààã ýð÷èìòýé õºãæ¿¿ëæ, ò¿¿íèé ¿ð
ä¿íã íèéòèéí áîëîí ìýðãýæëèéí ñóðãàëòàä ºðãºí àøèãëàõ;
12/ñî¸ëûã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí èðãýäèéí àëèâàà ñàíàà÷ëàãà,
á¿òýýë÷ ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ;
13/ñî¸ëûí áàéãóóëëàãûí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëü÷ëàí áàòàëãààæóóëàõ;
14/áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, èðãýí àøãèéí òºëºº áîëîí àøãèéí òºëºº áóñ
ñî¸ëûí áàéãóóëëàãà áàéãóóëæ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã á¿õ òàëààð äýìæèõ;
15/ñî¸ë óðëàãèéí áàéãóóëëàãûí ñ¿ëæýýã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, äýëõèéí
æèøèã, ìîíãîë îðíû îíöëîãèéã õàðãàëçàí ñî¸ëûí ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòèéã
òîãòîîæ ìºðä¿¿ëýõ;
16/õºäººãèéí õ¿í àìä ñî¸ë, óðëàãààð ¿éë÷ëýõ, òýäíèé åðºíõèé ñî¸ëûí
ò¿âøèíã äýýøë¿¿ëýõ, àõóé íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõ àæëûã äýñ äàðààòàé øèéäâýðëýõ;
17/ñî¸ëûí õ¿ðýýíä ìåíåæìåíò, ìàðêåòèíãèéã õºãæ¿¿ëýõýä àíõààðàõ;
18/ñî¸ëûí ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èí, áàãø, ñóäëàà÷ áýëòãýõ ñóðãàëòûí á¿õ
õýëáýð, ò¿¿íèé äîòîð ãýðèéí áîëîí øàâü ñóðãàëòûã äýìæèõ;
19/ñî¸ëûí àæèëòíû íèéãìèéí õàìãààëàëòûã õóóëèàð
áàòàëãààæóóëæ,
íèéãìèéí àñóóäëàà øèéäâýðëýõýä íü áîäèòîé òóñëàëöàà äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;
20/ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëèéã á¿òýýí òóóðâèã÷, ñî¸ë, óðëàãèéí ãàðàìãàé ç¿òãýëòýí,
àâüÿàñ áèëýãòí¿¿äèéã òºðèéí èâýýë, õàëàìæèä áàéëãàæ, á¿òýýí òóóðâèõ, ºâºðìºö äýã
ñóðãóóëèà ºâëºí ¿ëäýýõ áîëîìæîîð õàíãàõ;
21/ñî¸ëûí ãàäààä õàðèëöàà, õàìòûí àæèëëàãààã ñîíèðõîã÷ á¿õ óëñ îðîí,
îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé ÷ºëººòýé õºãæ¿¿ëæ, ýíý õàðèëöààíä Çàñãèéí ãàçðûí áóñ
áàéãóóëëàãà, èðãýä áèå äààí îðîëöîõ áîëîëöîîã ºðãºòãºõ;
22/ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëèéã õàìòðàí á¿òýýõ, îþóíû îëîëòûã õàðèëöàí
äýëãýð¿¿ëýõ, ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýõ, øèíý òåõíèê òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ,
ñî¸ëûí ¿éë àæèëëàãààíû òóðøëàãà ñîëèëöîõ, ñî¸ëûí ñàëáàðò õàìòàðñàí òºñºë, õºòºëáºð
áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõèéã ñî¸ëûí ãàäààä õàðèëöààíû ÷óõàë ÷èãëýë áîëãîõ;
4

5. 23/ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû áàéãóóëëàãà, óðàí á¿òýýëèéí ìýðãýæëèéí ýâëýë,
õîëáîî, íèéãýìëýã áîëîí õóâü õ¿ì¿¿ñ ¿íäýñíèé ñî¸ëûí óëàìæëàë, çàí çàíøëûã
ñóðòàë÷ëàí äýëãýð¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí àëèâàà ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ, ìîíãîëûí ñî¸ëûí
òºâèéã ãàäààäàä áàéãóóëàõ, ìîíãîëûã ñîíèðõîã÷, äýìæèã÷ ãàäààäûí èðãýä, áàéãóóëëàãàòàé
ñî¸ëûí àæèë õýðýã÷ õîëáîî òîãòîîõûã á¿õ òàëààð äýìæèõ;
24/õóóëü áóñààð ãàäààäàä ãàðãàñàí ìîíãîëûí ò¿¿õ, ñî¸ëûí äóðñãàëò ç¿éëñèéã
ýðã¿¿ëýí àâ÷ðàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;
àæèëëóóëàõ;
25/òºðººñ ñî¸ëûí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ çîðèóëàëòûí ñàí áàéãóóëæ,
26/ñî¸ëûí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ õºðºí㺠îðóóëàëò, ãààëü, ñàíõ¿¿, çýýë,
òàòâàðûí òààòàé áîäëîãî ÿâóóëæ, ñî¸ëûí õ¿ðýýíä ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõ
íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ;
27/ñî¸ëûí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ,
áàéãóóëëàãà ¿¿ñ÷ õºãæèõèéã äýìæèõ;
28/ñî¸ëûí ¿éë àæèëëàãààã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ áàòàëãààòàé ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëýõ
çîðèëãîîð óëñûí òºâëºðñºí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñâèéí çîõèõ õýñãèéã æèë á¿ð
õóâààðèëàí çàðöóóëàõ;
29/òºðèéí ñî¸ëûí áîäëîãûí çàð÷èì, ÷èãëýë, õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàìûã
õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæîîð áàòàëãààæóóëàõ.
ĺðºâ. Áóñàä ç¿éë
1.Ñî¸ëûí õóóëü òîãòîîìæ, ýðõèéí àêòûã áîëîâñðóóëàõ, òýäãýýðèéã áîëîâñðîíãóé
áîëãîõäîî ýíýõ¿¿ áîäëîãûã ¿íäýñ áîëãîíî.
2.Òºðººñ áàðèìòëàõ ñî¸ëûí áîäëîãûã Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí
çàõèðãààíû òºâ áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí ÷èã ¿¿ðýã, ýðõëýõ àñóóäàëä
õàìààðóóëæ òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààãààð äàìæóóëàí õýðýãæ¿¿ëíý.
3.Ñî¸ëûí áîäëîãûí õýðýãæèëòýä Ñî¸ëûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ
áàéãóóëëàãà õÿíàëò òàâèíà.
5