Natriumi, Bakri, Magnezi, Plumbi

1. Natriumi (Na¹¹)
Natriumi u zbulua ne vitin 1808 nga H.Devi, i cili e perfitoi ate me
procesin e elektrolizes se hidroksidit te natriumit te shkrire.
Natriumi eshte metal qe gjendet ne grupin e pare te sistemit periodik,
me simbol Na, dhe me numer atomik 11.
Ne grupin e pare te sistemit periodik pervec natriumit, bejne pjese
edhe keto metale:
• Litiumi ( Li )
• Kaliumi ( K )
• Rubidi ( Rb )
• Cesiumi ( Cs )
• Franciumi ( Fr )

2. Perfitimi i Natriumit
• Natriumi ne industri prodhohet me metoden e elektrolizes se
klorurit te natriumit te shkrire dhe te hidroksidit te natriumit te
shkrire.
• Katoda:2 Na+(1) + e- → 2 Na(1)
• Anoda: 2Cl(1) →Cl2(g) + 2e-
Elektroliza
• 2NaCl(1) → 2Na(1) + Cl2(1)
• Vetite fizike: Natriumi ne gjendje elementare eshte substance me
ngjyre te bardhe si argjendi, i bute si dylli dhe prehet lehte me
thike.
• Natriumi eshte me i lehte se uji (0.9 g/cm3) dhe noton mbi te.
Telezohet dhe petezohet lehte, eshte perques i mire i elektricitetit.
Piken e shkrirjes e ka te ulet 95 °C, ndera ate te vlimit 800 °C.

3. Vetite e Natriumit
• Vetite fizike: Natriumi ne gjendje elementare eshte
substance me ngjyre te bardhe si argjendi, i bute si
dylli dhe prehet lehte me thike.
• Natriumi eshte me i lehte se uji (0.9 g/cm3) dhe noton
mbi te. Telezohet dhe petezohet lehte, eshte perques
i mire i elektricitetit.
• Piken e shkrirjes e ka te ulet ne 95 °C
• Piken e vlimit ne 800 °C

4. Vetite e Natriumit
Vetite kimike: Natriumi eshte metal shume raktiv, i cili
bashkevepron me te gjitha jometale dhe formon okside,
preokside dhe formon kripera. Gjate reaksioneve kimike, natriumi
kur leshon ose jep elektronin e shtreses se jashtme, shnderrohet
ne jon me ngarkese positive, Na+.

5. Komponimet e natriumit jane:
• Hidroksidi i Natriumit ose soda kaustike ( NaOH )
• Karbonati i Natriumit ( Na2CO3 )
• Bikarbonati i Natriumit ( NaHCO3 )
• Nitrati i Natriumit ( NaNO3 )
• Sulfati i Natriumit ( Na2SO4 )

6. 2Na(s) + O2(g) = Na2O2(s)
EKSPERIMENT

7. MAGNEZI (Mg)
• Magnezi u zbulua ne vitin 1808 nga H.Devi. Fjala magnez
rrjedh nga gjuha greke qe do te thote magnezia, krahine ne
Thesali. Magnezi eshte element kimik, qe gjendet ne grupin
e dyte te sistemit periodik me simbol Mg dhe me numer
atomik 12.

8. Perhapja ne natyre
Magnezi eshte metal mjaft i perhapur ne natyre me pjesmarrje
mase 2% te kores se Tokes. Ai nuk gjendet ne gjendje
elementare por ne forme te komponimeve sic jane:
Magneziti (MgCO3)
Dollomiti (MgCO3*CaCO3)
Karnaliti (KCl*MgCl2*6H2O)
Magnezi ne gjendje elementare perfitohet me elektrolizen e
klorurit te magnezit (MgCl2) te shkrire. Magnezi ndahet ne
katode, ndersa klori ne anode.
MgCl2(1) → Mg(1) + Cl2(g)

9. Vetite fizike
Magnezi eshte metal i lehte me ngjyre te bardhe si te
argjendit. Perpunohet lehte ne fleteza te holla dhe
telezohet. E percon mire nxehtesine dhe elektricitetin.
• Pika e shkrirjes eshte ne 651°C
• Pika e vlimit eshte ne 1107 °C

10. Perdorimi i Magnezit (Mg)
• Magnezi perdoret si mjet i forte reduktues, por ne sasi me te
medha perdoret ne forme te aliazheve me metale te tjera. Ai
perdoret edhe ne elektroteknike dhe aliazhet e tjera, qe
perdoren ne industrine e aeroplaneve, automobilave, makinave
ushtarake, anijendertimtari etj.

11. Komponimet e Magnezit jane :
• Oksidi i magnezit (MgO)
• Hidroksidi i magnezit Mg(OH2)
• Bikarbonati i magnezit Mg(HCO3)2
• Karbonati i magnezit (MgCO3)
• Kloruri i magnezit (MgCl2)
• Sulfati i magnezit (MgSO4)

12. EKSPERIMENT

13. BAKRI (Cu)
Emri Baker rrjedh nga fjala latine (cuprum-baker). Bakri eshte element
kimik qe gjendet ne grupin e 11-te te sistemit periodik, me simbol Cu
dhe numer atomik 29.
Bakri ne natyre ne gjendje elementare gjendet ne sasi te vogla. Ne sasi
te medha gjendet ne forme te xehroreve sulfure sic jane:
• Kalkopiriti (CuFeS2)
• Kalkozina (Cu2S)
• dhe ne okside sic eshte kupriti Cu2O

14. Perfitimi i bakrit
Bakri perfitohet me reduktim duke futur ajrin neper
materialin e shkrire ne furra special ku perfitohet bakri i
paperpunuar ose blister. Bakri i paster 99.99%
perfitohet me metoden e elektrolizes.
• Ne anode: Cu(s) →Cu2+(aq)+2e-
• Ne katode: Cu2+(aq)+2e- →Cu(s)
Bakri ne komponimet e tij paraqitet me numer oksidues
+1 dhe +2. Komponimet me stabile jane ato me numer
oksidues +2.

