School Presentation for Helen of Troy. Created for the class "Ancient Greek Tragedy"

1. Για την Ελένη...
Η Ελένη εντούτοις δεν υπάρχει πια
μες στην εγκόσμια λύπη.
Υπάρχουν μόνο τα ποιήματα
μια συλλογή από σπαραγμούς
ένα θλιμμένο ουράνιο ρόδο.
ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΣΥΛΛΟΓΗ Ι (1951)

3. Helen of Troy
Antonio Canova, 1812
Victoria and Albert Museum,
London.
Η Ελένη
του μύθου

4. Η Ελένη αποτελεί ίσως το πιο πολυδιάστατο
πρόσωπο της Αρχαιοελληνικής Μυθολογίας.
Περίφημη για την ομορφιά της, στην ελληνική
μυθολογία ήταν κόρη του Τυνδάρεω και σύζυγος του
Μενέλαου, του βασιλέα της Σπάρτης. Η αρπαγή της
από τον Πάρη και η μεταφορά της στην Τροία έγινε
αφορμή, σύμφωνα με το μύθο, του Τρωικού Πολέμου.
Ο Όμηρος την ονομάζει κόρη του Δία.
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα παρουσιάζει την Ελένη ως
πλάσμα ανθρώπινο με θεϊκή καταγωγή, αποφεύγει την
κατάκριση και την καταδίκη, αλλά την παρουσιάζει
συχνά να αυτοκαταδικάζεται μεταχειριζόμενη το
επίθετο «κυνώπις» για τον εαυτό της. Αν και αγαπάει
τον Πάρη, τον εγκαταλείπει, γιατί δεν είναι γενναίος.
Ο Όμηρος τη χαρακτηρίζει «καλλίκομον»
(ομορφομαλλούσα), «καλλιπάρηον»
(ομορφοπρόσωπη), «λευκώλενον» (ασπροχέρα),
«τανύπεπλον» (ομορφοντυμένη), αλλά και
«ριγεδανήν» (φρικτή), γιατί προκάλεσε τον αφανισμό
πολλών ηρώων.
Μερικές φορές μετανιώνει και νοσταλγεί την
πατρίδα της, τη Σπάρτη, τον άντρα της και την κόρη
της Ερμιόνη.
Helena, 1924
Franz Von Stuck

5. Χαλάλι, τόσοι παιδεμοί για μιa γυναίκα τέτοια,
στους Τρώες και στους Αχαιούς με τις καλές
κνημίδες.
Με τις αθάνατες θεές μοιάζει στην τρομερή της όψη.
ΟΜΗΡΟΣ

6. Και ο Πρίαμος, ο Πάνθοος, ο Λάμπος, ο Θυμοίτης,
ο Ικετάων, βλάστημα του Άρη, και ο Κλυτίος,
και δύο φρονιμότατοι Αντήνωρ και Ουκαλέγων,
όλοι των Τρώων αρχηγοί και σύμβουλοι εκαθόνταν
στον πύργον των Σκαιών Πυλών...
Κι άμ' είδαν ως εσίμωνε στον πύργον την Ελένην,
συνομιλούσαν σιγανά με λόγια πτερωμένα:
«Κρίμα δεν έχουν οι Αχαιοί, δεν έχουν κρίμα οι Τρώες
χάριν ομοίας γυναικός τόσον καιρόν να πάσχουν·
τωόντι ομοιάζει ωσάν θεάς η τρομερή θωριά της
αλλά και ως είναι ασύγκριτη καλύτερα να φύγει
παρά να μείνει συμφορά σ' εμάς και στα παιδιά μας»...
Και ο Πρίαμος εκάλεσε σιμά του την Ελένην:
«Προχώρησε, παιδί μου, εδώ κοντά μου να καθίσεις
τον πρώτον άνδρα σου να ιδείς, τους συγγενείς και φίλους·
συ δεν μου πταίεις, οι θεοί μου πταίουν, οπού εκείνοι
μ' έριξαν στον πολύθρηνον των Αχαιών αγώνα ...
Και προς αυτόν απάντησεν η Ελένη, γυνή θεία:
«Σέβας και φόβον, ω γλυκέ, σου έχω, πεθερέ μου·
κάλλιο να είχα σκοτωθεί, παρά να φύγ', οϊμένα,
με τον υιόν σου, αφήνοντας τον θάλαμον, τους φίλους,
τες τρυφερές ομήλικες, την μόνην θυγατέρα·
αλλ' έζησα· να φθείρεται στα κλάυματα η ζωή μου...
ΟΜΗΡΟΣ, Ιλιάδα
Μετάφραση Ιάκ. Πολυλά
ραψωδία Γ, στίχοι 146-176
«Η τειχοσκοπία»

7. «Όπως το λέει ο μύθος, για τα δικά σου, Ελένη, κρίματα
βρήκε τον Πρίαμο και τους γιους του συμφορά πικρή,
κι από δικό σου φταίξιμο ο Δίας χάλασε στις φλόγες
πανίερο το Ίλιο...»
Helena, 1916
Franz Von Stuck
Ο λυρικός ποιητής Αλκαίος τη
θεωρεί υπαίτια του πολέμου και τη
συνδέει με την απιστία.
Αλκαίος, απόσπασμα 42 LP.
Μετάφραση : Δ.Ν. Μαρωνίτη

8. Η Σαπφώ αναφέρεται στην Ελένη αλλά δεν τοποθετείται κριτικά
απέναντι στην πράξη της: είναι μία γυναίκα που ενεργεί κάτω από την
επίδραση της Αφροδίτης. Δικαιώνεται, με αυτόν τον τρόπο ο «Έρως», ο
οποίος είναι δυνατόν να προκαλέσει φοβερότατα δεινά.
… η Ελένη, που τις άλλες
τόσο στην ομορφιά περνούσε, χώρισε
τον άριστο τον άντρα,
που όλο της Τροίας κατάστρεψε το κράτος,
κι ούτε την κόρη, ουδέ τους ακριβούς της
θυμήθηκε γονιούς, μα ερωτευμένην
ξεσήκωνέ τη η Κύπρις.
Πολύ εύκολα η καρδιά λυγάει τ’ ανθρώπου.
Κι αμέσως λαχταράει στο νου ό,τι βάλει...
Σαπφώ, απόσπασμα 16 LP.
(Μετάφραση Π. Λεκατσάς)

9. «Η Κρίση του Πάρη»
Ο Πάρης κάθεται στην Ίδη παίζοντας λύρα. Πρώτη έρχεται η Ήρα, που κρατά στο αριστερό
της χέρι το χρυσό μήλο της Έριδας. Ακολουθούν η Αθηνά και η Αφροδίτη , που φοράει
μακρύ χιτώνα και πέπλο.
Ερυθρόμορφη αττική υδρία, 470 π. Χ. περίπου
British Museum, London.

10. «Η κρίση του Πάρη»
Στο κέντρο της σύνθεσης ο
Πάρης κάθεται σε ένα
βράχο. Δεξιά του
βρίσκονται η Ήρα και
δίπλα της ο Ερμής.
Αριστερά του η Αθηνά και
πίσω της η Αφροδίτη, με
τον Έρωτα στα πόδια της.
Ερυθρόμορφη αττική
πελίκη,
360 π.Χ. περίπου
J. Paul Getty Museum,
Los Angeles.

11. Σε αυτή τη λήκυθο ο
ζωγράφος απεικονίζει
τη στιγμή που ο
Πάρης συναντά την
Ελένη και
ερωτεύονται, στο
παλάτι της Σπάρτης,
όπως υποδεικνύεται
από τις περίτεχνες
πόρτες. Μια μικρή
Αφροδίτη πετά στον
αέρα με ένα άρμα, που
το σέρνουν δύο
Έρωτες, και ευλογεί
την ένωση των δύο
νέων.
Ερυθρόμορφη αττική
λήκυθος, 420 – 400 π.Χ.
J. Paul Getty Museum,
Los Angeles.

