Esma i hüsna -73 el-kâfî(1)

1. EL-KÂFÎ
Kuluna yeten zat Her şeye kâfi olan
1. LUGÂVÎ ÇERÇEVE
El-Kâfî,Kur’an’da yer alan esma-i hüsnadandır.Kur’an’da bir yerde Allah’a isnatla isim formunda gelir. “Eşsiz
ve benzersiz biçimde kuluna yeten zat” veya “herşeyekâfiolan” anlamına gelir.
Kuf’ (k-f-e’den), “denk, eşit” demektir. Hâzâ kuf’u hâzâ cümlesi, “bu bunun dengidir” anlamına gelir.
Kefâ “yetti”, yekfî “yeter” anlamına gelir. “Şahit olarak Allah yeter” (13:43) ayetindeki kefâ ve “Alay
edenlere karşı biz sana yeteriz” (15:95) ayetindeki kefeynâ fiilleri bu anlamda kullanılmıştır.
El-Kifâye, “yeterlilik, denklik” anlamına gelir. Kifâye, “kendi ayakları üzerinde durmak, kendi kendine
yetmek” demektir. Bu yüzden kişiyi başkasına muhtaç etmeyen “azığa” da kifâye denilmiştir.
Mukâfeet (mükâfat) yalınkat “denklik, karşılık” demektir. Açılımı, “gayrete veya maharete karşılık olarak
verilen ona denk ödül” demektir.
Mukâfeet ile şükür arasında fark vardır.
 Şükürde nimetin tam karşılığı olması aranmaz. Fakat mukâfeet’de bir nevi denklik esastır.
 Şükür sadece olumlu durumda kullanılır. Mukâfeet ise, tıpkı cezâ gibi, hem olumlu hem de olumsuz
durumlarda kullanılır.
Kâfî, ism-i faildir. “Yeten, kifayet eden” anlamına gelir. El-Kâfî, “mutlak olarak ve sonsuzca yeten”
anlamına gelir. O sadece Allah’tır. Allah’tan başka hiç kimse ve hiçbir şey ne kendi kendisine ne de
başkalarına yeter.
2. NAZARİ ÇERÇEVE
2.1. İnsan kendi kendine yetmez
Allah’ın esması içinde Kâfî isminin bulunması, kula bir mesajdır. Bu mesaj üç şeyi içerir:
1. Mutlak anlamda kendi kendine yeten tek varlık Allah’tır: Bu O’nun zatında Kâfî olduğuna delalet eder. O
el-Ğanî olandır. Yani O hiçbir şeye muhtaç değil, fakat her şey O’na muhtaçtır. Allah’ın Kâfî oluşu,
ihtiyaçlarını tamamladığı ve bir biçimde karşıladığı için değildir. O’nun Kâfî oluşu, hiçbir şeye ihtiyaç
duymadığı içindir. Bu da O’nun Kâfî oluşunun zati bir özellik olduğunu gösterir.
2. Allah sadece kendi kendine yeten değil, insana ve tüm varlığa yetendir: Bu O’nun fiilinde Kâfî olduğuna
delalet eder. El-Kâfî olan sadece kendi kendine yeten değil, aynı zamanda bütün bir varlığa ve tabi ki insana
da yetendir. Mahlûk olmak muhtaç olmaktır. Halik olmak, ihtiyaç gideren olmaktır.

2. 3. İnsanın yeterlilik iddiası Allah’tan rol çalmaya yeltenmektir: Yeter diyen biter. Zira insan kendi kendisine
yetmez. Kendi kendisine yetmeyen insan başkalarına hiçbir zaman yetmez. Şu halde insana düşen isbatı asla
mümkün olmayan içi boş bir yeterlilik iddiası değil, Allah’a muhtaç olduğu gerçeğini kabullenmesidir.
 Yeterlilik iddiası insanı gurura sürükler.
 Gurur insanı kibre sürükler.
 Kibir insanı şirke sürükler.
 Şirk insanı cehenneme sürükler.
