«5-6 жастағы балалардың сөйлеу тілін дұрыс қалыптастыруда ата-анамен логопедтің бірлескен жұмысы» /әдістемелік құрал/

1. 0
Қостанай ауданы әкімдігінің білім бөлімі КМҚК «Петушок»
балабақшасы
«5-6 жастағы балалардың сөйлеу тілін дұрыс қалыптастыруда ата-
анамен логопедтің бірлескен жұмысы»
/әдістемелік құрал/
Қостанай 2016

2. 1
«5-6 жастағы балалардың сөйлеу тілін дұрыс қалыптастыруда ата-анамен
логопедтің бірлескен жұмысы»:әдістемелік құрал
Құрастырушы:Ғ.С. Валеева- Қостанай ауданы әкімдігінің білім бөлімінің
КМҚК «Петушок» балабақшасының логопеді, 2016.-59бет
Әдістемелік құралда логопед ретінде балабақшада жалпы тіл кемістіктері бар
5-6 жастағы балалардың тілін дамыту үшін ата-аналармен бірлесіп жүргізген
жұмыс тәжірибесі. Әдістемелік құрал жас маман логопедтерге,
тәрбиешілерге, ата-аналарға арналған.

3. 2
Мазмұны
Түсіндірме хат........................................................................................................3
1-ші бөлім
2015-2016 оқу жылына арналған логопедтің ата-аналармен жылдық үлгі
жұмыс жоспары......................................................................................................6
2-ші бөлім
Тыныс алуға арналған ойын құралдары ......................................................28
Әдебиеттер тізімі .............................................................................................. 59

4. 3
Түсіндірме хат
Елбасының тапсырмасы бойынша оқушылардың функционалдық
сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға Қазақстан
Республикасында білімнің сапасын жетілдіру үшін негізгі бағдар ретінде
оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі іс-
қимылдардың тұтастығын және жүйелілігін қамтамасыз ету. Бұл –
Елбасының білім саласын жаңарту туралы бастамаларын іске асырудағы
маңызды тетіктердің бірі.
Мектепке дейін кезең баланың әртүрлі әрекетті меңгеретін сензитивті кезеңі
болып саналадыжәне оның құрамды элементі ретінде бала өмір сүру
тәжірибесіне қажеттібілімді меңгеріп,олбірте-бірте баланың тұлғалық
сапасына, өмір тәжірибесіне айналып,нәтижесінде мектепке қажетті
қызметтер тәртіптілі, оқу әрекеті,жеке бастық,еріктік-эмоциялық өріс
белсенді қалыптасып, функционалды сауаттылығы дамиды. Өйткені олар бұл
жас кезеңінде мектепке дейінгі балалықты аяқтап мектепте оқудың
баспалдағында тұрады.
Сондықтан, функционалды сауаттылықты мектепке дейінгі кезеңнен бастап
дамыту маңызды болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесін дамыту Қазақстан
Республикасының мемлекеттік саясатындағы басым бағыт болып табылады.
Еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы балаларға мектепке дейінгі сапалы
білім беру мен ерте жастағы балалардың қабілеттерін дамытудың қоғамдағы
орны өте маңызды.
Қазақстанның қазіргі кезеңдегі білім беру саясаты, әлемдік білім беру
кеңістігіне кірігуіне байланысты, ең алдымен мектепке дейінгі білім беру
жүйесіне бала қабілетін ашатын алғашқы саты ретінде жоғары талаптар
қояды және жаңа, тиімді психо-педагогикалық тәсілдер табуды жеделдетуді
көздейді.
Қазіргі кезеңде республиканың мектепке дейінгі ұйымдарының білім
беру үдерісінде негізгі білім беру бағдарламалары «Алғашқы қадам», «Зерек
бала», «Біз мектепке барамыз» және «Қайнар», «Балбөбек», «Қарлығаш», т.б.
балама бағдарламалар қолданылуда.
ҚР МЖМБС Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуда, негізгі ережелерде
«Қатынас» білім беру саласының, отбасы тәрбиесін ұйымдастыруға
қойылатын жалпы талаптарында
- балалардың қарым –қатынаста қажеттіліктерін қанағаттандыруүшін
түрлі мүмкіндіктер жасау;
- балаға грамматикалық дұрыс сөйлеу үлгілерін беру;
- балаларды дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету, сөздік қорын кеңейту;
- халық ауыз әдебиетімен таныстыруарқылы балалардың тілдік
тәжірибесін кеңейту;
- балаға шығармашылық тілдік қызметін қалыптастырудакөмек көрсету;
- сауат ашу негіздерін меңгеруге деген қызығушылығын ояту;

5. 4
- ана тілі, мемлекеттік және басқа да тілдерде қарым-қатынас жасау
мүмкіндігімен қамтамасыз ету делінген.
Отбасы және мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдары –баланы
әлеуметтендірудің маңызды екі институты. Бала тұлғасы оның
қызығушылығы, дамуы, тұлғалық әлеуетін ашу педагог пен отбасы
арасындағы қатынас стратегиясының орталығы болып табылады.
Ынтымақтастықтың негізгі бағыттарының бірі:
- баланы мектепке даярлауды қамтамасыз ету;
- отбасы жағдайындажеке тұлғаны қалыптастыру, дамыту мен тәрбиелеу
мәселелері бойынша тәжірибе алмасуды қамтамасыз ету.
Отан отбасынан басталады, соның ішінде дұрыс сөйлеу дағдысы да
отбасында қалыптасады. Баланың сөйлеу тілі туған туыстарынан: анасы,
әкесі, әжесі, атасы, үлкен әпке, ағаларынан алған үлгі бойынша
қалыптасады. Кейбіреулері баланың сөйлеудегі дыбыс шығару жағы
үлкендердің көмегінсіз, өзбетімен дамиды деп ойлайды, бірақ бұл қате
түсінік болып табылады.Сөйлеу тіліндегі олқылықтарды түзету үшін уақыт
өтеді, ал сөйлеудегі дефектілер қалып қояды. Бала мектепке барған кезден
бастап осы олқылықтар оған көптеген ауыртпалықтарға алып келеді.
Осындай кемшіліктен уақытында арылу үшін логопед маманға көрініп кеңес
алу қажет. Егер де балаға логопедтің сабақтарына қатысу ұсынылса, бұл
ұсынысқа еру қажет.
Осы сөйлеу тілінің олқылықтарын жою үшін логопедтік сабақтар құрылады.
Дегенмен, оң нәтижеге келу үшін, баланы мектепке оқуға ақаусыз дайындау
үшін отбасындағы ата-ананың белсенді көмегі қажет.Сөйлеудің бұзылуы-
балаларда ең көп кездесетін патология түрі, сондықтан мамандандырылған
көмекті, емдеудің және оңалтудың жүйесін кешенді ұйымдастыру — маңызы
жоғары мәселелер.
Сөйлеу дағдысын қалыптастыруда ата- аналар қатысса, логопед пен баланың
жұмысына оң әсерін тигізеді. Егер бұл қатысушылық саналы түрде болса,
жақсы жоспарланған болса және ұзаққа созылса, онда ол тиімді бола түседі.
Көп жылғы бақылау нәтижесінде, төмендегідей қорытынды жасалды: сөйлеу
ақауы бар балалардың ата- аналарының көбі сөйлеу ақауының ауырлығын
терең түсіне бермейді, тек бет жағындағы проблемаларды ғана атайды.
Қазіргі ата -аналардың көбінің педагогикалық білімдері таяз, немқұрайлы,
оның себебі — болмашы психологиялық—педагогикалық білімнің жоқтығы
және баланың әлеміне бойлауға ниеті жоқтығы, ал бұл жағдай жалпы
жұмыстың тиімділігін төмендетуге әкеліп соғады. Сондықтан, бала тілін
дамытудағы сәттілік — ата- аналармен байланысты орнатуғабайланысты.
Логопедтің жұмысы ата- аналарды баланың дамуына қойылатын заманауи
талаптар туралы ақпарат беруге, бала тілінің дамуының нақты жай-күйін
түсіндіруге, осы процестегі ата -аналардың және оларды алмастырушы
жандардың ролін түйсінуге көмектесуге бағытталған.
Логопед пен ата- аналардың арасында белгілі жұмыс жүйесі қалыптасады.
Отбасыментанысу — ата -аналармен қарым қатынас туралы формалды түрде
мәлімет жазып қоюмен шектелмеуі керек. Әр түрлі отбасылармен жұмыста