12. Η Αφροδίτη
προσπαθεί να πείσει
την Ελένη να
ακολουθήσει τον
Πάρη. Στην κορυφή
της βάσης, η θεά
Πειθώ και δεξιά ο
Πάρης (ο οποίος είχε
ως δεύτερο όνομα το
όνομα Αλέξανδρος)
και ο Έρωτας.
Εξαιρετικό ανάγλυφο
Νεοαττικού στυλ,
του 1ου αιώνα π.Χ.
Museo archeologico nazionale di Napoli, Italy.

13. Στο μέσο της σύνθεσης ο Πάρης έρχεται να απαγάγει την Ελένη, καθώς η Αφροδίτη και ο
Έρωτας παρακολουθούν.
Ερυθρόμορφος κάλαθος από την Κάτω Ιταλία, 350-340 π.Χ.
British Museum, London.

14. Στην εικόνα, ο Πάρης φεύγει με την Ελένη για την πατρίδα του. Την κρατάει από το χέρι,
ενώ εκείνη, ντυμένη σαν νύφη, τον ακολουθεί δισταχτικά. Πίσω τους, ο Αινείας αποτρέπει
την Τιμάνδρα, αδελφή της Ελένης κατά τον Ησίοδο, από την πρόθεσή της να τους εμποδίσει
να αρπάξουν την Ελένη.
Τα ονόματα αναγράφονται.
Eρυθρόμορφη κύλικα, 500 – 490 π.Χ,
Staatliche Museen, Berlin.

15. Το αγγείο αυτό, που λέγεται «ωόν» (αυγό),
βρέθηκε μαζί με ένα άλλο, σε τάφο στην Αθήνα,
και τα δύο είχαν αρχικά καπάκια. Τα ωά (αυγά)
χρησιμοποιούνταν ως κτερίσματα και
κατασκευάζονταν από πηλό ή μάρμαρο.
Η σκηνή έχει ερμηνευθεί ως απεικόνιση της
αρπαγής της Ελένης από τον Πάρη. Το σχήμα
είναι ιδιαίτερα ταιριαστό για το θέμα, επειδή η
Ελένη, σύμφωνα με τους μύθους, γεννήθηκε από
ένα αυγό.
420 – 410 π.Χ.
Metropolitan Museum of Art, New York.

16. Ερυθρόμορφος σκύφος που
εικονίζει την αρπαγή της Ελένης
από τον Πάρη (όψη Α) και την
ανακτησή της από το Μενέλαο
(όψη Β).
490 – 480 π.Χ. περίπου.
Museum of Fine Arts, Boston,
USA.

17. Η απαγωγή της Ελένης (λεπτομέρεια, όψη Α). Ο Πάρης οδηγεί την Ελένη με
αποφασιστικό βήμα στο καράβι του, ενώ εκείνη τον ακολουθεί διστακτικά. Η
Αφροδίτη τη σκεπάζει με το νυφικό πέπλο και τους συνοδεύουν η Πειθώ και ο
Αινείας.
Αττικός ερυθρόμορφος σκύφος από τη Νότια Ιταλία,
490 – 480 π.Χ. περίπου.
Museum of Fine Arts, Boston, USA.

18. Ερυθρόμορφος γαμικός λέβης από τη Νότια Ιταλία (Απουλία).
Εικονίζει την Ελένη και τον Πάρη να κάνουν ετοιμασίες για το γάμο. Τη σκηνή
παρακολουθούν η Αφροδίτη, η Πειθώ και ο φτερωτός Έρωτας (λεπτομέρεια).
360 – 350 π.Χ.
Museo Nazionale Archeologico, Jatta, Italy.

19. Ο Έρως , ο φτερωτός θεός της
αγάπης , γονατίζει μπροστά
στην Ελένη που κάθεται
πάνω σε ένα βράχο και δένει
το σανδάλι της. Δίπλα της
εικονίζεται ο Πάρης, που
παρουσιάζεται ως ένας
νεαρός κυνηγός. Η χρήση του
λευκού χρώματος και η
προσθήκη επιχρύσωσης
εμπλουτίζουν τη διακόσμηση
του αγγείου.
Περίπου 400 π.Χ.
Ερυθρόμορφη Αττική
Λήκυθος
J. Paul Getty Museum,
Los Angeles.

20. «Μονομαχία του Μενέλαου με τον Πάρη»
Η αγγειογραφία του Δούρι εικονίζει τη μονομαχία του Μενέλαου με τον Πάρη,
όπως την αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα. Ο Μενέλαος επιτίθεται στον Πάρη, ενώ η
Αφροδίτη και η Άρτεμη παρακολουθούν τη σκηνή.
Ερυθρόμορφη αττική κύλικα , 490 – 480 π.Χ.
Musée du Louvre, Paris.

21. Ελένη και Πάρις.
Ερυθρόμορφος κρατήρας από την Απουλία
(λεπτομέρεια).
380 – 370 π.Χ.
Musée du Louvre, Paris.

22. Εγώ όμως θέλω, προσδίδοντας κάποια λογική στον λόγο
μου, από τη μιά μεριά αυτήν να την απαλλάξω από το να
δέχεται κατηγορίες άδικες, και από την άλλη να καταδείξω
ότι αυτοί που την κατακρίνουν λένε ψέματα· και δείχνοντας
την αλήθεια να σταματήσω την αμάθεια.
Έκανε όσα έκανε είτε από θέλημα της Τύχης και απόφαση των
θεών και της Ανάγκης προσταγή, είτε επειδή αρπάχτηκε με τη βία,
είτε επειδή πείσθηκε με λόγια, είτε επειδή από τον έρωτα κυριεύθηκε.
Αν είναι το πρώτο, πρέπει την ευθύνη να την έχει μόνο ο
υπαίτιος, γιατί είναι αδύνατον η προαπόφαση του θεού να
εμποδιστεί από την ανθρωπίνη προνοητικότητα. Αν λοιπόν
πρέπει να αποδώσουμε την ευθύνη στην Τύχη και στο θεό, την
Ελένη πρέπει οπωσδήποτε να την απαλλάξουμε από την
καταισχύνη.
Πώς λοιπόν μπορεί κανείς να θεωρήσει δίκαιη τη μομφή
εναντίον της Ελένης αφού, είτε ερωτεύτηκε, είτε πείσθηκε με λόγια,
είτε αρπάχτηκε με τη βία, είτε εξαναγκάστηκε από θεϊκή ανάγκη και
έκανε ό,τι έκανε, οπωσδήποτε απαλλάσσεται από την κατηγορία;
Με το λόγο μου απάλλαξα από τη δυσφήμηση μία
γυναίκα· έμεινα πιστός στους όρους που έθεσα στην αρχή του
λόγου· δοκίμασα να καταλύσω την αδικία της μομφής και
την αμάθεια της πεποίθησης· θέλησα να γράψω το λόγο ως
εγκώμιο της Ελένης και δικό μου παιχνίδι.
Επιμέλεια-Μετάφραση: Π.
Καλλιγάς , Σχόλια: Ν. Μ.
Σκουτερόπουλος
(από το βιβλίο Η Αρχαία
Σοφιστική, Ν.Μ. Σκουτερόπουλος,
ΓΝΩΣΗ 1991)
Γοργίου
« Ἑλένης Ἐγκώμιον»

23. Μετά από είκοσι ολόκληρα χρόνια, ο Μενέλαος αντικρίζει πάλι την Ελένη μπροστά του. Ο
θυμός του ανεβαίνει στο κεφάλι και τραβάει το σπαθί να τη σκοτώσει. Εκείνη τρέχει ικέτιδα,
με τα χέρια απλωμένα στο βωμό, για να γλυτώσει. Βλέποντας την ομορφιά της, ο Μενέλαος
αφήνει το ξίφος να πέσει από το χέρι του και συμφιλιώνεται μαζί της.
Ερυθρόμορφος αττικός κρατήρας , 440 – 430 π.Χ. περίπου.
Toledo Museum of Art, Ohio, USA.

