Τα Εκφραστικά Μέσα στο ποίημα του Γ. Δροσίνη, «Θαλασσινά τραγούδια». Σενάριο Διδασκαλίας στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, Α΄ Γυμνασίου

1. Τα Εκφραστικά Μέσα στο ποίημα του Γ. Δροσίνη, «Θαλασσινά
τραγούδια». Σενάριο Διδασκαλίας στη Νεοελληνική Λογοτεχνία
Μπόκολα Γεωργία
Καθηγήτρια Φιλόλογος, 2ο
Γυμνάσιο Ξυλοκάστρου Κορινθίας
zetabokola@gmail.com
Περίληψη
Η εισαγωγή των ΤΠΕ στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων αποτελεί μια σύγχρονη πρακτική που
εντάσσεται στο πλαίσιο της ενίσχυσης του ψηφιακού και κριτικού γραμματισμού των μαθητών μας. Με αυτό το
σκεπτικό σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε το παρόν σενάριο διδασκαλίας στο πλαίσιο του μαθήματος της
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Συγκεκριμένα αφορά στο ποίημα του Γ. Δροσίνη, «Θαλασσινά τραγούδια» της Α΄
Γυμνασίου της Ενότητας: «Άνθρωπος και Φύση». Η παρούσα πρόταση διδασκαλίας, αξιοποιώντας δημιουργικά
τις νέες τεχνολογίες, επιδιώκει να κατανοήσουν οι μαθητές τη σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία, τη φύση και τον
άνθρωπο και να διακρίνουν το πρότυπο πολιτισμού που το ποίημα εκφράζει. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του
συγκεκριμένου διδακτικού σχεδιασμού μέσα από τη διαδικασία της εποικοδομητικής μάθησης και αξιοποιώντας τις
ΤΠΕ, οι μαθητές εξετάζουν πώς τα στοιχεία μορφής, όπως τα εκφραστικά μέσα, αναδεικνύουν τη σχέση
Ανθρώπου- Φύσης. Επιπλέον μέσω δραστηριοτήτων μπορούν να προβληματίζονται, να παράγουν λόγο στα πλαίσια
της δημιουργικής γραφής, να συνεργάζονται και να δημιουργούν πολυμεσικές παρουσιάσεις.
Λέξεις κλειδιά: φύση- άνθρωπος, , εκφραστικά μέσα, πολυμεσικές παρουσιάσεις.
Εισαγωγή
Όλα γύρω μας είναι φύση και η φύση, σύμφωνα με τους Αρχαίους Έλληνες, διδάσκει την
απλότητα στους ανθρώπους με την ύπαρξή της. Η φύση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη
βιολογική, ψυχική και πνευματική ζωή του ανθρώπου και είναι η βάση της ευδαιμονίας και ο αγαθός
δάσκαλός του (Αντώνιος 2001). Το παρόν σενάριο επιδιώκει, καλλιεργώντας την κριτική σκέψη και
την αυτενέργεια των μαθητών, να τους ευαισθητοποιήσει σχετικά με τη στάση που πρέπει να κρατούν
απέναντι στη φύση. Πιο συγκεκριμένα, να κατανοήσουν ότι ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο κομμάτι
της φύσης και η επαφή με τη φύση τον φέρνει σε επαφή με τον ίδιο του τον εαυτό, τις σκέψεις και τα
συναισθήματά του. Στο παρόν διδακτικό σενάριο προτιμήθηκε κυρίαρχο ρόλο να διαδραματίζει η
χρήση των νέων τεχνολογιών από τους μαθητές. Και αυτό, γιατί με την αξιοποίηση των ΤΠΕ οι
μαθητές μεταβαίνουν από την παθητική πρόσληψη έτοιμων πληροφοριών στη διερεύνηση και τη
διατύπωση προσωπικής άποψης. Παράλληλα μέσω μιας σειράς δραστηριοτήτων κατανόησης και
παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου βελτιώνουν τη γλωσσική τους ικανότητα.
Ταυτότητα
Τίτλος: Τα Εκφραστικά Μέσα στο ποίημα του Γ. Δροσίνη, «Θαλασσινά τραγούδια».
Δημιουργός: Μπόκολα Γεωργία
Διδακτικό αντικείμενο: Διαθεματικό σενάριο στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ενότητα: Ο
Άνθρωπος και η Φύση, Γεώργιος Δροσίνης «Θαλασσινά Τραγούδια», στη Γλώσσα (αφήγηση), στα
Αγγλικά, Γαλλικά, στην Πληροφορική.
Τάξη: Α΄ Γυμνασίου
Χρονική διάρκεια: 6 διδακτικές ώρες.
Προϋποθέσεις υλοποίησης:
 Οι μαθητές είναι ήδη εξοικειωμένοι με την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, τα βασικά εργαλεία
ΤΠΕ ( Επεξεργαστής Κειμένου, εργαλεία παρουσιάσεων).
 Οι μαθητές χωρίζονται σε 4 ομάδες (6 άτομα ανά ομάδα και 2 ανά σταθμό εργασίας). Επιλέγεται
από το διδάσκοντα η μικτή σύνθεση της ομάδας για να αξιοποιηθεί η διαφορετικότητα. Για να
λειτουργήσει η ομαδοσυνεργατική διαδικασία, η ομάδα χρειάζεται να αποτελείται από ένα
μαθητή με υψηλές επιδόσεις, από έναν που γνωρίζει καλά τη χρήση του υπολογιστή, από έναν με
οργανωτικές ικανότητες και από ένα μαθητή με χαμηλές επιδόσεις με σκοπό να του δοθεί κίνητρο

2. και ενδιαφέρον για μάθηση. Κατανέμονται από το διδάσκοντα ρόλοι στους μαθητές: χειριστής,
γραμματέας, χρονομέτρης, εμψυχωτής (αξιολογητής), συντονιστής και αναγνώστης, και
προτρέπει τους μαθητές του να δώσουν ένα όνομα στην ομάδα τους (Κόκκος, 2014).