6. 5
бірдей әдістер қолданған дұрыс емес. Оларды ата- аналардың мәдени, біліми
деңгейіне, отбасы тәрбиесінің стиліне, отбасындағы өзара қарым қатынасқа,
өз баласының проблемасын түсінуге, т.б. байланысты өзгертіп отыру қажет,
яғни ата- аналардың педагогтермен өзара байланысып, ынтымақтастықта
жұмыс істеу жолдарын үнемі іздестіріп отыру керек.
Ата- аналарды тіл кемістігі бар балаларды дәрігердің де бақылауында ұстау
негіздері туралы хабардар ету керек.
-ата- аналарға олардың баласының сөйлеу дамуының деңгейі туралы толық
ақпарат беру.
-ата- аналарға сөйлеу дамуының бұзылу себептерінің түрлерінен бағдар
беру.
-баланың білім алу маршрутын жобалау.
- алдағы логопедиялық жұмыстағы ата- ана ролін анықтау.
Ата -аналармен байланыс — жеке және топтық жұмыс түрлерінде жүзеге
асады. Ол- семинарлар, кеңес беру, әңгімелесу, ашық сабақтар, көрнекі
насихат, ақпараттық көрмелер, сауалнамалар өткізу. Логопедкежұмыстың әр
түрі формалды түрде емес, ата -аналарды проблеманы шешуге тартатындай
болуы, нәтижелі ынтымақтастық қалыптастыратындай болғаны маңызды,
өйткені кәзіргі ата — ана педагогтің ұзақ, ығыр қылатын баяндамасын
тыңдағысы келмейді. Мамандардың не айтып жатқанын түсінбейді, « бірақ
бала нашар сөйледі», «дыбыстарды айта алмады», «бала фразалық сөйлеуді
меңгермеген»,« бірақ ол әлі кішкентай, үйреніп кетеді» -деп жауап береді ата
-аналар. Ата- аналардың көбі сөйлеу дамуының кезеңдерін де
білмегендіктен, «дислалия», «дизартрия», «ОНР» деген сөздер оларға тіпті
таныс емес. Сондай кезде, кәсіби логопедтің, психологтің көмегі қажет, олар
түсінікті тілмен проблеманың мәнін түсіндіріп, логопедиялық,
психологиялық- педагогикалық көмекті ұсынады.
Бұл әдістемелік құралда менің ата-аналармен бірлесіп жүргізген жұмыс
тәжірибем. Аталмыш әдістемелік құрал өзім жинақтаған азды-көпті
тәжірибем негізінде құрастырылды. Ол екі бөлімене тұрады. Онда ата-
аналармен өткізілген жылдық жұмыс жоспары және дидактикалық ойын
құралдары енгізілді. Дидактикалық ойын құралдарының бір ерекшелігі, ата-
аналар өз қолдарымен осы ойын құралдарын жасай алады және қолдана
алады. Өйткені қазір ойын құралдар жоқ деп айта алмаймын, бар, бірақ табу
қиын және де оны әр ата- ананың қалтасы көтере бермейді.Әдістемедегі
барлық дидактикалық ойын құралдары қолға жетімді.
Тіл кемістігі бар балаларға арналған тәжірибелі логопед мамандардың іс-
тәжірибесі негізінде жазылған көмекші оқу әдістемелік құралдар
жоқтығының қасы. Мемлекеттік тілде басып шығарылған кітапшалардың
болмауы себепті ұсынылып отырған әдістемелік құрал осы салада қызмет
істейтін қызметкерлердің пайдасына асады деген сенімдемін.

7. 6
1-ші бөлім
2015-2016 оқу жылына арналған логопедтің ата-аналармен жылдық
жұмыс жоспары
Айы Іс-шаралар Мақсаты
Қыркүйек Тақырыбы:«Логопедке қандай
жағдайда жүгіну
қажет?»(кеңес)
Ата-аналарға сауалнама
“Баланың сөйлеу дамуы”
Түзету сабақтарына
қызығушылықтарын
арттыру;
Ата-ананы логопедтің
жұмыс жоспарымен
таныстыру;балалармен
жасайтын логопедиялық
жұмыс жүйесімен
таныстыру;
Балалардың сөйлеу дамыту
мәселелері бойынша ата-
ананың құзыреттілік
деңгейін анықтау
Қазан Ата-аналар жиналысы
«Дыбысты түзету процесінде
ата-ананың рөлі»
Тақырыбы: «Тіл қуысына
арналған жаттығуларды
орындауережелері»(жадынама,
кеңес)
Балабақшада түзету
жұмыстарына
қызығушылық арттыру.
Логопедиялық балалармен
жұмыстың мақсаттары мен
міндеттерімен таныстыру.
«Артикуляциялық
жаттығулар» түсінігімен
таныстыру;қалай дұрыс
орындылауын түсіндіру;
артикуляциялық жаттығуды
орындау қажеттілігін
түсіндіру,үй жағдайында
орындауда ұсыныс беру.
Қараша
Тақырыбы: «Үй тапсырмасын
орындау барысындағы
шарттар»(жадынама, кеңес)
Үй жағдайында
тапсырмаларды орындауда
көмек беру;
Желтоқсан
Тақырыбы: «Тіл кемістігі
Балабақшада түзету
сабақтарына деген

8. 7
барбалалардың қолдың ұсақ
моторикасындамыту әдістері
мен тәсілдері»(кеңес)
қызығушылықтарын
арттыру.
«Саусақ жаттығулары»,
«Ұсақ моторика» жайында
түсінік беру;
Қолдыңұсақ
моторикасындамыту әдіс –
тәсілдерімен таныстыру.
Қаңтар
Тақырыбы: «Балаңыз сақау
болмасын десеңіз»(кеңес)
Балабақшада түзету
сабақтарына деген
қызығушылықтарын
арттыру.
Қажетті іс-шаралар қолдану
керектігін түсіндіру.
Ақпан
Тақырыбы «Егербала
солақайболса не істеуге
болады»(кеңес)
Қажетті жаттығулардың
қажеттіліг түсіндіру
Наурыз Тақырыбы «Бала тілінің кеш
шығуына әсер ететін
себептер»
(кеңес)
Балабақшада түзету
жұмыстарына
қызығушылық арттыру.
Сәуір
Ата-аналарға арналған тест
«Балаңыз мектепке дайын
ба?»
Баланың білім деңгейін
бақылау, алдын алу.
Мамыр
Қорытынды ата-аналар
жиналысы
«Түзету жұмыстарының
қорытындысы»
Ата-аналарды түзету
сабақтарының
қорытыныдысымен
таныстыру.
Сұрақтарға жауап беру.
Бірлескен қорытынды
жұмысты талқылау.

9. 8
Ата-аналарға кеңес
Логопедке қандай жағдайда жүгіну керек?
Логопедтердің көп жылдық тәжірибесінен,жалпы және арнайы мектепке
дейінгі мекемелердің логопункттарында жұмыс істеп жүрген мамандардың
айтуынша сөйлеу тіліндегі кемістігі бар балалардың саны жыл сайынартып
келеді.
Қазіргі таңдағы статистика бойынша жас шамасына қарай сөйлеу
дамытуына зерттелген балалардың тек қана 30 пайызы ғана нормаға сәйкес
келеді. Ол – тіл, біз тіл арқылы өз ойымызды айтамыз, адамдармен қарым-
қатынасқа түсеміз, қоршаған ортаны танимыз, білім аламыз, білгенімізді
бөлісе аламызжәне т.б. Жалпы тіл кемістігі – бұл кемшілік ақаулық, бүгінгі
біздің өзекті тақырыбымыз.
1.Тіл мүкістігі бар балалар.
2. Тіл мүкістігі деген не? Олар неліктен болады?
а) артикуляциялық аппарат
б) тыныс алу аппараты
в) ұсақ және қол моторикасы
3. Тіл кемістігіне жататын аппараттар
4. Тіл кемістігін жою жолдары
5. Ұсыныстар
1.Тіл мүкістігі бар балалар.
Сыныптатіл мүкістігі бар балалар бар ма? Болса нешеу екен?
2. Тіл мүкістігі деген не? Олар неліктен болады?
Бала 4-5 жаста барлық дыбыстарды дұрыс айтуы керек.Бірақ кейбір
балалардың сөйлеген кезінде дыбыстары бұзылып, алмастырып, шатастырып
айтуы жиі кездеседі. Әсіресе жиі бұзылатын дыбыстар: с, з, қ, ш,ж, ч, р,л,ң.
«Есейгесін өзі түзеліп кетеді» – деп көбінесе ата-аналар ондай ақаулықтарға
көңіл бөлмейді. Дыбыс айтылуындағы кемістіктер баланың оқу, жазу
дағдыларының, міңез-құлқының қалыптасуына, сабақ үлгіріміне көп әсерін
тигізеді. Ондай балалар ұялшақ келеді, көп сөйлемеуге тырысады, сабаққа
енжарлық танытады, сөйтіп баланың міңез-құлқы өзгереді. Жалпы сөйлеудің
қалыптаспауы, дыбыстардың дұрыс айта алмау т.б. бұл тікелей ми
жұмысымен байланысты.
Ми құрылысының дамуының бұзылуына әсер ететін екі негізгі фактор бар:
экзогендік (сыртқы) факторларға анасының жүктілік кезіндегі инфекциялық
аурулар(вирустық аурулар,қызылша, сары ауру),ұрықтың анасының
паразиттермен улануы, әйелдердің түрлі аурулары (жүрек, өкпе аурулары
т.б.),анасыныңдұрыс тамақтанбауы, баласының организміне дәрумендердің,
көмірсулардың, ақуыздың, майлардың жетіспеуіне болады ( темекі шегу,
арақ ішу т.б. себептер).
Эндогендік (ішкі) факторларға жататындар: түрлі жарақаттар, ауаның лас
болуы, түрлі улы заттар, түрлі зиянды дәрілерді қолдану.Осының бәрі мидың
дамуына кері әсерін тигізеді.Ал мидың дұрыс жұмыс істемеуі тікелей тілдің
дамуына әкеліп соқтырады.