24. Μετά την άλωση της Τροίας ο Μενέλαος
σκοπεύει να χτυπήσει την Ελένη με το
ξίφος του. Μετά, όμως, την παρέμβαση
της Αφροδίτης (αριστερά) και του
Φτερωτού Έρωτα πετάει το ξίφος,
έχοντας κιόλας συγχωρήσει την άπιστη
γυναίκα του.
Ερυθρόμορφος αττικός κρατήρας.
περίπου 450-440 π.Χ.
βρέθηκε στην Gnathia (σημερινή
Egnazia), Ιταλία.
Musée du Louvre, Paris.

25. Στο σώμα του αγγείου ο Μενέλαος, με το σπαθί στο ένα
χέρι, σπρώχνει την Ελένη με το άλλο. Η Ελένη, στρέφει
προς το Μενέλαο με σηκωμένα τα χέρια, σε μια
προσπάθεια ικεσίας. Δίπλα στην Ελένη στέκεται μια
νέα, έχοντας ανασηκωμένα τα χέρια και βαδίζοντας
προς την Ελένη, για να την προστατέψει.
Ερυθρόμορφη αττική υδρία
480 π.Χ. περίπου
British Museum, London.

26. Σκηνή από την Άλωση της Τροίας.
Ο Μενέλαος κοιτάζει πίσω και κρατάει από
το χέρι την Ελένη, καλυμμένη από την άκρη
του ιματίου της, ενώ την απειλεί με το σπαθί
του. Πίσω της, ο Αγαμέμνονας φέρει δύο
δόρατα και μια ασπίδα.
Μελανόμορφος αττικός αμφορέας
510 – 500 π.Χ. περίπου
Museum of Fine Arts, Boston.

27. Ο Πλάτων στο Φαίδρο (243Α) μας παραδίδει
το ποίημα του Στησίχορου Παλινωδία, που έχει
σαν θέμα του τις περιπέτειες της Ελένης.
οὐκ ἔστ᾽ ἔτυμος λόγος οὗτος,
οὐδ᾽ ἔβας ἐν νηυσὶν εὐσέλμοις,
οὐδ᾽ ἵκεο Πέργαμα Τροίας·
«Δεν είναι αληθινός αυτός ο λόγος·
Δε μπήκες στα καλοφτιασμένα τα καράβια,
Mήτε στα κάστρα πήγες της Tρωάδας.»
(Μετάφραση: H. Bουτιερίδης)
Ο ίδιος φιλόσοφος στην Πολιτεία του (9, 586)
αναφέρει ότι, σύμφωνα με τη γνώμη του
Στησίχορου, η Ελένη ήταν στην Αίγυπτο, ενώ μια
οπτασία της βρισκόταν στην Τροία. Οι Έλληνες
και οι Τρώες πολεμούσαν μάταια γύρω από τον
ίσκιο της Ελένης, χωρίς να ξέρουν την αλήθεια.
Στην εκδοχή αυτή του Στησίχορου φαίνεται να
βασίζεται ο Ευριπίδης στην τραγωδία Ελένη. Ελένη (λεπτομέρεια)
Ερυθρόμορφη οινοχόη.
430-425 π.Χ.,
Musei Vaticani, Rome.

28. Η ανάκτηση της Ελένης από το Μενέλαο.
Μελανόμορφος αττικός αμφορέας
530 π. Χ. περίπου.
Museum Liebieghaus,
Frankfurt am Main, Germany.

29. Ο Μενέλαος, στα δεξιά,
απομακρύνεται από την Τροία,
κρατώντας την Ελένη από το χέρι.
Περίπου στα 540 π.Χ.
Metropolitan Museum of Art,
New York.

30. Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία τους
μύθους από τους οποίους πήρε τις υποθέσεις των έργων
του. Στην τραγωδία «Ελένη», ο μύθος που αξιοποιεί
λογοτεχνικά δεν είναι η ομηρική του εκδοχή, αλλά αυτή
που δημιούργησε ο λυρικός ποιητής Στησίχορος με την
Παλινωδία του.
Ο ευριπίδειος μύθος θέλει το Μενέλαο να καταπλέει
στην Αίγυπτο και να συναντά την πραγματική Ελένη, που
του εκμυστηρεύεται ότι η «Ελένη», για την οποία
πολεμούσαν στην Τροία, ήταν ένα ψεύτικο όραμα.
Γιατί άραγε;
Το αντιπολεμικό δράμα Ελένη του Ευριπίδη γράφτηκε το 412 π.Χ και παρουσιάστηκε
για πρώτη φορά την ίδια εποχή, δηλαδή μόλις είχε τελειώσει η Σικελική εκστρατεία με την
πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου. Παράλληλα την ίδια εποχή αναπτύσσεται το
σοφιστικό κίνημα που είχε αρχίσει να αμφισβητεί πατροπαράδοτες αξίες και προκαλούσε,
με την κριτική του, κρίση στο δημοκρατικό πολίτευμα. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, ο
Ευριπίδης με την τραγωδία του Ελένη καταδικάζει τον πόλεμο ως πρόξενο όλων των
κακών.
Το παράλογο του τρωικού πολέμου με πρόσχημα την Ελένη προσπάθησε να τονίσει ο
Ευριπίδης. Έτσι στο παράλογο της άποψης ότι για μια γυναίκα μπορεί να εξοντωθεί ένας
λαός και ένα κράτος και να σκοτωθούν χιλιάδες Ελλήνων, ο Ευριπίδης θα απαντήσει με το
παράλογο του «ειδώλου».Ο ποιητής θα καταγγείλει προς κάθε κατεύθυνση: οι πόλεμοι
γίνονται για το τίποτα αλλά αφήνουν πίσω τους μεγάλες συμφορές.

31. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, Ελένη
Πρόλογος, στίχοι 27 - 52
Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος
Δραματική Ποίηση, Γ’ Γυμνασίου
ΕΛΕΝΗ
Οι τρεις θεές, η Κύπριδα κι η Ήρα
κι η Αθηνά, του Δία η θυγατέρα,
σε μια βραχοσπηλιά πήγαν της Ίδης
την πιο όμορφη να κρίνει ο Πάρης. Όμως 30
την ομορφιά μου τάζοντάς του η Κύπρη
–αν όμορφο λογιέται ό,τι σου φέρνει
τη δυστυχία– και ταίρι του πως θα ’μαι,
κερδίζει το βραβείο. Και της Ίδης
αφήνοντας τις στάνες φτάνει ο Πάρης 35
γοργά στη Σπάρτη, για να με κερδίσει.
Οργίστηκ’ η ΄Ηρα που έτσι τη νικήσαν
κι εμπόδισε το γάμο μου μ’ εκείνον.
Στου Πρίαμου το γιο δε δίνει εμένα,
παρά το είδωλό μου, φτιάχνοντάς το 40
σαν πλάσμα ζωντανό από τον αιθέρα
κι αυτός θαρρεί πως μ’ έχει –κούφια ιδέα–
ενώ δε μ’ έχει καν...
Έπειτα οι γνώμες
του Δία στα πάθη αυτά σωριάσαν κι άλλα·
γιατί σήκωσε πόλεμο αναμέσο 45
στη χώρα των Ελλήνων και στους δόλιους
τους Τρωαδίτες, για να ξαλαφρώσει
τη μάνα γη απ’ το πλήθος των ανθρώπων
κι ο πιο μεγάλος άντρας της Ελλάδας
να γίνει ξακουστός. Εγώ βραβείο 50
παλικαριάς στους Έλληνες και Τρώες
ποτέ δεν ήμουν, ήταν τ’ όνομά μου.
Τραγωδία, 1897
Gustav Klimt
Historical Museum
Vienna, Austria.