15. Oksidet e Bakrit
Bakri formon dy lloj oksidesh:
• Oksid bakri (I) Cu2O me ngjyre te kuqe, i cili perdoret ne industrine e qelqit
dhe te ngjyrave, si dhe:
• Oksidin e bakrit (II), CuO me ngjyre te zeze. Keto okside nuk treten ne uje por
ne acide dhe formojne kripera:
CuO(s) + H2SO4(aq) = CuSO4(aq) + H2O(1)
• Hidroksidi i bakrit(II) Cu(OH)2. Perfitohet nga bashkeveprimi i kriperave te bakrit
me baza te forta sipas reaksionit:
CuSO4(aq) + 2 NaOH(aq) = Cu(OH)2(s) + Na2SO4(aq)
CuOH dhe Cu(OH)2 treten pak ne uje.

16. Vetite fizike dhe kimike
Bakri eshte metal i bute me ngjyre te kuqerremte, i cili petezohet dhe
telezohet lehte. Eshte percjelles me i mire i nxehtesise dhe
elektrecitetit pas argjendit.
Ben pjese ne metale te renda me dendesi 8.9 g/cm3 . Shkrihet ne
temperature 1083 °C

17. Vetite kimike te Bakrit
Nga aspekti kimik eshte metal pak reaktiv dhe i qendrueshem ndaj
faktoreve te jashtem atmosferik, sepse vishet me nje cipe te holle me
ngjyre te blerte qe e mbron nga oksidimi metejshem. Kriperat e bakrit
jane helme, prandaj enet prej bakri para se te perdoren, duhet te
kallajisen.

18. Plumbi (Pb)
Plumbi eshte metal qe njihet qysh para 7000 vjetesh. Emri
plumb rrjedh nga fjala latine (plumbum-plumb). Plumbi eshte
element kimik qe gjendet ne grupin e 14-te te sistemit
periodik, me simbol Pb dhe me numer atomik 82.
Xeheroret me te rendesishem nga te cilet perfitohet plumbi
jane:
• Galena PbS dhe Ceruziti PbCO3
Ne Kosove mineralet kryesore te plumbit jane ne: Trepce,
Artane, Kishnice, Hajvali, Badoc.

19. Perfitimi i Plumbit
Plumbi kryesisht perfitohet nga xehrori Galenit (PbS) me dy metoda:
• Metoda e pare bazohet ne pjekjen e xehrorit te Galenes ne furra
te posacme ne prani te ajrit, ku me ate rast plumbi shnderrohet
ne forme te oksideve, ndersa sulfuri ne forme te dioksidit te
sulfurit (SO2)
• Metoda e dyte bazohet ne procesin e elektrolizes.

20. Vetite fizike te Plumbit
Plumbi eshte metal me shkelqim metalik me ngjyre te bardhe ne te
kalter, eshte i bute sa mund te pritetet me thike. Eshte percues i
dobet i nxehtesise dhe i elektricitetit.
Ben pjese ne metale te renda me dendesi 11.35 g/cm3. Eshte i
qendrueshem ndaj korrozionit.
• Pika e shkrirjes eshte 327 °C
• Pika e vlimit eshte 1620 °C

21. Vetite kimike te Plumbit
Plumbi ne prani te ajrit me lageshti te atmosferes dhe te dioksidit te
karbonit vishet me nje cipe ngjyre hiri, qe formohet nga oksidi dhe
karbonati i plumbit qe e mbron nga oksidimi i metejshem. Plumbi ne
forme te pluhurit mund te ndizet vetvetiu.
Ne acid nitrik tretet lehte dhe formon nitratin e plumbit Pb(NO3)2
sipas reaksionit:
3Pb(s) + 8HNO3 = 3Pb(NO3)2 + 2NO(g) + 4H2O

22. Perdorimi i Plumbit
Perdoret ne ndertimtari, ne akumulatore te plumbit, ne industrine
ushtarake per prodhimin e plumbave, po ashtu aliazhi i plumbit me
antimon dhe kallaj perdoret ne topografi, ne mjeksi per t’u
mbrojtur nga rrezet rentegen, metal per ngjitje (40 – 70%) kallaj etj.

23. Komponimet dhe oksidet e Plumbit
Plumbi ne komponimet e tij paraqitet me numer oksidues +2 dhe +4
Plumbi formon tri lloj oksidesh:
• Oksidin e plumbit (II) PbO
• Oksidin e plumbit (IV) PbO2
• Oksidin e perzier Pb3O4 (2ObO*PbO2) qe quhet miniumi.
Oksidet e plumbit nuk treten ne uje.

24. FALEMINDERIT
Punoi : Ajlinda Idrizi
Kl: VIII/3
SHMU: Abaz Ajeti
Gjilan
Mesimdhenesja: Malekie Hoxha