10. 9
Сонымен, тіл кемістігі дегеніміз: артикуляциялық аппарат, тыныс алу
аппараты және қол моторикасы дұрыс және жетік дамымағанды айтуымыз
керек.
3. Тіл кемістігіне жататын аппараттар:
а) Артикуляциялық аппаратқа жататындар: жақ, ауыз, тіл, таңдай.
б) Тыныс алу аппараты: мұрын және дем алу жолдары.
в) Қол моторикасы: қол және саусақтар.
4. Тіл кемістігін жою жолдары
Артикуляциялық аппаратына, тыныс алуға және қол моторикасына арналған
жаттығуларын бірге өткізу.
1)Артикуляциялық аппаратын дамытуға арналған жаттығулар:
«Кесе», «күрек», «бақа», «су сиыр», «ат», «тісті тазала», «тәтті тосап»,
« тоқылдақ», «машина», «шар». Жаттығуларды күнделікті таңертең, кешкіде
5-7 минуттан жасағаны жөн.
2) Тыныс алуғаарналған жаттығулар:
«Кеме гүілдейді», «моторчик», «шарды аунату», «суға үрле», «сабынды
көпіршікке үрлеу», «гүлге үрле», «қарындашты аунату», «қайықты үрлеп
жылжыту», «қақпаға допты кіргіз» т.б. Жаттығуларды күш салып үрлегенде
емес, ол қабыстырған ерін арқылы немесе ерінді алға созып үрлеу қажет.
3)Жапондық дәрігер Намикоси Токитзори қолдың қимыл- қозғалысына
арналған саусақ әдісін құрды. Ол саусақ ұшына көптеген орталық жүйке
жүйесінін импульсын арттыратын рецепторлар бар екенін дәлелдеді.
Сондықтан да баланы сөйлеуге үйреткенде онын саусақ қимыл-қозғалысын
да қатар дамыған жөн.Демек тілдің дамуы саусақтардың қимыл-
қозғалысының қалыптасу сатысына тікелей байланысты.Баланың саусақ
бұлщық еттері өз деңгейінде дамығанда онын танымдық, шығармашылық,
сөйлей білу қабілеттері ерекше дамиды. Бұл қол саусақтарының дамуы
мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеті мен тілінің дамуымен
тығыз байланыста болатынын білдіреді.
Ұсақ моториканың дамуына келесі жаттығулар пайдалы.Саусақтарымен
қарындашты бұрау, моншақтарды іріктеу, түймелерді тағу т.б.
Ұсақ және жалпы моториканы дамыту үшін көптеген ойындар бар: «лего»,
«лото», «моншақты тізу», «саусақ бассейні», «шашылған моншақты жина»,
«допты домалату», «суретті аяқта», т.б.
5.Ұсыныстар
Тәрбиешілер, психолог, музыка жетекшілері, бейнелеу өнерінің тәрбиешісі,
дене шынықтыру маманы және ата- аналар барлығымыз бірігіп жұмыс
жүргізгенде ғана біз баланың тіл кемістігін жоя аламыз, нәтижесін көре
аламыз. Өйткені бір адамның жұмысы олкөрінбейді, бұл бір күндік емес, бұл
айлап немесе жылдап жүргізілетін жұмыс, сондықтан меніңөтінетінім –
кеңеске келіңіз, білмейтінін сұраныз, баланың келешегі біздің
қолымызда.Ертең ол қандай азамат болып өсетінін бізге байланысты,
сондықтан қолымыздан келетін көмегімізді берейік. Сабақтарда, күннің
екінші жартысында балалармен алдын алу және кемістікті жоюға
арналғантапсырмаларды, шараларды жүргізейік

11. 10
Ата-аналарға сауалнама “Баланың сөйлеу дамуы”
Келесі сұрақтарға жауап беріп жауаптың астын сызыңыз және негіздеу
беріңіз.
1. Баланың аты-жөні .............................................................................................
Баланың ата-анасының аты-жөні
....................................................................................................................................
2. Туған күні,айы, жылы...........................................................................................
3. Балаңыздың сөйлегеніне назар аударасыз ба?
....................................................................................................................................
4. Жас нормасынасай балаңыздың сөйлеу дамуы сәйкес келеді деп ойлайсыз
ба? (иә, жоқ, білмеймін)
....................................................................................................................................
5. Балаңыздың сөйлеу даму нормасымен таныссыз ба?(6 жасқа дейінгі
балалардың сөйлеу даму нормасы) (иә, жоқ)
.....................................................................................................................................
6.Сөйлеу дағдысын жетілдіруде балаңызбен жұмыс жасайсыз ба?
.....................................................................................................................................
7. Баланың тілін дамыту үшін баламен кім айналысу керек деп ойлайсыз?
(Ата-аналар, тәрбиешілер, логопед)
....................................................................................................................................
8. Логопедиялық тексеріс бұрын өткізілді ме?
....................................................................................................................................
9.Логопедиялық қорытындымен таныссыз ба? (диагноз; бұл диагноздың не
екенін түсінесіз бе)
....................................................................................................................................
10. Логопедпен сабақтар өткізілді ме (қай жастан бастап, қанша уақыт, сабақ
нәтижесі)
.....................................................................................................................................
11.Логопедтің жұмысын қалай бағалайсыз, ризасыз ба әлде риза емессіз бе
.................................................................................................................................
12.Логопедиялық сабақтардың нәтижесі кімге байланысты деп ойлайсыз?
(тек қана логопедтен , баланың өзінен, ата-аналардан, мұғалімнен,
тәрбиешіден)
....................................................................................................................................
13.Логопед қандай жұмыс жүргізеді деп ойлайсыз? (сызып көрсетіңіз):
- дыбыстың дұрыс қалыптасуы;
- фонематикалық процестерді дамыту;
- сөздің құрылымы бойынша жұмыстар;
- лексиканы дамыту;
- тілдің грамматикалық сөлеу құрылымын дамыту;
- тіл дамыту;
- ұсақ моториканы дамыту:
-артикуляциялық моториканы дамыту;
-психикалық процестерді дамыту.
- жазбаша сөйлеудің бұзылуын түзету (жазу және оқыту)

12. 11
14. Мектепте мұғалім-логопед немен айналысады деп ойлайсыз:
-дыбыстың дұрыс қалыптасуы;
- жазбаша тілдің бұзылуын түзету (жазу және оқу)
15. «Фонематикалық есту» деген не екенін білесіз бе (жоқ, иә, ол не екен?)
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
16. «Дисграфия», «Дислексия» деген түсініктерді білесіз бе (жоқ, иә, ол не
екен?)
.................................................................................................................................
17. Түзету-логопедиялық процесте ата-ананың қатысуы қажет пе? (қажет,
қажет емес, орынсыз)
.................................................................................................................................
18.Логопедиялық сабақтарға қатысатын балаларға қойылатын талаптармен
таныссыз ба?
.................................................................................................................................
19. Логопедтің кеңестері сізге қажет пе?(иә, жоқ, қандай сұрақпен).
.................................................................................................................................
20. Сіздердің сұрақтарыңыз және ұсыныстарыңыз.
................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
Күні ............................................. Ата-ананың қолы: ..............................................
Ынтымақтастық үшін алғыс білдіреміз!

13. 12
Ата-аналар жиналысы
Тақырыбы: «Дыбысты түзету процесінде ата-ананың рөлі»
Мақсаты:
- логопунктің ережелерімен таныстыру;
- артикуляциялық жаттығулармен ата-аналарды таныстыру, оның
балалардың тілін дамытуда маңыздылығынтүсіндіру;
- айнаның алдында артикуляциялық жаттығуларды дұрыс орындауға
үйрету;
- тыныс алу жаттығулардың маңыздылығыментаныстыру;
- ұсақ саусақ моторикасындамытататынжаттығулармен таныстыру;
- ата-аналарды қобалжитын сұрақтарды анықтау;
- оқу жылына қойылған мақсаттарды шешу жолдарын жобалау
Жиналыстың барысы
Қол мен аяққа арналған жаттығулар-ол бізге таныс жағдай.Мықты, күшті
болсындеп біз бұлшықеттерімізді солүшін жаттықтырамыз.Негетілді
жаттықтыруымыз керек, тілде «сүйек»жоққой?Тіл- сөйлеу мүшелерінің ең
маңызды бұлшықеті. Барлық бұлшық секілді оларғада жаттығулар
қажет.Бағытталған қозғалыстарды орындауүшін тіл жақсы дамыған болу
қажет.
Балада дұрыс сөйлеу дағыдысы қалыптасу үшін артикуляциялық
жаттығуларды күнде жасау керек.
Жаттығуларды күніне 3-4 рет 3-5 минуттан орындаған жөн.
Әр жаттығу 5-7 рет орындалуы тиіс.
Бір статистикалық жаттығуды 10-15 секунд ұстап тұру ұсынылады (қимыл-
қозғалысты өзгертпей ұстап тұру).
Артикуляциялық жаттығуларды іріктеу кезінде қарапайым жаттығудан
күрделі жаттығуларға өту керек. Балаңыз белігі-бір жаттығуды дұрыс жасай
алмай тұрып, одан күрделі жаттығуға өтудің керегі жоқ. Жасай алмай жатқан
жаттығуды орындату үшін жаңа ойындар ойлап табуыңыз абзал.
Артикуляциялық жаттығуды отырып орындаған абзал, себебі отырғанда
баланың арқасы түзу, денесін, аяқ-қолдарын бос ұстайды.
Бала үлкеннің және өзінің бетін айқын көруі тиіс, себебі жасап жатқан
жаттығудың сапасынөзі бақылай алуы керек. Сондықтан жаттығуларды
жасап жатқанда үлкен және бала қабырғадағы айна алдында болуы керек.
Сонымен қатар, баланың қолында кішкентай айна болуы мүмкін (9х12 см),
бірақ ондай жағдайда үлкен балаға қарама-қарсы, бетпе-бет отыруы тиіс
тіл кемістігі дегеніміз: артикуляциялық аппарат, тыныс алу аппараты және
қол моторикасы дұрыс және жетік дамымағанды айтуымыз керек.
Тіл кемістігіне жататын аппараттар:
а) Артикуляциялық аппаратқа жататындар: жақ, ауыз, тіл, таңдай.
б) Тыныс алу аппараты: мұрын және дем алу жолдары.
в) Қол моторикасы: қол және саусақтар.
Тіл кемістігін жою жолдары
Артикуляциялық аппаратына, тыныс алуға және қол моторикасына арналған
жаттығуларын бірге өткізу.

