1. Las Divinas taldea.
APRENDIZAIA ESANGURATSUA
Zer da aprendizaia esanguratsua?
Aprendizaia esanguratsua teoria psikologikoa da ezagutzak hartzearen
prozesuaz arduratzen delako eta teoria pedagogikoa da ikaskuntzaren elementuaz
arduratzen delako. Aprendizaia esanguratsuak ezagutza berriak eta zaharrak
elkartzen ditu, ezagutza berri bat sortuz. Aprendizaia esanguratsuan, ezagutza
zaharrek beste esanahi batzuk hartzen dituzte eta ezagutza berriek esanahia
hartzen dute pertsonarentzat. Aprendizaia esanguratsua ez-literala eta ez-arbitrarioa
da, hau da, ez zehatza eta aurre-ezagutzekin.
Zer da subsunsorea?
Gure egitura kognitiboan ditugun aurre-ezagutzak subsunsor-a deritzo, edo
“ideia-ankla”. Subsunsorea proposizioa, kontzeptzioa, ideia eta kontzeptu erreala,
etab. izan daiteke. Geroz eta subsunsore egonkorragoak eduki, orduan eta
aurre-ezagutzak zabalagoak dira eta, hortaz, ezagutza berri gehiago eskuratzeko
aukera gehiago daude. Lehenengo subsunsorea aurkikuntza bat da: objektu bat,
gertakizun bat, kontzeptu bat...
Denboraren poderioz, subsunsore bat erabiltzen ez bada, pixkanaka txikitzen
da (ahaztu daiteke), baina erraz berrikasi daiteke. Ideia-ankla guztiz ahazten bada
eta berreskuratu ezin bada, aprendizaia mekanikoa deritzo, hau da, memoristikoa
da.
Aurre-antolatzaileak
Ikasleak subsunsorerik ez baditu, aurre-antolatzaileak daude aurre-ezagutza
bezala. Aurre-antolatzailea errekurtso instrukzionala da, abstraktuki, orokorki eta
inklusiboki aurkeztua. Aurre-antolatzailea esangune, galdera, egoera/arazo,
erakusketa, pelikula, sarrera-irakurketa edota simulazioa izan daiteke. Bi
aurre-antolatzaile mota daude:
2. ● Erakuslea: materiala ez-familiarra denean, hau da, ez ditu subsunsorerik.
Ondorioz, aurre-antolatzaile erakusleak termino familiarrekin elkartu behar du
materiala.
● Konparatiboa: materiala familiarra denean, aurre-antolatzaileak laguntzen du
ezagutza berriak hartzen.
Aurre-antolatzaileek subsunsoreak ordezkatzen dituzte. Hala ere,
subsunsorerik gabe oso zaila da ikastea, baina aurre-antolatzaileek hauek osatzen
dituzte.
Ausubelek, bi erabilera eman zizkion aurre-antolatzaileei:
● Sekuentziala: esanahiak antolatzea subsunsoreak hierarkizatzeko.
● Kontsolidazioa: ezagutza zaharren jakin-mina totala ezagutza berriak
barneratu aurretik. Ezagutzen barneraketak elkarrizketa behar du
hizkuntzaren bitartez.
Aprendizaia esanguratsuaren bi baldintza
Aprendizaia esanguratsua izateko, bi baldintza bete behar dira: 1) ikasteko
materiala guztiz esanguratsua izan behar da, hau da, ikasleak dituen ezagutzekin
erlazioa edukitzea, eta, 2) bigarrenik, ikasleak ikasteko gogoak aurkeztu behar ditu
eta ezagutzak erlazionatu modu ez-literalean eta ez-arbitrarioan.
Aprendizaia esanguratsuaren eta mekanikoaren arteko desberdintasunak
Aprendizaia mekanikoa zentzurik gabekoa, memoristikoa eta ahazkorra da,
marra zuzen bat jarraitzen duena, hau da, kontzeptu errazenetatik zailenetara.
