Λύκος και γριά (Για φαντάσου... παιχνίδια με τον Αίσωπο!)
1. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα
ΤΑΞΗ: Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ Π.Σ.: Προβλέπεται διδακτική ενότητα για τη διδασκαλία των
μετοχών στην Α΄Γυμνασίου και διδασκαλία εύληπτου και ενδιαφέροντος αρχαίου
κειμένου με απόδοσή του στη ν.ε.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ: Αναστασία Νταλταγιάννη, 1ο
Γυμνάσιο Ναυπάκτου, Σχολ. Έτος 2012-13
ΕΙΔΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ: Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, μετωπική διδασκαλία,
κατευθυνόμενος διάλογος, φθίνουσα καθοδήγηση, project
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 6-8 διδακτικές ώρες (οι οποίες μπορούν να αυξομειωθούν
ανάλογα με την κρίση του καθηγητή, το επίπεδο της τάξης, την εμβάθυνση ή την τροπή
που μπορεί να πάρει το σενάριο σε κάθε τμήμα ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των
μαθητών).
ΚΕΙΜΕΝΟ
Λύκος λιμώττων περιῄει ζητῶν τροφήν. Γενόμενος δέ κατά τινα τόπον, ἤκουσε παιδίου
κλαίοντος καί γραός λεγούσης αὐτῷ∙ «Παῦσαι τοῦ κλαίειν∙ εἰ δέ μή, τῇ ὥρᾳ ταύτῃ
ἐπιδώσω σε τῷ λύκῳ». Οἰόμενος δέ ὁ λύκος ὅτι ἀληθεύει ἡ γραῦς, ἵστατο πολλήν
ἐκδεχόμενος ὥραν. Ὡς δ’ ἑσπέρα κατέλαβεν, ἀκούει πάλιν τῆς γραός κολακευούσης τό
παιδίον καί λεγούσης αὐτῷ∙ «Ἐάν ἔλθῃ ὁ λύκος δεῦρο, φονεύσομεν, ὦ τέκνον, αὐτόν».
Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο λέγων∙ «Ἐν ταύτῃ τῇ ἐπαύλει ἄλλα μέν λέγουσι, ἄλλα
δέ πράττουσι».
Αισώπου Μύθοι
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το σενάριο βασίζεται στο νέο πιλοτικό πρόγραμμα σπουδών, που εφαρμόζεται σε
συγκεκριμένα Γυμνάσια της χώρας. Συμφωνεί με τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών
(ΑΠΣ), γιατί προωθεί τη διερευνητική ενεργητική και διαθεματική μάθηση και όχι τη στείρα
απομνημόνευση.
Η διδακτική αυτή πρόταση αφορά έναν μύθο του Αισώπου με τίτλο «Λύκος και γριά», ο οποίος
περιλαμβανόταν σε παλαιότερο σχολικό βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου. Θα τον συγκρίνουμε με μια
έμμετρη εκδοχή του μύθου, γραμμένη στην καθαρεύουσα. Την εκδοχή αυτή ανασύραμε από
ένα βιβλίο της συλλογής Γιάννη Βλαχογιάννη στην Παπαχαραλάμπειο Δημόσια Κεντρική
Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου, με τίτλο: «Χρηστομάθεια κορασιακή πρός χρῆσιν τῶν
2. παρθεναγωγείων, ὑπό Σαπφοῦς Λεοντιάδος», Σμύρνη 1881, Βιβλιοπωλεῖον ¨ὁ Κοραῆς¨».
Η ανάλυση του κειμένου μας θα επεκταθεί και στη σύγκριση με ένα δεύτερο ποίημα, το οποίο
πραγματεύεται έναν άλλο μύθο του Αισώπου με συναφές περιεχόμενο, με τίτλο «Κόραξ και
αλώπηξ». Το δεύτερο ποίημα έχει γράψει ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής (1809-1892) και
αντλήθηκε και αυτό από το ίδιο βιβλίο.
Στο α΄ μέρος του σεναρίου θα επιδιώξουμε μια προσέγγιση που θα συνδυάζει δραστηριότητες
ερμηνείας του αρχαίου κειμένου και συμπαραγωγή λόγου, προφορικού και γραπτού, με τη
χρήση Η/Υ. Το β΄ μέρος περιλαμβάνει διδασκαλία των μετοχών ενεργητικής και μέσης φωνής
των βαρύτονων ρημάτων με τη χρήση της λειτουργικής γραμματικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι το
παλιό σχολικό βιβλίο πρότεινε παράλληλα με το μύθο του λύκου και της γριάς τη διδασκαλία
της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής. Θεωρούμε όμως ότι το κείμενο
προσφέρεται καλύτερα για τη διδασκαλία των μετοχών, γιατί είναι κατάφορτο από τέτοια
παραδείγματα.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
-Εξοικείωση του καθηγητή και των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες.
-Προηγούμενη εμπειρία των μαθητών σε ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες.
-Εξοικείωση των μαθητών με την αναζήτηση και αξιολόγηση πληροφοριών στο διαδίκτυο.
-Διαθεματική αντίληψη της διδασκαλίας.
-Ανανεωτική διάθεση από το διδάσκοντα.
-Προηγούμενη διδασκαλία της οριστικής ενεργ. και μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων, του
απαρεμφάτου, της α΄και β΄ κλίσης ουσιαστικών και ορισμένων της γ΄κλίσης (π.χ. ο γέρων, ο
γίγας).
ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΥΛΙΚΑ
Ηλεκτρονικές διευθύνσεις
Χρήση προγραμμάτων Word, Powerpoint, Wordle, Diagram Designer, Dropbox, Google
Earth, Τοοndo, Movie Maker
Λεξικά- ηλεκτρονικά λεξικά
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ
Θα διατεθούν 6-8 διδακτικές ώρες στο Εργαστήριο Πληροφορικής. Χρειάζεται συνεργασία και
προσυνεννόηση με τον καθηγητή της Πληροφορικής, ο οποίος θα μας βοηθήσει να
εγκαταστήσουμε το κείμενο αναφοράς και τα παράλληλα κείμενα ως αρχεία σε ηλεκτρονική
μορφή σε όλους τους Η/Υ. Καλό θα ήταν, επίσης, να έχουν διδαχθεί οι μαθητές μας στο μάθημα
της Πληροφορικής το πώς λειτουργούν τα τεχνολογικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουμε.
Ειδάλλως, θα πρέπει ο φιλόλογος να έχει κάνει εκ των προτέρων κάποιες διδακτικές
παρεμβάσεις στο εργαστήριο της Πληροφορικής, προκειμένου να διδάξει ο ίδιος τη χρήση των
εργαλείων. Επίσης, θα πρέπει να είναι αποθηκευμένα στην επιφάνεια εργασίας όλων των Η/Υ
τα προγράμματα Wordle, Google Earth και Diagram Designer και να είναι εξοικειωμένοι οι
μαθητές με τη χρήση τους.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ
Υποθέτουμε ότι το τμήμα απαρτίζεται από 20 μαθητές, οι οποίοι χωρίζονται σε πέντε (5)
3. ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων, ώστε να χρησιμοποιηθούν επαρκώς οι ψηφιακοί πόροι.
Διαφορετικά, αναπροσαρμόζουμε ανάλογα. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες ανάλογα με τις
προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Ο κάθε μαθητής έχει σε φωτοτυπία τα γλωσσικά σχόλια
του παλιού βιβλίου.
ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ/ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ
Διδασκαλία μαθητοκεντρική, διαλογική και διερευνητική. Θα επικεντρωθούμε κυρίως στην
ομαδοσυνεργατική μέθοδο, σύμφωνα με την οποία η γνώση οικοδομείται σταδιακά, σε
διερευνητικό περιβάλλον. Η συνεργατική-βιωματική προσέγγιση θα υλοποιηθεί μέσα από την
εργασία των μαθητών σε ανομοιογενείς ομάδες. Η διδασκαλία μας στηρίζεται μεν στην
ερμηνευτική μέθοδο, αλλά από την αρχή έως το τέλος ακολουθεί μια διερευνητική/ανακαλυπτική
πορεία οικοδόμησης της γνώσης, κατά την οποία οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στην
πραγμάτωση των δραστηριοτήτων, χρησιμοποιώντας και προηγούμενες γνώσεις.
Ο καθηγητής συντονίζει, καθοδηγεί, υποστηρίζει, εμπνέει και εμψυχώνει. Η καθοδήγησή του
είναι φθίνουσα, τόση όση χρειάζεται για να αρχίσουν οι ομάδες να μπαίνουν στο πνεύμα.
Οι μαθητές διερευνούν, συνεργάζονται και εμπλέκονται ενεργητικά στη διαδικασία της μάθησης.
Γενικοί διδακτικοί στόχοι
-Να γοητευτούν οι μαθητές από μια οπτικά δελεαστική πρόταση διδασκαλίας, που ξεφεύγει από
τη συνηθισμένη παράδοση, ώστε να ενεργοποιηθούν ακόμα και οι συνήθως αδιάφοροι,
αγαπώντας σιγά-σιγά το μάθημα. Απώτερος στόχος μας είναι να δημιουργηθούν σταδιακά
ρωγμές στην παγιωμένη αρνητική στάση των μαθητών απέναντι στο μάθημα
-Να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με ένα κείμενο της α.ε. απλό ( στη σύνταξη και στο λεξιλόγιο),
εύληπτο και διδακτικό, που το περιεχόμενό του επιβιώνει ως τις μέρες μας, ώστε να αγαπήσουν
τη γλώσσα μας στο σύνολό της και να δουν τη ν.ε. ως φυσική συνέχεια της α.ε.
-Να παρατηρήσουν την αδιάσπαστη συνέχεια της γλώσσας μας μέσα στους αιώνες και να
διακρίνουν τις διαφορές στη μορφή της μέσα από τα στάδια που πέρασε (αρχαία ελληνική-
καθαρεύουσα-νέα ελληνική).
-Να καλλιεργήσουν τον προφορικό και το γραπτό λόγο παράγοντας κείμενα σε επικοινωνιακό
πλαίσιο.
-Να κατανοήσουν το περιεχόμενο- μήνυμα του κειμένου και να το προσεγγίσουν κριτικά.
-Να μάθουν να συγκρίνουν παράλληλα κείμενα και να καταγράφουν ομοιότητες και διαφορές.
-Να εξασκηθούν στη μετατροπή ενός κειμενικού είδους σε άλλο.
-Να καλλιεργήσουν τη δημιουργική γραφή και το γράψιμο με οπτική γωνία
-Να προσεγγίσουν με βιωματικό τρόπο πώς ζωντανεύουμε-δραματοποιούμε ένα κείμενο, με
απώτερο στόχο να αγαπήσουν το θέατρο μέσα από το παιχνίδι ρόλων.