14. 13
1)Артикуляциялық аппаратын дамытуға арналған жаттығулар:
«Кесе», «күрек», «бақа», «су сиыр», «ат», «тісті тазала», «тәтті тосап»,
« тоқылдақ», «машина», «шар». Жаттығуларды күнделікті таңертең, кешкіде
5-7 минуттан жасағаны жөн.
2) Тыныс алуғаарналған жаттығулар:
«Кеме гүілдейді», «моторчик», «шарды аунату», «суға үрле», «сабынды
көпіршікке үрлеу», «гүлге үрле», «қарындашты аунату», «қайықты үрлеп
жылжыту», «қақпаға допты кіргіз» т.б. Жаттығуларды күш салып үрлегенде
емес, ол қабыстырған ерін арқылы немесе ерінді алға созып үрлеу қажет.
3)Жапондық дәрігер Намикоси Токитзори қолдың қимыл- қозғалысына
арналған саусақ әдісін құрды. Ол саусақ ұшына көптеген орталық жүйке
жүйесінін импульсын арттыратын рецепторлар бар екенін дәлелдеді.
Сондықтан да баланы сөйлеуге үйреткенде онын саусақ қимыл-қозғалысын
да қатар дамыған жөн.Демек тілдің дамуы саусақтардың қимыл-
қозғалысының қалыптасу сатысына тікелей байланысты.Баланың саусақ
бұлщық еттері өз деңгейінде дамығанда онын танымдық, шығармашылық,
сөйлей білу қабілеттері ерекше дамиды. Бұл қол саусақтарының дамуы
мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеті мен тілінің дамуымен
тығыз байланыста болатынын білдіреді.
Сөйлеу тілі дамымаған баланың ұсақ моторикасының дамуы әлсіз, тыныс
алудың бұзылыстары ерекшеліктері көрініс береді. Сол себепті логопед
маман бала тілін дамытудағы түзету жұмысындаұсақ моторикасына әр түрлі
жаттығуларды оырндауды,тыныс алу жаттығулары мен нүктелік уқалау
түрлерін жасауды ұсынады. Сөйлеу тілін қалыптастыру жағдайына ата-
аналар жиі қатысса, логопед пен баланың жұмысына оң әсер етеді.Ата-
аналар дабыл қағып үнемі ізденісте болған жағдайда ғана нәтиже шығатыны
белгілі.
Артикуляциялық жаттығудан үзінді
1. Тіл өзінің үйінде өмір сүріпті. Таң атысымен ол оянып, терезеге қарап,
ауа- райын бақылап тағы өз үйіне жасырынды. Жаттығуды орындау:
жымиямыз, ауызымызды ашамыз, тез тілімізді шығарамыз да қайтадан
жасырамыз (ауызымызды жабамыз) 2-3 рет қайталаймыз
2. Сосын тіл оңға қарады солға қарады да : балалар далада ойнап жүр ме
екен? Жаттығуды орындау: жымиямыз,ауызымызды ашамыз,тілді оң
жаң бұрышынасосынсолжақ бұрышынатигіземіз 6-8 рет қайталаймыз
3. Содан кейін тіл жерге қарап; шалшық жоқ па екен? Сосын аспанға
қарап; күн жарқырап тұр ма? Жаттығуды орындау: жымиямыз,
ауызымызды ашамыз, тілді астыға түсіреміз-иекке,сосын тілді мұрынға
тигіземіз. 4-5 рет қайталаймызАуыз үнемі ашық тұру керек қадағалап
отыру қажет.
Сағат Тик-так,тик-так, Соғады сағат! Мақсаты:ауыздың ұштарына
кезектесіп қозғалысқа келтіру: оңға-солға. Орындалу: жымиямыз,
тістерімізді көрсетеміз, тілді оңға, солға бұрамыз.

15. 14
Алтыбақан Жоғары –төмен Мақсаты: ауыздың ұштарына кезектесіп
қозғалысқа келтіру: жоғары-төмен. Орындалу: жымиямыз; тістерімізді
көрсетеміз, ауызды ашынқыраймыз, тілді жоғарғы ерінге қою.
Қозғалыстарды алмастырамыз.
Тістеріміздітазартамыз Мақсаты: ерін қозғалысынүйлестіке үйрету Осы
қозғалыстарды еркін ету.Орындау: Ауыз жабық. Тілдің ұшымен тістің
жоғарғы жағын және төмен жағын жалау
Бөшке Мақсаты: тіл бұлшық еттерін нықтау.Орындау: ауызды
ашыңқырау, тілді астыңғы ерінге қою. Осы қалыпты ұстап тұру. Басқа да
жаттығуларды көрсетеді. Сұрақтарға жауап.

16. 15
Ата-аналарға
жадынама
«Тіл қуысына арналған жаттығуларды орындау
ережелері»

17. 16
Артикуляциялық және тілдік есту қабілетін дамытатын жаттығуларды
уақытында жасау кейбір балаларға өздігінен, мамандардың көмегінсіз,
дыбыстарды дұрыс айтуға көмектеседі.
Тілі шорқақ балалар үйде жаттығуларды жасаса, мамандармен жұмыс
істегенде тезірек жетістіктерге жетеді, себебі олардың тіл бұлшық еттері
дайын болады.
Артикуляциялық жаттығулар барлық дыбыстарды дұрыс айтатын, бірақ
сөйлеу кезінде тілі күрмеленетін балаларға да пайдалы.
Артикуляциялық жаттығулар балаларға да, ересектерге де дұрыс, әдемі және
айқын сөйлеуге көмектеседі. Сонымен қатар дыбыстарды дұрыс айту жазуға
үйрету кезеңінің негізін құрайды.
Артикуляциялық жаттығуларды орындау ережелері:
Үлкен адам орындалатын жаттығуды балаға ойын түрінде түсіндіреді.
Жаттығудың орындалу тәсілін көрсетеді.
Жаттығуды бала жасайды, үлкен оның дұрыс орындалуын қадағалайды:
қимылдың дәлдігі, темпі, тұрақтылығы, бір жаттығудан екіншісіне өту
ыңғайы. Сонымен қатар артикуляциялық жаттығулар оң және сол жақ үшін
бірдей, симметрияда орындалуы керек. Олай болмаған жағдайда
артикуляциялық жаттығуларды орындау өз мақсатына жетпейді.
Бала белігілі бір жаттығуды орындау кезінде қиындыққа тап болған
жағдайда оған көмек беріңіз: таза шпатель, қарындаш, қалам немесе таза
саусақпен.
Балаңыздың тілін дұрыс қалыпқа келтіру мақсатында, мысалы жоғарғы
ерінің жалауы үшін, баланың ернін тосаппен, шоколадпен, балмұздақпен
немесе балаңыз жақсы көретін басқа да затпен жағып қойыңыз.
Тапсырмаларға шығармашылықпен қараңыз.
Ескерту
Жаттығу жасай бастағанда тіл бұлшық еттерінің тарылуы байқалуы
мүмкін. Уақыт өте келе бұлшық еттерінің тарылуы босап, қимыл-
қозғалыстар қиындықсыз және икемді бола бастайды.
Артикуляциялық жаттығу – бұл бұлшық ет пен сөйлеу аппаратын
нығайтуға, сөйлеуге қатысатын ағзалардың күш, қимыл-қозғалыс және іс-
әрекеттің дифференциациясын нығайтуға арналған жаттығулар жиыны.
Артикуляциялық жаттығу дыбысты қою мен машықтандырудың дайындық
кезеңі болып табылады
Артикуляциялық жаттығудың мақсаты дыбысты дұрыс айту үшін сөйлеу
аппаратын дұрыс қозғалысқа келтіру және тілді белгілі бір қалыпта ұстау,
қарапайым қимылды күрделі қимылдарға айналдыру.
Артикуляциялық жаттығуларды орындағанда:
Балада дұрыс сөйлеу дағыдысы қалыптасу үшун артикуляциялық
жаттығуларды күнде жасау керек.
Жаттығуларды күніне 3-4 рет 3-5 минуттан орындаған жөн.
Әр жаттығу 5-7 рет орындалуы тиіс.
Бір статистикалық жаттығуды 10-15 секунд ұстап тұру ұсынылады (қимыл-
қозғалысты өзгертпей ұстап тұру).