32. O Ερμής, που κρατά το κηρύκειο, φέρνει σε επαφή έναν πολεμιστή και μια γυναίκα, οι
οποίοι, όπως προκύπτει από το πέπλο που καλύπτει το κεφάλι της γυναίκας, είναι
παντρεμένοι. Η επιθετική στάση του πολεμιστή δείχνει ότι είναι ο Μενέλαος που
διεκδικεί τη σύζυγό του, Ελένη.
Μελανόμορφος αττικός αμφορέας, 550 – 540 π.Χ.
Metropolitan Museum of Art, New York.

33. Μετά από τόσα χρόνια που έζησε μακριά από τη χώρα του ο Μενέλαος, μετά από
πολέμους και περιπλανήσεις σε τόπους μακρινούς, ξαναγυρίζει πίσω με τη γυναίκα του
Ελένη.
Μελανόμορφος αττικός αμφορέας
540 π.Χ. περίπου, ιδιωτική συλλογή, Μ. Βρετανία.

34. Απεικονίζει το Μενέλαο και
την Ελένη, ως νύφη και
γαμπρό. Ο Έρωτας πετάει,
για να στέψει το Μενέλαο, ο
οποίος κάθεται σε δίφρο στο
κέντρο. Η Ελένη στέκεται στα
δεξιά φορώντας χιτώνα,
διάδημα και ιμάτιο που
τραβιέται πάνω από το
κεφάλι της σαν πέπλο. Στα
αριστερά του Μενελάου μια
γυναίκα παίζει άρπα. Αν η
έμπνευση για αυτή τη σκηνή,
ήταν η τραγωδία Ελένη του
Ευριπίδη, τότε το σκηνικό θα
πρέπει να είναι η Αίγυπτος.
Ερυθρόμορφο Αλάβαστρο
από τη Νότια Ιταλία
(Απουλία).
Περίπου 350 – 340 π.Χ.
Museum of Fine Arts, Boston.

35. «Η οικογένεια της Ελένης».
Ο Κάστωρ οδηγεί το άλογο, ενώ ο
Πολυδεύκης σκύβει να παίξει με το σκυλί. Η
μάνα τους, η Λήδα, προσφέρει ένα λουλούδι
στον Κάστορα και ο πατέρας ο Τυνδάρεος,
συνοδευόμενος από ένα δούλο, σηκώνει το
χέρι του να χαϊδέψει το άλογο.
Μελανόμορφος αττικός αμφορέας,
γύρω στο 530 π.Χ.
Museo Gregoriano Etrusco,
Musei Vaticani, Rome.

36. «Η Ελένη και οι Διόσκουροι».
Η Ελένη στέκεται στα αριστερά, υψώνοντας το
χέρι της σε μια χειρονομία αποχαιρετισμού.
Μπροστά της επιβιβάζεται στο άρμα ο
Πολυδεύκης. Ο Κάστωρ διακρίνεται με το μακρύ
άσπρο χιτώνα. Δύο νέοι κρατούν τα άλογα.
Μελανόμορφος αττικός αμφορέας, 540 – 530 π.Χ.
Museum of Fine Arts, Boston.

37. Η Ελένη στη νεοελληνική ποίηση.
“Ελένη”
Χαρακτικό, 1970
Βάσω Κατράκη.

38. Τ’ αηδόνια να σωπάσουνε.
Λίγη ησυχία να γένει,
να τραγουδήσ’ η Ελένη
με τη γλυκειά φωνή.
Τ’ αηδόνια να σωπάσουνε·
να μη φυσάει τ’ αέρι,
ένα αγγελούδι ταίρι
τς Ελένης να φανεί.
Να έλθει από την Παράδεισο
σ’ εμάς εν’ αγγελούδι
να πει αν εκεί τραγούδι
άκουσε πλειό γλυκό.
Να πει αν εις την Παράδεισο
είναι κι’ εκεί μια Ελένη,
να τραγουδά, να ευφραίνει
τον άπειρο ουρανό.
«Η έμπνευση»
Guillaume Seignac (1870-1924)
ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ
Ανθολογία Ποιήσεως,
Μ. Περάνθη
Α΄ Τόμος

39. Είμ’ η Ελένη· από του Ήλιου
την πηγή χυμένη εγώ,
το χρυσόνειρο είμαι του Ήλιου
και στον Ήλιο, εκεί γυρνώ·
γύρω μου, όχι· σε είδωλό μου
θεόπλαστο ολοζωντανό
θεοί και ήρωες γύρω αψήφησαν
πόλεμο και χαλασμό.
Όχι εμένα! Τον υπέρκαλο
νυχτανεβασμένο ίσκιο μου
σε γη και ώρα στοιχειωμένη
πήρε ταίρι ο γόης Κιμμέριος·
είμ’ η ανέγγιχτη κ’ η αχάλαστη,
κ’ η άφταστη. Και είμ’ η Ελένη.
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
«Η ασάλευτη ζωή», 1907
Άπαντα, Τόμος 3,
Εκδ. Γκοβόστης, Αθήνα, 1960 «Ελένη της Τροίας»
Dante Gabriel Rossetti, 1863
Kunsthalle Hamburger, Germany.

40. «Ελένη, ορθή φτερούγα στον αγέρα,
φλογάτη στα μαλλιά της ζωής μαντίλα,
σκισμένη της αγάπης μπαντιγέρα,
άγρια ελπίδα του ανέλπιδου
πολέμου…»
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
Τερτσίνες
«Ελένη της Tροίας» 1867
Antony Frederick Augustus Sandys,
Walker Art Gallery,
Liverpool, England.

41. «Κι αν ήταν άδειος ίσκιος πλανερός, ας είναι βλογημένος·
γι’ αυτόν τον ίσκιο εμείς παλέψαμε και πλάτυνεν ο νους μας,
γερέψαν τα κορμιά, γυρίσαμε στην ποθητή πατρίδα
κι ήταν γιομάτα περιπλάνησες τα φρένα μας κι αντρεία
και τα καράβια μας ξεχείλιζαν ασήκωτα λεβέτια,
χρυσά σκουτιά κι ανατολίτισσες πολύ γλυκές γυναίκες.
Η γης όλη μου φαίνεται, ασκητή, σα νιολουσμένη Ελένη,
πέπλα φοράει με ξόμπλια θάλασσες και ξενιτιές και κάστρα ...»
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ,
Οδύσσεια, ραψωδία Ω, στίχοι 966-973
γ΄έκδοση, εκδ. Δωρικός.
Ελένη
του Antonio Canova

42. Ακέρια μες στα στήθη μας μαζώχτηκε η πατρίδα·
κι έργο της, λόγος, όνειρο βαθειά τους αντηχεί,
σαν από δόρυ ορμητικό, βογκώντας μιαν ασπίδα
που πίσωθέ της άγρυπνη παραφυλάει ψυχή!
ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ
Λυρικός Βίος, τόμος Γ΄,
Αθήνα, 1947
«Η Ελένη της Τροίας»
Simeon Solomon, 1894
Beinecke Library, Yale University, USA.