Ειδικοί διδακτικοί στόχοι
-Να κατανοήσουν τη διαχρονική ισχύ του μύθου και να σχολιάσουν πολυπρισματικά τις
διάφορες πτυχές της.
-Να πληροφορηθούν για τη ζωή του Αισώπου και τους μύθους του.
-Να διακρίνουν τη διαφορά μύθου και παραβολής και να εντοπίσουν ποιο είναι το κοινό τους
4. σημείο (το αλληγορικό νόημα).
-Να μάθουν να εντοπίζουν το επιμύθιο σε έναν μύθο και να το επικαιροποιούν.
-Να εξοικειωθούν στη γραφή διαλόγου, για να διαπιστώσουν τι ζωντάνια χαρίζει ο διάλογος στο
κείμενο και πόση απόσταση δημιουργεί η τριτοπρόσωπη αφήγηση.
-Να διδαχτούν στάσεις ζωής χρήσιμες για τη ζωή τους, προβληματιζόμενοι γύρω από τους
όρους ειλικρινής-τίμιος-ακέραιος χαρακτήρας σε αντιδιαστολή με τους όρους κόλακας-
υποκριτής-καιροσκόπος-διπρόσωπος άνθρωπος.
-Να αποκτήσουν την ικανότητα να εντοπίζουν τις μετοχές ενεργητικής και μέσης φωνής των
βαρύτονων ρημάτων, να τις κατατάσσουν σε πίνακες ανάλογα με τη φωνή και το χρόνο που
βρίσκονται, και να είναι σε θέση να τις αναγνωρίζουν γραμματικά και να τις χαρακτηρίζουν
συντακτικά με τη βοήθεια της μετάφρασης.
-Να κατανοήσουν το λειτουργικό και δυναμικό ρόλο των μετοχών μέσα στην πρόταση και την
ευελιξία-οικονομία που χαρίζουν στο λόγο σε σύγκριση με τις δευτερεύουσες προτάσεις
(λειτουργική γραμματική).
-Να προβληματιστούν για ποιο λόγο η ν.ε. κατήργησε τα περισσότερα είδη μετοχών και να
καταθέσουν τις απόψεις τους σχετικά με το αν ωφελήθηκε-διευκολύνθηκε η γλώσσα μας με
αυτή την επιλογή.
-Να βρουν φράσεις της ν.ε. στις οποίες οι αρχαίες μετοχές διατηρούνται ανέπαφες, να
ερευνήσουν τη σημασία των φράσεων αυτών και να μάθουν να τις χρησιμοποιούν στην
καθημερινότητά τους.
-Να μάθουν πώς καταρτίζεται ένας εννοιολογικός χάρτης και να δημιουργήσουν το δικό τους
εννοιολογικό χάρτη των μτχ.
Τεχνολογικοί στόχοι
-Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη χρήση του διαδικτύου, μέσα από το οποίο θα μάθουν να
αναζητούν, να επιλέγουν, να αντλούν, και να κρίνουν την πληροφορία. Επιπλέον, να
εξοικειωθούν με τη χρήση ηλεκτρονικών λεξικών και διαδικτυακών πηγών (νέος γραμματισμός)
-Να εξοικειωθούν με τις Τ.Π.Ε. και κυρίως με τον επεξεργαστή κειμένου (Word) κατά τη
συμπλήρωση των φύλλων εργασίας. Να αξιοποιήσουν, μάλιστα, τον επεξεργαστή κειμένου ως
μέσο δημιουργικής γραφής
-Να καλλιεργήσουν γενικότερα δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού (δημιουργία ppt,
συννεφόλεξου και εννοιολογικού χάρτη).
--Να δημιουργήσουν ψηφιακό φάκελο για τη συγκεκριμένη ψηφιακή ενότητα, ο οποίος στην
πορεία του διδακτικού έτους, εμπλουτιζόμενος, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε *ψηφιακό αρχείο
για το μάθημα της Α.Ε.Γ.
-Να καταστούν ικανοί να κατανοούν τα ποικίλα πολυτροπικά κείμενα και να αντιλαμβάνονται τον
τρόπο επικοινωνίας των ποικίλων σημειωτικών πόρων.
Παιδαγωγικοί στόχοι
-Να καλλιεργήσουν ομαδοσυνεργατικό πνεύμα, παρατηρώντας τη δύναμη της αλληλοβοήθειας
και κατανοώντας ότι όλοι είναι χρήσιμοι σε μια ομάδα.
-Να ασκηθούν στο να επικοινωνούν με άλλους συμμαθητές τους και να μοιράζονται τις απόψεις
τους στο πλαίσιο συνεργατικών δραστηριοτήτων.
5. -Να διαμορφώσουν τις προσωπικές τους στάσεις και πεποιθήσεις απέναντι σε βασικά θέματα
της ατομικής και της κοινωνικής ζωής και να υποβοηθηθούν στη συγκρότηση του δικού τους
αξιακού κώδικα.
-Να επιτευχθεί μια διαφοροποιημένη πρόσληψη της γνώσης, η οποία θα τους βοηθήσει στην
ανάπτυξη της κριτικής και στη διατύπωση της προσωπικής τους άποψης.
ΜΕΡΟΣ Α΄
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Α΄ΦΑΣΗ (Πριν από την ανάγνωση του κειμένου) (20 min)
Με αφόρμηση τον τίτλο του κειμένου και με τη διαδικασία του καταιγισμού ιδεών (brain
storming) συζητάμε με τους μαθητές μας ποια είναι η γνώμη τους για τους μύθους, για ποιο
λόγο νομίζουν ότι τους χρησιμοποίησε ο άνθρωπος, σε ποιον συγγραφέα τους παραπέμπει η
λέξη μύθος, ζητάμε να αναφέρουν τίτλους μύθων που γνωρίζουν και θέτουμε τον
προβληματισμό για ποιο λόγο οι μύθοι έχουν κατά κανόνα ως ήρωες ζώα.
Στη συνέχεια διαβάζουμε αργά το κείμενο, ενώ οι μαθητές το παρακολουθούν προσεκτικά στις
οθόνες τους.
Β΄ΦΑΣΗ (Κατά την ανάγνωση του κειμένου) (25 min) (κοινό φύλλο εργασίας)
Οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν στο κείμενο λέξεις ή φράσεις που μπορούν να
κατανοήσουν. Αξιοποιώντας όσες εντόπισαν, τους προτρέπουμε να κυκλώσουν αυτές που τους
είναι δυσνόητες. Στη συνέχεια απαντούν με τη δική μας καθοδήγηση σε απλές ερωτήσεις
κατανόησης του κειμένου, συμβουλευόμενοι και τα ερμηνευτικά σχόλια της φωτοτυπίας.
Ενδεικτικές ερωτήσεις:
-Σε τι κατάσταση ήταν ο λύκος και τι αναζητούσε; Ποιους συνάντησε στο δρόμο του;
-Τι έλεγε στο παιδί η γριά στην αρχή και τι αργότερα; Για ποιο λόγο το έκανε αυτό;
-Τι νόμισε στην αρχή ο λύκος και πώς ενήργησε;
-Γιατί απογοητεύτηκε τελικά ο λύκος; Τι συνέβη;
Αφού ολοκληρωθεί η πλήρης γλωσσική εξομάλυνση του κειμένου, οι μαθητές πρέπει να είναι σε
θέση να αναδιηγηθούν την ιστορία. Θα τους ζητήσουμε και μια πρώτη απόπειρα μετάφρασης,
προκειμένου να εντοπίσουν ποια ακριβώς σημεία τους δυσκολεύουν περισσότερο. Προφανώς
θα υπογραμμίσουν τις μετοχές. Στο σημείο αυτό δε δίνουμε περισσότερες εξηγήσεις. Έχουμε
όμως προετοιμάσει ήδη το έδαφος για τη διδασκαλία του συντακτικού μας.
Οι μαθητές σημειώνουν τις απαντήσεις τους με δυναμικό τρόπο (χρώμα, υπογράμμιση,
γραμματοσειρά), επεμβαίνοντας στο ηλεκτρονικό κείμενο.
6. Γ΄ΦΑΣΗ (Εργασία κατά ομάδες) (1-2 διδακτικές ώρες)
Η τάξη χωρίζεται σε πέντε (5) ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων. Οι ομάδες μοιράζονται
διαφορετικές δραστηριότητες, οι οποίες τους ανατίθενται στα φύλλα εργασίας. Kαλό είναι κατά
τη διάρκεια της εκπόνησης του σεναρίου όλα τα μέλη της ομάδας εκ περιτροπής να επιτελούν
το ρόλο του συνδέσμου ανατροφοδότησης μεταξύ των ομάδων.
Α΄ ΟΜΑΔΑ (φ. εργ. 1)
- Η α΄ ομάδα αναλαμβάνει στην αρχή να περιηγηθεί στο διαδίκτυο, αναζητώντας πληροφορίες
για τη ζωή του Αισώπου σε συγκεκριμένες ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Όταν σχηματίσει μια
ολοκληρωμένη εικόνα για το προφίλ του, θα συμπληρώσει στο φύλλο εργασίας έναν πίνακα με
κενά σχετικό με τις πληροφορίες που συγκέντρωσε. Θα χρησιμοποιήσει επίσης το Google
Earth, για να εντοπίσει σε ποια χώρα αντιστοιχεί σήμερα ο τόπος καταγωγής του (η Φρυγία).
-Κατόπιν η συζήτηση θα στραφεί γύρω από την εξωτερική εμφάνιση του Αισώπου και η
ομάδα θα τοποθετηθεί αν αυτή συμφωνούσε/εί με τα σύγχρονα πρότυπα ομορφιάς. Θα
διερευνήσει αν το άσχημο παρουσιαστικό του έγινε τροχοπέδη στη ζωή του και θα σκεφτεί γιατί
ο κόσμος δεν το πρόσεχε και ποιο προσόν του το αντιστάθμιζε. Θα αναζητήσει, επίσης, τους
λόγους που η καλή εξωτερική εμφάνιση παίζει σπουδαίο ρόλο στην επαγγελματική μας ανέλιξη
σήμερα.
- Εν συνεχεία τα μέλη της ομάδας συζητούν τι τους έκανε περισσότερο εντύπωση στη ζωή του
Αισώπου και για ποιο λόγο. Κατόπιν τους ζητείται, με αφορμή τον τρόπο θανάτου του (τον
γκρέμισαν από τον Παρνασσό οι ιερείς του μαντείου των Δελφών, επειδή καυτηρίαζε τη
φιλαργυρία τους), να καταγράψουν για ποιο λόγο δε γίνονται συνήθως αγαπητοί οι άνθρωποι
που λένε αλήθειες, ιδίως με τρόπο δηκτικό. Στο σημείο αυτό θα αναφέρουν όσα παραδείγματα
γνωρίζουν (π.χ. Χριστός, Χρυσόστομος, Σωκράτης κλπ).
