4. ΗΗ ΡΡόόδδοοςς
Τα παραθετικά των
επιθέτων
Δύο ή περισσότερα ουσιαστικά μπορεί να έχουν μια ιδιότητα σε διαφορετικό
βαθμό. Γι’ αυτό, τα επίθετα που συνοδεύουν και φανερώνουν τις ιδιότητες των
ουσιαστικών εμφανίζονται με ξεχωριστούς τύπους που φανερώνουν το
διαφορετικό τους βαθμό. Οι τύποι αυτοί λέγονται βαθμοί του επιθέτου. Οι
βαθμοί του επιθέτου είναι τρεις: ο θετικός, ο συγκριτικός και ο υπερθετικός.
Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός βαθμός λέγονται παραθετικά του επιθέτου.
Οι τρεις βαθμοί του επιθέτου σχηματίζονται μονολεκτικά (με μια λέξη) ή
περιφραστικά (με περισσότερες από μία λέξεις) σύμφωνα με τον παρακάτω
πίνακα.
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
Σχετικός Απόλυτος
ψηλός ψηλότερος
ή
πιο ψηλός
o ψηλότερος
ή
o πιο ψηλός
ψηλότατος
ή
πολύ ψηλός
πάρα πολύ ψηλός
Ανώμαλα παραθετικά
Μερικά επίθετα σχηματίζουν τα μονολεκτικά παραθετικά τους ανώμαλα,
δηλαδή με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι τα άλλα επίθετα.
Θετικός βαθμός Συγκριτικός βαθμός Υπερθετικός βαθμός
καλός καλύτερος άριστος
κακός χειρότερος -
1
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.4
5. μικρός μικρότερος ελάχιστος
μεγάλος μεγαλύτερος μέγιστος
πολύς περισσότερος -
λίγος λιγότερος ελάχιστος
απλός απλούστερος απλούστερος
γέρος γεροντότερος -
ψηλός ψηλότερος ύψιστος
Υπάρχουν επίθετα που δε σχηματίζουν καθόλου παραθετικά.
Συγκεκριμένα δεν έχουν συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό τα επίθετα που
σημαίνουν :
• ύλη π.χ. ξύλινος, πέτρινος, σιδερένιος
• καταγωγή ή συγγένεια π.χ. πατρικός, ελληνικός
• τόπο ή χρόνο
• κατάσταση που δεν αλλάζει
π.χ.θαλασσινός, αυριανός
π.χ. ολόκληρος, μισός, αθάνατος
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με τον κατάλληλο μονολεκτικό
τύπο του συγκριτικού ή του υπερθετικού βαθμού των επιθέτων που
βρίσκονται στις παρενθέσεις.
α) Ο πατέρας κοιμάται ………………………………………… (λίγος) ώρες γιατί έχει
πολλή δουλειά.
β) Ο ………………………………………… (μικρός) γιος της είναι
………………………………………… (καλός) στο σχολείο.
γ) Ζητούσαν ………………………………………… (πολύς) χρήματα απ’ όσα έπαιρναν
μέχρι τότε.
δ) Ήταν οι ………………………………………… (κακός) μέρες της ζωής μου.
ε) Η συμπεριφορά του ………………………………………… (γέρος) μέλους του
συμβουλίου ήταν καθοριστική.
στ) Η λύση του προβλήματος ήταν πραγματικά …………………………………………
(απλός) .
2
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.5
6. 88
Η Ρόδος
Θετικός Συγκριτικός Σχετικός υπερθετικός Απόλυτος υπερθετικός
νέος νεότερος ο νεότερος νεότατος
πιο νέος ο πιο νέος πολύ νέος
Παραθετικά επιθέτων
Συχνά χρησιμοποιούμε επίθετα για να συγκρίνουμε ουσιαστικά. Στα επίθετα
έχουμε τρεις βαθμούς:
θετικός συγκριτικός υπερθετικός
σχετικός υπερθετικός απόλυτος υπερθετικός
Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός λέγονται παραθετικά των επιθέτων.
Τα επίθετα θετικού βαθμού φανερώνουν ότι το ουσιαστικό που συνοδεύουν έχει
ένα γνώρισμα. π.χ. νέος άνθρωπος
Τα επίθετα συγκριτικού βαθμού φανερώνουν ότι το ουσιαστικό που συνοδεύουν
έχει ένα γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο.
Ο συγκριτικός βαθμός σχηματίζεται με δύο τρόπους:
α) θετικός βαθμός ουδετέρου + -τερος (π.χ. νεότερος)
β) πιο + θετικός βαθμός (π.χ. πιο νέος)
Τα επίθετα υπερθετικού βαθμού φανερώνουν ότι το ουσιαστικό που συνοδεύουν
έχει ένα γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από όλα τα άλλα όμοιά του.
