PLASTİKLERİN GERİ KAZANIMI

1. İSTANBUL UNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA
Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Kimya Mühendisliği bölümü
Kimyasal Teknolojiler anabilim dalı
PLASTİKLERİN GERİ KAZANIMI
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. TUNCER YALÇINYUVA
Hazırlayan : BAKHTIYAR NAJAFOV 4802180228

2. Kaynak Azaltma (Source Reduction )
1. Kaynak Azaltma
1.1.Paket tasarımı (package redesign)
Tek kullanımlık plastik paketlerin üretimi ve kullanımı hızla arttığı için plastiklerin atık sorunlarıda
hızla artmakdadır. Oldukça düşük geri dönüştürülebilirlik oranlarından dolayı, plastik poşetler
önemli bir toprak arazi ve deniz arazisi için çöp kaynağı ve kirleticidir. Yanlızca 2014 yılında ABD'de
103.465 milyar tek kullanımlık plastik alışveriş çantası tüketildi. [1] Kişi başına düşen tüketim
miktarındaki torbalara ilişkin kesin verilerin kısmen bulunması zordur çünkü birçok işletme bu
verileri özel bilgi olarak değerlendirir veya yalnızca müşteri başına torba tüketimini izlemez. Tablo
1'de gösterildiği gibi, çeşitli raporlama yılları için bir dizi yayımlanmış poşet tüketim oranı mevcuttur.
azaltmaya dayalı bir yönetmeliğin uygulanmasından önce; ancak, bazı kaynaklar plastik poşetleri
sadece veya ayrı olarak rapor etmiştir. [1] Tek kullanımlık tüm çantalar kombine edilmiştir. Tek
kullanımlık torbaların kişi başına tüketimindeki değişim satış noktasında çok sayıda faktörden
etkilenmektedir. CA, Los Angeles County'deki Sapphos (2010) tarafından yapılan bir ankete
dayanarak, müşteriler kağıt torbalara kıyasla daha fazla plastik tek kullanımlık poşet kullandılar.
Örneğin, geleneksel marketlerde müşteriler % 96 oranında tek kullanımlık plastik poşetler
kullanarak% 2 kağıt ve% 2 oranında tekrar kullanılabilirler. [1]
T.P.Wagner/Waste Management 70 (2017) 3-12
Tek kullanımlık alışveriş torbalarını azaltmak için yerel yönetim yaklaşımlarının özeti. [1]
Yaklaşım Genel bakış Yararları Olumsuz
Yasaklar Perakendecilerin
plastik tek kullanımlık
poşetler temin
etmeleri yasaktır
Tüketimi ve çöpü
azaltmak ve kolay
uygulamak için en
etkili yaklaşım
Yasaklanmayan
torbalarda ücret
alınmadıkça yasaklı
torbalarda daha fazla
tüketim meydana
gelir. Yaslar tüketici
seçimini ortadan
kaldırır. Plastik
poşetlerdeki
yasaklamalar, plastik
çöp poşetlerinin

3. alımlarının artması
anlamına gelir
Vergiler ve ücretler Her torbaya ayrı ücret Tüketimi ve çöpü
azaltır. Poşetler
yeniden kullanılır.
Perakendeciler
tarafından tutulan
ücretler, uyum
maliyetlerini telafi
edebilir veya çöp
önleyici programları
finanse etmek için
kullanılabilir.
Zorlamak için
nispeten kolay.
Tüketici seçimini
korur
Tüketicilere artan
maliyet ve regülatör
ve perakendeci için
artan idari maliyet.
Yeni vergiler
genellikle popüler
değil
Özel Çanta tasarımı Minimum kalınlık,
minimum geri
dönüşümlü tüketici
içeriği kullanımı,
kullanımı
sürdürülebilir olarak
yetiştirilen
materyaller,
kompaklanabilirlik
veya çevreci mesajın
eklenmesi
Akış yukarı çevresel
etkileri azaltabilir.
Geri dönüşüm ve
kompostlama
imkanlarını artırabilir
Zorlamak çok zor.