- Στη συνέχεια η ομάδα θα συζητήσει γιατί κατά τη γνώμη της ο άνθρωπος χρησιμοποίησε τους
μύθους και τα ζώα, προκειμένου να περάσει μηνύματα σχετικά με ανθρώπινους χαρακτήρες και
αδυναμίες. Θα καταγράψουν, μάλιστα, ποια ζώα χρησιμοποιεί συνήθως ο Αίσωπος (λύκος-
αλεπού) και ποιους ανθρώπινους χαρακτήρες αντιπροσωπεύουν (κακός-πονηρός).
- Προχωρούμε τη διδασκαλία μας αναφέροντας το όνομα του Χριστού, ο οποίος μιλούσε μέσα
από παραβολές. Ενθαρρύνουμε την ομάδα να θυμηθεί και να αναφέρει κάποιες από αυτές και
να αναζητήσει στο διαδίκτυο πληροφορίες για τις παραβολές και τα χαρακτηριστικά τους, έτσι
ώστε να καταγράψει τις διαφορές τους από τους μύθους. Στόχος μας μεταξύ άλλων είναι να
φτάσουν στο συμπέρασμα ότι στους μύθους υπάρχει και επιμύθιο, το οποίο άλλοτε αναφέρεται
και άλλοτε εύκολα εννοείται. Ασφαλώς, θα τους ζητήσουμε να γράψουν και ένα σύντομο
επιμύθιο για το λύκο και τη γριά.
-Κατόπιν θα πούμε ότι κοινό γνώρισμα μεταξύ μύθου και παραβολής είναι το αλληγορικό νόημα.
Αφού η ομάδα αναζητήσει στα ηλεκτρονικά λεξικά τη σημασία της λέξης αλληγορία, θα
προτρέψουμε τα μέλη της να αναλύσουν σε μια παράγραφο το αλληγορικό νόημα του μύθου
του λύκου και της γριάς. Η ομάδα θα σκεφτεί επίσης σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε
αλληγορία και θα προβληματιστεί αν η αλληγορία ενδέχεται να εμπεριέχει ψέμα ή δόλο.
7. Β΄ΟΜΑΔΑ (φ. εργ. 2)
- Ζητάμε από τη β΄ομάδα να διαβάσει το παράλληλο κείμενο που θα της δοθεί στο φύλλο
εργασίας (μια έμμετρη διασκευή του μύθου σε καθαρεύουσα) και να εντοπίσει ομοιότητες και
διαφορές ανάμεσα στα δύο κείμενα ως προς το νόημα και ως προς τη γλώσσα. (Στο σημείο
αυτό θα πρέπει να εξηγήσουμε στην ομάδα ότι η απλουστευμένη αυτή μορφή της γλώσσας μας
λέγεται καθαρεύουσα, και είναι συνέχεια της α.ε. και συνδετικός κρίκος με τη ν.ε. Καλό είναι,
μάλιστα, μια τέτοια συζήτηση να έχει γίνει από την αρχή της χρονιάς ενώπιον όλης της τάξης με
παραδείγματα, ώστε σε γενικές γραμμές να έχουν κατανοήσει οι μαθητές τις φάσεις από τις
οποίες πέρασε η γλώσσα μας και τη συνεχόμενη-διαχρονική πορεία της).
-Στη συνέχεια η ομάδα καταγράφει λέξεις ή φράσεις με την ίδια ή παρόμοια σημασία στα δύο
κείμενα. Tης ζητούμε μάλιστα να χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα Wordle , που είναι ήδη
αποθηκευμένο στην επιφάνεια εργασίας του Η/Υ της, προκειμένου να φτιάξει ένα σύννεφο
λέξεων (tag cloud) για κάθε κείμενο (μύθο και παράλληλο ποίημα) και να συγκρίνει τα
συννεφόλεξα μεταξύ τους, βρίσκοντας τις λέξεις-κλειδιά.
- Αφού εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των δύο κειμένων, θα αναζητήσουν το
επιμύθιο, το οποίο, όπως θα διαπιστώσουν, βρίσκεται στο παράλληλο κείμενο, και θα το
αναλύσουν.
- Κατόπιν θα αναπτύξουν στον επεξεργαστή κειμένου το νόημα του επιμυθίου, λαμβάνοντας
υπόψη τη φράση του αρχαίου σχολιαστή: «Ὁ μῦθος πρός ἀνθρώπους οἵτινες τά ἔργα τοῑς
λόγοις οὐκ ἔχουσιν ὅμοια».
- Η ομάδα θα προβληματιστεί αν υπάρχουν «αυλικοί-κόλακες» στις μέρες μας, δεδομένου ότι
η βασιλεία έχει εν πολλοίς εκλείψει. Θα τους τεθεί, μάλιστα, το ερώτημα αν και με ποιον τρόπο
εμπίπτουν και οι πολιτικοί στην κατηγορία των ανθρώπων αυτών.
-Θα αναζητήσουν τη σημασία των λέξεων χαμερπής, θεσιθήρας και οσφυοκάμπτης σε
ηλεκτρονικά λεξικά και θα αναφέρουν παραδείγματα ανθρώπων που γνωρίζουν από την
ιστορία-παράδοσή μας με ανάλογη συμπεριφορά (π.χ. ο Χατζηαβάτης).
- Κατόπιν τα φύλλα εργασίας κεντρίζουν τη φαντασία τους με διάφορες εικόνες και η συζήτηση
περιστρέφεται γύρω από τους όρους φαρισαϊσμός, χαμαιλέοντας, Ιανός, υποκριτής.
Όλες αυτές οι έννοιες έχουν ένα κοινό γνώρισμα, το οποίο η ομάδα θα εντοπίσει.
-Θα αναζητήσουν, επίσης, ποιοι λόγοι μας αποτρέπουν από το να βλέπουμε με οξυδέρκεια τους
κόλακες- υποκριτές γύρω μας. Αφού απαντήσουν σ’ αυτό, θα τους τεθεί το εξής πρόβλημα
προς επίλυση - δίλημμα: Προκειμένου να μην είσαι αφελής και ευκολόπιστος, πρέπει να
χάσεις την αθωότητά σου και να γίνεις καχύποπτος; Ποια είναι η χρυσή τομή, το μέτρο
μεταξύ των δύο άκρων;
-Ως τελευταία δραστηριότητα η ομάδα θα ασχοληθεί με κάτι ευχάριστο: Θα καταγράψει τη
συναισθηματική διαδρομή του λύκου και θα αναζητήσει στο διαδίκτυο σκίτσα που να την
αντικατοπτρίζουν. Κατόπιν, ανοίγοντας το πρόγραμμα toondoo και προσθέτοντας λόγια, θα
φτιάξει το δικό της κόμικ με τις σκέψεις του λύκου. Έτσι απλά!
-Εναλλακτικά, αν η ομάδα ζητάει κάτι πιο περίπλοκο και πιο εντυπωσιακό και είναι εξοικειωμένη
στη χρήση Η/Υ, μπορεί να πειραματιστεί στο να μετατρέψει το μύθο σε animation (κινούμενη
εικόνα), κατεβάζοντας το κατάλληλο πρόγραμμα από το διαδίκτυο. Πρόκειται για οφθαλμαπάτη,
που όμως θα τους εκπλήξει ευχάριστα, γιατί μοιάζει καταπληκτικά με κινούμενα σχέδια!
8. Γ΄ ΟΜΑΔΑ (φ. εργ. 3)
- Αναθέτουμε στη γ΄ ομάδα να διαβάσει στο φύλλο εργασίας το ποίημα του Αλέξανδρου
Ραγκαβή με τίτλο «Κόραξ και αλώπηξ», το οποίο είναι επίσης γραμμένο σε καθαρεύουσα.
Αφού το συγκρίνει με το αρχικό κείμενο, θα αναζητήσει το κοινό σημείο ανάμεσα στη
συμπεριφορά των ηρώων των δύο κειμένων (τη διγλωσσία των προσώπων, άσχετα με το λόγο
για τον οποίο ενεργούν τοιουτοτρόπως).
- Θα διερευνήσουν επίσης τα μέλη της ομάδας τη χρήση των προσώπων- ηρώων ως
συμβόλων. Θα αναζητήσουν και τι συμβολίζει το τυρί.
-Αφού συζητήσουν και καταγράψουν τι διδάχτηκαν από τους δύο μύθους, τους ζητάμε να
διηγηθούν προφορικά αν βρέθηκαν ποτέ στη θέση των ηρώων (βιωματικός διάλογος). Όσοι
την έπαθαν σαν το λύκο και τον κόρακα, θα διηγηθούν το περιστατικό, περιγράφοντας
παράλληλα τα συναισθήματά τους. Όσοι πάλι επέλεξαν να ενεργήσουν σαν τη γριά ή την
αλεπού, θα μιλήσουν αντίστοιχα για τη δική τους εμπειρία, θα εξηγήσουν για ποιο λόγο το
έκαναν (από επιλογή ή από μίμηση) και θα περιγράψουν αν στο τέλος ένιωσαν πραγματικά το
αίσθημα της ικανοποίησης ή κάτι άλλο. Η συζήτηση θα τελειώσει απαντώντας στο δίλημμα αν
τελικά ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
-Στη συνέχεια ζητάμε από την ομάδα να φανταστεί μια εικονική αντιπαράθεση (έναν αγώνα
λόγων - debate). Δύο άτομα θα παρουσιάσουν με επιχειρήματα σε έναν φανταστικό διάλογο σε
ποια κατηγορία ανθρώπων προτιμούν (ή συμφέρει) να ανήκουν σήμερα και γιατί (στους
έντιμους- συνεπείς- ακέραιους χαρακτήρες ή στους κόλακες-υποκριτές- διπρόσωπους-
καιροσκόπους).
-Η ομάδα θα συνεχίσει τις δραστηριότητές της με δυο καινοτόμες δράσεις που σχετίζονται με
την ψυχολογία: Θα φανταστούν ότι η αλεπού περνάει μέσα από τη στοά της συνείδησης και
ακούει διάφορες φωνές. Θα αναπαραστήσουν τη σκηνή. Τέλος θα καθίσουν την αλεπού στην
καυτή καρέκλα – ανακριτική πολυθρόνα και θα την ανακρίνουν όπως και όσο θέλουν!
-Στο τελευταίο στάδιο η ομάδα θα πειραματιστεί στη δημιουργική γραφή. Θα φανταστούν τι θα
γινόταν αν η αλεπού δεν είχε καταφέρει να ξεγελάσει τον κόρακα και θα γράψουν μια
εναλλακτική εκδοχή του μύθου.
-Η ομάδα μπορεί να προτιμήσει μια διαφορετική δραστηριότητα, με την οποία θα εξασκηθεί στο
γράψιμο με οπτική γωνία: Ο κόρακας διηγείται το πάθημά του στα πουλιά και δέχεται τις
συμβουλές τους (διάλογος ή παράλληλοι μονόλογοι).