43. Γ. Σεφέρης «Ελένη»
ΤΕΥΚΡΟΣ :... ες γην εναλίαν Κύπρον
ου μ' εθέσπισεν
οικείν Απόλλων, όνομα νησιωτικόν
Σαλαμίνα θέμενον της εκεί χάριν πάτρας.
..............................................................
ΕΛΕΝΗ: Ουκ ήλθον ες γην Τρωάδ' ,
αλλ' είδωλον ήν.
.............................................................
ΑΓΓΕΛΟΣ: Τι φής;
Νεφέλης άρ' άλλως είχομεν πόνους
πέρι;
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, ΕΛΕΝΗ

44. "Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες''.
Αηδόνι ντροπαλό, μες στον ανασασμό των φύλλων,
συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους
στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές
αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν.
Τυφλή φωνή, που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη
βήματα και χειρονομίες. δε θα τολμούσα να πω φιλήματα.
και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας.
"Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες".
Ποιες είναι οι Πλάτρες; Ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί;
Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα:
καινούργιους τόπους, καινούργιες τρέλες των ανθρώπων
ή των θεών.
η μοίρα μου που κυματίζει
ανάμεσα στο στερνό σπαθί ενός Αίαντα
και μιαν άλλη Σαλαμίνα
μ' έφερε εδώ σ' αυτό το γυρογιάλι.
Το φεγγάρι
βγήκε απ' το πέλαγο σαν Αφροδίτη.
σκέπασε τ' άστρα του Τοξότη, τώρα πάει να 'βρει
την καρδιά του Σκορπιού, κι όλα τ' αλλάζει.
Πού είναι η αλήθεια;
Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης.
το ριζικό μου, ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.

45. Αηδόνι ποιητάρη,
σαν και μια τέτοια νύχτα στ' ακροθαλάσσι του Πρωτέα
σ' άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο,
κι ανάμεσό τους-ποιος θα το 'λεγε-η Ελένη!
Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.
Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου. την άγγιξα, μου μίλησε:
"Δεν είν' αλήθεια, δεν είν' αλήθεια" φώναζε.
"Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.
Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία".
Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.
Τόσα κορμιά ριγμένα
στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης.
τόσες ψυχές
δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.
Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη
μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.
Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό
το ανάστημα
ίσκιοι και χαμόγελα παντού
στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα.
ζωντανό δέρμα, και τα μάτια
με τα μεγάλα βλέφαρα,
ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.
Και στην Τροία;
Τίποτε στην Τροία-ένα είδωλο.
Έτσι το θέλαν οι θεοί.
Κι ο Πάρης, μ' έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα
ατόφιο.
κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια.

46. Κι ο αδερφός μου;
Αηδόνι αηδόνι αηδόνι,
τ' είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ' ανάμεσό τους;
"Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις
Πλάτρες".
Δακρυσμένο πουλί,
στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη
που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα,
άραξα μοναχός μ' αυτό το παραμύθι,
αν είναι αλήθεια πως αυτό είναι παραμύθι,
αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι δε θα ξαναπιάσουν
τον παλιό δόλο των θεών.
αν είναι αλήθεια
πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,
ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη
ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος που ωστόσο
είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,
δεν το 'χει μες στη μοίρα του ν' ακούσει
μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε
πως τόσος πόνος τόση ζωή
πήγαν στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ, "Ελένη"
Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1985

47. Πίνακες:
«Η Ελένη στα τείχη της Τροίας»
Gustave Moreau, 1826 - 1898
Musée National Gustave Moreau, Paris.

48. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
«Ελένη»
Προσανατολισμοί (1940)
εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1998
Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι
Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές
Όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα!
Κατά που θ' απλώσουμε τα χέρια μας τώρα που δε μας λογαριάζει πια
ο καιρός
Κατά που θ' αφήσουμε τα μάτια μας τώρα που οι μακρινές γραμμές
ναυάγησαν στα σύννεφα
Τώρα που κλείσανε τα βλέφαρά σου απάνω στα τοπία μας
Κι είμαστε - σαν να πέρασε μέσα μας η ομίχλη -
Μόνοι ολομόναχοι τριγυρισμένοι απ' τις νεκρές εικόνες σου...
Κι αν δεν είναι το χέρι σου στο χέρι μας
Κι αν δεν είναι το αίμα μας στις φλέβες των ονείρων σου
Το φως στον άσπιλο ουρανό
Κι η μουσική αθέατη μέσα μας ω! μελαγχολική
Διαβάτισσα όσων μας κρατάν στον κόσμο ακόμα
Είναι ο υγρός αέρας η ώρα του φθινοπώρου ο χωρισμός
Το πικρό στήριγμα του αγκώνα στην ανάμνηση
Που βγαίνει όταν η νύχτα πάει να μας χωρίσει από το φως
Πίσω από το τετράγωνο παράθυρο που βλέπει προς τη θλίψη
Που δε βλέπει τίποτε
Γιατί έγινε κιόλας μουσική αθέατη φλόγα στο τζάκι χτύπημα
του μεγάλου ρολογιού στον τοίχο
Γιατί έγινε κιόλας
Ποίημα στίχος μ' άλλον στίχο αχός παράλληλος με τη βροχή δάκρυα
και λόγια
Λόγια όχι σαν τ' αλλά μα κι αυτά μ' ένα μοναδικό τους προορισμόν:
Εσένα!

49. Ωραία εσύ η ανίδωτη
μέσα στον ουρανό του ποιήματος
καυτερή θρησκεία γυναίκα αγέρινη
ντυμένη χαραυγές ένα άστρο σύμβολο
με τ΄ όνομά σου δένοντας των εποχών τις γέφυρες.
Ωραία εσύ
νυχτερινή του απείρου εξαίσιο του θανάτου λάφυρο
από τη σκόνη του θανάτου αναγεννώμενη.
Σ΄ αναγνωρίζω, Ελένη μου, μέσα στους μαύρους έρωτες
που κάψανε μ΄ οράματα τα χρόνια μου. Ω, ποτέ
ποτέ μη φύγεις για τους τόπους του χαμού
στις χώρες τις απάνθρωπες μη σπαταλήσεις
τούτη τη σάρκα σου από σμάλτο κι από κρύσταλλο.
Σε περιμένω.
Κοίταξε, σούφερα καπνούς κι' αρώματα από τα βουνά,
πετράδια από τη θάλασσα,
ήλιους και φύλλα σούφερα, κατηφοριές κι' ανέμους
καλάμια από τις ποταμιές, βράχια και πέτρες κι' όνειρα
και καταχνιές κι' αφρούς, για σένα προσφορά…
Τάχα θαρθείς;
Μια νύχτα Ελένη τάχα θα σε συναντήσω,
όταν ο χρόνος θάναι ακίνητος από τα θαύματα,
στεφανωμένη υποταγή κι' ανάσταση τρεμάμενη ;…
τάχα θα σμίξουμε άλλη μια φορά,
μια νύχτα που η σιωπή θάναι μια απέραντη σιωπή,
εγώ γεμάτος διάστημα,
εσύ γεμάτη μ' άστρα,
πάντα άφθαρτη, παρθένα ανέγγιχτη,
μεταρσιωμένη;
ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ,
“Ελένη” (1957)
Συλλογή Ι., 1951-1964,
εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1990