Aprendizaia esanguratsua, aldiz, etengabekoa (siempre aprendiendo) da,
nahiz eta gorabeherak eta etenaldiak eduki.
3. Aprendizaia errezeptiboa eta aurkikuntzaren bitarteko aprendizaiaren arteko
desberdintasunak
Aprendizaia errezeptiboa liburu bat, klase bat, pelikula bat, dokumental bat,
eta abar izan daiteke. Bertan, ikasleak informazioa jaso egiten du, baina horrek ez
du esan nahi ikaslea pasiboa denik, baizik eta informazioa ematen diotela. Ikaslea
ez pasiboa izatearen arrazoia, ikaslea eta hezitzailearen artean elkarrizketa dagoela
da informazioa eztabaidatzeko.
Aurkikuntzaren bitarteko aprendizaian, ikasleak aurkitzen du ikasiko duena,
baina horrek ez du esan nahi ikasiko duen guztia aurkituko duenik, ezta aurkitzeak
dena ikastea eragingo duenik.
Aprendizaia hauen artean, aurkikuntza zuzenaren bitarteko aprendizaia dago,
hau da, aurkitzen dena pauso batzuk jarraituz, adibidez, laborategian sortzen den
aprendizaia.
Aprendizaia esanguratsuaren formak eta moduak
Hiru forma daude:
● Subordinazioa: erabilena da. Ezagutza berriek esanahia hartzen dute,
adibidez, lehen eskola esanahia zena, orain Eskola Teknikoa, Artistikoa,
publikoa, pribatua, etab. da, hau da, esanahia batetik beste esanahi batzuk
sortzen dira ezagutzan.
● Superantolatua: kontzeptualizazioan famatuena da. Eskola Teknikoa,
Artistikoa, publikoa, pribatua, etab. zer den ikasten da eta eskola kontzeptura
iristen da, arrazonamendu induktiboaren bidez.
● Konbinatorioa: esanahia baten ikasketak beste esanahia batekin harremana
behar du, adibidez, eskola eta gizarte arteko esanahietan. Ez du balio eskola
eta gizarte esanahiak elkarreraginik gabe ikastea, ondorioz, eskola
gizartearen testuinguruan ulertu behar da.
Hiru mota daude:
4. 1) Ordezkatzailea: zeinu batek esanahi konkretu bat soilik ordezkatzen du, hau
da, haur batentzat mahai hitzak etxeko mahaia soilik ordezkatzen du.
2) Kontzeptuala: zeinua zabalki ezagutzen dugunean gertatzen da eta
kontzeptua bere ezaugarriekin sortzen dugunean, ezaugarri horiek dituzten
kontzeptu guztiak modu berean hartuz. Adibidez: mahaia zeinuak lau
hankako mahai guztiak ordezkatzen du eta ez soilik etxeko mahaia.
3) Proposizionala: ordezkatzailearen eta kontzeptualaren ondoren gertatzen
dena da baina ez da bien arteko batuketa.
Ahaztea eta berrikastea
Aprendizaia esanguratsua ez da inoiz ahazten ez dena, baizik eta behin
ahaztuta berrikasi daitekeena. Honi, Ausubelek asimilación obliteradora deitu zion.
Aprendizaia esanguratsua ezagutza berri eta zaharren arteko nahasketa
denez, hau da, ezagutza berri eta subsunsore baten nahasketa, sortzen den
ezagutza berria ezagutza zahar berritzailea da. Formula bat eginez, A ezagutza
zaharra bada eta B ezagutza berria, sortzen den ezagutza A’ da (ezagutza zaharra
+ ezagutza berria = ezagutza ZAHARRA).
Aprendizaia esanguratsuen erraztasuna
Aurre-ezagutzarik ez badago, sortzen diren ezagutza berriak ez dira
esanguratsuak izango. Bestalde, ikasleak zenbat eta gehiago jakin gai baten
inguruan, orduan eta gehiago jakin nahi izango du, ikasleak jakiten duenaren
oinarrian ikasten baitu. Ikasleak kontzeptu berriak zaharrekin lotzen ditu.