-Καλή άσκηση είναι και η ενσυναίσθηση (το να μπαίνεις στη θέση του άλλου, προσώπου
πραγματικού ή φανταστικού). Η ομάδα θα προσπαθήσει να φανταστεί τι σκέφτεται η σοφή
Βάγια η κουκουβάγια που περνάει από εκεί, ακούγοντας την αλεπού να παινεύει τον κόρακα.
-Και… για να μην ξεχνάμε και τους ένδοξους προγόνους μας, δίνουμε προς το τέλος και
κάποιες αρχαίες παροιμίες που έχουν σχέση με τους κόλακες και ζητάμε από τους μαθητές
μας να τις ερμηνεύσουν (π.χ. «Κάλλιον εἰς κόρακας ἤ εἰς κόλακας ἐμπεσεῖν»).
-Επειδή ενδέχεται οι πολλές δραστηριότητες να κουράσουν τη συγκεκριμένη ομάδα, στο τέλος
ελαφρώνουμε το κλίμα και δημιουργούμε λίγο παιγνιώδη διάθεση. Τους αναθέτουμε να
μελετήσουν το χαρακτήρα του κόλακα μέσα από τους Χαρακτήρες του αρχαίου Θεόφραστου,
από το έργο του Ανδρέα Λασκαράτου ΄΄Ιδού ο άνθρωπος΄΄ και από το βιβλίο Γνῶθι σαὐτόν
του αγίου Νεκταρίου. Αφού επιλέξουν τις πιο αστείες και χαρακτηριστικές σκηνές, τους
καλούμε να τις αναπαραστήσουν με παντομίμα ή δραματοποίηση.
9. Δ΄ΟΜΑΔΑ (φ. εργ. 4)
- Η δ΄ομάδα θα διαβάσει στο φ. εργ. το παιδικό τραγουδάκι με τίτλο «Λύκος και γριά» και θα
επιχειρήσει να το προσαρμόσει σε κάποια γνωστή της (παιδική ή όχι) μελωδία και να το
τραγουδήσει ενώπιον της τάξης. Εναλλακτικά η ομάδα μπορεί να φτιάξει ένα βιντεάκι με ήχο
και εικόνα και να το ανεβάσει στο Youtube.
-Κατόπιν θα αναζητήσει στο youtube άλλα παιδικά τραγουδάκια βασισμένα σε μύθους. Αφού
καταγράψει τους ήρωες-χαρακτήρες και τη θεματολογία τους, θα ελέγξει αν υπάρχουν κοινοί
τόποι και επαναλαμβανόμενα μοτίβα ανάμεσά τους.
-Ύστερα οι μαθητές θα αναζητήσουν στο διαδίκτυο κάποια συγκεκριμένη ηλεκτρονική
διεύθυνση στο youtube, όπου θα βρουν το μύθο σε κινούμενα σχέδια, σε μια διασκευή του
Γιώργου Πιτροπογιαννάκη. Αφού παρακολουθήσουν το βίντεο, θα συζητήσουν ελεύθερα αν
τους ικανοποίησε ή όχι η εξεικόνιση του μύθου. Αν όχι, θα πουν πώς αλλιώς θα τη φαντάζονταν
και γιατί. Θα ερωτηθούν αν στο κείμενο υπήρχαν κάποιες πληροφορίες που παραλείφθηκαν ή
κάποιες άλλες που τροποποιήθηκαν ανεπιτυχώς κατά την άποψή τους.
- Κατόπιν η ομάδα μπορεί να συζητήσει γιατί κατά τη γνώμη της επιβιώνει ως τις μέρες μας ο
μύθος (διαχρονικότητα) και αν απευθύνεται μόνο σε μικρές ηλικίες και γιατί. Η απάντηση
μπορεί να γραφτεί και στον επεξεργαστή κειμένου.
-Τέλος οι μαθητές της ομάδας θα επιχειρήσουν να γράψουν το ημερολόγιο του λύκου. Θα
φανταστούν το λύκο πεινασμένο και εξουθενωμένο σωματικά και ψυχικά, να γυρίζει αργά το
βράδυ στη φωλιά του και να περιγράφει στο ημερολόγιό του πώς πέρασε τη μέρα του και πώς
ακριβώς αισθάνεται τώρα. Εναλλακτικά, η (μισή) ομάδα μπορεί να γράψει το e-mail που στέλνει
ο λύκος σε ένα φίλο του, που ζει σε ένα γειτονικό δάσος.
Ε΄ΟΜΑΔΑ (φ. εργ. 5)
Η ομάδα αυτή θα αναλάβει να δραματοποιήσει το μύθο. Επειδή χρειάζονται μόνο τρεις (3)
ηθοποιοί, το τέταρτο μέλος ή θα παίξει έναν βοηθητικό ρόλο που θα επινοήσει η ομάδα ή θα
αναλάβει να κάνει το σκηνοθέτη και τον υποβολέα. Εναλλακτικά ο μαθητής αυτός μπορεί να
ζωγραφίσει το μύθο σε αφίσα, ώστε να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου και να στολίσει
κάποιον από τους τοίχους της τάξης. (Ασφαλώς θα πρόκειται για κάποιον μαθητή με κλίση στα
καλλιτεχνικά, ο οποίος θα δεχτεί πρόθυμα και με ευχαρίστηση να αναλάβει αυτό το ρόλο,
διαφορετικά αυτή η δραστηριότητα μπορεί να παραλειφθεί τελείως).
Eνθαρρύνουμε τους μαθητές να ξεπεράσουν τις αναστολές τους, ώστε να τολμήσουν να
εκτεθούν ενώπιον της τάξης. Προσπαθούμε να εμφυσήσουμε στην ομάδα ενθουσιασμό,
προκαλώντας την να ενεργοποιήσει τη φαντασία της σε όλα τα επίπεδα (γράφοντας διαλόγους,
χρησιμοποιώντας παντομίμα, φτιάχνοντας μάσκες, επιμελούμενη τη σκηνοθεσία, κλπ.).
Προτρέπουμε τους υποψήφιους ηθοποιούς να ξεχάσουν για λίγο τους εαυτούς τους και να
«μπουν» στο ρόλο. Είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να εξηγήσουμε τι ήταν η έκσταση στο αρχαίο
θέατρο και από πού προέρχεται η λέξη (ἐξίσταμαι= βγαίνω έξω από τον εαυτό μου).
Τονίζουμε ότι όλη η τάξη ανυπομονεί να χειροκροτήσει το αποτέλεσμα, επομένως χρειάζεται να
δείξουν σοβαρότητα και να συνεργαστούν. Εξηγούμε ότι το θέατρο είναι μια πολύ δύσκολη
υπόθεση, και γι’ αυτό το λόγο η ομάδα αυτή αναλαμβάνει μόνο αυτή τη δραστηριότητα, ώστε να
έχει αρκετό χρόνο να δουλέψει ικανοποιητικά. Σ’ αυτή την ομάδα ο ρόλος μας είναι κυρίως
εμψυχωτικός. Είμαστε πρόθυμοι να τους προσφέρουμε κάθε δυνατή βοήθεια, αλλά κύριος
10. στόχος μας είναι ο δικός τους αυτοσχεδιασμός, ώστε ελεύθερα να ξεδιπλώσουν και να
αναδείξουν τα κρυμμένα ταλέντα τους.
Η δραματοποίηση αυτή μπορεί, μάλιστα, να βιντεοσκοπηθεί και να ανέβει στην ιστοσελίδα του
σχολείου.
Εναλλακτικά, αν οι αναστολές δεν ξεπεραστούν και η ομάδα διστάζει τελικά να εκτεθεί,
προτείνουμε να ετοιμάσουν ένα κουκλοθέατρο με έτοιμες κούκλες που θα φέρουν από τα
σπίτια τους ή που μπορεί να διαθέτει το σχολείο ή με πρόχειρες κούκλες που θα
κατασκευάσουν τα ίδια τα παιδιά με χαρτοκοπτική. Η συναισθηματική ασφάλεια και η απόσταση
που προσφέρει η χρησιμοποίηση της κούκλας θα βοηθήσει ακόμα και τα πιο ανασφαλή και
ντροπαλά παιδιά να συμμετέχουν ενεργά. Προκειμένου όμως να μην πάρουν αυτή τη
δραστηριότητα ελαφρά τη καρδία, τονίζουμε ότι το κουκλοθέατρο, όπως άλλωστε και οι μύθοι,
δεν απευθύνεται μόνο σε μικρά παιδιά. Προτρέπουμε, λοιπόν, την ομάδα να φτιάξει έτσι τους
διαλόγους, ώστε το αποτέλεσμα να αφορά όλους μας.
Τελευταία πρόταση: Μπορούν να αναπαραστήσουν το μύθο και με θέατρο σκιών. Με πολύ
απλά υλικά (ένα λευκό ύφασμα και μια λάμπα) στήνεται στο άψε σβήσε ο μπερντές και τα
παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν απλές φιγούρες που θα κατασκευάσουν μόνα τους ή να
τις αναπαραστήσουν με τα χέρια τους ή να χρησιμοποιήσουν τα ίδια τα σώματά τους για
φιγούρες. Και εδώ το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: Η συναισθηματική κάλυψη που προσφέρει η
υποτυπώδης σκηνή βοηθάει ιδίως τους χαμηλών τόνων χαρακτήρες να «λυθούν» και να
αποκτήσουν αυτοπεποίθηση.
Δ΄ΦΑΣΗ (Παρουσίαση εργασιών - Αξιολόγηση) (1-2 διδακτικές ώρες)
Στις επόμενες 1-2 διδακτικές ώρες οι ομάδες παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των εργασιών
τους, όπου γίνεται σύνθεση απόψεων από τον καθηγητή και αυτοαξιολόγηση των ομάδων
αλλά και ετεροαξιολόγησή τους από τις άλλες ομάδες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην
αυτοαξιολόγηση των μαθητών σε ατομικό και κυρίως σε ομαδικό επίπεδο.
Δίνουμε εξαρχής στους μαθητές τα κριτήρια με τα οποία θα αξιολογηθεί η προσπάθειά τους:
- Οργάνωση επιχειρημάτων
- Ποιότητα ιδεών
- Συνοχή σκέψεων
- Αισθητικό αποτέλεσμα
- Πρωτοτυπία.
Επιβραβεύουμε τις καλύτερες εργασίες με ένα θερμό χειροκρότημα!