Torba maliyetine bağlı
olarak perakendeciler
için artan maliyetler,
ancak tasarım gereği
tüketimi azaltmaz
veya geri dönüşümü
artırmaz.
Tüketici eğitimi Tüketicileri azaltma,
tüketim veya geri
dönüşümü artırma
konusunda eğitmek
Tüketicilere düşük
veya sıfır maliyet ve
tüketiciler üzerinde
kısıtlamalar getirmez
Uygulanması ve
sürdürülmesi zor ve
pahalı olmak çok
zordur. Olması
muhtemel değil
tüketim veya geri
dönüşüm üzerinde
kayda değer etki
Yetkili perakendeci
geri al
Perakendeciler,
tüketicilere geri
dönüşüm için plastik
poşetleri iade etme
fırsatı sağladı
Torbaları iade etmek
için tüketicinin
gönüllü eylemlerine
dayanır. Tüketicilere
doğrudan ve ya düşük
maliyet
Sadece konteynerlerin
sağlanması
gerekiyorsa zorlamak
kolaydır. Ahlaki ruhsat
etkisinden dolayı
poşet tüketimini
artırabilir.
Perakendeciler için
artan maliyet

4. Amerika bu beş yasanı uyguladıkdan sonra 2008-2018 yıllarda tek kullanımlık poşetler. [1]
Plastik kaynaklarının azaltılması için yapılması gereken şeyler.
Musluk suyu için
Yaygın oluşu ve yarattığı kullanım kolaylığı bakımından çoğu kişi plastik şişeleri tercih ediyor.
Ama bu şişelerin yalnızca %20 kadarı geri dönüştürülüyor. Atık madde ve çevre kirliliğinde büyük
pay sahibi olan pet şişelerden musluk suyunu kullanarak uzak durmanız mümkün. Eğer musluk
suyunun tadını beğenmiyor ya da hijyenik açıdan şüpheli buluyorsanız su arıtma filtrelerini
deneyebilirsiniz. Yolda veya seyahat ederken yanınızda rahatça su taşımak için matara
kullanabilirsiniz. [2]
Doğal tekstil malzemelerine ağırlık verin
Sentetik liflerden yapılan kıyafetler daha az kırışıyor, daha az bakım gerektiriyor ve daha uygun
fiyata mal oluyor. Ama sağlığınıza zarar veriyor ve doğada çözülme özelliğinin bulunmamasından
dolayı çevre kirliliğine sebep oluyor. Polyester, acrylic, nylon, acetate, spandex gibi liflerden elde
edilen sentetik kumaşlar yerine pamuk ve keten gibi doğal malzemelere ağırlık verin. Bambu,
rayon, modal ve tencel gibi çevre dostu sentetik kumaşları da tercih edebilirsiniz. [2]
Bakım ürünlerinizi kendiniz
Plastik ürünlerle satılıyor. Bu da hem vücudunuzu hem de çevreyi zararlı kimyasallara maruz
bırakıyor. Bakım ürünlerinizi kendiniz yaparak doğal çözüm üretimi sizin elinizde! Makyaj
temizleyici yerine hindistan cevizi yağı, nemlendirici yerine jojoba yağı, peeling yerine çekilmiş
kahve, şampuan, zeytinyağı sabunu, saç maskesi yerine sirke kullanabilirsiniz. Ev yapımı bakım
ürünlerimizi cam kaplarda saklayarak plastik malzemelerden uzak durmak çok kolay. [2]

5. temizlik malzemelerine yönelin
Temizlik malzemelerinizde daha doğal ürünlere yönelerek evinizin hijyenini sağlamanız
mümkün. Hemen her yüzeyi dezenfekte etmeyi başaran sirke, limon ve karbonat kullanarak
doğal ev temizlik malzemelerinizi kendiniz de yapabilirsiniz. [2]
Meyve ve sebzelerinizi saklamak için kumaş bezleri tercih edin
Gıdaların tazeliğini korumak için plastik kaplara ihtiyacınız yok! Meyve ve sebzelerinizi temiz bir
kumaş havlu veya beze sardıktan sonra buzdolabınızın en serin köşesine yerleştirerek raf
ömrünü uzatmanız mümkün. [2]
Konserve gıdadan kaçının
Her mevsim istediğiniz yiyeceğe erişim imkanı sağlayan konservelerin mutfağınıza misafir
olduğundan eminiz. Ama teneke kutuların herhangi bir plastik malzemeden daha tercih edilebilir
olduğu yanılgısına düşmemek gerekiyor. Kutuların paslanmasını önlemek amacıyla kullanılan
BPA (Bisfenol A) gibi kimyasalların hormon sistemine zarar verdiği biliniyor. Bunun yerine cam
kavanozları tercih edebilir, konservenizi kendiniz yapabilirsiniz. Fasulye gibi yiyecekleri bir gece
önceden suda bekletip ertesi gün düdüklü tencerede pişirerek zamandan tasarruf edebilirsiniz.