 Επίσης, όπου απαιτείται χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών, η βοήθεια του καθηγητή είναι
πολύτιμη, αν και πρέπει να γίνει ενημέρωση σε προηγούμενα μαθήματα στα ανοικτού τύπου
εκπαιδευτικά λογισμικά.
 Προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της εργασίας είναι η εξοικείωση των μαθητών με την
πλατφόρμα του blog. Γι’ αυτό θα απαιτηθεί η διάθεση μίας ώρας από το ωρολόγιο πρόγραμμα,
για να μάθουν να συνδέονται σ΄ένα blog. να εισάγουν κείμενο ή video και να δημιουργούν μια
καινούρια ανάρτηση, που θα γίνεται από το εργαστήριο της πληροφορικής. Προτείνεται ο
καθηγητής να έχει δημιουργήσει από πριν το blog της τάξης του και να έχει δημιουργήσει
λογαριασμούς των μελών –μαθητών. Η ανάρτηση θα γίνεται από το λογαριασμό ενός μέλους της
ομάδας και θα συμπληρώνονται τα ονόματα και των υπόλοιπων μελών.
 Σημαντική είναι και η βοήθεια των καθηγητών των ξενόγλωσσων μαθημάτων στη μετάφραση των
ξένων τραγουδιών.
Τεχνολογικά εργαλεία- Υλικό:
 εργαστήριο πληροφορικής με σύνδεση στο διαδίκτυο και εξοπλισμένο με 12 p.s.
 πέντε (5) φύλλα εργασίας. Την 1η
διδακτική ώρα δίνεται ένα (1) κοινό φύλλο εργασίας για όλες τις
ομάδες. Τη 2η
διδακτική ώρα δίνονται τέσσερα διαφορετικά φύλλα εργασίας, ένα για κάθε μία
από τις τέσσερις ομάδες. Τη 3η
την 4η
και την 5η
διδακτική ώρα δίνονται κοινά φύλλα εργασίας
σε όλες τις ομάδες. Τα φύλλα εργασίας έχουν αποθηκευτεί στην επιφάνεια εργασίας του
υπολογιστή από τον διδάσκοντα.
 εξοικείωση των μαθητών με την περιήγηση στο διαδίκτυο, τις μηχανές αναζήτησης.
 καλή χρήση των εργαλείων του επεξεργαστή κειμένου και της δημιουργίας εγγράφου google
docs.
 γνώση των εργαλείων παρουσίασης PowerPoint και MovieMaker.
 εξοικείωση με τη χρήση των ανοικτού τύπου εκπαιδευτικών λογισμικών, με τη χρήση
Ηλεκτρονικών Λεξικών και Σωμάτων Κειμένων.
 χρήση ιστολογίου (blog).
 Δικτυακοί κόμβοι που προτείνονται: Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greek-
language.gr) , Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού http://www.snhell.gr/ , Ψηφιακό Σχολείο
http://dschool.edu.gr/ , Εθνική Πινακοθήκη http://www.nationalgallery.gr/site/content.php,
www.youtube.com , ο διαδικτυακός χώρος Flickr
Σύντομη περιγραφή
Οι μαθητές ερμηνεύουν σύντομα το ποίημα του Γεώργιου Δροσίνη, «Θαλασσινά τραγούδια» και
καλούνται να ανιχνεύσουν τη σχέση ανθρώπου - φύσης στην ποίηση του Δροσίνη. Στη συνέχεια,
εντοπίζουν στο ποίημα τα εκφραστικά μέσα: εικόνες, μεταφορές, επίθετα και υποκοριστικά ώστε να
εξοικειωθούν με αυτά καθώς και να κατανοήσουν τη μεταφορική σημασία των λέξεων του ποιητικού
λόγου. Δίνεται μεγάλη έμφαση στην εικονοπλασία του ποιήματος. Αφήνοντας τη φαντασία τους
ελεύθερη και μετά από μια δημιουργική περιήγηση στο διαδίκτυο, παράγουν γραπτό λόγο με τη
χρήση του Επεξεργαστή Κειμένου σε ένα συνεργατικό έγγραφο google docs. Αξιοποιώντας το
λογισμικό παρουσιάσεων PowerPoint η κάθε ομάδα προχωρά στη δημιουργία ενός πολυμεσικού
κειμένου για κάθε στροφή του ποιήματος. Το τελικό προϊόν εργασίας είναι η συλλογική δημιουργία
βίντεο-παρουσίασης με το εργαλείο MovieMaker την οποία θα αναρτήσουν στην πλατφόρμα του
μαθητικού τους ιστολογίου.