Ε΄ΦΑΣΗ (Εμβάθυνση) (φ. εργ. 6 , 1 διδακτική ώρα)
Το πρώτο μέρος του σεναρίου θα μπορούσε να τελειώσει εδώ. Αν όμως διαπιστώσουμε ότι
υπάρχει ενδιαφέρον και όρεξη στην τάξη για περισσότερα, μπορούμε να το επεκτείνουμε ως
εξής:
- Ζητάμε από την ολομέλεια της τάξης να διαλέξει έναν άλλο μύθο του Αισώπου, που να τον
γνωρίζουν όλοι (π.χ. ο λαγός και η χελώνα). Για να τους βοηθήσουμε να θυμηθούν μερικούς,
δίνουμε σε φωτοτυπία τα σκίτσα κάποιων μύθων και αναμοχλεύουμε τις παιδικές τους μνήμες,
σκαλίζοντας το παρελθόν. Ρωτάμε αν τους θυμίζουν κάτι. Ασφαλώς θα επακολουθήσει βροχή
11. από απαντήσεις.
-Αφού διαλέξουν όλοι μαζί το μύθο που θα τους αρέσει περισσότερο, οι μαθητές χωρίζονται σε
δύο ομάδες και παίρνουν το τελευταίο φύλλο εργασίας. Η μία ομάδα θα προσπαθήσει να
μετατρέψει το μύθο σε μορφή διαλόγου-μονολόγου (προτείνεται η χρήση powerpoint). H
άλλη ομάδα θα επιχειρήσει να γράψει το μύθο στον επεξεργαστή κειμένου με τη μορφή
παραδοσιακού ποιήματος (με στροφές και ομοιοκαταληξία), χωρίς όμως να
χρησιμοποιήσει διάλογο (μόνο αφήγηση - περιγραφή).
- Οι ομάδες διαβάζουν στο τέλος της ώρας μεγαλοφώνως τις εργασίες τους. Αξιολογούν το
αποτέλεσμα και συζητούν ποια από τις αφηγηματικές τεχνικές χαρίζει περισσότερη δροσιά,
ζωντάνια και αμεσότητα στο κείμενο και γιατί. Παραλληλίζουμε το διάλογο και την αφήγηση με
την άμεση και έμμεση επικοινωνία στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και εξηγούμε ποια
μορφή επικοινωνίας προτιμάμε. Επισημαίνουμε μάλιστα και τους κινδύνους που ελλοχεύουν
στην επικοινωνία μέσω της παρεμβολής τρίτου προσώπου- αφηγητή (παραποίηση γεγονότων,
οπτική γωνία, κλπ).
-Παρομοιάζουμε τις τέσσερις αφηγηματικές τεχνικές με τις τέσσερις εποχές και
διαπιστώνουμε πως καθεμιά έχει τη χάρη της.
- Κλείνουμε τονίζοντας την ομορφιά που χαρίζει η ποικιλότητα και η εναλλαγές στη ζωή μας,
κόντρα στη μονοτονία που προκαλεί η ρουτίνα.
Ἀλλη εκδοχή:
Δίνουμε στις ομάδες ένα συννεφόλεξο με λίγες λέξεις από το παιδικό τραγουδάκι του φ. εργ. 4
και τις προτρέπουμε να γράψει καθεμιά έναν δικό της μύθο, που να περιλαμβάνει τις λέξεις
αυτές. Αν κάποια ομάδα θέλει, μπορεί να παρουσιάσει την εργασία της δραματοποιημένη. Στο
τέλος αξιολογούμε το αποτέλεσμα και επιβραβεύουμε την ομάδα που έγραψε τον καλύτερο
μύθο.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΚΟΙΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (φ. εργ. 7, 1 διδακτική ώρα)
Πριν προχωρήσουμε, θυμίζουμε ότι παρά το ότι χωριστήκαμε σε ομάδες, ανήκουμε όλοι σε μια
μεγάλη ομάδα, την ολομέλεια της τάξης. Προτρέπουμε, λοιπόν, τις ομάδες να στείλουν τις
εργασίες τους η μια στην άλλη στον κοινό τους ψηφιακό φάκελο μέσω Dropbox, έτσι ώστε
να γίνουν κοινό κτήμα όλων τους. Είναι η κατάλληλη ευκαιρία, για να τονίσουμε τη χαρά της
συλλογικής προσπάθειας και του μοιράσματος! Ο φάκελος αυτός θα αφορά, ασφαλώς, τη
συγκεκριμένη διδακτική ενότητα. Θα μπορούσε όμως στην πορεία του διδακτικού έτους,
εμπλουτιζόμενος, να εξελιχθεί σε ψηφιακό αρχείο για το μάθημα της Α.Ε.Γ
Κατόπιν, καλλιεργούμε την ιδέα στους μαθητές να γνωστοποιήσουν το αποτέλεσμα του κόπου
τους και σε άλλους. Προτείνουμε να δημιουργήσουμε όλοι μαζί μια ψηφιακή αφήγηση (digital
story telling) του μύθου με το πρόγραμμα Μovie Maker συνδυάζοντας ήχο και εικόνα και να
την ανεβάσουμε στο Youtube. Χρησιμοποιούμε ως κίνητρο-δέλεαρ και το μαθητικό φεστιβάλ
ψηφιακής δημιουργίας.
ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Αυτό το σενάριο έχει τη δυνατότητα τροποποίησης σε ερευνητική εργασία (project), που θα
μπορούσε να διαρκέσει ένα τρίμηνο. Σε αυτή την περίπτωση οι μαθητές θα μπορούσαν να
12. εξετάσουν κατά ομάδες και άλλους μύθους, τους οποίους θα αναζητήσουν μόνοι τους ή με τη
βοήθεια τη δική μας και να πειραματιστούν στη δημιουργία πολυτροπικού κειμένου (αφίσας,
πολυμεσικής παρουσίασης) σχετικά με τους μύθους του Αισώπου και το περιεχόμενό τους.
Τo αποτέλεσμα της συλλογικής αυτής εργασίας μπορεί στο τέλος να δημοσιευτεί στην
ιστοσελίδα του σχολείου και στο διαδίκτυο ή να λάβει τη μορφή εντύπου, το οποίο έχει πάντα
μια θέση στη σχολική βιβλιοθήκη. Για μια τέτοια προσπάθεια θα ήταν χρήσιμη η συνεργασία με
τους καθηγητές της Τεχνολογίας, των Καλλιτεχνικών και της Πληροφορικής.
ΜΕΡΟΣ Β΄
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
(1 - 2 διδακτικές ώρες) (φ. εργ. 8)
Αφού ολοκληρώσουμε το α΄ μέρος του σεναρίου, επόμενος στόχος μας είναι να
εκμεταλλευτούμε το κείμενο, για να διδάξουμε τις μετοχές ενεργητικής και μέσης φωνής των
βαρύτονων ρημάτων. Η διδασκαλία μας θα περιλαμβάνει εκτός από το σχηματισμό και την
κλίση των μετοχών, το χωρισμό τους σε κατηγορίες ανάλογα με τη σημασία τους (συντακτική
αναγνώριση). Στο τέλος του μαθήματος θα πρέπει οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίζουν
γραμματικά αλλά και να χαρακτηρίζουν συντακτικά τις μετοχές (με τη βοήθεια της μετάφρασης).
Προϋπόθεση όλων αυτών είναι ότι έχουν ήδη διδαχτεί την οριστική και το απαρέμφατο
ενεργητικής και μέσης φωνής αλλά και τις τρεις κλίσεις των ουσιαστικών (Από τη γ΄κλίση μόνο
όσα ουσιαστικά μας είναι απαραίτητα).
Ασφαλώς, το σενάριο δεν πρέπει να περιοριστεί μόνο στην τυπική-παραδοσιακή διδασκαλία
των μετοχών. Θα προσπαθήσουμε να εντάξουμε στο μάθημά μας και τη λειτουργική
γραμματική. Ενδεικτικά η πορεία της διδασκαλίας μας θα είναι η εξής:
Αρχικά επισημαίνουμε ότι μετοχές έχουν μόνο όσοι χρόνοι έχουν και απαρέμφατα. Επομένως οι
μαθητές περιμένουν να βρουν μετοχές μόνο σε χρόνο ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και
παρακείμενο.
Στη συνέχεια δίνουμε τις καταλήξεις των μετοχών ενεργητικής και μέσης φωνής.
Ενεστ. -ων, -ουσα -ον -όμενος, -ομένη, -όμενον
Μέλλ. -σων, -σουσα, -σον -σόμενος, -σομένη, -σόμενον
Αόρ. -σας, -σασα, -σαν -σάμενος, -σαμένη, -σάμενον
Πρκ. -κώς, -κυῖα, κός -μένος, -μένη, -μένον
Σχηματίζουμε στον πίνακα με απλά παραδείγματα μετοχές ρημάτων που ήδη έχουν διδαχτεί
(π.χ. λύω, πράττω, φυτεύω, κλπ). Τονίζουμε πως η αύξηση των ρημάτων μπαίνει μόνο στην
οριστική, με εξαίρεση τον παρακείμενο, ο οποίος διατηρεί σε όλες τις εγκλίσεις και στους
ρηματικούς τύπους (επομένως και στις μτχ) τον αναδιπλασιασμό ή την αύξησή του.
Αναφέρουμε πως η αύξηση του πρκ διατηρείται σε ορισμένες περιπτώσεις ως τις μέρες μας
(π.χ. απηλπισμένος, καταγεγραμμένος, τα δεδουλευμένα, τεταμένη (ατμόσφαιρα),
τεθωρακισμένο (όχημα), δεδομένη (στιγμή), διακεκομμένος, προδεδικασμένο,
αποδεδειγμένο, κεκτημένα (δικαιώματα), το απονενοημένον, τα πεπραγμένα,
ανατεθραμμένος, συντεταγμένος (λόγος), εκπεφρασμένη (άποψη), ανειλημμένες
(υποχρεώσεις), προειλημμένες (αποφάσεις), εγκεκριμένο (πρόγραμμα), βεβιασμένες
13. (κινήσεις), εντεταλμένη (υπηρεσία) δεδηλωμένη (πλειοψηφία), προδιαγεγραμμένη
(πορεία), τεθλιμμένη (χήρα), διαδεδομένη (αντίληψη), κατατεθειμένο (ποσό),
διακεκριμένο (μέλος), λελογισμένη (χρήση), εγνωσμένη (αξία), εσταυρωμένος,
ηθελημένος, ηνωμένος, προηγμένος, διεστραμμένος, διεφθαρμένος, συντετριμμένος,
συνεσταλμένος, εγκατεσπαρμένος, εσπευσμένος, συνημμένος, κλπ).
Κατόπιν εξηγούμε αναλυτικά τον τρόπο κλίσης των μετοχών και ζητάμε προφορικά να κλίνουν
οι μαθητές κάποια παραδείγματα (προσέχοντας πως οι μτχ έχουν ίδια ονομαστική και κλητική).
Είμαστε πλέον έτοιμοι να περάσουμε στο συντακτικό!