[2]
Çevreci mutfak eşyalarını tercih edin
Plastik çatal-kaşık, tabak gibi mutfak eşyaları taşıma kolaylığı ve sağlamlığı yüzünden sıkça tercih
ediliyor. Ama hem çevreye, hem de sağlığınıza olan etkileri sağladığı kolaylıktan çok daha büyük.
Bambu ya da paslanmaz çelik gibi kullanışlı ve çevre dostu mutfak eşyalarına yönelin. [2]
Markete kendi alışveriş çantanızı götürün
Her alışveriş yaptığınızda kullandığınız plastik poşetlerin sebep olduğu atık miktarı sandığınızdan
çok daha fazla. Doğada 1000 yıla kadar çözünmediğini hesaba katarsak kullan-at naylon
poşetlerin çevre kirliliğine büyük bir payı bulunuyor. Her alışverişe çıktığınızda yanınızda kumaş
çantanızı götürerek poşet israfını engellemeniz çok kolay! [2]
İçeceğinizde pipet kullanmayın
Gazlı içeceklerinizi tüketirken teneke kutulardan uzak duruyor olabilirsiniz. Fakat kullan-at
pipetlerin doğada çözülmesi en az diğer plastik malzemeler kadar zor. Gerekmediği sürece
içeceğinizde pipet kullanmayarak veya metal-cam gibi malzemelerden oluşan kendi pipetinizi
yanınızda taşıyarak israfın önüne geçebilirsiniz. [2]
Kağıt peçete yerine kumaş havlu kullanın
Elinizi silerken ya da temizlik yaparken tek kullanımlık kağıt peçeteleri tercih etmek yerine eski
usullerden yardım almaya ne dersiniz? Kumaş peçete gibi sofistike bir seçim yapabilir, tekrar
kullanılabilir havlu ve bezlerle evinizin hijyenini sağlayabilirsiniz. [2]
Elektronik cihazlarınızı geri dönüştürmeyi unutmayın
Elektronik cihazlar söz konusuysa plastik kullanımından kaçınmak imkansız olabiliyor. Bunun
yerine cihazlarınızı bağışlayarak tekrar kullanımını sağlayabilir ya da dönüştürebilirsiniz.