Στόχοι- Σκεπτικό
Γενικοί στόχοι
Στόχος του συγκεκριμένου σεναρίου είναι να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές ώστε να
συνειδητοποιήσουν την καθοριστική σχέση του ανθρώπου με τη φύση, εισάγοντας τις ΤΠΕ στην

3. εκπαιδευτική διαδικασία. Η εισαγωγή των ΤΠΕ θεωρείται πως οδηγεί στη δημιουργία
εμπλουτισμένων περιβαλλόντων μάθησης, στο σχεδιασμό των οποίων είναι σημαντική η συμβολή
των σύγχρονων θεωριών μάθησης, για παράδειγμα του γνωστικού και του κοινωνικού
κονστρουκτιβισμού. Στο πλαίσιο αυτών των θεωριών, οι μαθητές οικοδομούν τις γνώσεις τους
συνεργατικά και αναπτύσσουν την κριτική και δημιουργική τους σκέψη, παράλληλα με την ανάπτυξη
υψηλού επιπέδου γνωστικών ικανοτήτων, όπως μεταγνωστικές στρατηγικές, που παρέχουν τη
δυνατότητα του ελέγχου της διαδικασίας της μάθησης από τους ίδιους (Σολομωνίδου, 2006). Οι
μαθητές αναζητούν πληροφορίες και οικοδομούν γνώση συνδυάζοντας τη μελέτη της γλώσσας με τη
χρήση των ΤΠΕ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ασχολούνται τόσο με τον κλασικό όσο και με τη νέα
μορφή γραμματισμού, τον ψηφιακό γραμματισμο. Έτσι οι ΤΠΕ αποτελούν ένα μέσο πρακτικής
γραμματισμού και συντελούν στη δημιουργία ενεργών υποκειμένων θα μπορούν να αξιοποιούν
ποικίλους σημειωτικούς πόρους και μέσα επικοινωνίας, ώστε να χρησιμοποιούν κριτικά τη νέα
επικοινωνιακή πραγματικότητα και να διαχειρίζονται κριτικά τη γνώση, ώστε να την χρησιμοποιούν
αποδοτικά στη ζωή τους (Κουτσογιάννης, 2011α
). Παράλληλα διευκολύνεται η χρήση πολυτροπικών
κειμένων. Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με μια ποικιλία μέσων παραγωγής νοήματος, ασκούμενοι
έτσι στον κριτικό γραμματισμό, γεγονός που συντελεί στην ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης
(Παπαδοπούλου, 2011)
Ειδικοί στόχοι
Γνωστικοί
 Η κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στη λογοτεχνία, στη φύση και στον άνθρωπο
(κριτικός γραμματισμός)
 Η αισθητική καλλιέργεια και η συναισθηματική συμμετοχή του μαθητή
(υποκειμενικότητα)
 Η δημιουργική και ελεύθερη ερμηνεία των λογοτεχνικών έργων (κριτικός γραμματισμός)
 Η κατανόηση της ιδιαίτερης γλώσσας των λογοτεχνικών έργων, των εκφραστικών σχημάτων,
των εικόνων και του μεταφορικού λόγου (κλασσικός γραμματισμός)
 Να αξιολογούν την εγκυρότητα, την αξιοπιστία και την επικαιρότητα ενός δικτυακού τόπου
(κριτικός γραμματισμός)
Παιδαγωγικοί
 Να αναπτύξουν σημαντικές οριζόντιες δεξιότητες όπως: αναζήτηση της γνώσης, κριτική
σκέψη, συνεργατικότητα, επικοινωνία, πρωτοβουλία, δημιουργικότητα.
 Να εμπλακούν σε δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης στα πλαίσια της
ανατροφοδότησης.
 Να κατανοήσουν πως μπορούν να φτάσουν στη μάθηση εργαζόμενοι σε διαφορετικά
περιβάλλοντα κι όχι μόνο στην τάξη (π.χ. σε εργαστήριο Η/Υ). (υποκειμενικότητα)
 Να συνειδητοποιήσουν μέσα από την περιήγησή τους στο Διαδίκτυο ότι η φύση είναι πηγή
ζωής, πλούτου, απόλαυσης και ότι κάθε διαταραχή στους νόμους της πλήττει τις ανθρώπινες
κοινωνίες. (υποκειμενικότητα).
Τεχνολογικοί
 Να γνωρίσουν τις δυνατότητες που τους προσφέρουν ανοιχτά εκπαιδευτικά λογισμικά και να
εξοικειωθούν με τη χρήση ηλεκτρονικών Λεξικών, Σωμάτων Κειμένων, μηχανών αναζήτησης
και διαδικτυακών πηγών γενικότερα (ψηφιακός γραμματισμός),
 Να μάθουν στα πλαίσια του ψηφιακού γραμματισμού να αξιοποιούν στη μελέτη τους
ηλεκτρονικά εργαλεία, όπως ο επεξεργαστής κειμένου, να δημιουργούν συνεργατικά έγγραφα
(google docs), προγράμματα παρουσιάσεων και να αναρτούν τις εργασίες τους σε ιστολόγια,
 Να χρησιμοποιούν τις δυνατότητες των ΤΠΕ για να εμπλουτίσουν πολυμεσικά τα κείμενά
τους (πολυτροπικότητα).
Πρόταση για διδασκαλία:
Η παρούσα πρόταση διδασκαλίας συμφωνεί με τα Α.Π.Σ. και τα Δ.Ε.Π.Π.Σ. της Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας του Γυμνασίου. Η οργάνωση της διδασκαλίας βασίζεται στην ομαδοσυνεργατική
διδασκαλία και έρευνα. Ο ρόλος του καθηγητή κατά τη διάρκεια του σεναρίου είναι υποβοηθητικός
και εμψυχωτικός στο πλαίσιο της ζώνης της επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky, 1978). Διεξάγεται στο
σχολικό εργαστήριο της πληροφορικής.