Şu halde, cehennemle sonuçlanan bu sürecin ilk halkasındaki sapmaya karşı insan uyanık olmalıdır. Bu da,
Kâfî ismine kâmil manada iman etmeyi gerektirir.
3. KUR’ANİ ÇERÇEVE
3.1. Kur’an’da Kâfî ismi
Kur’an’da k-f-y maddesi 33 kez yer alır. Bunların biri dışında geri kalanların hepsi de fiil formunda gelir. Bu,
Allah’ın Kâfi isminin fiile dönükbir isim olduğunu gösterir.
 El-Kâfî ismi Kur’an’da Allah’a nisbetle bir yerde kullanılır. O da vahyin 11. yılında nazil olan Zümer
suresinin 36. ayetidir. Zümer suresi Mekki’dir. Dolayısıyla Kâfî de Mekki bir isimdir. Bunun zımni anlamı
şudur:
o Ey mü’minler! Müşriklerin saldırılarına karşı Allah size yeter.
o Ey müşrikler! Siz, Elçi’nin getirdiği vahye saldırmakla, onu gönderen Allah’a saldırmış
oluyorsunuz. Unutmayın ki, Allah’ın kendi mesajını ve elçisini savunmaya yeter!
Kâfî ismi esma-i hüsnadandır. Bu, ef’al-i hüsnada karşılığı olan isimlerdendir. Bu kökten Kur’an’da kullanılan
32 fiilden 27’si Allah’a isnat edilir. Bunların bir kaçı dışında ekseriyeti mazi formunda gelir. Bu da
Allah’ın “geçmiş zamanda” Kâfî olduğunu ifade etmez, bu ismin tecellisinin tekitli olduğunu ifade eder.
Kefâ fiilinin Allah’a nisbetle en çok kullanıldığı sure Nisa suresidir. Tam on kez Allah’a isnatla kullanılır. Bu
da Nisa suresinin Kur’an’ın inşa haritasında özel bir yeri olduğunu, bu yerin Allah’ın yetersizliğine dayalı tüm
yamuk tasavvurları Allah’ın yeterliliği inancıyla inşa etmeyi amaçladığını gösterir.
3.2. Hiç Kâfî olan Allah kuluna yetmez olur mu?
Rabbiniz kerim kitabında böyle soruyor: “Hiç Allah kuluna yetmez olur mu?” Allah da yetmezse kuluna kim
yeter?
Önce Kâfî isminin Kur’an’da geldiği tek ayeti, kendi bütünlüğü içinde görelim:
“Hiç Allah kuluna Kâfî değil mi ki, onlar seni O’ndan başkalarıyla korkutuyorlar? Ve Allah kimi yoldan
saptırırsa, artık onu doğru yola getiren olmaz” (Zümer 39:36)

3. Ayette Nebi’yi korkutmaya kalkanlar müşrikler. Rabbimiz ona “Onlara karşı Ben sana yeterim” mesajını
veriyor. Müşriklerin Hz. Peygamber’i korkuttukları unsurlar, “şeyler” değil basbayağı “insanlar” imiş. Zira
ayette akıllı varlıklar için kullanılan ellezîne zamiri geçiyor. Demek ki müşrikler de, Allah Rasulü’nü
putlarıyla değil kendisinde ilahi güç vehmettikleri kimselerle korkutuyorlarmış.
Bu ayet, insanoğlunu şirkinancına sürükleyen temel sütunlardan birini kökten yıkmayı amaçlamaktadır.
Nedir o sütun?
Allah’ın yetersizliği sapık fikridir. Her şirk özünde Allah’ın yetersizliği fikrine dayanır. Düşünsenize: Bir
zat Allah’a inanıyor, fakat Allah’a ait sıfatlardan birini veya birkaçını Allah’tan başkalarına yakıştırıyor.
 Mesela sevdiği bir insan için “O her şeyi görür, her şeyi bilir” diyor.
 Arkasındangittiği biri için “Başım daradüşerseondanimdat dilerim, o da heran ve zamanda benim yardımıma
yetişir” diyor.