Çevrenizde bulunan elektronik atık geri dönüşüm noktalarını araştırarak kaynak israfını
önlemeniz mümkün. [2]

6. 2. İkinci geri kazanım yöntemi, orijinal plastik elde etme yerine II.ci kalite mal elde etmek için yapılan
işlemdir
Plastik geri dönüşümü için beş adım gerekmektedir
Birinci adım; geri dönüşüm için büyük miktarlarda kullanılmış plastiğe ulaşmaktır. Geri kazanılabilir
maddelerden en fazla biriktirileni kağıtlardır. Türkiye’de ailelerinin hemen hemen onda dokuzu kağıt
biriktirme alışkanlığına sahiptir. Diğer plastik maddeler, cam, metal ve pil gibi ürünlerin ise geri
kazanılması amacıyla biriktirilmesi çok düşük düzeydedir. Ayrı biriktirilen geri kazanılabilir maddeler
arasında plastiklerin %11.7’lik bir payı vardır . Plastik atıkların tekrar kullanımı için öncelikle
toplanması gerekmektedir. Plastik atıkların yeniden kullanım için toplanması amacıyla başvurulan
başlıca yöntemler şunlardır [3]:
1. Özel plastik şişe ve ambalaj malzemesinin atılacağı toplama kapları konulması,
2. Plastik ambalajlardan elverişli olanların ikincil bir amaç için kullanılması,
3. Depozito uygulanarak kapların veya şişelerin geri toplanması ve geri getirme parası ödenmesi,
4. Motor yağı, petrol gibi ürünlerin konulduğu kapların, bu ürünü satan firmalarca kendi çöp
kutularında ayrı olarak toplaması,
5. Ailelerin hedeflenen bazı tür plastikleri özel torbalara koyarak atmalarının sağlanması,
6. Ailelerin çöplerini "yeniden değerlenebilir katı maddeleri" ve "doğada çözünebilir" şeklinde ikiye
ayırarak iki ayrı çöp kutusunda veya iki bölmeli tek bir kutuda toplamaları,
7. Vergilendirme sistemi, örneğin insanların tükettiği her türlü sıvı ambalajına, ambalajdaki plastik
oranına bağlı olarak % 10’luk bir vergi getirilmesi, toplanan bu vergi gelirinin yeniden işleme
projelerini destekleyecek bir fon olarak kullanılması,
8. Tekrar aynı amaçla kullanılabilecek plastik materyallerin tercih edilmesi, değişik ülkelerde
denenen yöntemler arasındadır. Tüketiciler, plastikleri özel plastik şişe ve ambalaj malzemesinin
atılacağı geri dönüşüm kutusuna, torbasına veya konteynere koymadan önce; -Kap içindeki sıvıyı
boşaltmalı,
-Kapakları veya başlıkları çıkartmalı,
-Kapların üzerindeki etiketleri mümkünse çıkartmalı,
-Kapları su ile iyice çalkalamalıdır . [2]
Ayrıca, yeşil şişeler ayrı olarak toplanmalıdır. Çünkü yeşil şişeler ancak dış tabakası koyu renkli olan
giyeceklerin yapımında kullanılabilmektedir [2].
İkinci adım; bu plastiği büyük merkezlerde toplamaktır. Üçüncü adım; toplanan plastiği
sınıflandırmak ve ayırmaktır. Karışık olarak toplanılan plastikler geri dönüşüm tesisine taşınmaktadır.
Geri dönüşüm tesisinde malzemeler önce sarsak elekten geçirilerek gevşek toprak, çamur gibi
istenmeyen maddelerden temizlenmekte ve konveyör bant sonunda malzemeler elektromanyetik
alandan geçirilerek çelik ve teneke malzemeler diğerlerinden ayrıştırılmaktadır.

7. Konveyör bant sonuna yerleştirilen manyetik çubuk ile alüminyum malzemeler plastiklerden
ayrılmaktadır.
Geriye kalan plastikler ayrıştırma bandı üzerinde kimlik kodlarına göre ayrılmaktadır. Geri dönüşüm
bandı üzerinde giden plastik malzemeler görünür ışık ile PET ve YYPE, x-ray ile PVC olarak
ayrıştırılmaktadır. Plastikler büyük yer işgal ettiğinden taşıma maliyetini en aza indirmek için
sıkıştırılarak balyalanmakta ve sonra tekrar işlenmek için geri kazanma tesislerine gönderilmektedir
[3]. Dördüncü adım; sentetik ile esnemeyen ve erimiş polimer de dahil, tekrar üretmektir. Polimer
çapraz bağlı sentetik içeriyorsa polimeri düzleştirmek ve kırışıklıkları azaltmak zor olmaktadır. Tekrar
işleme yöntemindeki basamaklar [3];
- Büyük kirleticiler ayırma masasında elle ayrılır,
- Plastikler mısır tanesi büyüklüğünde parçalanır,
- Plastik üzerindeki kirleticileri uzaklaştırmak için yıkanır,
- Yüzdürme ile hafif ve ağır plastikler ayrıştırılır,
- Nem oranı %1 den az oluncaya kadar plastikler kurutulur,
- Temizlenmiş olan malzemeler sıkmak için kullanılan araca girer, Beşinci adım; erimiş plastikten
yeni ürünler elde etmektir.