Ξεκαθαρίζουμε ότι οι μετοχές δεν είναι ούτε ουσιαστικά, ούτε επίθετα, παρόλο που έχουν
τρία γένη. Είναι ρηματικοί τύποι (τύποι του ρήματος), με δυναμικό ρόλο μέσα στην
πρόταση. ΄Εχουν υποκείμενο (στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με αυτές) και συχνά
αντικείμενο ή και κατηγορούμενο, και μεταφράζονται όχι σαν ρήματα, αλλά σαν
δευτερεύουσες προτάσεις.
Περιγράφουμε με απλά λόγια ότι οι μτχ μαζί με τα απαρέμφατα είναι οι «υπαρχηγοί» της
πρότασης, ενώ «αρχηγός» είναι το ρήμα. Σε κάθε πρόταση, δηλαδή, υπάρχει ιεραρχία.
Πρώτα συντάσσουμε το ρήμα, ύστερα το απαρέμφατο (αν υπάρχει), και τελευταίες τις
μτχ.
Επισημαίνουμε ότι ο ρόλος τους μέσα στην πρόταση είναι πολύ λειτουργικός, γιατί χαρίζουν
εξαιρετική ευελιξία, οικονομία και συντομία στο λόγο.
Εν συνεχεία δίνουμε τα είδη των μτχ ανάλογα με τη μετάφρασή τους, χωρίς να υπεισέλθουμε σε
περαιτέρω λεπτομέρειες.
Επιθετική (Αναφορική): ο οποίος-α-ο/που
Κατηγορηματική: να, ότι, που
Χρονική: όταν, αφού
Αιτιολογική: επειδή, γιατί
Υποθετική: αν
Εναντιωματική: αν και, παρόλο που
Τελική: για να, με σκοπό να
Τροπική: -οντας/-ώντας
Έπειτα χωρίζουμε την τάξη σε δύο ομάδες. Δίνουμε και στις δύο ομάδες το ίδιο φύλλο εργασίας.
- Η πρώτη ομάδα θα ασχοληθεί με το μύθο του λύκου και της γριάς που έχουμε ήδη δώσει
εξαρχής (κείμενο αναφοράς), ενώ η δεύτερη με την έμμετρη παραλλαγή του. Το ερώτημα είναι
κοινό: Κάθε ομάδα θα αναζητήσει στο κείμενό της τις μετοχές που υπάρχουν, θα τις
υπογραμμίσει πάνω στο ηλεκτρονικό κείμενο και θα τις κατατάξει σε πίνακες ανάλογα με τη
φωνή και το χρόνο που βρίσκονται.
- Στη συνέχεια τους ζητάμε να χαρακτηρίσουν συντακτικά τις μτχ του κειμένου που
επεξεργάζονται, με τη βοήθεια της μετάφρασης.
-Κατόπιν, προτρέπουμε τους μαθητές να επέμβουν πάνω στο ηλεκτρονικό κείμενο,
αναλύοντας τις μτχ σε δευτερεύουσες προτάσεις (στη ν.ε).
Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και τα συμπεράσματα προφανή: Οι δυο ομάδες θα
παρατηρήσουν, ασφαλώς, ότι ο λόγος γίνεται πολύ πιο μακροπερίοδος και κουραστικός αν
14. λείψουν οι μτχ, και η έκταση του κειμένου σχεδόν διπλασιάζεται!
Επομένως, ο στόχος μας, η λειτουργική γραμματική, επετεύχθη. Η τάξη μας θα πρέπει να έχει
πλέον καταλάβει πόση από τη λακωνικότητα και τη χάρη της έχασε η γλώσσα μας
καταργώντας συν τω χρόνω τις περισσότερες μτχ., και τι ακριβώς εξυπηρετούσαν οι
μτχ στην αρχαιότητα. Ιδού η κομψότης και η λακωνικότης του α.ε. λόγου!
Στο σημείο αυτό μπορούμε να δώσουμε ένα παράδειγμα από των κόσμο των Η/Υ, που είναι
πολύ οικείος στα παιδιά. Μπορούμε να παρομοιάσουμε τις μτχ με το zip (αρχείο
συμπίεσης), ενώ τις δευτερεύουσες προτάσεις με το ξε-zip (αποσυμπίεση αρχείων)! ΄Eνα
επίσης καλό παράδειγμα είναι να παρομοιάσουμε τις μτχ με ένα μικρό και ευέλικτο
αυτοκίνητο, ενώ τις δευτερεύουσες προτάσεις με μια μακρυά και δύσχρηστη λιμουζίνα. Ποιο
από τα δύο παρκάρεται πιο εύκολα; Η απάντηση είναι ευνόητη και προφανής!
-Ως τελευταία δραστηριότητα δίνουμε στους μαθητές φράσεις της ν.ε., στις οποίες οι μτχ
επιβιώνουν ανέπαφες και αναλλοίωτες (π.χ. ἀρχῆς γενομένης ἀπό, φωνή βοῶντος ἐν τῇ
ἐρήμω, πλίνθοι και κέραμοι ἀτάκτως ἐρριμμέναι, εἰς ὦτα μή ἀκουόντων, κλπ), και τους
ζητάμε με τη βοήθεια λεξικού να σχηματίσουν προτάσεις στη ν.ε. που να περιλαμβάνουν τις
φράσεις αυτές. Μπορούν μάλιστα να πειραματιστούν και μόνοι τους στην εύρεση τέτοιων
φράσεων. Τα αποτελέσματα θα τους εκπλήξουν ευχάριστα! Υπάρχουν πάρα πολλές!
Κατόπιν προκαλούμε την τάξη να προβληματιστεί για ποιο λόγο η ν.ε. διατήρησε στην
ενεργητική φωνή μόνο την τροπική μτχ ενεστώτα. Κάνουμε και λίγο το δικηγόρο του
διαβόλου: Μήπως θα ήταν καλύτερο να αντικατασταθεί κι αυτή με δευτερεύουσα πρόταση;
Γιατί στάθηκε αδύνατο να συμβεί αυτό;
Τέλος προτρέπουμε όλες τις ομάδες να χρησιμοποιήσουν το πρόγραμμα Diagram
Designer, που είναι ήδη αποθηκευμένο στην επιφάνεια εργασίας τους, προκειμένου να
καταρτίσει η καθεμιά τον εννοιολογικό χάρτη των μετοχών και της μετάφρασής τους. Κάθε
ομάδα αφήνεται ελεύθερη να αυτοσχεδιάσει, ανάλογα με τη φαντασία της και τις δεξιότητες των
μαθητών στους Η/Υ. Στο τέλος συγκρίνουν μεταξύ τους τα αποτελέσματα, που συνήθως είναι
εντυπωσιακά: Κάθε ομάδα δημιουργεί διαφορετικό εννοιολογικό χάρτη, παρόλο που
πραγματεύεται το ίδιο ακριβώς πράγμα (τα είδη των μτχ). Η τάξη επιλέγει στο τέλος την
καλύτερη εργασία και την επιβραβεύει, ύστερα από δική μας προτροπή, με ένα χειροκρότημα!
Στο σημείο αυτό το σενάριο ολοκληρώνεται. Σε επόμενο μάθημα ή στην επόμενη τάξη (ανάλογα
με την κρίση μας) μπορούμε να αναλύσουμε τη λειτουργία των μτχ περισσότερο (συνημμένες-
απόλυτες) και να προσθέσουμε λεπτομέρειες για το κάθε είδος χωριστά.
Πρόταση διαθεματικής επέκτασης του σεναρίου:
Σε συνεργασία με το θεολόγο της τάξης οι μαθητές αναλύουν νοηματικά το Σύμβολο της
Πίστεως (το Πιστεύω). Στη συνέχεια στο σπίτι τους επισημαίνουν τις μτχ, τις χαρακτηρίζουν
συντακτικά και ερευνούν το ρόλο τους μέσα στο κείμενο. Εξετάζουν πόσο μεγαλύτερο θα ήταν
το Πιστεύω, αν προσπαθούσαν να αντικαταστήσουν τις μτχ με δευτερεύουσες προτάσεις. Θα
διαπιστώσουν ότι θα έπρεπε να αλλάξει και η στίξη του κειμένου (να μπουν περισσότερες
15. τελείες), γιατί ο λόγος θα ήταν υπερβολικά μακροπερίοδος και κουραστικός (σαν ένα μεγάλο
αυτοκίνητο, που δεν παρκάρεται εύκολα και οπουδήποτε).
Προϋπόθεση υλοποίησης της παραπάνω δραστηριότητας είναι να αναφερθούν εξαρχής και οι
καταλήξεις των μτχ του αορ. β΄(-ών-οῦσα-όν) και του παθ. αορ. (είς-εῖσα-έν), καθώς και ο
τρόπος κλίσης τους, εξηγώντας ότι θα συναντήσουμε τους χρόνους αυτούς σε επόμενη τάξη.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Στο τέλος του σεναρίου θα διαθέσουμε λίγο χρόνο για να δώσουμε ένα φύλλο αξιολόγησης, στο
οποίο όμως θα απαντήσει μόνος του ο κάθε μαθητής, και μάλιστα ανώνυμα, έτσι ώστε να
υπάρξει ειλικρίνεια και να ελευθερωθεί από το άγχος της δημόσιας έκθεσης και της κριτικής των
άλλων. Με τον τρόπο αυτό τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα είναι εγκυρότερα και πιο κοντά
στην πραγματικότητα.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Οι πολλές δραστηριότητες ενδέχεται να κουράσουν τους μαθητές και να μην επαρκέσει ο
προτεινόμενος χρόνος, λόγω της πίεσης της διδακτέας ύλης. Ο καθηγητής μπορεί να
αυξομειώσει κάθε φορά τις δραστηριότητες ανάλογα με το επίπεδο και τα ενδιαφέροντα των
μαθητών του.
Το μεγαλύτερο μέρος του σεναρίου μπορεί να πραγματοποιηθεί και εκτός εργαστηρίου, στη
συμβατική σχολική αίθουσα, παραλείποντας τις δραστηριότητες που απαιτούν τη χρήση Η/Υ.
ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ακολουθούν): Η ηλεκτρονική συμπλήρωση των φύλλων εργασίας θα
ολοκληρωθεί κατά την ώρα του μαθήματος και θα αποφευχθεί η εργασία στο σπίτι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ/ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΙΤΥ, Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική
πράξη
Ματσαγγούρας Ηλίας, Στρατηγικές διδασκαλίας, Η κριτική στη διδακτική πράξη, εκδ. Gutenberg,
2002
ΥΠΔ ΜΘ, Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο
ΥΠΕΠΘ, Π.Ι., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Α΄Γυμνασίου, εκδόσεις Ο.Ε.Δ.Β., 2002
ΥΠΕΠΘ, Π.Ι. Βιβλίο εκπαιδευτικού, εκδόσεις Ο.Ε.Δ.Β. 2002
Γιάννου Τριανταφυλλιά, «Οι ΤΠΕ στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών», στο ΙΤΥ, Επιμόρφωση
εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη, σελ. 100-123
ΥΠΕΠΘ,Π.Ι. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά
Προγράμματα Σπουδών για την υποχρεωτική εκπαίδευση (ΦΕΚ303/13-03-03 τ.Β΄)
16. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ (τελευταία προσπέλαση 30/6/2013)
http://el.wikipedia.org/wiki/
(http://www.greek-language.gr)
http://www.youtube.com/watch?v=-J9iyOr2plk.