50. Τώρα ξεχνώ τα πιο γνωστά μου ονόματα ή τα συγχέω μεταξύ
τους -Πάρις, Μενέλαος, Αχιλλέας, Πρωτέας, Θεοκλύμενος,
Τεύκρος,
Κάστωρ και Πολυδεύκης - οι αδελφοί μου, ηθικολόγοι· αυτοί,
νομίζω,
έγιναν άστρα - έτσι λένε - οδηγοί καραβιών·
- Θησέας, Πειρίθους,
Ανδρομάχη, Κασσάνδρα, Αγαμέμνων, - ήχοι, μόνον ήχοι
χωρίς παράσταση, χωρίς το είδωλό τους γραμμένο σ’ ένα τζάμι,
σ’ έναν μετάλλινο καθρέπτη ή στα ρηχά, στ’ ακρογιάλι, όπως
τότε
μιαν ήσυχη μέρα με λιακάδα, με πολλά κατάρτια, όταν η μάχη
είχε κοπάσει, και το τρίξιμο των βρεγμένων σκοινιών στις
τροχαλίες
κρατούσε τον κόσμο ψηλά, σαν τον κόμπο ενός λυγμού
σταματημένον
μέσα σ’ ένα κρυστάλλινο λαρύγγι – κ’ έβλεπες τον κόμπο να
σπιθίζει,
να τρέμει
χωρίς να γίνεται κραυγή, και ξαφνικά όλο το τοπίο με τα
καράβια,
τους ναύτες και τ’ αμάξια, βούλιαζε μέσα στο φως και στην
ανωνυμία...
Γιάννη Ρίτσου “Ελένη”
«Πορτραίτο μίας γυναίκας»
1936
Pablo Picasso.

51. ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, «Ελένη»
Τέταρτη Διάσταση ,
εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1974
εγώ, ψηλά, στα τείχη, πάνω απ’ τα κεφάλια των θνητών, αέρινη, σάρκινη,
χωρίς ν’ ανήκω σε κανένα, χωρίς νάχω κανενός την ανάγκη,
σα νάμουν (ανεξάρτητη εγώ) ολόκληρος ο έρωτας, – ελεύθερη
από το φόβο του θανάτου και του χρόνου, μ’ ένα άσπρο λουλούδι στα μαλλιά μου,
μ’ ένα λουλούδι ανάμεσα στα στήθη μου, κ’ ένα άλλο στα χείλη να μου κρύβει
το χαμόγελο της ελευθερίας.
Μπορούσαν κι από τις δυο πλευρές να με τοξεύσουν.
Έδινα στόχο
βαδίζοντας αργά πάνω στα τείχη, σχεδιασμένη ακέρια
στον χρυσοπόρφυρο ουρανό της εσπέρας.
Κρατούσα τα μάτια κλεισμένα
για να ευκολύνω μια εχθρική χειρονομία τους – γνωρίζοντας στο βάθος
ότι κανείς δεν θα τολμούσε. Τα χέρια τους τρέμαν απ’ το θάμβος
της ομορφιάς και της αθανασίας μου –
(ίσως τώρα μπορώ να προσθέσω:
δεν τον φοβόμουν το θάνατο, γιατί τον ένιωθα πολύ μακριά μου).
Τότε
πέταξα απ’ τα μαλλιά μου κι απ’ τα στήθη μου τα δυο λουλούδια˙ – το τρίτο
το κρατούσα στο στόμα μου˙ – τα πέταξα απ’ τις δυο πλευρές του τείχους
με μια κίνηση ολότελα ανεξίθρησκη…
Δεν είδα
τίποτ’ άλλο μετά, – μονάχα πλάτες σκυμμένες, σάμπως όλοι νάταν γονατιστοί στη γης,
όπου στέγνωνε το αίμα απ’ τον ήλιο˙ – ίσως κιόλας
να ποδοπάτησαν εκείνα τα λουλούδια.
Δεν είδα.
Είχα κινήσει τα χέρια,
είχα υψωθεί στα νύχια των ποδιών, κι αναλήφθηκα
αφήνοντας να πέσει απ’ τα χείλη μου και το τρίτο λουλούδι.
Αυτό μου μένει ακόμη — κάτι σαν ανταμοιβή, σαν απόμακρη δικαίωση!...

52. «Η Ελένη στα τείχη της Τροίας»
Frederic Leighton, 1865
The Maas Gallery, London.
Η Μαρία Νεφέλη λέει:
...Όσο υπάρχουν Αχαιοί θα υπάρχει μία ωραία
Ελένη.
Κι ας είναι αλλού το χέρι και αλλού ο λαιμός.
Κάθε καιρός κι ο Τρωικός του Πόλεμος.
Και ο Αντιφωνητής:
Κάθε καιρός κι η Ελένη του.
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
«Μαρία Νεφέλη»
εκδ. Ίκαρος, 1999.

53. Η Ελένη στη ζωγραφική.
Η μορφή της Ελένης ενέπνευσε και συνεχίζει να εμπνέει
τους ζωγράφους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

54. «Ο Έρωτας δείχνει την Ελένη
στον Πάρη»
Νωπογραφία από την Πομπηία,
του 1ου αιώνα μ. Χ.
National Archaeological
Museum,
Naples, Italy.

55. Η αρπαγή της Ελένης
“Recueil des histories de
Troyes”
Χειρόγραφο του Raoul
Lefevre
Flandre, 1495.

56. «Η κρίση του Πάρη».
Εικονίζονται η Αφροδίτη, η
Ήρα και η Αθηνά. Ο Πάρης
κάθεται στη βάση ενός λόφου
στα δεξιά. Κρατά ένα ραβδί στο
χέρι του και προσφέρει στην
Αφροδίτη το μήλο.
Πιάτο από πορσελάνη,
1531 περίπου.
Francesco Xanto Avelli
The Fitzwilliam Museum,
University of Cambridge,
England.

57. «Η αρπαγή της Ελένης»
Πορσελάνινο πιάτο, 1534
Francesco Xanto Avelli
J. Paul Getty Museum,
Los Angeles.

58. «Η αρπαγή της Ελένης»
Πορσελάνινο πιάτο από την Ιταλία.
1540 – 1545 περ.
Musée d’ Ecouen, France.

59. «Η αρπαγή της Ελένης»
Zanobi Strozzi, 1450
The National Gallery,
London.

60. «Η κρίση του Πάρη», 1485
Sandro Botticelli
Fondazione Giorgio Cini, Venice, Italy.

61. «Η αρπαγή της Ελένης της Τροίας», Cesare Dandini (1596-1657)

62. «Η αρπαγή της
Ελένης»
Guido Reni ,
1626 – 1629
Musée du Louvre,
Paris.

63. «Η αρπαγή της Ελένης»
Giovanni Francesco Romanelli
1630 - 1632
Pinacoteca Capitolina
Musei Capitolini, Rome.

64. «Η αρπαγή της Ελένης», 1680 – 1683
Luca Giordano
Musée des Beaux – Arts, Caen, France.

65. «Η Αφροδίτη δίνει την Ελένη στον Πάρη»
Benjamin West, 1776
National Museum of American Art,
Smithsonian Institusion,
Washington D.C.

66. «Η αρπαγή της Ελένης»
Gavin Hamilton, 1784
Museo di Roma, Rome.

67. «Ελένη και Πάρις»
1787 – 1794
Felice Giani
Τοιχογραφία,
Palazzo Altieri, Rome.

68. «Ελένη και Πάρις»
Jacques-Louis David, 1788
Musée du Louvre, Paris.

69. «Η Αφροδίτη προτρέπει την Ελένη να
ερωτευθεί τον Πάρη»
Angelica Kauffmann, 1790
Hermitage Museum,
St. Petersburg, Russia.

70. «Η Ελένη αναγνωρίζει τον Τηλέμαχο», Jean-Jacques Lagrenee, 1795,
Hermitage Museum, St. Petersburg, Russia.