- Eritilmiş olan plastikler, sıkmak için kullanılan araçta kalan pisliklerinden ayrıştırılır ve granüle
haline getirilir.
- Granüller kurutulur, paketlenir ve satışa hazır hale getirilir . [3]
Plastik geri dönüşümünün ikinci adımından sonra toplanan plastikler; polimerlerin fiziksel ve
kimyasal işlemlerle birbirinden ayrılması, birikimlerin dolaysız olarak (işleme sokulmadan) yeni ürün
eldesinde kullanılması, birikimlerin dolaysız olarak yakılarak ya da bir yakıt üretme işleminden
geçirilerek enerji kaynağı olarak kullanılması şeklinde değerlendirilmektedir[3] . Alışılagelen yeniden
kullanım teknolojisinden farklı olarak; şişeler, etilen glikol ve terefıtalata depolimerize edilerek gazoz
tipi içecek şişelerinin yapımında kullanılmak üzere repolimerize edilmektedir [3].
3. Bu tip geri kazanıma kimyasal geri kazanım işlemi de denir. (Özellikle PET in kimyasal geri dönüşümü)
PET Kimyasal Geri Dönüşüm Teknikleri
Dünyanın en geri dönüştürülebilir polimeri polyesterdir. PET, su (hidroliz), alkoller (alkoliz), asitler
(asitoliz), glikoller (glikoliz) ve aminler (aminolizis) gibi bazı reaktif maddeler tarafından
parçalanabilen fonksiyonel ester gruplarına sahip polyesterdir. Geri dönüştürülmüş PET çoğunlukla
lifler, filmler, köpükler, tabakalar, şişeler vs. şeklinde kullanılır. Bu nedenle, PET için kimyasal geri
dönüşüm işlemleri aşağıdaki gibi ayrılır: (i) hidroliz, (ii) glikoliz, (iii) metanoliz ve ( iv) diğer süreçler.
[4]

8. PET'in kimyasal geri dönüşümü aşağıda detaylı olarak tartışılmaktadır.
1. PET’in Alkolizi: Bu işlemde atık PET metanol ile reaksiyona sokularak PET’in hammaddesi olan
dimetil tereftalat ve etilen glikol geri kazanılmaktadır. Reaksiyon sıcaklığı 160-240°C’da
tutulurken yüksek basınçta çalışarak 3 saat içerisinde işlem tamamlanabilmektedir[5,6].”

9. 2. PET’in Hidrolizi: Atık PET’in bir diğer geri kazanımı hidroliz ile sağlanmaktadır. PET hidrolize
karşı oldukça dirençlidir. Nötral ortamda, aşırı asidik ve alkali ortamlarda PET’in hidrolizi
gerçekleştirilebilmektedir.
PET'in alkali hidrolizi genellikle sulu bir NaOH veya KOH çözeltisi kullanılarak ağırlıkça
% 4-20'lik bir konsantrasyonda gerçekleştirilir [5, 6]. Reaksiyon ürünleri, aşağıda gösterilen
kimyasal reaksiyona göre EG ve disodyum veya dipotasyum tereftalat tuzudur.
Alkali ortamda bozunmanın ayrıntılı mekanizması aşağıda gösterilmiştir.

10. PET’in alkali ortamdaki hidrolizi ise ağırlıkça %4-20 NaOH veya KOH çözeltisi içinde 210-
250°C’de 1,4-2 MPa basınç altında 3-5 saatte gerçekleştirilmektedir[7,8].