4. Λεπτομερής παρουσίαση του διδακτικού σεναρίου
1η
διδακτική ώρα
Οι μαθητές μεταφέρονται στο εργαστήριο της πληροφορικής όπου ο διδάσκων επιλέγει, ως
αφόρμηση, να ακούσει η ολομέλεια το τραγούδι «Το πέλαγο είναι βαθύ» Μ. Φραγκούλης, μουσική:
Μ. Χατζιδάκις https://www.youtube.com/watch?v=BArM4__NZbo. Όταν τελειώσει το τραγούδι
ξεκινά η συζήτηση με τους μαθητές για την επίδραση που ασκεί η φύση στον ψυχισμό του ανθρώπου
και στη δική τους διάθεση. Με αφορμή τη συζήτηση δίνεται το 1Ο
φύλλο εργασίας που είναι κοινό
για όλες τις ομάδες και έχει αποθηκευτεί από το διδάσκοντα στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή
τους. Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι οι μαθητές είναι ήδη χωρισμένοι σε 4 ομάδες
(6 ανά ομάδα-2 ανά σταθμό εργασίας) και έχουν δοθεί ρόλοι στα μέλη της κάθε ομάδας από την
προηγούμενη διδακτική ώρα. Σύμφωνα με το 1Ο
φύλλο εργασίας οι μαθητές καλούνται να διαβάσουν
από το ψηφιακό σχολικό τους βιβλίο το ποίημα του Γ. Δροσίνη, «Θαλασσινά τραγούδια». Με τη
μέθοδο του καταιγισμού των ιδεών επιχειρείται από το διδάσκοντα να διερευνήσει και να καταγράψει
τις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών του. Ο διδάσκων θέτει στους μαθητές το
ερώτημα «Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη σχέση Άνθρωπος- Φύση- Θάλασσα;» Οι μαθητές
ενθαρρύνονται να εκφράζονται ελεύθερα χωρίς όμως να ξεφεύγουν από το ζητούμενο.
Καταγράφονται στον πίνακα οι ιδέες χωρίς να σχολιάζονται και με όποια σειρά ακούγονται (Κόκκος,
2014). Η συζήτηση συνεχίζεται. Ο διδάσκων τους ζητά να προβληματιστούν, θέτοντας ερωτήματα
που αφορούν στην ερμηνευτική ανάλυση του ποιήματος, ώστε οι μαθητές να αναγνωρίσουν και να
εντοπίσουν τη σχέση Ανθρώπου- Φύσης- Θάλασσας στο ποίημα του Δροσίνη. Συγκεκριμένα:
 Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος;
 Ποια γνωρίσματα της ελληνικής θάλασσας προβάλλονται στο ποίημα;
 Με ποια άλλα μοτίβα συμπλέκεται το θέμα της θάλασσας;
 Ποια συναισθήματα νιώθετε μετά την ανάγνωση του ποιήματος και ποια είναι η σχέση που
εσείς έχετε διαμορφώσει με τη φύση και τη θάλασσα;
Στη συνέχεια πλοηγούνται στο ηλεκτρονικό κόμβο του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού
http://www.snhell.gr/kids/category.asp?id=2. Επιλέγουν Παιδικό Ανθολόγιο και αναζητούν ποιήματα
του Δροσίνη που αναφέρονται στη φύση. Ενδεικτικά ο καθηγητής προτείνει τα ποιήματα: 11.
«Τρεχούμενο νερό» και 13. «Παπαρούνες». Θέτονται από το διδάσκοντα ερωτήσεις ώστε οι μαθητές
να είναι ικανοί να επαληθεύουν με άνεση σε άλλα ποιήματα του Δροσίνη τη σχέση ανθρώπου- φύσης
ως βασικό άξονα της ποίησής του. Συγκεκριμένα:
 Ποια εικόνα της φύσης παρουσιάζει ο ποιητής;
 Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τη φύση στα δύο αυτά ποιήματα του Δροσίνη; Συμφωνεί
με τη σχέση που προβάλει το ποίημα του σχολικού εγχειριδίου;
 Ποια συμπεράσματα προκύπτουν για τη σχέση άνθρωπος- φύση μετά τη συγκριτική μελέτη
και των τριών ποιημάτων;
Η κάθε ομάδα καλείται να κρατήσει σημειώσεις που θα τις αναπτύξει στη συνέχεια με
προσχεδιασμένο προφορικό λόγο στις υπόλοιπες ομάδες.
2η
διδακτική ώρα
Οι μαθητές μεταφέρονται στην αίθουσα του εργαστηρίου πληροφορικής. Είναι ήδη χωρισμένοι σε
4 ομάδες. Συνολικά έχουν αποθηκευτεί από το διδάσκοντα στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή
τους για την 2η
διδακτική ώρα, 4 διαφορετικά φύλλα εργασίας, ένα για κάθε ομάδα. Κάθε ομάδα
αναλαμβάνει να επεξεργαστεί από μία στροφή του ποιήματος. Στόχος του 2ου
φύλλου εργασίας είναι
να ασκηθούν οι μαθητές στην κατανόηση της ποιητικής γλώσσας, εντοπίζοντας και μελετώντας τα
εκφραστικά σχήματα λόγου και ερμηνεύοντας ελεύθερα τη μεταφορική και συμβολική σημασία τους.
Συγκεκριμένα:
Α΄ Ομάδα
Ανοίξτε το έγγραφο Word «Θαλασσινά τραγούδια», που είναι αποθηκευμένο στην επιφάνεια
εργασίας του υπολογιστή σας. Διαβάστε προσεχτικά την πρώτη στροφή του ποιήματός σας. Επιλέξτε
τα επίθετα που δηλώνουν χρώμα και με την εντολή Χρώμα Επισήμανσης Κειμένου που βρίσκεται
στη γραμμή εργαλείων να τα χρωματίσετε ανάλογα με το χρώμα που δηλώνει το καθένα.
