Βυζαντιο ιατρικη περιθαλψη και θανατος

1. ΒΥΖΑΝΤΙΟ
ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ
ΜΑΘΗΤΕΣ:Νίνε Ελένη
Φλαμουρίδου Άννα
Χατζηηλία Μαρία
Χατζηκατσουπης Αλέξανδρος
Χασμιρίδου Σμαρώ
Σχολικό Έτος 2013-2014
Εργασία στο μάθημα της Ιστορίας

2. Η βυζαντινή ιατρική
στηρίχθηκε στην αρχαία
ελληνική και ελληνορωμαϊκή
παράδοση. Μετά την
κατάκτηση της
Αιγύπτου από τους Άραβες, το
κέντρο βάρους της ιατρικής
σκέψης και παιδείας
μετατοπίστηκε από την
Αλεξάνδρεια προς την
Κωνσταντινούπολη. Άνδρες
και γυναίκες στο Βυζάντιο
είχαν τη δυνατότητα να
ασκήσουν
το ιατρικό επάγγελμα. Η
νομοθεσία της εποχής ορίζει
περιπτώσεις ποινικής ευθύνης
των ιατρών χωρίς να κάνει
διάκριση φύλου.

3. Οι γυναίκες επαγγελματίες ιατροί, μαίες και ιατρομαίες ασχολούνταν συνήθως με
τη γυναικολογία και τη μαιευτική. Ιατροί, όπως ο Oρειβάσιος και ο Παύλος από
την Αίγινα ανέπτυξαν θεραπευτικές μεθόδους και συνέγραψαν συγγράμματα που
επηρέασαν σημαντικά την άσκηση της ιατρικής. O Oρειβάσιος σπούδασε ιατρική
στην Αλεξάνδρεια και έγραψε τα έργα: Iατρικαί συναγωγαί και Eυπόριστα. O
Oρειβάσιος προειδοποίησε τους συγχρόνους του
για την αγυρτεία και για τα διαδεδομένα μαγικά θεραπευτικά μέσα. O Aέτιος ο
Aμιδηνός φοίτησε –όπως και ο Oρειβάσιος– στην ιατρική σχολή της
Αλεξάνδρειας. Έγραψε 16 ιατρικά συγγράμματα, από τα οποία το βιβλίο του για
την οφθαλμολογία θεωρείται ως το καλύτερο έργο του είδους που διασώθηκε από
την Aρχαιότητα.
H βαθμιαία εξέλιξη και βελτίωση των βυζαντινών νοσοκομείων συνδέεται άμεσα με την
πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Στα κείμενα του τέλους του 4ου αιώνα εμφανίζονται πληρο-
φορίες για τα ειδικά μέτρα που έπαιρναν τα ιδρύματα της Εκκλησίας για τους ασθενείς. Σε
μια επιστολή του προς τον κυβερνήτη της περιοχής του, ο Mέγας Bασίλειος, επίσκοπος
Kαισαρείας τότε, αναφέρει ότι για τις ανάγκες των φτωχών ασθενών που περιέθαλπε στη
Bασιλειάδα είχε προσλάβει νοσοκόμους και ιατρούς. Στα τέλη του 4ου αιώνα ο Iωάννης ο
Xρυσόστομος ίδρυσε παρόμοιους ξενώνες στην Kωνσταντινούπολη, για τη λειτουργία των
οποίων προσέλαβε δύοκληρικούς ως διευθυντές, ιατρούς, μαγείρους και υπηρέτες.