Τότε και τώρα… Δυστυχώς, δεν άλλαξαν και πολλά… Μήπως ήρθε η ώρα
να μάθουν οι μαθητές να αυτενεργούν και να δουλεύουν και ομαδικά,
ανακαλύπτοντας μόνοι τους τη γνώση;
17. ΤΑΞΗ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (Κοινό φύλλο εργασίας)
ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ: «Ο ΛΥΚΟΣ ΚΑΙ Η ΓΡΙΑ» (ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ)
ΚΕΙΜΕΝΟ
Λύκος λιμώττων περιῄει ζητῶν τροφήν. Γενόμενος δέ κατά τινα τόπον, ἤκουσε παιδίου
κλαίοντος καί γραός λεγούσης αὐτῷ∙ «Παῦσαι τοῦ κλαίειν∙ εἰ δέ μή, τῇ ὥρᾳ ταύτῃ
ἐπιδώσω σε τῷ λύκῳ». Οἰόμενος δέ ὁ λύκος ὅτι ἀληθεύει ἡ γραῦς, ἵστατο πολλήν
ἐκδεχόμενος ὥραν. Ὡς δ’ ἑσπέρα κατέλαβεν, ἀκούει πάλιν τῆς γραός κολακευούσης τό
παιδίον καί λεγούσης αὐτῷ∙ «Ἐάν ἔλθῃ ὁ λύκος δεῦρο, φονεύσομεν, ὦ τέκνον, αὐτόν».
Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο λέγων∙ «Ἐν ταύτῃ τῇ ἐπαύλει ἄλλα μέν λέγουσι, ἄλλα
δέ πράττουσι».
Ἐν ταύτῃ τῇ ἐπαύλει ἄλλα μέν λέγουσι, ἄλλα δε πράττουσι.
Χαρακτικό από παλαιά έκδοση των μύθων του Αισώπου
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
λιμώττων (λιμώττω) = πολύ πεινασμένος, λιμασμένος
περιῄει (περίειμι) = περιφερόταν, τριγυρνούσε
γενόμενος (γίγνομαι) = όταν έφτασε
γραός (ον.γραῦς) = μια γριά
18. οἰόμενος (οἴομαι) = επειδή νόμιζε
ἵστατο (ἵσταμαι) =στεκόταν
ἐκδεχόμενος (ἐκδέχομαι) =περιμένοντας
ὡς…κατέλαβεν (καταλαμβάνω) = κι όταν έφτασε το βράδυ
κολακευούσης (κολακεύω) = να καλοπιάνει
δεῦρο = εδώ
ἐπορεύετο (πορεύομαι) = σηκώθηκε κι έφυγε
ἐν ταύτῃ τῇ ἐπαύλει = σ’ αυτό το αγροτόσπιτο
O Aίσωπος κι ο κόσμος του, τα ζώα
Ο Αίσωπος ταξιδεύει σε όλον τον
κόσμο!
19. Δραστηριότητες
1) Αντλώντας πληροφορίες από το κείμενο και με τη βοήθεια του λεξιλογίου απαντήστε
στις παρακάτω ερωτήσεις, επεμβαίνοντας δυναμικά πάνω στο ηλεκτρονικό κείμενο
(χρώμα, μέγεθος, γραμματοσειρά):
-Σε τι κατάσταση ήταν ο λύκος και τι αναζητούσε; Ποιους συνάντησε στο δρόμο του;
-Τι έλεγε στο παιδί η γριά στην αρχή και τι αργότερα; Για ποιο λόγο το έκανε αυτό;
-Τι νόμισε στην αρχή ο λύκος και πώς ενήργησε;
-Γιατί απογοητεύτηκε τελικά ο λύκος; Τι συνέβη;
2) Προσπαθήστε να αναδιηγηθείτε την ιστορία προσθέτοντας και δικά σας λόγια. Στη
συνέχεια κάνετε μια απόπειρα να μεταφράσετε το κείμενο (προφορικά). Ποιες δυσκολίες
παρατηρείτε; Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;
20. ΤΑΞΗ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ: «Ο ΛΥΚΟΣ ΚΑΙ Η ΓΡΙΑ» (ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ)
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
(1η
ΟΜΑΔΑ) Ο Αίσωπος
1) Επισκεφτείτε στο διαδίκτυο την ηλεκτρονική διεύθυνση http://el.wikipedia.org/wiki/ και
περιηγηθείτε στις πληροφορίες που δίνονται για τη ζωή και το έργο του Αισώπου. Κατόπιν
συμπληρώστε τα κενά στο παρακάτω κείμενο:
Ο Αίσωπος είναι αρχαίος _________ μυθοποιός. Γεννήθηκε τον __________ αι. στη
__________ . Πολλές πόλεις ερίζουν για την καταγωγή του, λόγω του ότι ήταν παθιασμένος
__________ . Ο Αίσωπος ήταν ________ καταγωγής και πραγματικό τέρας ασχήμιας.
Μαυριδερός, __________, ___________,__________, _________, με μύτη ________ και
κεφάλι ________, αλλά ήταν ___________.Οι Αθηναίοι του στήσανε ανδριάντα, παρόλο που
ήταν ________. Ο Αίσωπος πέθανε στους _________, όπου είχε σταλεί από το βασιλιά
_________. Εκεί όμως κατηγορήθηκε για __________ . Η πραγματική αιτία ήταν ότι
ενοχλήθηκαν οι ιερείς του _________, επειδή κατηγόρησε την ________ τους. Γι’ αυτό έκρυψαν
στις αποσκευές του ένα χρυσό ________ και τον κατηγόρησαν για κλέφτη και ________. Η
άδικη καταδίκη του ήταν να τον γκρεμίσουν από τις κορυφές των ________, κάποια απότομα
βράχια στον __________. Ο Απόλλωνας τότε εξοργισμένος τους τιμώρησε, στέλνοντάς τους
μεγάλη πείνα και ________. Πρωταγωνιστές των μύθων του είναι συνήθως _______. Στο τέλος
υπάρχει και το συμπέρασμα (δίδαγμα), το γνωστό _________. Ο χαρακτήρας τους είναι πάντα
__________. Συχνά έλεγε μύθους, για να αποδείξει την αθωότητά του στο ___________. Ο
ίδιος, όπως και ο __________, δεν έγραψε ποτέ τίποτα.
21. 2) Το διπλανό σκίτσο φανερώνει τη χώρα καταγωγής του Αισώπου. Ποια
ήταν; Χρησιμοποιήστε το Google Earth, για να βρείτε σε ποια χώρα αντιστοιχεί
σήμερα.
3) Αναμφίβολα η εξωτερική εμφάνιση του Αισώπου δε συμφωνούσε με τα σύγχρονα πρότυπα
ομορφιάς. Στάθηκε όμως τροχοπέδη στη ζωή του; Τι την αντιστάθμιζε; Έχει καμιά σχέση η
εξωτερική εμφάνιση με την εξυπνάδα; Τι παρατηρείται στα καλλιστεία; Γιατί σήμερα η ομορφιά
αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επαγγελματική ανέλιξη κάποιου; Τι έχει αλλάξει;
4) Λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο θανάτου του Αισώπου (τον γκρέμισαν
από τον Παρνασσό οι ιερείς του μαντείου των Δελφών, γιατί δεν άντεχαν
την αυστηρή κριτική που ασκούσε στη φιλαργυρία τους), συζητήστε και
απαντήστε στο εξής ερώτημα: Για ποιο λόγο νομίζετε ότι γίνονται
συνήθως δυσάρεστοι οι άνθρωποι που λένε αλήθειες, και μάλιστα με
τρόπο δηκτικό (καυστικό); Αναφέρετε όσα παραδείγματα γνωρίζετε από
το παρελθόν. Ισχύει αυτό και στις μέρες μας;
5) Γιατί κατά τη γνώμη σας ο άνθρωπος χρησιμοποίησε τους μύθους και τα
ζώα, προκειμένου να περάσει μηνύματα σχετικά με ανθρώπινους χαρακτήρες
και αδυναμίες; Ποια ζώα κυριαρχούν ως ήρωες στους μύθους του Αισώπου και
ποιους ανθρώπινους χαρακτήρες αντιπροσωπεύουν;
6) Ο Χριστός στη διδασκαλία του μιλούσε όχι με μύθους, αλλά με παραβολές. Γνωρίζετε
κάποιες από αυτές; Αναζητήστε στα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης της Ελληνικής Γλώσσας
(http://www.greek-language.gr) τη σημασία της λέξης παραβολή και καταγράψτε τη
διαφορά της από το μύθο.
7) Το επιμύθιο είναι το συμπέρασμα που βγαίνει από κάθε μύθο.
Γράψτε ένα σύντομο επιμύθιο για το μύθο που επεξεργαζόμαστε.
8)΄Ολοι οι μύθοι έχουν αλληγορικό νόημα. Αναζητήστε στο λεξικό τι σημαίνει η λέξη αλληγορία
και αναλύστε σε μια παράγραφο το αλληγορικό νόημα του μύθου του λύκου και της γριάς.
9)Σε ποιες περιπτώσεις επιλέγει κανείς να μιλήσει
αλληγορικά; Έχει καμιά σχέση η αλληγορία με το
ψέμα; Ενδέχεται να περιέχει δόλο; Δικαιολογήστε την
απάντησή σας.
***Γράψτε τις απαντήσεις 3,4,7,8 στον επεξεργαστή κειμένου και εκτυπώστε τες.
22. ΤΑΞΗ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ: «Ο ΛΥΚΟΣ ΚΑΙ Η ΓΡΙΑ» (ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ)
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
(2η
ΟΜΑΔΑ)
Διαβάστε προσεκτικά το παρακάτω παράλληλο ποίημα, το οποίο αποτελεί μια μεταγενέστερη
έμμετρη παραλλαγή του μύθου, και απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Ἀπό πεῖναν τυφλωμένος λύκος περιεπλανᾶτο
πανταχοῦ ζητῶν τροφήν.
Εἰς αὐλήν ἐμβῆκεν οἴκου, ὅθεν γραῖαν ἠκροᾶτο
τυφλήν ἅμα καί κωφήν.
Λέγουσαν εἰς βρέφος: «Κλαίεις; ὥ! μή κλαίεις και θυμώσω.
Κλαῦσε καί αὐτήν τήν ὥραν εἰς τόν λύκον θά σέ δώσω».