PET alkali ortamdaki hidrolizi ile ilgili yapılan bir çalışmada ise, sodyum hidroksit çözeltisi
kullanılarak tribütilheksadodesilfosfonyum bromür varlığında ve 60-80°C reaksiyon
sıcaklıklarında çalışılmıştır[8]. Literatürde mevcut bir diğer çalışmada ise, atık PET’in alkali
hidrolizi potasyum hidroksit çözeltisi içinde gerçekleştirilmiştir[8]. Yapılan kaynak
araştırmasında, atık PET’in nötral ortamda, yüksek basınçta, hidrolizi ile ilgili çalışmaların
mevcut olduğu da gözlenmiştir. Bu çalışmalardan birinde, PET/su molar oranı 1/5 ile 1/20
arasında alınarak su aşırısı ile çalışılmıştır ve su miktarının artışına ve reaksiyon sıcaklığına
bağlı olarak son ürün içerisindeki tereftalik asit oranının değişimi ve ürün dağılımı
incelenmiştir. Bu çalışmada elde edilen hidroliz ürünleri, ağırlıklı olarak tereftalik asit ve
monohidroksietiltereftalattan oluşmuştur [8]. Nötral hidroliz ile ilgili bir diğer çalışmada ise,
düşük su miktarları ile çalışılmış ve hidroliz reaksiyonu ksilen içinde yüksek basınçta
gerçekleştirilmiştir. Reaksiyon sonucunda, farklı oligomerlerin karışımından oluşan ürünler
elde edilmiştir [7]. Asidik hidrolizde ise nitrik veya fosforik asidin kullanımının yanı sıra en çok
tercih edileni sülfirik asittir[10].
Asidik hidrolizde yüksek sıcaklık ve basınçtan sakınılmaktadır. Bu konu ile ilgili yapılan bir
çalışmada ağırlıkça %70-83 sülfat asidi çözeltisinde 30-90°C’da 3-5 saat süresinde hidroliz
reaksiyonu gerçekleştirilmiş ve asit çözeltisinin hidroliz reaksiyonuna etkisi incelenmiştir[11].
Bu yöntemin en önemli dezavantajı derişik asit kullanımı ve asidin korozif etkisidir. Yukarıda
söz edilen dezavantajı dolayısıyla, atık PET’in hidrolizinde asidik hidroliz yöntemi tercih
edilmemektedir.
3. PET’in Glikolizi: Atık PET’in farklı glikoller kullanılarak gerçekleştirilen glikoliz reaksiyonunda
PET üretimi ara maddesi olan bis(2-hidroksi etil) tereftalat ve etilen glikolle düşük molekül
ağırlıklı oligomerler elde edilmektedir.
Atık PET’in glikoliz reaksiyonlarında etilen glikol [11,12-13], dietilen glikol[14,15], propilen
glikol ve dipropilen glikolün kullanıldığı çalışmalar literatürde mevcuttur.

11. Atık PET’in glikolizi için farklı glikollerin ve glikol karışımlarının kullanıldığı ve glikol türüne
göre ürün bileşiminin incelendiği çalışmalar da bulunmaktadır. Glikoliz ile ilgili diğer bir
çalışmada ise, neopentil glikol kullanılarak depolimerizasyon reaksiyonu gerçekleştirilmiş ve
elde edilen ürünler poliüretan sentezinde kullanılmıştır. Glikoliz reaksiyonunda en çok tercih
edilen glikol, etilen glikol olmakla birlikte, etilen glikol kullanılarak gerçekleştirilen çalışmalar
genellikle glikol fazlasıyla reflüks sıcaklığında gerçekleştirilmiştir. Bu konuya yönelik olarak
Güçlü ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada ise, etilen glikolün aşırısı
kullanılmaksızın ksilen içinde ve yüksek basınçta reaksiyonun sürdürülmesi denenmiştir.