 Adını “veli” koyduğu birinin kendisini sırat köprüsünden sorgusuzsualsiz geçireceğini söylüyor.
 Bir başkaları, Allah’ın kızları/haremi olarak inandığı meleklerin suretini yapıp onlar adına kurban kesiyor
ve bunu niçin yaptığını soranlara “Allah’a yaklaşmak için” diyor.
 Bir kabre gidip kendisine dahi yardımı olmayan ve duymayan birinden yardım istiyor.
Bütün bu ve buna benzer tüm sapmalar Allah’ın yetersizliği fikrine dayanır. “Allah kuluna yetmez mi?” diyen
ayet, şunu demiş oluyor:
 Ey başkalarını imdada çağıran kul! Allah sana yetmedi mi?
 Ey Allah’a aracısız kulluk etmemek için bin bir bahane uyduran kul! Şahdamarından yakın olan Allah sana
yetmedi mi?
 Ey “Başım daralınca falandan imdat dilerim” diyen kul! Allah sana yetmedi mi?
Allah’ın Kâfî ismine imanın edebi, Allah’ın her hal ve şartta kuluna yettiğine gönülden inanmaktır. Tut ki dert ile
dolusunuz. Istırabınız ayyuka çıktı. Eleminiz ciğer dağlıyor. Yapacağınız şey, Âşık Ruhsati’nin dediği gibi
demektir:
Kara gün kararıp kalmaz
Hemen Allah de Allah de
Hangi akşam sabah olmaz
Aman Allah de Allah de

4. Sen seni gel çalma taşa
Niyaz etme gitmez boşa
Kulu gibi değil hâşâ
Uyan Allah de Allah de
Allah bana yeter diyen kul, Allah’ı yanında bulacaktır. Allah’ın kendisine yetmediğini düşünen ve imdat
dileyecek başka kapılar arayan kulu Allah, aradığı kapı ile baş başa bırakacaktır.
3.3. Kâfî olan Allah ne olarak yeter?
Kur’an’da Allah’a isnatla gelen tüm “yeter/yeterlidir” fiilleri uyarı amacı taşır. Her birinin bir veya birden fazla
muhatabı vardır. Şimdi bu ayetlere bakalım:
1. “Allahveli/evliya olarak yeter” (4:45):
Bu uyarı, Allah’ın yetmeyeceği sakat düşüncesinin boşluğunu veli-evliya olarak nitelediği kimselerle
dolduranlaradır. Açık ve net olarak diyor ki: Ey şaşkınlar! Eğer veli arıyorsanız, Allah size yeter.
2. “Allah yardım edici olarak yeter” (4:45):
Bu uyarı, “Yalnız Senden yardım dileniriz” ayetine rağmen, Allah yerine başkalarından yardım dilenen
kimseleredir. Yani Allah’a aracısız kulluk etmekte zorlananlaradır. Aynı zamanda insanın insana kulluğunun
önüne geçen bir uyarıdır. Mü’minlere savaşlarında Allah’ın yeteceğini vaat eden ayet de bu cümleden
sayılmalıdır (33:25). Bu vaat manevi yardım olarak bilfiil Bedir savaşında gerçekleşmiştir (3:124). Allah
mü’minlerin kalbine sükunet verirken kafirlerin kalbine korku salmıştır (8:9-12).
3. “Her şeyi bilici olarak Allahyeter” (4:70):
Bu uyarı, Allah’ın razı olmayacağı işleri, gizli kapaklı çevirenleredir. Böyle bir davranışın ardında, Allah’tan
bazı bilgilerin kaçırılabileceği sakatdüşüncesiyatar.“Kimbiliyor ki” diyekendini teselli edenlere, “Allah biliyor
ya,yetmez mi?” cevabıveriliyor.
4. “Şahit olarak Allah yeter” (4:79, 166; 10:29; 13:43; Krş: 29:52; 46:8; 48:28; Krş: 41:53):
Bu uyarı, zulmedip de şahit yok diye zulmünün cezasından kurtulacağını sanan tüm zalimlere ve zulme
uğrayıp da şahit bulamadığı için mazlumiyetini belgeleyemeyen tüm mazlumlaradır. Ne zalim sevinsin, ne de
mazlum üzülsün, zira Allah şahit olarak yeter.