18. 17
Артикуляциялық жаттығуларды іріктеу кезінде қарапайым жаттығудан
күрделі жаттығуларға өту керек. Балаңыз белігі-бір жаттығуды дұрыс жасай
алмай тұрып, одан күрделі жаттығуға өтудің керегі жоқ. Жасай алмай жатқан
жаттығуды орындату үшін жаңа ойындар ойлап табуыңыз абзал.
Артикуляциялық жаттығуды отырып орындаған абзал, себебі отырғанда
баланың арқасы түзу, денесін, аяқ-қолдарын бос ұстайды.
Бала үлкеннің және өзінің бетін айқын көруі тиіс, себебі жасап жатқан
жаттығудың сапасынөзі бақылай алуы керек. Сондықтан жаттығуларды
жасап жатқанда үлкен және бала қабырғадағы айна алдында болуы керек.
Сонымен қатар, баланың қолында кішкентай айна болуы мүмкін (9х12 см),
бірақ ондай жағдайда үлкен балаға қарама-қарсы, бетпе-бет отыруы тиіс

19. 18
Ата-аналарға
жадынама
«Үй тапсырмасын орындау барысындағы шарттар»

20. 19
Құрметті ата-аналар!
Үй тапсырмасын орындау барысында төмендегі шарттарды сақтау
қажет:
1. Егер де баланың дені сау, тамақтандырылған, ұстамды болған жағдайда
ғана үй тапсырмасын орындауы қажет.
2 Үй тапсырмалары жүйелі түрде, күнделікті, логопедтің үсынғаны
бойынша орындалып отыруы қажет.
3 Міндетті түрде баланың тапсырмаларды орындау үшін кішкене айнамен
жабдықталған (баланың тапсырмаларды орындау барысында өзін өзі
бақылау үшін) орны болуы қажет, сондай –ақ артикуляциялық
жаттығуларды орындау үшiн қағаз майлықтары, түрлі түсті қарындаштар
болуы тиіс т.б.
4 Тапсырмаларды бала өзі орындауы тиіс, ата-ана тек қана
тапсырмалардың дұрыстығын бақылайды және керек жерде түзетулеріне
болады.
5 Егер де бала тапсырмаларды орындау барысында шаршап қалса, оған
демалуға мүмкіндік беру керек. Егер бала орындамағысы келсе, онда кейін
бірақ міндетті орындалуы тиіс.
6 Егер де бала тапсырмаларды орындай алмай отырса, оны еш уақытта
балағаттауға болмайды, алдында алған білімдерін жоғалтпау үшін өз
күштері мен мүмкіндіктеріне сендіру үшін мақұлдаңыз, келесі тапсырманы
орындатыңыз.
7 .Балаңызды жиiрек мақтаңыз, өз күштерiндегi сенiмдiлiгiн
қалыптастырыңыз, жетiстiк ахуалын құрыңыз.
Адамның денсаулығы, денесінің дамуы мен ойлау қызметі оның дұрыс
демалуына тікелей байланысты.Мысалы, сол және оң мұрын қуыстарымен
арнайы тыныс алу жаттығулары мидың жұмыс істеуін жақсартады.
Шыныққан тыныс алу бұлшық еттері адамның қаншылықты жұмысқа
шыдамдылығын анықтайды, ағзаның суық тию аурулары және басқа
ауруларға қарсы тұру қабілетін жақсартады. Дұрыс тыныс алу үшін тыныс
алу бұлшық еттерін басқара білу қажет және әрдайым оны дамытып отыру
керек.
Бірақ, мектеп жасына дейінгі балалардың тыныс алу бұлшық еттері әлсіз,
сондықтан оларға арнайы тыныс алу жаттығулары жасалған. Нүктелі
уқалау – өз ағзаңа көмектесудің ең қарапайым түрі. Нүктелі уқалау
жаттығулары балаларды өз денсаулығына қамқор болуға үйретеді және
суық тиіп аурудың алдын алады.
1. Екі алақанды қосып, оларды қызғанша ысу.
2. Сілтеуіш саусақтармен мұрын қуысы жанындағы нүктелерді басу.
3. Сол жақ мұрын қуысымен ішке дем аламыз (оң жақ мұрын қуысын
сілтеуіш саусақпен жауып тұрамыз), оң жақ мұрын қуысымен демді
сыртқа шығармыз (сол жақ мұрын қуысын жауып тұрамыз).
4. Мұрынқуыстарымен ішке дем аламыз, ақырын ауыз арқылы сыртқа дем
шығарамыз.

21. 20
Ата-аналарға кеңес
Тіл кемістігібарбалалардың қолдың ұсақмоторикасын дамыту әдістері
мен тәсілдері.
Баланың тілі мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады. Бұл кезеңде ағзаның
барлық бөліктері және жүйелері қарқынды дамып, баланың қалыпты дене
және ой дамуына қажетті қозғалыстағы таным іскерлігі қалыптасады. Соңғы
кезде балалар арасында сөйлеу тілінің бұзылуы жиі кездесетін құбылысқа
айналып барады.
Сөйлеу тілі бұзылған баланың белсенді қозғалуына жетіспеушіліктер, соның
ішінде саусақтың ұсақ моторикаларында ауытқушылықтар байқалады.
Мектепке дейінгі кезеңде қолдың ұсақ моторикасы мен қимыл-
қозғалыстарындамытужұмыстары маңызды болып табылады. Адамның бас
миындағы тілдің моторлы орталықтары жақын орналасқан. Сондықтан ұсақ
қол моторикасын дамыта отырып, адамның ішкі ағзасына ықпал етеміз.
Баланың сөйлеу тілін жетілдіруде саусақтарды жаттықтыра отырып бас
миының жұмыс істеу қабілетіне күшті ықпал етеміз.
Балалардың тіл дамуы саусақтың қозғалуына байланысты, баланың жасына
сай болу керек, баланың тіл дамуы жіңішке қол арқылы дамиды. Ұсақ
моторикасы баланың дамуына, оқуына өте маңызды.Мектепке дейінгі
мекемеде, жазу емес, жазуға дайындықтың маңызы зор. Қол моторикасын
арттыруға арналған ойындар мен жаттығулар баланың тілінің дамуына да
әсерін тигізеді. Тіл дамыту жұмысы қол арқылы жүру тиіс.
Саусақ жаттығулары қарапайымнан күрделіге қарай ойысады. Егер оларды
жинақтасақ: қолға арналған гимнастика, саусақ гимнастикасы, саусақ
ойындары мен жаттығулары, массаждар. Саусақ гимнастикасын күн сайын
3-5 минуттан жеке және топпен өткізуге болады. Егер бала қимылдарды өз
бетімен орындауға қиналса, онда ол жаттығуды жеке сабаққа қалдырып,
пысықтауға болады. Жаттығу нәтижесінде бала саусақ қимылдарын өз
бетімен және жеңіл орындайды. Ойын қимылдары әрдайым қызықты да
тартымды болуы шарт, баланы мезі қылмауы керек.
Баланың ақыл-ойын, танымдығын саусақтар арқылы дамытуға
болатындығын біздің ата-бабаларымыз білген. Қазақтың фольклорында,
салт-дәстүрінде бекер саусақ ойындарға көп көңіл бөлінбеген. Кең таралған
«Қуыр-қуыр-қуырмаш» - деген санау өлеңі.
Саусақтарын шынықтыру арқылы баланың тек қимылын ғана арттырмай,
оның ой қабілеттігін, қиял, ес процестерін де дамытуға болады. Оларды
тақпақ, жаңылтпаш, жұмбақтармен бірге жүргізген жағдайда баланың
қызығушылығы, сөйлеу процестері дамиды.
Саусақ ойындарын ойнатарда алдымен балаларға үй жануарлар қандай
көмектесетіндігі, олар қай жерде тұратындығы туралы айтып беру керек.
Содан кейін, үй жануарларды қол арқылы көрсетуге болады.
Кез келген тапсырманы оның қызығушылығын тудыратын ойын түрінде
ұсынған дұрыс, және туындайтын жағымды эмоционалдық жағдай жұмыс
жасау қабілетінің жақсаруына, психикалық тонусының жоғарулауына әсерін
тигізеді. Қолдыңұсақмоторикасындамытуғаарналған әрбір сабақты қолдың

22. 21
білезігі мен саусақтарына өзіндік массаж жасаудың бөлшектерінен бастау
керек.
Массаж пассивті гимнастиканың түрі болып табылады. Оның ықпалымен
тері рецепторлары мен бұлшық еттерінде бас ми қыртысна жететін
импульстер пайда болады.
Өзіндік массаж қолдың білезіктерін босату, сипалаумен басталып,
аяқталады:
-қол білезігінің сыртқы жағына өзіндік массаж.
-алақанға өзіндік массаж.
-қол саусақтарына өзіндік массаж.
Бір сабақта 5-6 жаттығу орындалуы қажет. Қолдың ұсақ моторикасын
дамыту бойыша жаттығулардың барлық кешенің шартты түрде үш
құрылымға бөлуге болады:
1. Саусақтарға гимнастика. Саусақтарға арналған ойындар – бұл
саусақтардың көмегі арқылы қандай да бір ұйқастырылған тарихты,
тақпақтарды, ертегілерді сахналау. Жаттығулар әртүрлі деңгейде жүргізілуі
мүмкін: еліктеуі, сөздік нұсқауы бойынша.
2. Әртүрлі заттарды пайдалану арқылы қолдың білезіктері мен
саусақтарына арналған жаттығулар ұсынылады:
- Пирамида, мозаика, матрешка құрастыру.
- Қағазға түйме, жіп,замок әртүрлі ұзындықта жапсыру жұмысы.
- Тиындарды іріктеу.
- Жарманы жинау.
- Сірінкемен жұмыс.
- Қағазбен жұмыс.
- Бау байлау.
- Жуан жіппен түйіншек жасау.
- Құммен, сумен ойнау.
- Саусағына жұқа сымды орау (жүзік немесе орам жасалады)
- Бұрандалы шегені, гайканы бұрау.
- Конструктор, кубиктер ойнау.
- Ауада сурет салу.
- Қолөнері.
Саусақтармен ойнау ата-аналарға балаларын қуантуға, сонымен қатар,
сөйлеуі мен ұсақ моторикасын дамытуға мүмкіндік береді. Осындай
ойынның нәтижесінде бала әртүрлі сенсорлық әсерлер алады. Мұндай
ойындар балалармен, ересектермен мейірімді өзара қарым-қатынасты
қалыптастырады.

