2. Xosé Neira Vilas
1. Que feito o motivou para comezar a escribir?
É algo que vén en min dende a infancia, dende os oito ou nove anos. Unha inclinación natural, o asombro de que o que eran palabras
podían ser tamén signos. A esto cómpre engadir unha disposición, un afán para fabular, para inventar historias. Na orixe da miña
escrita hai moito que provén da narración oral e a poesía, dos vellos romances que me cantaba miña avoa.
2. Que diferenzas cre Vostede que hai entre a infancia que vostede
pasou e a que calquera neno galego poida ter na actualidade?
Gran diferenza. Visten mellor os de agora, teñen mellores escolas,
comen mellor, etc. Nós eramos moi vitais, camiñabamos coma se nada
dez ou quince quilómetros. Tiñamos xoguetes que faciamos nós
mesmos. Cantabamos. Participabamos nas festas do entroido, pero
eramos en xeral pobres, coas limitacións que apuntei. Pasabamos frío,
camiñabamos sobre a lama, porque non había as estradas que hai hoxe.
3. Séntese identificado con algunha das súas obras? Cal pode ser a
súa favorita?
Identifícome con todas as miñas obras. Hai libros de ficción (novelas,
contos) e de investigación e ensaio. Lévome con todas. Poida que teña
certa preferencia pola novela Querido Tomás, e polo libro de contos
Relatos mariñeiros. Nos outros, gústame Castelao en Cuba.
4. Cal das súas obras cre Vostede que tivo máis aceptación entre os
lectores? Xosé Neira Vilas no IES García Barros.
Memorias dun neno labrego, da que se fixeron unhas trinta edicións en
galego e foi traducido a moitas linguas.
3. Xosé Neira Vilas
5. Moitas das súas obras teñen que ver coa cultura tradicional galega. Que provocou que Vostede se basease nesa temática?
A cultura tradicional é básica. Bebemos nas fontes que nos veñen dadas. Os contos que se contaban a carón do lume nas lareiras nas
noites de inverno acenderon a miña imaxinación narradora.
6. Memorias dun neno labrego acadou un gran éxito. Esperaba este éxito? A que cre que foi debido?
Non. Eu non esperaba nada cando escribín esa primeira obra narrativa. Non podía supoñer que trascendese tanto. Asustaríame. Pero o
escritor escribe e de alí en diante a obra non é del, é dos lectores, e eles deciden. Creo que foi debido a que moitos viviron a mesma
peripecia ca min, e que conta, pola boca dun neno unha difícil existencia, como era en Galicia hai cincuenta ou sesenta anos. Esa
narración é sinxela pero dou fe da súa autenticidade.
7. En Memorias dun neno labrego Balbino comeza dicindo que é un rapaz da aldea, un ninguén. Cre
que este pensamento está presente nos rapaces da aldea actualmente?
Depende da modestia que sintan ou que lles inculcase a familia e os mestres. Uns máis e outros menos
(Balbino era pobre e foi humillado ademais) todos somos “ninguéns”, rapaces e adultos. Depende de
como nos midamos. Tampouco, salvo casos como o de Balbino, hai que sentirse esmagados, pero
debemos ter en conta o que dixo un gran poeta: “Toda a gloria do mundo cabe nun gran de millo”. Hai
que desbotar a soberbia, o orgullo, a vaidade.
8. Na anterior obra fálase da discriminación que se fai cara aos nenos da aldea. Por que cre que se
produce esta situación? Cre que segue ocorrendo?
De certa maneira, si, pero nótase pouco. Antes si porque tiñamos roupas con remendos, calzabamos zocos
e sobre todo falamos a nosa lingua e os señoritos marxinábannos e ata nos desprezaban. Agora dáse moi
pouco, ata onde eu sei.
9. Cre que a súa obra pode perder parte do “sentido” que Vostede lle quixo dar se é traducida a
Xosé Neira Vilas no IES García Barros. outra lingua que non sexa o galego?
Toda obra literaria, inda que sexa traducida a unha lingua irmá, veciña, sempre perde algo. É inevitable. Hai matices, xiros, expresións
que non se poden traducir exactamente.
4. Xosé Neira Vilas
10. Para Vostede irse para a Arxentina foi un exilio ou unha emigración?
Foi unha emigración. Exiliados eran os que foron para salvar a vida, porque tiveran actividades políticas diferentes dos novos
gobernantes; pero no meu caso hai outro matiz: quería estudar, e aquí non tiña medios nin atopei traballo nas cidades galegas para
traballar polo día e estudar pola noite. Eso foi o que fixen na Arxentina. Alí, ademais descubrín Galicia, a miña patria, da que case
nada sabía, e convertinme dende entón nun activista da cultura galega de por vida.
11. Vostede realizou un gran labor a prol da lingua galega durante a súa
estadía en América. Sempre se sentiu tan identificado coa nosa lingua
ou foi froito da súa estadía no estranxeiro?
Sempre me sentín identificado coa singularidade de Galicia e en primeiro lugar,
como signo de identidade, utilicei e defendín a súa lingua. En 43 anos de
emigrante, todos os meus libros e artigos escribinos en idioma galego.