Αφού ολοκληρώσετε, κάντε «κλικ» στο σύνδεσμο http://www.greek-language.gr. Βρίσκεστε στο
ηλεκτρονικό περιβάλλον της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Επιλέξτε Νέα Ελληνική και στα

5. εργαλεία επιλέξτε Σώματα Κειμένων. Επισκεφθείτε τα σώματα δημοσιογραφικού λόγου (Τα Νέα και
Μακεδονία) και αναζητήστε παραδείγματα/ εκφράσεις που να εμπεριέχουν αυτά τα επίθετα. Να
διαλέξετε παραδείγματα που αναδεικνύουν την κυριολεκτική σημασία τους. Μπορείτε να
αξιοποιήσετε και τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης. Συμπληρώστε τον Πίνακα 1.
ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Πίνακας 1
Στη συνέχεια, επιλέξτε Νέα Ελληνική, Σώματα Κειμένων, Παράλληλη Αναζήτηση. Στο πεδίο
Αναζήτηση πληκτρολογήστε τα επίθετα που έχετε επιλέξει και καταγράψτε τις μεταφορικές χρήσεις
τους (στον άνω πίνακα) από τα κείμενα που σας παρουσιάζονται. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε
ως προς το περιεχόμενο αυτών των όρων ανάλογα με το επίπεδο χρήσης τους (κυριολεκτικό,
μεταφορικό);
Η κάθε ομάδα καλείται να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της. Ο στόχος της παρουσίασης
είναι διπλός: να παρουσιάσετε τη σημασία των λέξεων που διερευνήσατε με ενδεικτικά παραδείγματα
αυθεντικού λόγου αλλά και να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για τις δυσκολίες που συναντήσατε
κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας (αναζήτηση στα Σώματα Κειμένων και στα Ηλεκτρονικά Λεξικά).
Μπορείτε να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας αξιοποιώντας το λογισμικό
παρουσιάσεων PοwerPoint.
Β΄ ομάδα
Ανοίξτε το έγγραφο Word «Θαλασσινά τραγούδια», που είναι αποθηκευμένο στην επιφάνεια
εργασίας του υπολογιστή σας. Διαβάστε προσεχτικά τη δεύτερη στροφή του ποιήματός σας.
Επιλέξτε τα επίθετα που δηλώνουν διάθεση και κίνηση και με την εντολή Χρώμα Επισήμανσης
Κειμένου που βρίσκεται στη γραμμή εργαλείων να τα χρωματίσετε με το χρώμα που σας αρέσει.
Αφού ολοκληρώσετε, κάντε «κλικ» στο σύνδεσμο http://www.greek-language.gr. Βρίσκεστε στο
ηλεκτρονικό περιβάλλον της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Επιλέξτε Νέα Ελληνική και στα
εργαλεία επιλέξτε Σώματα Κειμένων. Επισκεφθείτε τα σώματα δημοσιογραφικού λόγου (Τα Νέα και
Μακεδονία) και αναζητήστε παραδείγματα/ εκφράσεις που να εμπεριέχουν αυτά τα επίθετα. Να
διαλέξετε παραδείγματα που να αναδεικνύουν την κυριολεκτική σημασία τους. Μπορείτε να
αξιοποιήσετε και τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης. Συμπληρώστε τον Πίνακα 1.
ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Πίνακας 1
Στη συνέχεια, επιλέξτε Νέα Ελληνική, Σώματα Κειμένων, Παράλληλη Αναζήτηση. Στο πεδίο
Αναζήτηση πληκτρολογήστε τα επίθετα που έχετε επιλέξει και καταγράψτε τις μεταφορικές χρήσεις
τους (στον άνω πίνακα) από τα κείμενα που σας παρουσιάζονται. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε
ως προς το περιεχόμενο αυτών των όρων ανάλογα με το επίπεδο χρήσης τους (κυριολεκτικό,
μεταφορικό);
Η κάθε ομάδα καλείται να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της. Ο στόχος της παρουσίασης
είναι διπλός: να παρουσιάσετε τη σημασία των λέξεων που διερευνήσατε με ενδεικτικά παραδείγματα
αυθεντικού λόγος αλλά και να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για τις δυσκολίες που συναντήσατε
κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας (αναζήτηση στα Σώματα Κειμένων και στα Ηλεκτρονικά Λεξικά).
Μπορείτε να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας αξιοποιώντας το λογισμικό
παρουσιάσεων PοwerPoint.
Γ΄ ομάδα
Ανοίξτε το έγγραφο Word «Θαλασσινά τραγούδια», που είναι αποθηκευμένο στην επιφάνεια
εργασίας του υπολογιστή σας. Διαβάστε προσεχτικά την τρίτη στροφή του ποιήματός σας. Επιλέξετε

6. τα επίθετα που έχουν πρόθημα το στερητικό α- και με την εντολή Χρώμα Επισήμανσης Κειμένου
που βρίσκεται στη γραμμή εργαλείων να τα χρωματίσετε με το χρώμα που σας αρέσει.
Αφού ολοκληρώσετε, κάντε «κλικ» στο σύνδεσμο http://www.greek-language.gr. Βρίσκεστε στο
ηλεκτρονικό περιβάλλον της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Επιλέξτε Νέα Ελληνική και στα
εργαλεία επιλέξτε Σώματα Κειμένων. Επισκεφθείτε τα σώματα δημοσιογραφικού λόγου (Τα Νέα και
Μακεδονία) και αναζητήστε παραδείγματα/ εκφράσεις που να εμπεριέχουν αυτά τα επίθετα. Να
διαλέξετε παραδείγματα που να αναδεικνύουν την κυριολεκτική σημασία τους. Μπορείτε να
αξιοποιήσετε και τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης. Συμπληρώστε τον Πίνακα 1.
ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Πίνακας 1.
Στη συνέχεια, επιλέξτε Νέα Ελληνική, Σώματα Κειμένων, Παράλληλη Αναζήτηση. Στο πεδίο
Αναζήτηση πληκτρολογήστε τα επίθετα που έχετε επιλέξει και καταγράψτε τις μεταφορικές χρήσεις
τους (στον άνω πίνακα) από τα κείμενα που σας παρουσιάζονται. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε
ως προς το περιεχόμενο αυτών των όρων ανάλογα με το επίπεδο χρήσης τους (κυριολεκτικό,
μεταφορικό);
Η κάθε ομάδα καλείται να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της. Ο στόχος της παρουσίασης
είναι διπλός: να παρουσιάσετε τη σημασία των λέξεων που διερευνήσατε με ενδεικτικά παραδείγματα
αυθεντικού λόγος αλλά και να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για τις δυσκολίες που συναντήσατε
κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας (αναζήτηση στα Σώματα Κειμένων και στα Ηλεκτρονικά Λεξικά).
Μπορείτε να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας αξιοποιώντας το λογισμικό
παρουσιάσεων PοwerPoint.
Δ΄ ομάδα
Ανοίξτε το έγγραφο Word «Θαλασσινά τραγούδια», που είναι αποθηκευμένο στην επιφάνεια
εργασίας του υπολογιστή σας. Διαβάστε προσεχτικά την τέταρτη στροφή του ποιήματός σας.
Επιλέξτε επίθετα που συνοδεύουν υποκοριστικά και με την εντολή Χρώμα Επισήμανσης Κειμένου
που βρίσκεται στη γραμμή εργαλείων να τα χρωματίσετε με το χρώμα που σας αρέσει.
Αφού ολοκληρώσετε, κάντε «κλικ» στο σύνδεσμο http://www.greek-language.gr. Βρίσκεστε στο
ηλεκτρονικό περιβάλλον της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Επιλέξτε Νέα Ελληνική και στα
εργαλεία επιλέξτε Σώματα Κειμένων. Επισκεφθείτε τα σώματα δημοσιογραφικού λόγου (Τα Νέα και
Μακεδονία) και αναζητήστε παραδείγματα/ εκφράσεις που να εμπεριέχουν αυτά τα επίθετα. Να
διαλέξετε παραδείγματα που να αναδεικνύουν την κυριολεκτική σημασία τους. Μπορείτε να
αξιοποιήσετε και τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης. Συμπληρώστε τον Πίνακα 1.
ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
Πίνακας 1
Στη συνέχεια, επιλέξτε Νέα Ελληνική, Σώματα Κειμένων, Παράλληλη Αναζήτηση. Στο πεδίο
Αναζήτηση πληκτρολογήστε τα επίθετα που έχετε επιλέξει και καταγράψτε τις μεταφορικές χρήσεις
τους στον άνω πίνακα) από τα κείμενα που σας παρουσιάζονται. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε
ως προς το περιεχόμενο αυτών των όρων ανάλογα με το επίπεδο χρήσης τους (κυριολεκτικό,
μεταφορικό);
Η κάθε ομάδα καλείται να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της. Ο στόχος της παρουσίασης
είναι διπλός: να παρουσιάσετε τη σημασία των λέξεων που διερευνήσατε με ενδεικτικά παραδείγματα
αυθεντικού λόγου αλλά και να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για τις δυσκολίες που συναντήσατε
κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας (αναζήτηση στα Σώματα Κειμένων και στα Ηλεκτρονικά Λεξικά ).
Μπορείτε να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας αξιοποιώντας το λογισμικό
παρουσιάσεων PοwerPoint.

7. 3η
& 4η
διδακτική ώρα
Οι μαθητές επεξεργάζονται τις ερωτήσεις του 3ου
φύλλου εργασίας, που είναι κοινό για όλες τις
ομάδες και έχει αποθηκευτεί στην επιφάνεια εργασίας του p.s. από το διδάσκοντα. Στόχος αυτού του
φύλλου εργασίας είναι οι μαθητές να μπορούν να διακρίνουν, να εντοπίζουν και να επεξεργάζονται
κριτικά τις εικόνες του ποιήματος. Για το λόγο αυτό επιλέχθηκε το συγκεκριμένο φύλλο εργασίας να
είναι λιγότερο καθοδηγητικό και να αφήνει περισσότερα περιθώρια αυτενέργειας στους μαθητές.
Οι μαθητές κάνουν χρήση της μηχανής αναζήτησης Google. Συγκεκριμένα:
Πλοηγηθείτε στο διαδίκτυο και αναζητήστε ζωγραφικούς πίνακες Ελλήνων ή ξένων ζωγράφων με
θέμα τη θάλασσα και γενικότερα το θαλασσινό τοπίο. Ενδεικτικά προτείνονται:
ο δικτυακός τόπος της Εθνικής Πινακοθήκης http://www.nationalgallery.gr/site/content.php και
ο διαδικτυακός χώρος Flickr
Εικονογραφήστε τη στροφή που η κάθε ομάδα έχει αναλάβει να επεξεργαστεί από το ποίημά. Η
πρώτη ομάδα την πρώτη, η δεύτερη ομάδα τη δεύτερη.... Επιλέξτε τους πίνακες εκείνους που κρίνετε
ότι απεικονίζουν πιο πιστά το περιβάλλον της στροφής που επεξεργάζεστε. Τις εικόνες σας να τις
αποθηκεύσετε στις Εικόνες μου με τίτλο: «Θαλασσινά τραγούδια,εικόνες» και να δώσετε μια λεζάντα
για κάθε εικόνα που αποθηκεύσατε. Στη συνέχεια, ανοίξτε δεύτερη καρτέλα (χωρίς να κλείσετε την
πρώτη) και πηγαίνετε στην ιστοσελίδα www.youtube.com . Αναζητήστε και ακούστε τραγούδια που
σχετίζονται με τη θάλασσα και σχολιάστε τα μεταξύ σας. Να λάβετε υπόψη σας: πως παρουσιάζεται η
θάλασσα στο καθένα και ποια αποδίδουν καλύτερα το περιεχόμενο που ποιήματος σας. Αν επιλέξετε
ξένα τραγούδια, μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθεια των καθηγητών των ξενόγλωσσων μαθημάτων για
τη μετάφρασή τους.