23. 22
Ата-аналарға кеңес
Балаңыз сақау болмасын десеңіз
Бүгінгінің баласы сақау болса немесе тілінде басқадай кемшіліктер болса,
айналып келіп қоршаған ортаның ластануын себеп етіп шыға келетіндер аз
емес. Алайда, қазіргі уақыттағы экологиялықжағдай Кеңес Одағы тұсындағы
экологиялық жағдаймен салыстырғанда жақсармаса, нашарлап кеткен жоқ.
Қазір бұрынғыдайақты-қаралы түтіннен будақтаған «бұлттарды» шығаратын
ірі зауыттар мен өндіріс орындарының қарасы азайды. Ядролық сынақ
мүлдем тоқтады.
Логопед мамандардың айтуынша, балалардың тілдерінің мүкіс болуына
емізікті (соска) көп сорулары мен ата-анасының балаларымен қажетті
деңгейде сөйлеспеуі себеп болады екен. Қалай дейсіз ғой …
Емізікті көп емген (сорған) балалардың таңдайы өзгеріске ұшырап,
артикуляциялық қозғалысы нашарлайды. Бұл дегеніміз баланың таңдайы
тарсылдап, тілі жатық болып өсуіне кедергі келтіретін негізгі факторлардың
бірі. Егер адам баласы шығаратын дыбыстардың басым бөлігінің таңдайға
байланысты екендігін ескерсек, бала таңдайының дұрыс қалыптасуының
қаншалықты маңызды екендігін ұғамыз.
Ертедегі ата-балаларымызда емізік деген зат болмаған. Сондықтан болса
керек, ол уақыттың балаларына «тіл кемістігі» деген түсінік өте аз
қолданылатын болған.
Ата-анасы немесе жақын адамдары еркелетіп, тілін бұрмалап сөйлетін
балалардың тілі бірден анық болып шықайды екен. Анық шығайын десе,
анық әрі түсінікті түрде сөйлетін кімі бар?! Тілі енді шығып келе жатқан бала
айналасындағылардың айтқан сөздерін сол қалпында қабылдайды. Кейін өзі
сөйлегенде сол қалпында сақауланып шыға келеді.
Екітілді ортада өскен баланың тілі мүкістеніп қалуы әбден мүмкін. Себебі екі
тіл тұрмақ бір тілде сөйлей алмай жүрген жас бүлдіршіннің тілі қай тілде
шығарын кім білсін. Үйде қазақша, балабақшада орысша (немесе керсінше)
сөздерді еститін баланың тілі біртілді ортада өскен балаларға қарағанда кеш
жетіледі.
Сонымен, не істеу керек?
Жоғарыда айтылған жайттан не істеу керек екендігін білуге болады. Егер
мәселенің себебі анықталса, оның шешу жолдарын анықтау қиын шаруа
емес. Сол сияқты баланың тілін мүкіс ететін факторларды болдырмау мен
оларға қарсы «күрес» жүргізу ісін қолға алу керек. Мысалы, былай:
• балаңызды емізікке тәуелді етпеуге тырысыңыз. Аса маңызды қажеттілік
болсама, аузынан емізікті алып қойғаныңыз жөн;
• балалармен оларды еркелеткен «былжырақ» тілде емес, анық дыбысталатын
әдеттегі тілде сөйлесіңіз. Баланы анық естілетін сөздермен де еркелетуге
болады;
• баланы өз ана тіліндегі ортадатәрбиелеуге немесе ойнатуға тырысыңыз. Екі
тілді бірдей меңгеру, жас бүлдіршінді айтпағанда, ересектер үшін де оңайға
түспесі анық.

24. 23
Логопедтің кеңестері
«Егер бала солақай болса не істеуге болады»
Сіз солақай адамдардың белгілі суретшілер Микеланджело мен Леонардо да
Винчи; рим императоры Юлий Цезарь; ғалымдар И.Л. Павлов, Дж.К.
Максвелл; атақты қолбасшылар А. Македонский мен Наполеон; актер Чарли
Чаплин және т.б. болғандарын білесіз бе?
Сіздің балаңыз да белгілі тұлғалар тізімінде. Ол сіздің көмегіңіз бен
қолдауыңызды қажет етеді.
Солақай балалардықайтаданүйретугеболмайды- ол сіздің балаңыз үшін
келеңсіз жағдайларға әкеп соқтыруы мүмкін (жүйкенің тозуының пайда
болуы, зейінінің тұрақсыздығы, әлсіреуі).
Балаңызға көмектесуге мүмкіндік беретін барлық шараларды қолдануыңыз
қажет. Сол қолын жаттықтырып дайындауыңыз қажет, себебі балаңыз
көбінесе сол қолмен жұмыс істеп, қалам ұстап, жазады.
Бұл жаттығулар оң қолмен жазатын балаларға да арналып ұсынылған.
Саусақтарға арналған гимнастика:
 Қолдың алақандары үстел үстінде; ең алдымен сол қолдың саусақтарын
кезек-кезек көтеру, кейін оң қолдың саусақтарынкелесі ретпен
жаттықтыру.
 Сол қолдыңбілезігін тік ұстау және кезек-кезек аты жоқ саусақты
шынашаққа қосу, ортаңғы саусақты сұқ саусаққа және т.с.с.
 Сол жақ алақанды үстелге тығыздапқойыпжәне кезек-кезек
ортаңғыны, кейін сұқ саусақты, бас бармақты, қалған саусақтарды
бүгу, ал қалған саусақтар осы кезде ақырындапжоғары көтерілуі тиіс.
 Сол қолдыңсаусақтарын жұдырыққыпжинау және қолдың білезігін
жан-жаққа айналдыру.
 Сол қолды шынтаққа қою, саусақтарды кеңірек ашып, кейін ақырындап
қосу және қолды түсіру.
 Кішкентай шарды үстелде жан-жаққа бұраотырыпдомалату (немесе
өшіргіш).
 Үстелде таяқшаларды түзу қойып шығу және т.б.

25. 24
Ата-аналарға кеңес
Бала тілінің кеш шығуына әсер ететін себептер
Қазіргі таңда бала тілінің кешігіп шығуы жиі кездеседі. Бұл, әсіресе 3
жастағы сәбилер арасында белең орын алған. Бала тілінің кешеуілдеуі тек,
ата-аналарды ғана алаңдатып қоймай, дәрігерлер мен арнайы педапгог
мамандардың жүйелі жұмысындағы өзекті мәселе болып тұр.
Бұл мәселе ғасыр дертіне айналғанба? Бүгінгі күнгі теледидар жаңалықтары
мен ғаламтордағы ақпараттардан ата-аналардың бала тілінің кешігіп шығуы
жайындағы шығымы жиі айтылады. Тіпті күнделікі өмір тұрмысында
балалардың сөйлеу тіліне мән бермей уақыты келгенде өзінен-өзі шығады
деген сөздерді жиі естинтін болдық. Бұл ата-аналар тарапынан қате пікір деп
есептеймин. Бала тілінің дамуын жетік білмеген адамзат осындай қате
пікрлерге бой алдырады.
Бала психикасының дамуында сөйлеу тілінің орны ерекеше, ол зейін,
ойлау,еске сақтау сияқты психикалық процестермен етене байланысты.Егер
сөйлеу тілінің кешеуілдеуі байқалса, баланың ақыл ойының дамуы жасына
сай болмайды.Сондықтан, баланың дамуына барлық психикалық үрдістердің
жасына сай дамуы бала тілінің шығуына өте маңызды болып табылады.
Қазіргі ата-аналар баласының сөйлеу тілінің кешеуілдеп жатқанын білсе де,
балаларын 4-5 жасқа дейін мамандардың көмегіне кеш жүгініп жатады.
Осындай сөйлеу тілінің дамуына немқұрайлықпен қараған жағдайда, бала
тілінің дамуы кешеуілдейді.
Жалпы сөйлеу тілінің кешеуілдететін факторларды ата-аналар назарына
аудартқым келеді. Ата-аналардың жүктілік кезіндегі инфекциялық
аурулармен жиі ауруы, сонымен қатар қан аздылық, бүйрек жүмысының
әлсіздігі, жүректегі ақаулар баланың сөйлеу тілінің дамуына өз кесірін
тигізбей қоймайды. Сондай-ақ босану кезіндегі сәбилердің әр түрлі
жарақаттар алуы, асфексиялық аурулар ( баланың өз кіндігіне оралып
туылуы) босану барысында немесе босанудан кейінгі нәресте миының
зақымдалуына байланысты орталық нерв жүйесінің бұзылуы.
Сондай-ақ әлеуметтік жағдайлар да кері әсерін тигізді. Атап айтқандай,
нәрестелі болған ата-аналар, нәрестенің өз уақытындағы даму кезеңдеріне
мән бермеуі салдарынан, сөйлеу тілінің дамымауына жол ашады. Сонымен
қатар, жанұядағы екі тілде сөйлесу, ата-анасы баламен сөйлесу кезінде
тәмпіштеп, сөздерді бұзып сөйлеуі тілі шықпай жатқан баланың сөйлеу
тілінің дамуын шектейді.
Бала тілі 3-ке дейін шықпаса дабыл қағып, ата-аналар бірден дәрігер және
арнайы мамандардың көмегіне жүгінуі тиіс. Алдын ала шешім қабылдап, істі