12. Por que cre que durante a súa estadía en América, e a de outros moitos
intelectuais galegos, se levou a cabo un labor tan importante para a
difusión da nosa lingua?
Dígoo máis arriba: porque a lingua é o signo principal da nosa identidade. “Se
inda somos galegos é por obra e gracia do noso idioma”, dixo Castelao. Esto
síntese máis no fondo cando estamos fóra.
Xosé Neira Vilas no IES García Barros.
13. Vostede estivo na Arxentina e en Cuba. Cal dos dous países o marcou máis?
Arxentina (12 anos) foi a etapa da miña formación. Alí publiquei os meus primeiros traballos, centos de traballos na prensa galega, e os
meus dous primeiros libros; adquirín unha cultura xeral e unha cultura galega. En Cuba estiven 31 anos. Anos de madurez, de vivir a
experiencia dunha revolución popular, cóbado a cóbado cun pobo entusiasta, xeneroso, solidario. Marcáronme os dous países. Cando un
vive noutra terra por anos, xa non é nunca máis dun só país. Eu son algo arxentino, teño moito de cubano e son rotundamente galego,
dende sempre.
5. Xosé Neira Vilas
14. A pesar de que non chegou a coñecelo, que influencia tivo sobre Vostede Castelao?
Castelao influíu en toda unha xeración, e segue influíndo. Polo seu exemplo, a súa
galeguidade, a súa conduta cidadá, e polas leccións que nos deixou sobre todo a
través do libro Sempre en Galiza, que todos debemos ler.
15. Como ve Vostede o futuro da lingua galega no ensino?
Todo está neste momento moi encerellado. Non depende só das institucións; depende
de nós. Se a falamos acabará impoñéndose no ensino. E en canto ós nenos e nenas
pequenos depende en boa medida dos pais, pois moitos, non sei por que vello e
ridículo complexo de inferioridade, fálanlles castelán ós cativos. O castelán é unha
lingua irmá da nosa, e debemos sabela, naturalmente, pero a deste país é o galego. É
un luxo que un país de 30.000 quilómetros cadrados e menos de tres millóns de
habitantes fale unha lingua de seu. No ensino debe prevalecer o galego.
16. De todos os premios e recoñecementos que recibiu, cal foi para Vostede o
máis representativo?
Todos son estimulantes e axúdanme para seguir traballando, escribindo, pero a min
eso non me marea. Non sabería diferenciar. Todos teñen un gran valor polo xesto de
que mos concederan. E eu agradézoo.
As entrevistadoras con Neira Vilas e Anisia Miranda.
17. Que é máis satisfactorio para Vostede, que o feliciten pola rúa ou recibir un premio?
Son dous valores distintos, pero o trato humano, de que me saúden pola rúa, ou nun colexio, ou nun acto cultural, é moi reconfortante.
Son dúas cousas distintas pero compleméntanse.
18. Cal é o público para o que máis lle gusta escribir?
O público en xeral, pero encántame escribir para nenos e nenas, e para eles dei a coñecer varios libros.
6. Xosé Neira Vilas
19. Cal foi o sentimento que o invadiu no momento que tivo nas súas mans o seu primeiro libro?
Sentín emoción. Algo así como a de ter o primeiro fillo.
20. Sabería sobrevivir sen un lapis e un papel nas mans?
Custaríame afacerme, pero na derradeira a todo nos afacemos.
21. Que o empurrou a crear a súa Fundación?
Doei a miña casa natal. Pedín que se restaurase e se puxese nela unha biblioteca
pública. O da Fundación non foi idea miña senón das institucións, pois cando eu
non estea esto pode seguir porque hai un Patronato que se ocupa de que continúe.
22. E finalmente, sabemos que Vostede tivo un contacto epistolar co gran
escritor e galeguista estradense que lle dá o nome ao noso instituto, D.
Manuel García Barros. Como foi a súa relación?
Xosé Neira Vilas no IES García Barros.
Escribinm
e
galego de co amigo Ken Keir
le ad
se chama i, un loitador gale es dende Buenos A
A gu ir
contido a venturas de Alber ista, un gran narra es e dende A Haba
nt te Quiñoi d na. Era u
narración ropolóxico, de tra , modelo or, sobre todo nes n
s orixinais dicións e de narrac a novela q
manuscrit c ió ue
as e contá ostumes que xa n n popular polo s
ba me da s o e
úa vida al n existen. Mandou u
á en Pous me
a da ( Ca l l o
bre).
8. ita ?Eo
avor
a ria f Cal é a súa película favorita?
ra liter
súa ob autor?
cionar
léa Tamén moitas. Recordo
Ca men
odo
on p ha. entre as máis vellas
oit as. N só un Casablanca e Lo que el
M viento se llevó. Mais, acá
? l
cr ibir te atr
a
es a
ou obr
le r nha se?
pre
fi re,
as n
u
alg iona sen
Qu
e
us . U nos pres
cir im tos tre
or n
co se i
a d ue o
as an (e der
í
p lo M , e
tre
mb ént
q
ito Po
xem e Sar
A mo or e a d
p lem be ler i, p tur as.
com or de S
pu l o utr
rit s e
esc