Aldiz, aprendizaia mekanikoan, geroz eta gauza gehiago jakin behar izan,
orduan eta gogo gutxiago jarriko dira.
Aprendizaia esanguratsua izateko, lehenengo, gauza orokorrak erakutsi
behar dira. Ondoren, bigarrenik, elkarrengandik desberdindu adibideen bitartez.
Eskoletako curriculuma aprendizaia mekanikoa da, hau da, memoristikoa, eta liburu
didaktikoak linealak dira (errazenetatik zailenetara). Ondorioz, hobe izango litzateke
5. dena aurkeztuko balitz aurrerago esanahiak elkarlotzeko. Batzuetan, ezagutzak
edukitzen badira ere, ez daude kontzeptuak lotzeko baliabiderik.
Estrategiak eta baliabideak
Aurre-antolatzaileak ondorengoak izan daitezke:
● Mapa kontzeptualak.
● Diagramak.
● Ariketa kolaboratzaileak: taldean egiten direnak elkarrizketaren bitartez non
irakaslea moderatzailea den.
Aprendizaia esanguratsuaren ebaluaketa
Ebaluatu behar dena, ulermena, esanahien barneraketa eta esanahiak
transferitzeko ahalmena dira. Ondorioa: ikasleek mekanikoki ikasten dute
azterketarako eta ondoren materia ahazten dute. Ondorioz Unibertsitatera iristen dira
subsunsorerik gabe eta hortik ateratzen den ondorioa zera da: “ikasleek denbora
galtzen dute ikasten”. Aprendizaia esanguratsua izan beharko litzateke lortu behar
dena. Irakasleen helburua ezagutza egonkor baten oinarria sortzea da.
Beraz, aprendizaia esanguratsua
Aprendizaia esanguratsuak bere denbora behar du. Aldi berean,
esanahi-trukea eskatzen du. Prozesu hau denbora luze baten zehar gerta daiteke.
Aprendizaia esanguratsua ezin da garatu ikasleengan eskolako edukiak
linealak eta sinplistak badira..
Ausbelek proposatu zituen printzipioei, Díaz Barrigak eta Hernández-ek
proposatu zituzten printzipioak gehitu ziren. Printzipio bezala honako hauek
iradokitzen dituzte:
1. Aprendizaia errazten da ikasleari edukiak psikologikoki era egokian eta
segida logiko batean aurkezten zaizkionean.
6. 2. Egokia da nahiak eta ikasketa edukiak mugatzea etengabeko
bilakaeran inklusibitate-mailak, abstrakzioa eta gehiengoa errespetatzeko.
3. Eskola-edukiak kontzeptu-sistema itxuran aurkeztu behar dira, era
ordenatuan, elkar erlazionatuan, hierarkizatuan, eta ez datu isolatuak eta ordenarik
gabekoak balira.
4. Ikasleak bere egitura kognitiboan dituen ezagutzen eta izandako
esperientzien aktibazioak material berrien aprendizaia esanguratsuen prozesua
erraztuko du.
5. “Zubi-kognitiboen” (egitura kognitiboa ikasteko materialarekin lotzea
baimentzen duten kontzeptu eta ideia orokorrak) ezarpenek ikaslea orienta dezakete
funtsezko ideiak antzematera, antolatzera eta modu esanguratsu interpretatzeko.
6. Modu esanguratsuan ikasitako edukiak (errezeptiboki edo
aurkikuntzagatik) egonkorragoak izango dira, ahazteko zailagoak eta ikasitakoaren
transferentzia baimenduko dute, batez ere kontzeptu orokorraz eta integratuaz hitz
egiten badugu.
7. Ikasleak bere ikaskuntza prozesuan erritmoa, sekuentzia, ikasketa
prozesua eta bere jokaera kontrolatzera iritsi dezakenez, irakaslearen zeregin
garrantzitsuetako bat motibazioa eta subjektuaren parte-hartze aktiboa
estimulatzea da, eta material akademikoen garrantzi potentziala handitu ere.