5. “Vekil olarak Allah yeter” (4:81, 132, 171; 33:3):
Bu uyarının muhatabı da iki zümredir:
 İlki birilerinin vekâletini alarak vekil (dava vekili, milletvekili, makam vekili) olan kimseleredir: Ey
vekiller, aldığınız vekâleti hakkıyla yerine getirmezseniz eğer, bilin ki vekiller vekili olan Allah var.

5.  İkincisi vekil arayan müvekkilleredir: Eğer kusursuz bir vekil arıyorsanız Allah yeter. Zira O ebedi ve
ezeli vekildir. Bu uyarının aynısı şeytana da yapılıyor: “Elbet senin has kullarımın üzerinde bir gücün
yoktur! Ve Rabbin kullarını sana karşı korumada vekil olarak yeter!” (17:65; 33:48).
6. “Kullarının günahına Habîr ve basîrolarak Rabbinyeter” (17:17; krş: 25:58):
Bu uyarının muhatabı öncelikle Allah Rasulü’dür. Mekkelilerin işlediği cürümler hakkında Her şeyi gören ve her
şeyden haberdarolan Rabbin yeteceğisöylenerek uyarılıyor. Zımnen sevgili Peygamberimize “Rabbininarşivine
güven” deniliyor. Yine Allah Rasulü’nü muhatap alan bir başka ayette şöyle buyurulur: “De ki: Aramızda
şahit olarak Allah yeterlidir! Zira O kullarının her şeyinden haberdar, her şeyini görendir.” (17:96)
7. “Biz hesap görücü olarak yeteriz” (21:47; 33:39):
Bu uyarı, özellikle ahirette hesaba çekilmeyeceğini; çekilse bile bir biçimde hesabı kapatacağını düşünenleredir.
8. “Yol gösterici ve yardımcı olarak Rabbin yeter” (25:31):
İlahi rehberliğe sırt dönenlere, hakikati bulmak için Allah’ın kevni ve kavli vahyinin yetmediğini düşünenlere bir
uyarıdır.
9. “Alaycılara karşı sana Biz yeteriz” (15:95):
Bu uyarı ve teselli, doğrudan sevgili Peygamberimizedir.
10. “Allahonlara karşı sana yetecektir” (2:137):
Bu bir müjdedir. Ayette “gelecek zaman kipi” kullanılarak Allah’ın Yahudilerin tuzaklarına karşı Nebi’sine
yeteceğini vaat etmektedir. Bu aynı zamanda geleceğe ilişkin bir uyarıdır. Medine Yahudilerinin gelecekte
dürüst durmayacaklarını Allah Rasulü’ne haber vermektedir. Nitekim öyle de olmuştur.
4. KÂFÎ OLAN ALLAH’IN TECELLİLERİ
El-Kâfî olan yalnızca Allah’tır. Başta insan olmak üzere, Allah dışında hiçbir varlık kendi kendine yetmez. Bu
sebeple El-Kâfî isminin tecellileri bahsini geçiyoruz.
5. KÂFÎ OLAN ALLAH’A DUA
Ya Kâfî, Ya Allah!
Kendine yeten yalnız Sensin!
Her şeye yeten yalnız Sensin!
Varlığa kâfi olan yalnız Sensin!
Bizi Kâfî isminin hikmetine mazhar eyle!

6. Ya Kâfî, Ya Allah!
Biz kendimize bile yetmezken, Sen kendine de, bize de yetensin;
“Bittim ya Rab” dediğimizde, “Yettim kulum!” dediklerinden eyle!
Ya Kâfî, Ya Allah!
Rab oluşun kâfidir, başka Rab istemem!
Yâr oluşun kâfidir, başka yâr istemem!
Kul oluşum iftiharımdır, başka iftihar istemem!
Yeter ki “kulum” de, beni kulluğuna kabul eyle!
Âmin!