Farklı şartlarda gerçekleştirilen glikoliz reaksiyonları sonucunda, farklı oligomerlerin
karışımları elde edilmiş ve ürün özellikleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir [. Başka bir
çalışmada ise, benzer şartlarda çalışılarak, atık PET’in ksilen içerisinde eş zamanlı glikoliz-
hidrolizi etilen glikol ve değişen miktarlarda su kullanılarak gerçekleştirilmiştir[11]. Atık
PET’in glikolizi ile ilgili çalışmalardan elde edilen sonuçları değerlendirdiğimizde, atmosferik
basınçta glikol fazlası kullanılarak etilen glikol ile gerçekleştirilen glikoliz reaksiyonlarında,
PET/etilen glikol mol oranının değişimi ile elde edilen ürünler değişmemekle birlikte ürün
bileşimlerde değişiklik olmaktadır. Reaksiyonlar sonucunda elde edilen ürün karışımı, PET’in
hidroksil sonlu monomeri (BHET) ve dimerinden oluşmaktadır. Etilen glikol miktarı arttıkça
ürün karışımı içerisinde yer alan BHET miktarı artış göstermektedir[10]. Yüksek basınçta
düşük etilen glikol miktarları ile yapılan çalışmalarda ise, PET/etilen glikol mol miktarına,
reaksiyon sıcaklığına ve reaksiyon süresine bağlı olarak farklı oligomerlerin karışımından
oluşan bir ürün elde edilmektedir[14]. 10 Glikoliz reaksiyonunda katalizör olarak metal
asetatlar tercih edilmiştir. Baliga ve Wong çalışmalarında Zn, Mn, Co, Pb asetatların glikoliz
reaksiyonunda katalizör olarak kullanımını incelemişler ve PET’in depolimerizasyonu için en
uygun katalizörün çinko asetat olduğunu belirlemişlerdir[10]. Katalizör olarak kullanımı
incelenen metal asetatların aktiflikleri Zn+2 > Mn+2 > Co+2 > Pb+2 şeklinde sıralanmıştır[9].
Ayrıca karbonat ve sülfat türevli katalizörlerin glikoliz reaksiyonuna etkinlikleri de
incelenmiştir[12,14,15]. Wang ve arkadaşları ise atık PET’in glikolizinde iyonik sıvıların
katalizör olarak kullanılması üzerine çalışmalar yapmıştır. Farklı iyonik sıvılar kullanılarak
atmosferik basınç ve farklı sıcaklıklarda gerçekleştirdikleri çalışmalarında en iyi PET
dönüşümünü 1-bütil-3-metilimidazol bromür ile 180°C sıcaklık ve 8 saatte elde etmişlerdir.
Bu çalışmada elde edilen BHET’in diğer uygulamalara göre daha yüksek bir saflığa sahip
olduğu belirlenmiştir. Hemen ardından çalışmalarını genişleten Wang ve arkadaşları,
katalizör olarak kullanılan bu iyonik sıvının tekrar kullanılabileceği sonucuna varmışlardır.
Aynı araştırmacılar, 2010’da yürüttükleri bir çalışmada ise, PET’in glikolizinde katalizör olarak
Fe içerikli manyetik iyonik sıvı kullanmışlar ve bunun katalitik etkisinin metal tuzları veya saf
iyonik sıvılardan daha yüksek olduğunu bulmuşlardır. İyonik sıvıların etkisini araştıran Yue ve
arkadaşları ise 1-bütil-3-metilimidazol hidroksilin ([bmim]OH) katalitik etkisinin [bmim]Br ve
[bmim]Cl’den daha fazla olduğunu bulmuşlardır. Kullanılan katalizör/PET ağırlıkça oranı 0,05
dir ve bu çalışma ile iyonik sıvı katalizörlerin geri kazanılabilirliği ve yeniden kullanılabilirliği
yüksek miktarda katalizör kullanımına olanak sağlamaktadır. PET atıklarının glikolizi ile elde
edilen BHET, doymamış reçinelerin, poliüretan köpüklerin, kopoliesterlerin, akrilik
kaplamaların ve hidrofobik boyaların eldesinde kullanılmaktadır. Ayrıca inşaat alanında da
atık PET’in kullanılmasına dair çalışmalar yapılmaktadır
4. PET’in Aminolizi ve Amonolizi: PET’in aminolizi, reaksiyon primer aminlerin sulu
çözeltilerinde gerçekleştirilir. Metilamin, etilamin aminoliz işleminde tercih edilen primer
aminlerdendir.

12. Ayrıca etanolamin, trietilentetramin ve dietilaminkullanıldığı çalışmalar da literatürde
mevcuttur.
Amonolizde ise etilen glikol ortamında atık PET’in sulu amonyak ile reaksiyona girmesi
sağlanarak tereftalik asit (TFA) amidleri elde edilmektedir. Konu ile ilgili 11 yapılan bir
çalışmada, proses, 2 MPa basınç altında 102-180°C sıcaklık aralığında gerçekleştirilmiştir.