Ενδεικτικά μπορείτε να ακούσετε κάποιο από τα παρακάτω ελληνικά τραγούδια:
 Αλίκη Βουγιουκλάκη: Θάλασσα πλατιά
 Μ. Χατζιδάκις- Μ. Φραγκούλης: Το πέλαγο είναι βαθύ
 Διονύσης Σαββόπουλος: Θαλασσογραφία
 Γιάννης Σπανός: Άσπρα καράβια τα όνειρά μου
Εκφράστε σκέψεις και συναισθήματα και ανταλλάξτε τις απόψεις σας με τα μέλη της ομάδας σας.
Αφήστε τη φαντασία σας να δουλέψει και δημιουργήστε τη δική σας ειδυλλιακή εικόνα για τη φύση
και τη θάλασσα,όπως την φαντάζεστε σύμφωνα με την στροφή που επεξεργάζεστε, καταδεικνύοντας,
παράλληλα τη σημασία του θαλασσινού τοπίου στην εικονογραφία γενικότερα.
Στη συνέχεια αφηγηθείτε μία «θαλασσινή» ιστορία με υποχρεωτική επιλογή τις λέξεις
(επίθετα/υποκοριστικά) που η κάθε ομάδα έχει μορφοποιήσει στη δική της στροφή σύμφωνα με το
2ο φύλλο εργασίας. Καταγράψτε την αφήγησή σας σε ένα συνεργατικό έγγραφο google docs με τη
βοήθεια του Επεξεργαστή Κειμένου και αποθηκεύστε το (παραγωγή γραπτού- ψηφιακού λόγου).
ΠΡΟΣΟΧΗ: η κάθε ομάδα επεξεργάζεται τη δική της στροφή
5η
& 6η
διδακτική ώρα (ολομέλεια)
Οι μαθητές βρίσκονται και πάλι στο εργαστήριο της πληροφορικής. Διατηρούν τις ίδιες ομάδες
που έχουν δημιουργήσει από την αρχή της εργασίας τους και καλούνται να επεξεργαστούν το 4ο
φύλλο εργασίας που είναι κοινό για όλες τις ομάδες. Η κάθε ομάδα καλείται να οπτικοποιήσει και να
παρουσιάσει το υλικό που προέκυψε από την επεξεργασία των φύλλων εργασίας. Το παραγόμενο
υλικό θα είναι μια πολυμεσική εφαρμογή που θα αναπαριστά μέσα από την εικόνα και το γραπτό
λόγο, το περιεχόμενο της στροφής του ποιήματος, που είχε αναλάβει η κάθε ομάδα να επεξεργαστεί.
Κατά τη συνεργασία των μαθητών η παραγωγή ομαδικού έργου γίνεται μέσα σε συνθήκες ανάδρασης.
Κάθε ομάδα δημιουργεί με το λογισμικό παρουσίασης PowerPoint ή Prezi μία πολυμεσική εφαρμογή
ύστερα από διερευνητική-ανακαλυπτική προσέγγιση. Στη συνέχεια, οι ομάδες καλούνται μέσω των
αντιπροσώπων τους να παρουσιάσουν το προϊόν της εργασίας τους. Αρχικά παρουσιάζεται στην
ολομέλεια η προβολή που αφορά στο περιεχόμενο της πρώτης στροφής του ποιήματος και
ακολουθούν με σειρά προτεραιότητας και οι υπόλοιπες. Το ποίημα παρουσιάζεται τμηματικά από την
κάθε ομάδα, στο τέλος όμως καταδεικνύεται στο σύνολό του. Κατά τη διάρκεια που η κάθε ομάδα
προβάλλει το προϊόν εργασίας της στην ολομέλεια, οι υπόλοιπες ομάδες κρατούν σημειώσεις ώστε

8. στο τέλος της παρουσίασης να μπορούν να παρέμβουν δυναμικά στα πλαίσια της διαρκούς
ανατροφοδότησης. Έτσι διαμορφώνεται ένα μαθησιακό κλίμα, που δίνει τη δυνατότητα στους
μαθητές να συζητούν και να καταθέτουν τις απόψεις τους, να ανταλλάσσουν πληροφορίες, να
εκφράζουν συναισθήματα και, ενδεχομένως, να επεξεργάζονται εκ νέου και να τροποποιούν τα
συμπεράσματά τους και την αρχική τους παρουσίαση στα πλαίσια της διαρκούς ανατροφοδότησης.