4. Στους «ξενώνες» του 7ου αιώνα υπάρχουν
χειρούργοι, οφθαλμίατροι, γενικοί ιατροί
και νοσοκόμοι. Οι «αρχίατροι»
επιβλέπουν τη θεραπεία των
νοσηλευομένων, βοηθούμενοι από τους
«υπουργούς» και τους υπηρέτες. Οι
διευθυντές των ξενώνων της εποχής ήταν
μέλη του κλήρου, διάκονοι ή ιερείς, που
οι πηγές τούς αποκαλούν «ξενοδόχους».
Σε σύγκριση με τους ξενώνες του 4ου και
5ου αιώνα, οι υπηρεσίες που προσφέρουν
οι ξενώνες του 7ου αιώνα είναι
βελτιωμένες. Kατά τη μεταβυζαντινή
περίοδο, τον 10ο και ιδιαιτέρως τον 11ο
αιώνα, έπειτα από μια περίοδο
στασιμότητας, οι ιατροί αποκτούν
κυρίαρχο ρόλο στη λειτουργία των
νοσοκομείων. Τον 12ο αιώνα φαίνεται ότι
τα νοσοκομεία ήταν πια ο κατεξοχήν
χώρος άσκησης της ιατρικής. Οι πηγές
μάς πληροφορούν ότι την εποχή αυτή
ιατροί
με το αξίωμα του ακτουάριου
υπηρετούσαν στο παλάτι. Το όνομα του
Ιωάννη Κομνηνού B’ συνδέεται με ένα
από τα πιο σημαντικά νοσηλευτικά
ιδρύματα του Βυζαντίου. Το έτος 1136 ο
αυτοκράτωρ Ιωάννης και η σύζυγός του
Ειρήνη ίδρυσαν στην Κωνσταντινούπολη
ένα μεγάλο μοναστήρι,
γνωστό με το όνομα «Παντοκράτωρ», το
οποίο περιλάμβανε ένα νοσοκομείο
καθώς και άλλα ευαγή ιδρύματα.
Μονή Παντοκράτωρ

5. Γραμματεία
Κατά την Ύστερη Αρχαιότητα, σημαντικά ονόματα της ιατρικής είναι: (α) ο
Ορειβάσιος που έγραψε τις Ιατρικές Συναγωγές, και το Ευπόριστα, στο
οποίο δίνει έναν κατάλογο με εύκολα να παρασκευαστούν φάρμακα, (β) ο
Αέτιος από την Άμιδα, που έγραψε δεκάξι ιατρικές επιστημονικές μελέτες
οργανωμένες σε τέσσερα βιβλία (Τετράβιβλος), στις οποίες αναφέρεται
στην ανατομία και τη φυσιολογία του ματιού, στα φάρμακα και την
αποτελεσματική χρήση των βοτάνων, περιγράφει αναλυτικά την ταινία
(παράσιτο) των εντέρων και ενδιαφέρεται για τα ουρολογικά προβλήματα
και την αρθρίτιδα, (γ) ο Αλέξανδρος από τις Τράλλεις που μελέτησε
ιδιαίτερα τις ιδιότητες των βοτάνων και επέκτεινε το έργο του Διοσκουρίδη,
(δ) ο Παύλος από την Αίγινα, ο οποίος κατέγραψε τις γνώσεις του στη
γυναικολογία, την τοξικολογία και τη θεραπευτική στο έργο του Επιτομής
ιατρικής βιβλία επτά, το οποίο έγινε γνωστό και στους Άραβες, (ε) ο
Θεόφιλος, γιατρός του 7ου αιώνα, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο, το Σύνταγμα
περί ούρων, στο οποίο περιγράφει τρόπους διάγνωσης ασθενειών με βάση
τη λεπτομερή ανάλυση των χαρακτηριστικών των ούρων.

6. ΟΡΕΙΒΑΣΙΟΣ
Ο Ορειβάσιος ή Οριβάσιος ήταν αρχαίος
Έλληνας ιατρός και ιατρικός συγγραφέας. Υπήρξε ο
προσωπικός ιατρός του Ρωμαίου
Αυτοκράτορα Ιουλιανού, του αποκαλούμενου και
«Παραβάτη». Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια με δάσκαλο
τον ιατρό Ζήνωνα από την Κύπρο πριν ενσωματωθεί
στην ακολουθία του Ιουλιανού. Γνωρίζουμε ότι ήταν
παρών στη στέψη του Ιουλιανού ως Αυτοκράτορα το
361 και ότι παρέμεινε στο πλευρό του μέχρι τον θάνατό
του το 363. Στη συνέχεια, ο Ορειβάσιος κατέφυγε σε
ξένες βασιλικές αυλές για ένα χρονικό διάστημα, αλλά
αργότερα ανακλήθηκε από τον Αυτοκράτορα Ουάλη.

7. ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Πολλά από τα έθιμα που υπήρχαν στη ζωή των
Βυζαντινών ακολουθούσαν τον κύκλο της ζωής, από τη γέννηση
ως τον θάνατο, και ήταν στενά συνδεδεμένα με τις θρησκευτικές
παραδόσεις.
ο θάνατος στο Βυζάντιο, όπως και στην Αρχαιότητα, δεν σήμαινε το
τέλος της ζωής· ήταν απλά η θλιβερή στιγμή της μετάβασης από
την επίγεια ζωή σε μιαν άλλη. Πολλά από τα έθιμα της τελευτής
και της ταφής στο Βυζάντιο ακολουθούνται μέχρι τις μέρες μας
στην Ορθόδοξη Ανατολή. Καλύτερος θάνατος θεωρούνταν αυτός
που συνέβαινε στο σπίτι με την οικογένεια συγκεντρωμένη γύρω
από τον ετοιμοθάνατο, να του εκφράζει την αγάπη και τη
συγγνώμη της, να ακούει τις τελευταίες του επιθυμίες και να
δέχεται τις ευχές του. Σήμερα, ανασκαφές σε βυζαντινά
κοιμητήρια αποκαλύπτουν πολλά έθιμα που σχετίζονται με την
ταφή, τον τρόπο εκφοράς του νεκρού, τα είδη τάφων, τα
αντικείμενα που συνόδευαν τους νεκρούς καθώς και τον τρόπο
ενδυμασίας και την κόσμησή τους.
Όταν ο θάνατος πλησίαζε, ο ετοιμοθάνατος συνήθως
συνέτασσε τη διαθήκη του και καλούσε ιερέα για να
εξομολογηθεί και να βαπτιστεί, σε περίπτωση που ήταν
αβάπτιστος.
Με την έλευση του θανάτου ακολουθούσε μια σειρά
τελετουργικών πράξεων, που περιλάμβανε το κλείσιμο
του στόματος και των ματιών του νεκρού, το πλύσιμο
του σώματός του με νερό και αρωματισμένο κρασί, το
τύλιγμα του σώματός του με λευκές υφασμάτινες
ταινίες (σαββάνωμα) και τέλος η τοποθέτησή του μέσα
σε φέρετρο. Φαίνεται ότι και στο Βυζάντιο,
τουλάχιστον στους πρώιμους αιώνες, τοποθετούσαν
ένα νόμισμα στο στόμα του νεκρού για να πληρωθεί το
ταξίδι στον άλλο κόσμο.
Κατά τη διάρκεια της ολονυχτίας ο θρήνος των στενών
συγγενών εκφραζόταν με πολλούς τρόπους, όπως με το
συμβολικό κόψιμο των μαλλιών τους, με ολολυγμούς,
που συχνά έφταναν στα όρια της υπερβολής, και
φυσικά με τα μοιρολόγια, με τα οποία εξαίρονταν οι
αρετές του νεκρού.
Η ταφή, που στο Βυζάντιο ήταν επιβεβλημένη, δεν
τελούνταν σε προκαθορισμένο χρόνο. Η μορφή των
τάφων, όπου κατέληγε η νεκρώσιμη πομπή, μπορούσε
να ποικίλλει από απλούς λακκοειδείς και
κιβωτιόσχημους τάφους μέχρι σαρκοφάγους, ανάλογα
με την κοινωνική θέση και την οικονομική κατάσταση
του νεκρού.
. Στο Βυζάντιο, κατά τη ρωμαϊκή συνήθεια, το βαρύ
πένθος διαρκούσε εννιά μέρες, ενώ το κανονικό
τουλάχιστον ένα χρόνο.

8. ΣΑΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ…
Συμπεραίνοντας, μπορούμε
να διακρίνουμε πολλές
ομοιότητες με την
σημερινή θρησκεία και σε
σχέση με την αρχαία
Ελλάδα στις παραδόσεις
και τα έθιμα των
Βυζαντινών. Ήταν
αφιερωμένη στην
θρησκεία τους και την
είχαν ενσωματώσει στην
ζωή τους. Έκαναν
προόδους στην εξέλιξη της
ιατρικής και πολλοί
γνωστοί γιατροί της
αρχαιότητας βοήθησαν
στην επίτευξη της εξέλιξης
αυτής.

9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/103-2.pdf
• http://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=ypomeleti&id=6&sub=612&lan
g=gr&level=1
• http://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=meleti&lang=gr&id=7&level=1
• http://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=ypomeleti&id=7&sub=101&lan
g=gr&level=1