Ürünün saflığı %99’dan az olmamakla birlikte reaksiyon verimi %90’dır. Sözü geçen çalışma
kapsamında, daha düşük basınçta da etilen glikol ortamında, amonoliz işlemi
gerçekleştirilmiş, 70°C’de çalışılmış, ağırlıkça %0,05 çinko asetat katalizörlüğünde, 1:6
PET/NH3 oranında denemeler gerçekleştirlerek %87 verim elde edilmiştir

13. KAYNAKLAR
[1]. Travis P. Wagner, 2017, Reducing single-use plastic shopping bags in the USA, Waste
Management 70 3–12
[2]. Funda Sevencan*, Songül A. Vaizoğlu, 2008, PET ve Geri Dönüşümü TSK Koruyucu
Hekimlik Bülteni 4-6
[3]. Güçlü, G., ACAR, I., 2015, Tüketici Kaynaklı Atık PET Şişelerin Alkid Reçinesi
Üretiminde Kullanımı, BoyaTürk, Aralık/Ocak 2015, 14-22.
[4]. Vijaykumar Sinha, Mayank R. Patel, Jigar V. Patel, 2008, Pet Waste Management by
Chemical Recycling: A Review, Polymer Environment Journal 67-79
[5]. Petcore Reports, 2014, Europe recycled over 65 billion PET bottles in 2013
Brussels, http://www.petcore.org/news, 1 September 2014, Belgium(2014)
[6]. Torlakoğlu, A., 2008, Atık PET’ den Üretilen Kısa Yağlı Alkid Reçinelerinin
Amino Reçineleri İle Modifikasyonu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi,
Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
[7]. Güçlü, G., Yalçınyuva, T., Özgümüş, S., Orbay, M., 2003, Hydrolysis of Waste
Polyethylene Terephtlate and Characterization of Product s by Differential
Calorimetry, Thermochimica Acta, 404, 193-205
[8]. Petcore Reports, 2014, Europe recycled over 65 billion PET bottles in 2013
Brussels, http://www.petcore.org/news, 1 September 2014, Belgium(2014)
[9]. Yue, Q. F., Wang, C. X., Zhang, L. N., Ni, Y., Jin, Y. X., 2010, Glycolysis of
Poly (ethylene terephthalate ) (PET) Using Basic İonic Liquids as Catalysts,
Polymer Degradation and Stability, 96, 399-403.
[10]. Shukla, S. R., Harad, A. M., Jawale, L. S., 2009, Chemical Recycling of PET
Waste into Hydrophobic Textile Dyestuffs, Polymer Degradation and Stability,
94, 604-609.
[11]. Güçlü, G., Yalçınyuva, T., Özgümüs, S., Orbay, M., 2003, Simultaneous
Glycolysis and Hydrolysis of Polyethylene Terephthalate and Characterization of
Products by Differential Scanning, Polymer, 44, 7609-7616.
[12]. Güçlü, G., Kaşgöz, A., Özbudak, S., Özgümüş, S., Orbay,M., 1988, Glycolysis of
Poly(ethylene terephthalate) Wastes in Xylene, J. Appl. Polym. Sci., 69, 2311-
2319.
[13]. Pardal,F., Tersac, G., 2006, Kinetics of Poly (ethylene terephtlate) Glycolysis by
diethylene glycol І. Evalution of Liquid and Solid Phases, Polymer Degradation
and Stability, 91, 2840-2847.

14. [14]. Collins, M. J., Zheronian, S. H., Marshall, M. L., 1991, Analysis of the Molecular
Weight Distributions of Aminolyzed Poly (ethylene terepthalate) by Using Gel
Permeation Chromatography, J. Macromol. Sci. Chem., 28 (8), 775-792.
[15]. Ghaemy, M., Mosaddegh, K., 2005, Depolimerization of Poly (ethylene
terephthalate) Fibre Waste Using Ethylene Glycol, Polymer Degradation and
Stabilty, 90 (3), 570-576