Στοχασθείς ὁ λύκος ὅτι ἀληθῶς ἡ γραῦς λαλεῖ,
ἀκονίζων τούς ὀδόντας ἐκεῖ ἔμεινε πολύ.
Ἀλλ’ ὡς ἦλθεν ἡ ἑσπέρα φωνήν ἤκουσε μεγάλην∙
Ἐνανούριζεν ἡ γραῖα το μικρό κι’ ἐλάλει πάλιν:
«Νάννι, νάννι το μωρό μου.
»Νάννι, νάννι το μικρό μου.
»Νάννι! Τά γλυκά σου μάτια σφάλησε να κοιμηθῇς∙
»Ἄν ὁ λύκος ἐδῶ ἔλθῃ, νά τόν σφάξωμεν εὐθύς».
«Να με σφάξωσιν! (ὁ λύκος ἔκραξεν)∙ ἄς μακρυνθῶμεν.
»Εἰς την ἔπαυλιν αὐτήν
»γλῶσσαν ἔχουσι διττήν,
»ἄλλην τήν αὐγήν καί ἄλλην τήν ἑσπέραν∙ μή ἀργῶμεν»!
______________
Καί τῶν αὐλικῶν ἡ γλῶσσα διττή κι’ ἔχουσά τι νέφος,
καθώς ἡ τοῦ γραϊδίου νανουρίζοντος τό βρέφος.
1) Τι διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στο αρχικό κείμενο (κείμενο αναφοράς) και στο
παράλληλο ποίημα που διαβάσατε, ως προς τη γλώσσα; Ποια μορφή γλώσσας σας φαίνεται
απλούστερη και πιο κοντινή στη δική μας; Ξέρετε πώς λέγεται αυτή η γλώσσα;
2)Ποιες ομοιότητες- διαφορές βλέπετε ανάμεσα στο περιεχόμενο των δύο κειμένων; Ποιο
από τα δύο περιέχει περισσότερες πληροφορίες; Ποιες ακριβώς είναι αυτές; Σημειώστε τις
23. απαντήσεις σας επεμβαίνοντας δυναμικά πάνω στο ηλεκτρονικό κείμενο (χρώμα,
μέγεθος, γραμματοσειρά).
3)Διαβάστε πάλι προσεκτικά τα δύο κείμενα και προσπαθήστε να βρείτε μεταξύ τους λέξεις-
φράσεις που να έχουν το ίδιο ή συναφές νόημα. Χρωματίστε αυτές τις φράσεις με το ίδιο
χρώμα και στα δύο κείμενα, χρησιμοποιώντας καινούριο χρώμα για κάθε νέα φράση.
4)Ανοίξτε το πρόγραμμα Wordle, που είναι αποθηκευμένο στην επιφάνεια εργασίας σας και
φτιάξτε ένα συννεφόλεξο (tag cloud) για κάθε ένα από τα κείμενα τα οποία επεξεργάζεστε, με
αντιγραφή-επικόλληση. Τα συννεφόλεξα που θα προκύψουν περιέχουν τις λέξεις κλειδιά κάθε
κειμένου. Τι παρατηρείτε; Καταγράψτε τις διαπιστώσεις σας.
5)Σε ποιο από τα δύο κείμενα βρίσκεται το επιμύθιο (δίδαγμα);Υπογραμμίστε ή κυκλώστε το.
Ποια κατηγορία ανθρώπων καυτηριάζει;
6)Σχολιάστε σε μία παράγραφο το επιμύθιο, λαμβάνοντας υπόψη τη φράση του αρχαίου
σχολιαστή: «Ὁ μῦθος πρός ἀνθρώπους οἵτινες τά ἔργα τοῑς λόγοις οὐκ ἔχουσιν ὅμοια».
7)Υπάρχουν σήμερα «αυλικοί-κόλακες», δεδομένου ότι οι βασιλιάδες σπανίζουν; Πώς λέγονται
και πώς ενεργούν; Μήπως εμπίπτουν και οι πολιτικοί στην ίδια κατηγορία; Με ποιον τρόπο;
8)Γνωρίζετε τι σημαίνει η λέξη χαμερπής, θεσιθήρας, θώψ
και οσφυοκάμπτης; Aναζητήστε τη σημασία τους στο
ηλεκτρονικό λεξικό του Μ. Τριανταφυλλίδη στην Πύλη της
ΕλληνικήςΓλώσσας (http://www.greek-language.gr).
Αναφέρετε παραδείγματα ανθρώπων που γνωρίζετε από την
ιστορία-παράδοσή μας με ανάλογη συμπεριφορά. Εκτιμάτε αυτή τη συμπεριφορά και γιατί;
9) Οι κόλακες – υποκριτές – διπρόσωποι – καιροσκόποι. Γιατί ένας άνθρωπος επιλέγει να
φέρεται έτσι; Τι κίνητρα μπορεί να έχει;
10)Τι μας εμποδίζει συνήθως και δεν μπορούμε να διακρίνουμε με οξυδέρκεια τους κόλακες-
υποκριτές- διπρόσωπους ανθρώπους γύρω μας;
24. 11) Επίλυση προβλήματος: Προκειμένου να μην είσαι αφελής και
ευκολόπιστος, πρέπει να χάσεις την «αθωότητά σου» και να γίνεις
καχύποπτος; Ποια είναι η χρυσή τομή, το μέτρο μεταξύ των δύο
άκρων;
12) Αναγνωρίζετε το Χατζηαβάτη; Τίνος κόλακας ήταν;
Ο Καραγκιόζης γιατί δεν είχε την ίδια συμπεριφορά;
13) Η υποκρισία των Φαρισαίων είναι παροιμιώδης! Σήμερα τι σημαίνει
η λέξη φαρισαϊσμός;
(Αναζητήστε την στην Πύλη της Ελληνικής Γλώσσας, στο λεξικό του Μ.
Τριανταφυλλίδη) (http://www.greek-language.gr)
14) Έχετε ακούσει για τον Ιανό, το θεό των αρχαίων Ρωμαίων με τα δυο πρόσωπα; Γιατί άραγε
λατρευόταν ως θεός;
15) Πότε λέμε έναν άνθρωπο χαμαιλέοντα; Τι είδους συμπεριφορά έχει;
25. 16) Από ποια συναισθηματική διαδρομή να πέρασε άραγε ο κυρ-λύκος; Αναζητήστε στο
διαδίκτυο σκίτσα που απεικονίζουν τις απαντήσεις σας και με τη βοήθεια του προγράμματος
toondo φτιάξτε το δικό σας κόμικ, προσθέτοντας λόγια.Έτσι απλά!
Εναλλακτικά…
17) Θέλετε κάτι πιο προχωρημένο και περίπλοκο; Αν είστε πολύ εξοικειωμένοι με την
τεχνολογία, μπορείτε να μετατρέψετε το μύθο σε animation (κινούμενη εικόνα)! Aφού
αναζητήσετε στη Wikipedia πληροφορίες για τη σημασία και τη χρήση του όρου, βρείτε ή
σχεδιάστε εικόνες που να αποδίδουν την πλοκή του μύθου. Κατόπιν προβάλετέ τες γρήγορα,
έτσι ώστε να δημιουργείται η ψευδαίσθηση της κίνησης, αφού πρώτα κατεβάσετε το κατάλληλο
πρόγραμμα από το διαδίκτυο). Είναι μια οπτική οφθαλμαπάτη.Το αποτέλεσμα θα σας εκπλήξει!
Θυμίζει πολύ κινούμενα σχέδια!
*** Τις δραστηριότητες 6,7,9,10, 11 γράψτε τες στον επεξεργαστή κειμένου και εκτυπώστε τες.
Τις υπόλοιτες συζητήστε τες στην ομάδα και ανακοινώστε στην τάξη τα συμπεράσματά σας.
27. 1) Συγκρίνετε το ποίημα που μόλις διαβάσατε, με τον αρχικό μύθο του λύκου και της γριάς
(κείμενο αναφοράς). Εντοπίστε ποιο κοινό σημείο έχει η συμπεριφορά της γριάς με
της αλεπούς και του λύκου με του κόρακα αντίστοιχα.
2)Πώς λέγονται οι άνθρωποι που αρέσκονται στο να λένε πράγματα που δεν ισχύουν
και πώς εκείνοι που πιστεύουν ανεξέταστα οτιδήποτε ακούσουν; Tι πιστεύετε ότι
συμβολίζει το τυρί;
3) Τι διδαχθήκατε από αυτούς τους δυο μύθους; Νομίζετε ότι θα σας φανούν χρήσιμοι στη ζωή
σας; Σε ποιες περιπτώσεις;
4)Σας έτυχε ποτέ να πάθετε κάτι παρόμοιο με τον κόρακα ή το λύκο; Σας υποσχέθηκε κανείς
κάτι που δεν τήρησε, δικαιολογούμενος στη συνέχεια με τη φράση «είπα-ξείπα»; Σας ενόχλησε
αυτή η ασυνέπεια; Περιγράψτε το βίωμά σας προφορικά και πείτε πώς ακριβώς αισθανθήκατε
και αν διδαχθήκατε από το πάθημά σας.
5)Επιλέξατε ποτέ να ενεργήσετε στη ζωή σας όπως η αλεπού ή η γριά; Για ποιο λόγο το κάνατε;
Θεωρήσατε ότι αυτός είναι ο ευκολότερος τρόπος για να πετύχετε το σκοπό σας ή απλώς
μιμηθήκατε κάποιον άλλον από το κοντινό σας περιβάλλον; Περιγράψτε το περιστατικό, τα
επιχειρήματα που χρησιμοποιήσατε και τα συναισθήματά σας, όταν τελικά το σχέδιο που
καταστρώσατε πέτυχε.
6)Συζητήστε στην ομάδα σας αν ισχύει η φράση «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Τελικά αξίζει να
μετέλθει κανείς όλα τα μέσα προκειμένου να πετύχει; Μήπως στο μεταξύ χάνει την αξιοπρέπειά
του και την εκτίμηση των γύρω του;
7)Διαλέξτε δυο άτομα της ομάδας για μια εικονική διαλογική αντιπαράθεση
(αγώνας λόγων - debate). Θα παρουσιάσουν προφορικά με επιχειρήματα
σε ποια κατηγορία ανθρώπων προτιμούν-συμφέρει στις μέρες μας να
ανήκουν: Στους έντιμους, συνεπείς, ακέραιους χαρακτήρες ή στους κόλακες,
υποκριτές, διπρόσωπους και καιροσκόπους; (Πριν παρουσιάσετε αυτή τη
δραστηριότητα, μπορείτε να γράψετε το διάλογο και τα επιχειρήματα του καθενός στo Word).
8)H αλεπού ύστερα από την πονηρή της πράξη περνάει μέσα από τη στοά της συνείδησης. Τι
φωνές ακούει εκεί; Αναπαραστήστε τη σκηνή!
Η στοά της συνείδησης