26. 25
құрдымға тастамау керек. Тіл кемістігі бар балаларды дәрігердің назарында
ұстағаныңыз жөн. Мамандардың ұсынған ем шараларын қатаң сақталуы
негізінде ғана қойылған мақсатқа жетуге болады. Атап айтқандай
неврапатолог маманының тағайындаған курстықемі мен логопед маманының
жұмысы үнемі байланыста болатынын ескергеніңіз дұрыс.
Невропатолог маманнан нәрестенің сөйлеу тілінің дамуы жайында толықтай
ақпараттар мен сөйлеу тілінің бұзылу деңгейінен бағдарлар мен
логопедиялық жұмыстың түрлерінен хабардар боласыз.
Сөйлеу тілі дамымаған баланың ұсақ моторикасының дамуы әлсіз, тыныс
алудың бұзылыстары ерекшеліктері көрініс береді. Сол себепті логопед
маман бала тілін дамытудағы түзету жұмысындаұсақ моторикасына әр түрлі
жаттығуларды оырндауды,тыныс алу жаттығулары мен нүктелік уқалау
түрлерін жасауды ұсынады. Сөйлеу тілін қалыптастыру жағдайына ата-
аналар жиі қатысса, логопед пен баланың жұмысына оң әсер етеді.Ата-
аналар дабыл қағып үнемі ізденісте болған жағдайда ғана нәтиже шығатыны
белгілі. Сол себепті дәрігерлік көмекті ала отырып логопедттің
ұсыныстарын, берілген инструкцияларын бұлжытпай орындау керек.

27. 26
Ата-аналарға арналған тест
«Балаңыз мектепке дайын ба?»
«Иә» деген жауап 1 ұпай деген сөз
Баланың аты-жөні _______________________________________
Балаңызмектепкебарғысыкеліп жүр ме?
Мектепкебарғандакөп нәрсені үйренетіні баланықызықтырадыма?
Сіздің балаңыз30 минут бойыөзі бір іспен айналыса аладыма? (мысалы,
конструкторжинау)
Бөтен біреудің көзінше жатырқамайтыныраспа?
5 сөйлемнен кем емес суреткеқарап әңгімеқұрастыраалады?
Балаңызбірнеше өлең шумақтарын жатқа айтаала ма?
Умеет ли он изменятьсуществительныепо числам?
Буындап оқи ала ма?
Балаңызонға дейін және артқа кері санайала ма?
Жәй бірліктіалу, қосу есебін шығара ала ма?
Балаңыздың қолықаттыекені распа?
Суреттерді бояғанды, сурет салуды ұнатама?
Қайшы және желімді қолдана ала ма?(мысалы,жапсыру)
Бес бөліктентұратынқиылғансуреттерді бір минут ішіндежинай ала
ма?
Үй және жабайыжануарлардыбілеме?
Көкөністер,жемістер ол жүзім, қияр т.т.түсініктердіжалпылама
атай ала ма?
Өз бетіншебалаңызжұмысжасай ала ма – суретсалу, мозайканыжинау
т.с.с?
Айтқан бұйрықтардытүсініпорындай ала ма?
Жауап егер де :
15-18 ұпай болса-балаңыз мектепке баруға дайын деп есептей беріңіз.
Мектеп қиындықтары болсада, оның барлығы жеңіл болады;
10-14 ұпай болса— сіз дұрыс жолдасыз, балакөп нәрсені біледі;
9 және одан да кем — арнайы көркем әдебиеттерді оқыңыз,баламенбос
уақытта көп айналысыңыз, білмейтін нәрселеріне назар аударыңыз.

28. 27
Қорытынды ата-аналар жиналысы
«Түзету жұмыстарының қорытындысы»
Мақсаты:оқу жылы қорытындысымен ата-аналарды таныстыру, әрі қарай
балаға ұсыныстар ұсыну.
Өткізілген уақыты: мамыр айы
Өткізген: логопед Валеева Ғ.С.
Жоспар:
1. Жыл бойы жұмыс қорытындысы
2. Ұсыныстар.Жазға тапсырмалар
3. Ата-аналармен жеке жұмыс,әңгімелесу.
Жиналыстың барысы:
1. Оқу жылының соңы дыбыстарды түзетуде мынададай нәтижеге келді:
Оқу жылдық жоспарға сәйкес топтық, жеке сабақтар дыбысталу,
байланыстырып сөйлеу,тілдің лексика-грамматикалық құрылымы жағынан
өткізілді. Үй тапсырмаларын орындау кезінде өткізілген сабақта алған
білімдерін бекітіп отырды.
Жылдың соңында балалар грамматикалық дұрыс сөйлей алды, сөздерді
орынды қолдана білді, дыбыстарды ажырата алады, мәнерлеп оқудың түрлі
тәсілдерін пайдалана алады. Оқиғаларды құрастырады, ауыспалы және
астарлы мағыналы ойларды түсініп, оларды қолдана біледі. Әр сабақта
қолдың ұсақ моторикасын дамыту үшін ойындар ойнатылды, ойын
құралдары қолданылды. Баланың дұрыс дем алуына да әр-түрлі тыныс алуға
арналған жаттығулар орындалды. («Жапырақты ұшыр», «Ашұқалақ
жемістер»т.б. ) Психикалық процесстер мен тілдің дамуының өзгеруі
байқалды. Балалар сөздік қателіктерден қорықпайды, сабақтарға белсене
қатысады.
2. Жазда үй жағдайында баланың тілін дамыту ұсынылады. Ол:
- Кітапқа қызығушылық таныттыру,ертегі оқу, жазушыладың
әдебиеттерін оқу А.С.Пушкиннің, Ыбырай атамыздың, Халық ауыз
әдебиетінің ертегілерін
- Қолдың ұсақмоторикасындамыту, қайшымен жұмыс, суреттерді бояу,
таңбалау, арнайы 5-6 жасқа арналған жазу дәптерімен жұмыс жасау
т.с.с.
- Қойылған дыбыстарды үйде автоматизациялау(бекіту)
3. Ата-аналармен жеке жұмыс, әңгімелесу.

29. 28
2-ші бөлім
Тыныс алуға арналған ойын құралдары
«Қолғаптан қарды ұшыр»
Мақсаты:
-дұрыс тыныс алуғу үйрету;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:түрлі-түсті қағаздар, қардың бейнесі қағаздан қиылған,
жіп.
Ойынның барысы: балалар кезек-кезек қолғапты алып бетіндегі ақ ұлпа
қарларды ұшыруға тырысады. Бала дұрыс тыныс алуын қадағалау қажет.

30. 29
Ойын құралы «Күзгі жел»
Мақсаты:
-ерін бұлшық еттерін қатайту;
-дұрыс тыныс алуғу үйрету;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:түрлі-түсті қағаздан қиылған жапырақтар немесе кепкен
жапырақтар,торттың босаған ыдысы, үрлегіш трубочкалар..
Ойынның барысы: бір немесе бірнеше бала ыдыстың ішіндегі
жапырақтарға үрлейді. Қатты үрлеген жағдайда күзгі жел пайда болады. Бала
дұрыс тыныс алуын қадағалау қажет.

31. 30
Ойын құралы «Шәйхана»
Мақсаты:
-ерін бұлшық еттерін қатайту;
- дұрыс тыныс алуғу үйрету;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:түрлі-түсті қағаздан қиылған ыдыстар.
Ойынның барысы: бір немесе бірнеше балаға ойнауға болады. Бала дұрыс
тыныс алуын қадағалау қажет.

32. 31
Ойын құралы «Футбол»
Мақсаты:
-ерін бұлшық еттерін қатайту;
- дұрыс тыныс алуғу үйрету;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:иогурттын қорабы, картон,домалақтаған қағаздар,
үрлегіш, желім .
Ойынның барысы: Кәдімгі футбол ойынының ережесі,бірақ балалар
аяқпен емес ауызбен үрлеу арқылы « гол» соғады.

33. 32
Ойын құралы «Ашқалақ жемістер»
Мақсаты:
-ерін бұлшық еттерін қатайту;
- дұрыс тыныс алуғу үйрету;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:картон қағаздар, жеміс суреттері, жеңіл шар, үрлегіш
трубочка .
Ойынның барысы: жеңіл шарикті трубосканы үрлеу арқылы жемістердің
аузына апарып салу керек.

34. 33
Ойын құралдары «Саңырауқұлақ» және «Үйшік»
Мақсаты:
-ерін бұлшық еттерін қатайту;
- дұрыс тыныс алуғу жаттықтыру;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:картон қағаздар, саңырауқұлақ суреті, жіп, көбелек.
Ойынның барысы: ойын ұқсас болып келеді,бала үрлеп көбелекті
саңырауқұлақтан ұшыруы қажет. Үйшіктің пердесіне үрлеп кім қарайтынын
бақылау. Баланың дұрыс тыныс алуын қадағалау қажет.

35. 34
Ойын құралдары «Шыршаның түбіне кім жасырынды?» және
«Жапырақтың астында кім жатыр?»
Мақсаты:
-ерін бұлшық еттерін қатайту;
- дұрыс тыныс алуғу жаттықтыру;
-еркін үрлеу қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар:картон қағаздар, қажетті суреттер.
Ойынның барысы: ойын алдыдағы ойынға ұқсас, бала үрлеп шыршаның,
жапырақтың астында кім жасырынғанын табады. Баланың дұрыс тыныс
алуын қадағалау қажет.