71. «Η συμφιλίωση της Ελένης
και του Πάρη, μετά την ήττα
του Μενέλαου», 1805
Richard Westall
Tate Britain Gallery, London.

72. «Η ανάκτηση της Ελένης από το
Μενέλαο»
Tischbein Johann Heinrich
Wilhelm, 1816
Ostholstein-Museum Eutin,
Eutin, Germany.

73. «Η Ελένη στα τείχη της Τροίας»
Gustave Moreau, 1880
Musée National
Gustave Moreau,
Paris.

74. «Η Ελένη στις Σκαιές Πύλες» Gustave Moreau, 1880
Musée National Gustave Moreau, Paris.

75. «Ελένη»
Sir Edward Poynter, 1881
Art Gallery of New South Wales,
Sydney, Australia.

76. «Τα δάκρυα της Ελένης»
(Η Ελένη κλαίει, ενώ η Τροία
καίγεται),
Edward Burne-Jones, 1882-1898
British Museum, London.

77. «Η Ελένη στα τείχη της
Τροίας»
1885
Gustave Moreau,
Musée du Louvre,
Paris.

78. «Ελένη της Τροίας»
Gaston Bussière, 1895
Musée des Ursulines,
Macon, France.

79. «Η δόξα της Ελένης»
Gustave Moreau,
1896 – 1897
Musée National Gustave
Moreau,
Paris.

80. «Ελένη της Τροίας»
Evelyn De Morgan, 1898
De Morgan Centre, London.

81. «Η κρίση του Πάρη», 1902
Paul Gauguin
National Gallery in Prague, Czech Republic.

82. «Η αποθέωση της Ελένης» Frantisek Kupka, 1906.
(Ο Φράντισεκ Κούπκα ήταν Τσέχος ζωγράφος, από τους πρωτεργάτες της αφηρημένης τέχνης στην
Ευρώπη, τον 20ο αιώνα.)

83. «Το τραγούδι του Έρωτα»
1914
Giorgio de Chirico
Museum of Modern Art,
New York.

84. «Οι ερωτευμένοι»
1923
Pablo Picasso
National Gallery of Art,
Washington DC.

85. «Οι Διόσκουροι και άλογα δίπλα στη θάλασσα», 1928
Giorgio De Chirico
Museo d'Arte Contemporanea di Lissone, Italy.

86. «Οι Διόσκουροι»
1974
Giorgio de Chirico
Casa Museo di Giorgio de
Chirico,
Rome.

87. «Η Ελένη της Τροίας,
σαν άγγελος»
Χρωμολιθογραφία,
1977
Salvador Dali.

88. «Ελένη της Τροίας»
Erté (Romain de Tirtoff)
1985
Chromocomp.ink,
New York.

89. «Ελένη της Τροίας»
Howard David Johnson,
2005.
www.howarddavidjohnson.com

90. Η Ελένη στη μουσική και τον
κινηματογράφο.

92. Ο Τρωϊκός πόλεμος (Helen of Troy)
1956
Η πρώτη μεταφορά στην οθόνη του έπους του
Τρωϊκού πολέμου, δοσμένη από την μεριά της
Τροίας.
Ελένη: Rossana Podestà, Πάρης: Jacques Sernas
Σκηνοθέτης: Robert Wise

93. «Η αρπαγή της Ελένης»
Σκίτσα του G. Doutsiopoulos

94. «Ελένη της Τροίας»
Damaride Marangile
2010

95. Σκηνές από την ταινία «TROY»
2004
Η «Τροία» είναι επική πολεμική ταινία. Το
σενάριο γράφτηκε από τον David Benioff και
βασίζεται στην Ιλιάδα του Ομήρου. Η
σκηνοθεσία ήταν του Wolfgang Petersen.
Διαθέτει ένα σύνολο ηθοποιών στο οποίο
περιλαμβάνεται ο Brad Pitt, ο Eric Bana, ο
Orlando Bloom και η Diane Kruger.
Ήταν υποψήφια για το Όσκαρ Κοστουμιών.

97. 1. www.greek-language.gr Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα
2. users.sch.gr/Ellinikos Politismos/Yliko
3. Metropolitan Museum of Art, New York.
4. Museum of Modern Art, New York.
5. J. Paul Getty Museum, Los Angeles.
6. Toledo Museum of Art, Ohio, USA.
7. Museum of Fine Arts, Boston, USA.
8. Musée du Louvre, Paris.
9. Musée National Gustave Moreau, Paris .
10. Musei Capitolini, Rome.
11. Museo di Roma, Rome.
12. Musei Vaticani, Rome.
13. Museo Nazionale Archeologico, Jatta, Italy.
14. Museo Archeologico Nazionale di Napoli, Italy.
15. British Museum, London.
16. Victoria and Albert Museum, London.
17. De Morgan Centre, London
18. Fitzwilliam Museum, University of Cambridge, England.
19. Hermitage Museum, St. Petersburg, Russia.
20. http://vellocinodeoro.hypotheses.org
Helena de Troya en la historia de la pintura
Helena de Troya en la cerámica griega
Οι εικόνες προέρχονται από:

98. 21. www.perseus.tufts.edu Art & Archaeology Artifact Browser
22. commons.wikimedia.org
HELEN, PARIS, HISTORY PAINTINGS
22. www.wikipaintings.org
23. www.artrenewal.org
24. www.the-athenaeum.org
25. www.artcyclopedia.com
26. anaghrapho.blogspot.co.uk
27. homouniversalisgr.blogspot.gr
«Η Κρίση του Πάρη»
Angelica Kauffman, 1781
Museo d’ Arte de Ponce,
Puerto Rico.

99. 1. www.greek-language.gr
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
2. «Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο»
Horst – Dieter Blume Εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1999
3. «Η Νεοτερικότητα του Ευριπίδη»
Jacqueline De Romilly
Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1997
4. « Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράμα»
Χριστόπουλος Μενέλαος
Εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2007
5. «Αρχαϊκός Λυρισμός» Α. Δ. Σκιαδάς
Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1999
6. «Ο μύθος της ωραίας Ελένης στη νεοελληνική ποίηση.
Από τον Παλαμά έως τον Ρίτσο» Λάμπρος Βαρελάς
«Πρακτικά Η΄ Επιστημονικής Συνάντησης»,
Εκδ. Ερμής , Αθήνα, 2001
7. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Τρωικός Πόλεμος (ΤΟΜΟΣ 5)
Εκδοτική Αθηνών, 1986
8. «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας»
Albin Lesky Εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1981
9. «Το παιχνίδι του διπλού στην Ελένη του Ευριπίδη»
Χάιδω Μπούσιου
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ τχ. 113
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
10. el.wikipedia.org
«ΕΛΕΝΗ», «ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ»,
«ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ»
11. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «Ελένη»
Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος
Δραματική Ποίηση, Γ’ Γυμνασίου
12. ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
«Η ασάλευτη ζωή» (1907), Άπαντα, Τόμος 3,
Εκδ. Γκοβόστης, Αθήνα, 1960
13. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ, «Ελένη»
Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1985
14. ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, «Ελένη»
Τέταρτη Διάσταση ,
Εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1974
15. ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ,
«Ελένη» (1957) Συλλογή Ι., 1951-1964,
Εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1990
16. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
«Ελένη» Προσανατολισμοί (1940)
Εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1998
«Μαρία Νεφέλη» Εκδ. Ίκαρος, 1999
17. «Η Ελληνική Ποίηση» (Ανθολογία –
Γραμματολογία)
Εκδ. Σοκόλη, Αθήνα, 1990