Στηριζόμενη στις πολυμεσικές παρουσιάσεις (P.p.t /Prezi.) η ολομέλεια προχωρά στη δημιουργία της
τελικής εργασίας με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού εργαλείου MovieΜaker. Οι μαθητές, συνεργατικά,
κατασκευάζουν ένα βίντεο που το περιεχόμενό του αναφέρεται στο σύνολο του ποιήματος
«Θαλασσινά τραγούδια», αποτυπώνοντας κριτικά τη σκέψη, τις εντυπώσεις και τη δημιουργική
φαντασία τους στα πλαίσια του ψηφιακού γραμματισμού. Μπορούν να το επενδύσουν με τη μουσική
της επιλογής τους. Η διάρκειά του δεν θα ξεπερνά τα 3-4΄. Το τελικό προϊόν της εργασίας τους θα το
ανεβάσουν στο μαθητικό ιστολόγιο της τάξης τους (blog).
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση των μαθητών έγινε κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την ολοκλήρωση του
συγκεκριμένου σεναρίου. Πραγματοποιήθηκε με βασικό κριτήριο την επίτευξη των στόχων που
τέθηκαν. Επίσης συνεκτιμήθηκαν οι απαντήσεις των μαθητών που ζητήθηκαν από τα φύλλα
εργασίας, το παραγόμενο προϊόν, η συνεργασία που επέδειξαν κατά τη διάρκεια της έρευνας και η
συμμετοχή τους στην ολομέλεια. Σημαντικά υπόψη έχει ληφθεί και το τρίπτυχο: τι γνώριζαν και
πίστευαν οι ίδιοι πριν από το σενάριο, τι χρειάστηκε να μάθουν, ποιες είναι οι τελικές τους
αντιλήψεις. Θα ήταν σκόπιμο να διανεμηθεί στους μαθητές μία φόρμα αξιολόγησης, στην οποία θα
κληθούν να αποτιμήσουν την όλη διαδικασία, καταγράφοντας τις παρατηρήσεις τους και
επισημαίνοντας τη συμβολή της στην απόκτηση καινούριας γνώσης.
Κριτική
Το παρόν σενάριο σχεδιάστηκε για να εφαρμοστεί σε μαθητές που έχουν ένα ικανοποιητικό
βαθμό εξοικείωσης με τη χρήση των ΤΠΕ . Ενδεχομένως να χρειάζεται αλλαγές σε μια διαφορετική
περίπτωση προκειμένου ο εκπαιδευτικός να μπορέσει να πραγματοποιήσει τους στόχους του
σεναρίου. Γενικότερα, οι μαθητές έδειξαν προθυμία και η χρήση της τεχνολογίας τους εντυπωσίασε,
στη συνέχεια κατάλαβαν ότι μπορεί να αποτελέσει και εργαλείο μάθησης. Βέβαια υπήρχαν και
περιπτώσεις που δεν ακολουθούσαν πάντα τις οδηγίες των φύλλων εργασίας ή παρασύρονταν από την
πλοήγησή τους στο διαδίκτυο σε άλλα θέματα. Γι’ αυτό ο καθηγητής θα πρέπει να βρίσκεται σε
ετοιμότητα, όχι για να προσφέρει έτοιμες λύσεις αλλά για να ενορχηστρώνει την ομάδα ώστε να
συνεργάζεται γόνιμα. Ενδεχομένως θα μπορούσε να αφαιρεθεί η κατασκευή βίντεο (MovieMaker) και
να περιοριστούν οι τελικές δραστηριότητες των μαθητών στην προβολή των παρουσιάσεων
PowerPoint), χωρίς να τρωθεί η γενικότερη σύλληψη του σεναρίου και οι στόχοι του. Η κατασκευή
του τελικού βίντεο ήταν απόφαση των ίδιων των μαθητών και όχι του διδάσκοντα, που δεν το είχε
συμπεριλάβει στο αρχικό σχέδιο της διδασκαλίας του. Προφανώς αποδεικνύει τον έντονο
ενθουσιασμό των μαθητών κατά τη διάρκεια υλοποίησης της παρούσας διδακτικής πρότασης αλλά
και τη διάθεση για συνεργασία και δημιουργία ενός συλλογικού προϊόντος.
Βιβλιογραφία
Επιμορφωτικό Υλικό για την Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών στα ΚέντραΣτήριξης Επιμόρφωσης.
Τεύχος 1: Γενικό Μέρος, Γ΄ έκδοση, Πάτρα, Μάρτιος 2013
Επιμορφωτικό Υλικό για την Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών στα ΚέντραΣτήριξης Επιμόρφωσης.
Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02, Β΄ έκδοση, Νοέμβριος 2010
Καλοκύρη, Β. – Κόκκος, Α. – Φραγκούλης, Ι. Σχεδιασμός Διδακτικών Ενοτήτων, Ε.Α.Π., 2014
Κουτσογιάννης, Δ. (2011α
). Η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τη διδασκαλία των
φιλολογικών μαθημάτων. Επιμορφωτικό Υλικό, τεύχος 3: Ειδικό Μέρος. Α΄ έκδοση, Πάτρα
Αντώνιος, Μάρκος (2001), Φύση και Άνθρωπος στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, Αθήνα:
Leader Books
Ματσαγγούρας, Ηλ. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα: Γρηγόρη
Παπαδοπούλου, Μ. (2011). Η συγκρότηση του νοήματος στα πολυτροπικά κείμενα. Εισήγηση στα
πλαίσια της επιμόρφωσης υποψήφιων Επιμορφωτών Β΄ Επιπέδου του ΠΑ.Κ.Ε. Θεσσαλίας

9. Σολωμονίδου, Χ. (2006). Νέες τάσεις στην Εκπαιδευτική Τεχνολογία, Αθήνα: Μεταίχμιο
Vygotsky, L. (1978). Interaction between learning and development. From: Mind and Society (pp.
79-91). Cambridge, MA: Harvard University Press