36. 35
Ойын құралы «Таяқшалар»
Мақсаты:
-сөйлеу тынысын дамыту
- дұрыс тыныс алуғу жаттықтыру
Қажетті құралдар:
Суретке қажет рама А3 форматында
Есептегіш таяқшалар
Жеңіл пластикті шарик
Ойыншықтан қалдық дөңгелекшелер(ортасынан қақ бөлу қажет)
Желім
Коктейльге арналған трубочка
Ойынның барысы: бала трубочканы үрлеу арқылы жеңіл пластикті
шарикті жылжытып, төменнен жоғарыға өту керек.

37. 36
Дидактикалық ойын құралдары
Дыбысты автоматизациялау және дифференцияциялауға арналған ойын
«Тауық және жұмыртқалар»
Мақсаты:дыбыстарды сөзде автоматизациялау және дифференциациялау
Қажетті құралдар:сары түсті қатты қағаз, тауық суреті, әріптер, әріптерге
сәйкес суреттер.
Ойынның барысы:балаға тауықтың жұмыртқаларын тауып беруге
көмектесулерін сұрайды.

38. 37
Тіл қуысына арналған жаттығуларды бекітуге арналған ойындар
Ойын «Бұлт»
Мақсаты: ұсақ және тіл қуысы моторикасын дамыту
Қажетті құралдар: көк түсті қатты қағаз (бұлт және тамшылар),
артикуляциялық жаттығулар суреттері.
Барысы: Тамшылар орналасқан бұлтты логопед қолға ұстайды. Бала бір
тамшыны алып, ондағы артикуляциялық жаттығуды орындайды, сосын
қиылған тесікке оны түсіреді. Астында бірте-бірте «шалшық» пайда болады.
Барлық тамшылар жерге түскен жағдайда ойын өз мәресіне жетеді.

39. 38
Ойын«Шаршылар»
Мақсаты: артикуляциялық жаттығуларды бекіту.
Қажетті құралдар:артикуляциялық жаттығулардың суреттерін шаршыларға
жабыстыру.
Барысы:Ата-аналар бұл ойынды үйдекез-келген жерде ойната алады.Бала
кез келген шаршыны алып, ондағы артикуляциялық жаттығуды орындайды.
Ойын осылай жалғаса береді. Альбомнан немесе ноутбуктан көрсеткенше
осылай ойнаған балаға қызық.

40. 39
Дидактикалық құрал «Жанды суреттер»
Мақсаты: сөзді дұрыс пайдалануға үйрету.
Қажетті құралдар:қатты қағаздар, суреттер, жіп.
Барысы: ақ картон қағазға суреттер жабыстырылған,қасындағы суреттер
қозғалып тұру үшін жіп орналасқан. Ол жіпті қозғап біз суреттерді жылжыта
аламыз. Мысалы, доп үстелдің үстінде, үстелдің астында.

41. 40

42. 41
Дидактикалық құрал «Гүлді алаң»
Мақсаты: ұсақ моториканы дамыту
Қажетті құралдар: төрт түрлі -түстіматалар, түймелер
Барысы: сиқырлы сәт,матаныашады
Біздің алдымызда«гүлдіалаң» , көбелектер өз гүлдерін шатастырып алыпты.

43. 42
Дидактикалық құрал «Дыбыс жолдары»
Мақсаты:
-дыбыстың дұрыс айтылуын бекіту,
-ұсақ саусақ моториканы дамыту,
-дыбыстың дұрыс айтылуын қалыптастыру,
-тактильді қабылдауды дамыту.
Қажетті құралдар: полиэтилен пакеті, калдық маталар, жарма, қабырға
жылытқыш, жабыстырғыш суреттер т.б
1. Бұл дыбыс жолы «Ш» дыбысын бекітуге
Қажетті құралдар: полиэтилен пакеті,ақ фасоль, қалдық маталар, шашқа
арналған лак (бұлттың үстін жағып өту үшін)
Барысы: Дыбысты дыбыстай отырып, парашутпен бала ұшып жоғарыдан-
төмен саусақпен өтеді. Осылайша, біз жолдың тайғақ, жылтыр, бұжыр –
бұжыр екенін айтамыз.

44. 43
2. Бұл дыбыс жолы «Ж» дыбысын бекітуге
Қажетті құралдар: пенофлок жылу ұстағыш, мата-бұлттарға,суреттер,
қалған элеменнтер гофри картонынан.

45. 44
3. Бұл дыбыс жолы «Ч» дыбысын бекітуге
Қажетті құралдар: пенофлок жылу ұстағыш, мата,суреттер, қалған
элеменнтер гофри картонынан.

46. 45
4. Бұл дыбыс жолы «Л» дыбысын бекітуге
Қажетті құралдар: ақ фасоль, тікұшақ суреті, мақта немесе пенопласт.

47. 46
5. Бұл дыбыс жолы «Р» дыбысын бекітуге
Қажетті құралдар: ұсақ фасоль « адзуки», көлік суреті, түрлі-түсті маталар.

48. 47
Түзету-дамыту ойыны «Ертегі айтушы»(құрал)
Ойын 3-4 жастағы балаларға арналған . Айналамен танысу және тіл дамыту
сабақтарында қолдануға болады.
Мақсаты:
-сөздік қорды дамыту,
-таныс ертегінің мазмұнын айта алу дағдысын дамыту,
-шығармашылыққа тәрбиелеу.
Барысы:Суреттері бар шеңбер баланың қолында. Шеңбердің ортасындағы
ұстағышты қозғалта, бала терезедегі суретті өзгерте алады ( суретті
қара).Бала ертегі айта отырып,таспадасуреті бейнеленген ертегі
кейіпкерлерін айналдырады . Бала ертегі айта отырып көрермендерге сұрақ
қоя алады (басқа балаларға). Мысалы: Қалай ойлайсыңдар келесі
кейіпкеріміз кім?

49. 48
Дыбысты автоматизациялау және дифференциялауға арналған құрал
«Ірімшік үйі»
Мақсаты:
-дыбысты автоматизациялау және дифференциялау (С-Ш) сөзде және
сөйлемде
-сөйлеуде қарапайым предлогов пайдалануды нығайту.
Барысы:
1- нші нұсқасы. Логопед балаларға тышқан тек қана Ш дыбысы бар
суреттерден өте алатынын айтады, ал Ш дыбысы жоқ суреттердің терезелері
жабық.
Кіре алмадым үйге, қап!
Ш дыбысы бар сөзді тап.
2- нші нұсқасы.Логопед Ш дыбысы бар сөздерге сөйлем құрастыруын
сұрайды.
Осы сияқты басқа да дыбыстарға өткізуге болады.

50. 49
Дидактикалық құрал «Дыбыстық калейдоскоп»
Мақсаты:жеке, фронтальды сабақтарда мектепке дейінгі ересек жастағы
балалардың дыбыстық анализ және синтез қабілеттілігін дамыту
Қажетті құралдар: картон қағаз, түрлі-түсті қағаз, пружинка, қажетті
суреттер.
Ойынның барысы: Логопед не ата-ана сөзді атайды немесе суретті
көрсетеді, ал бала сөздің басындағы (соңындағы) дыбысты табады және
қажетті түстегі шаршыны ашады. Бірнеше нұсқасы бар. Мысалы, ба-лық.

51. 50
Дидактикалық ойын «Киндерлер» және «Шарлар»
Мақсаты:
-тактильдік және кинестикалық қабылдауды дамыту.
-еске сақтау, ойлау, есту қабілеттерін арттыру.
Қажетті құралдар:
Босаған киндер сыйлықтары, шарлар, жармалар

52. 51
Дидактикалық ойын «Түрлі-түсті жолдар»
Мақсаты: саусақ моторикасын дамыту қабілеттілігін арттыру
Қажетті құралдар: түрлі-түсті қатты қағаздар, жіптер,суреттер.
Барысы: Қағазға кейіпкерлерді ойлап табамыз.Әр-түрлі жіптен бала жол
жасау керек. Сол жолмен бала саусағымен өту қажет немесе қажетті
дыбысты саусағымен жүргізіп әндету керек.

53. 52
Дидактикалық ойын« Луллия шеңбері»
Мақсаты: мектепке дейінгі жастағы балалардың ТРИЗ технологиясы
бойынша ойлау қабілеттерін дамытуға арналған.
Ойынның нұсқалары сан алуан. Жүктелген міндеттері мен балалармен
өткен материалдарға байланысты.
Бұл құрал мыныдай міндеттерді шеше алады:
-танымдық белсенділігін дамыту;
-сенсорлық дамыту; (түсті қабылдау,пішін);
-қарапайым математикалық түсініктерді дамыту;
-сөздің грамматикалық құрылымын жетілдіру;
-дыбысты талдау және синтез дағдыларын дамыту;
-ұсақ моториканы және қолмен үйлестіру қозғалыстарын дамыту.
Қажетті құралдар: 1-ншіөте оңай жасалады. Сізге керегі екі лист фанера
және таспа. (фанераның көлемі таспаға байланысты) Таспалар фанераның
шеттерінен шығып тұру қажет, балаларға айналдыруға ыңғайлы болу үшін.
Ортасынан ромбы келтіреміз. 2-нші нұсқасы пирамидадан жасалған.
2-нші нұсқасы