100. Ακούγονται,
κατά
σειράν, τα
τραγούδια:
«Για μιαν Ελένη»
Μουσική-Τραγούδι : Χρήστος Λεοντής, Στίχοι : Θεόφιλος Βερύκιος,
Δίσκος : Πυγολαμπίδες (1994)
«Ελένη» Από τον κύκλο τραγουδιών «Αργοναύτες»
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος Τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς
Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης Απαγγελία: Αλέξης Κωστάλας
Από τη Συναυλία με έργα του Ηλία Ανδριόπουλου στην Αρχαία Ολυμπία,
25/7/2008
Προβλήθηκε από την ΕΤ1 στις "Μεγάλες Παραστάσεις" με τον Αλέξη
Κωστάλα.
«Ελένη»
Μονόλογος από την ποιητική συλλογή «Τέταρτη Διάσταση» του Γιάννη
Ρίτσου. Η ηχογράφηση είναι από παράσταση που πραγματοποιήθηκε στο
θέατρο Βράχων "Μελίνα Μερκούρη" τον Ιούνιο του 2009 από το Θέατρο
ΕΠΟΧΗ. Σκηνοθετεί και ερμηνεύει ο Βασίλης Παπαβασιλείου . Η
παράσταση τιμήθηκε από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών
Κριτικών με το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας «Κάρολος Κουν».
«Για την Ελένη»
Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Στέλιος Μαρκετάκης (1978)
Ερμηνεία στο βίντεο : Μαρία Δημητριάδη
«Ελένη»
Στίχοι - Μουσική : Γιώργος Σταυριανός
Ερμηνεία : Γιώργος Νταλάρας
Δίσκος : Ώρες μου χρωματιστές (2005)
«Remember Me» με τον τον Josh Groban.
Το επίσημο μουσικό βίντεο από το soundtrack της ταινίας «Τροία» (2004).

101. 1.www.greek-language.gr Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα
2.users.sch.gr/Ellinikos Politismos/Yliko
3.http://vellocinodeoro.hypotheses.org
Helena de Troya en la historia de la pintura
Helena de Troya en la cerámica griega
4.www.perseus.tufts.edu
Art & Archaeology Artifact Browser
5.commons.wikimedia.org
HELEN, PARIS, HISTORY PAINTINGS
6.www.wikipaintings.org
7.www.artrenewal.org
8.www.the-athenaeum.org
9.www.artcyclopedia.com
10.anaghrapho.blogspot.co.uk
11.homouniversalisgr.blogspot.gr
12.Sites ελληνικών και ξένων μουσείων.
Οι εικόνες προέρχονται από:
«Ελένη της Τροίας»
Gaston Bussière, 1895
Musée des Ursulines,
Macon, France.

102. 1. www.greek-language.gr
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
2. Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες
Τίτλος: «Η Ωραία Ελένη εμπνέει τους ποιητές»
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Θεσσαλονίκη 2013
3. «Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο»
Horst – Dieter Blume Εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1999
4. «Η Νεοτερικότητα του Ευριπίδη»
Jacqueline De Romilly
Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1997
5. « Όψεις της Ελένης στο έπος και στο δράμα»
Χριστόπουλος Μενέλαος
Εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2007
6. «Αρχαϊκός Λυρισμός» Α. Δ. Σκιαδάς
Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1999
7. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Τρωικός Πόλεμος (ΤΟΜΟΣ 5)
Εκδοτική Αθηνών, 1986
8. «Το παιχνίδι του διπλού στην Ελένη του Ευριπίδη»
Χάιδω Μπούσιου
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ τχ. 113
9. «Η Ελληνική Ποίηση» (Ανθολογία –Γραμματολογία)
Εκδ. Σοκόλη, Αθήνα, 1990
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
10. el.wikipedia.org
«ΕΛΕΝΗ», «ΤΡΩΙΚΟΣ
ΠΟΛΕΜΟΣ», «ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ»
11. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, «Ελένη»
Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος
Δραματική Ποίηση, Γ’ Γυμνασίου
12. ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
«Η ασάλευτη ζωή» (1907),
Άπαντα, Τόμος 3,
Εκδ. Γκοβόστης, Αθήνα, 1960
13. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ, «Ελένη»
Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1985
14. ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, «Ελένη»
Τέταρτη Διάσταση ,
Εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1974
15. ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ,
«Ελένη» (1957)
Συλλογή Ι., 1951-1964,
Εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1990
16. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
«Ελένη» Προσανατολισμοί (1940)
Εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1998
«Μαρία Νεφέλη» Εκδ. Ίκαρος, 1999

103. Ακούγονται
τα
τραγούδια:
«Ελένη» Από τον κύκλο τραγουδιών «Αργοναύτες»
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος Τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς
Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης Απαγγελία: Αλέξης Κωστάλας
Από τη Συναυλία με έργα του Ηλία Ανδριόπουλου στην Αρχαία
Ολυμπία, 25/7/2008
Προβλήθηκε από την ΕΤ1 στις "Μεγάλες Παραστάσεις" με τον Αλέξη
Κωστάλα.
«Ελένη»
Μονόλογος από την ποιητική συλλογή «Τέταρτη Διάσταση» του
Γιάννη Ρίτσου. Η ηχογράφηση είναι από παράσταση που
πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Βράχων "Μελίνα Μερκούρη" τον
Ιούνιο του 2009 από το Θέατρο ΕΠΟΧΗ. Σκηνοθετεί και ερμηνεύει ο
Βασίλης Παπαβασιλείου . Η παράσταση τιμήθηκε από την Ένωση
Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών με το βραβείο
καλύτερης ανδρικής ερμηνείας «Κάρολος Κουν».
«Για την Ελένη»
Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Στέλιος Μαρκετάκης (1978)
Ερμηνεία στο βίντεο : Μαρία Δημητριάδη
«Για μιαν Ελένη»
Μουσική-Τραγούδι : Χρήστος Λεοντής, Στίχοι : Θεόφιλος Βερύκιος,
Δίσκος : Πυγολαμπίδες (1994)

104. Ωραία εσύ η ανίδωτη
μέσα στον ουρανό του ποιήματος
καυτερή θρησκεία γυναίκα αγέρινη
ντυμένη χαραυγές ένα άστρο σύμβολο
με τ΄ όνομά σου δένοντας των εποχών τις γέφυρες.
Ωραία εσύ
νυχτερινή του απείρου εξαίσιο του θανάτου λάφυρο
από τη σκόνη του θανάτου αναγεννώμενη.
Σ΄ αναγνωρίζω, Ελένη μου, μέσα στους μαύρους έρωτες
που κάψανε μ΄ οράματα τα χρόνια μου. Ω, ποτέ
ποτέ μη φύγεις για τους τόπους του χαμού…
Σε περιμένω.
Κοίταξε, σούφερα καπνούς κι' αρώματα από τα βουνά,
πετράδια από τη θάλασσα,
ήλιους και φύλλα σούφερα, κατηφοριές κι' ανέμους
καλάμια από τις ποταμιές, βράχια και πέτρες κι' όνειρα
και καταχνιές κι' αφρούς, για σένα προσφορά…
Τάχα θαρθείς;
Μια νύχτα Ελένη τάχα θα σε συναντήσω,
όταν ο χρόνος θάναι ακίνητος από τα θαύματα,
στεφανωμένη υποταγή κι' ανάσταση τρεμάμενη ;…
τάχα θα σμίξουμε άλλη μια φορά,
μια νύχτα που η σιωπή θάναι μια απέραντη σιωπή,
εγώ γεμάτος διάστημα,
εσύ γεμάτη μ' άστρα,
πάντα άφθαρτη, παρθένα ανέγγιχτη,
μεταρσιωμένη;
ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ,
“Ελένη” (1957)
Συλλογή Ι., 1951-1964,
εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1990