Ο σχετικός υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται ως εξής:
άρθρο + συγκριτικός βαθμός (π.χ. ο νεότερος ή ο πιο νέος)
Τα επίθετα απόλυτου υπερθετικού βαθμού φανερώνουν ότι το ουσιαστικό που
συνοδεύουν έχει ένα γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται όμως
σύγκριση με άλλα.
Ο απόλυτος υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται με δύο τρόπους:
α) θετικός βαθμός ουδετέρου + -τατος (π.χ. νεότατος)
β) πολύ + θετικός βαθμός (π.χ. πολύ νέος)
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.6
7. 89
Ανώμαλα παραθετικά
Θετικός βαθμός Συγκριτικός βαθμός Υπερθετικός βαθμός
καλός καλύτερος άριστος
κακός χειρότερος -
πολύς περισσότερος (πιότερος) -
λίγος λιγότερος ελάχιστος
μεγάλος μεγαλύτερος μέγιστος
μικρός μικρότερος ελάχιστος
Τα παραθετικά των επιθέτων σε –ύς, -ιά, -ύ σχηματίζονται με την κατάληξη
–ύτερος, -ύτατος (π.χ. βαθύς - βαθύτερος - βαθύτατος)
Εξαιρέσεις στα παραθετικά
Μερικά επίθετα δεν έχουν θετικό βαθμό!
(π.χ. κατώτερος - κατώτατος, ανώτερος - ανώτατος)
Μερικά επίθετα δεν έχουν ούτε θετικό ούτε υπερθετικό!
(π.χ. προτιμότερος, προγενέστερος, μεταγενέστερος)
Τα επίθετα που δε σχηματίζουν κάποιον ή κάποιους από τους βαθμούς των
επιθέτων ονομάζονται ελλειπτικά.
Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν καθόλου παραθετικά! Αυτά τα επίθετα
φανερώνουν:
α) ύλη (π.χ. ξύλινος)
β) καταγωγή ή συγγένεια (π.χ. ελληνικός, αδερφικός)
γ) τόπο ή χρόνο (π.χ. ορεινός, σημερινός)
δ) κατάσταση που δεν αλλάζει (π.χ. αθάνατος)
Τέλος υπάρχει και μια ομάδα επιθέτων που σχηματίζουν τα μονολεκτικά παρα-
θετικά τους από διαφορετικό θέμα ή με τρόπο διαφορετικό από τα άλλα. Τα
παραθετικά αυτά λέγονται ανώμαλα.
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.7
8. 90
1. Συμπλήρωσε τα παραθετικά των επιθέτων.
ΘΕΤΙΚΟΣ
ΒΑΘΜΟΣ
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ
ΒΑΘΜΟΣ
ΣΧΕΤΙΚΟΣ
ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
ΒΑΘΜΟΣ
ΑΠΟΛΥΤΟΣ
ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
ΒΑΘΜΟΣ
γρήγορος ……………………… ……………………… ………………………
φυσική ……………………… ……………………… ………………………
υγιεινοί ……………………… ……………………… ………………………
ανθεκτικές ……………………… ……………………… ………………………
βαθύς ……………………… ……………………… ………………………
όμορφοι ……………………… ……………………… ………………………
2. Γράψε τον συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό των επιθέτων στις παρακάτω
φράσεις. Προσοχή! Κάποια επίθετα δεν έχουν παραθετικά!
ΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ
φαρδιά ρούχα ……………………………………… ………………………………………
καλός μαθητής ……………………………………… ………………………………………
πατρικό σπίτι ……………………………………… ………………………………………
ελληνική ταινία ……………………………………… ………………………………………
λίγος χρόνος ……………………………………… ………………………………………
θαλασσινός αέρας ……………………………………… ………………………………………
μισή μέρα ……………………………………… ………………………………………
μεγάλη νίκη ……………………………………… ………………………………………
αυριανό μάθημα ……………………………………… ………………………………………
απλός τρόπος ……………………………………… ………………………………………
ωραίο παιχνίδι ……………………………………… ………………………………………
σιδερένια πόρτα ……………………………………… ………………………………………
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.8
9. 91
3. Συμπλήρωσε τα κενά με τα παραθετικά των επιθέτων ή επιρρημάτων.
α) Μια από τις ……………………………… (σημαντικός) ανακαλύψεις του ανθρώπου ήταν η
ανακάλυψη της φωτιάς.
β) Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι ένας από τους ……………………………… (διάσημος) Έλληνες
λογοτέχνες.
γ) ∆ιαλέξαμε ένα ……………………………… (ωραίο) τραγούδι για να πούμε στη γιορτή.
δ) Η λύση της άσκησης τελικά ήταν ……………………………… (απλή).
ε) Ο Στράτος είναι ……………………………… (βαρύς) από την Έλλη.
στ) Βάλε το κάδρο ……………………………… (δεξιά). Εκεί θέλω να βάλω τη φωτογραφία
του ……………………………… (μεγάλος) γιου μου, που είναι στρατιώτης.
ζ) Ο Νίκος, που είναι από τη Θεσσαλία, μας έδωσε ……………………………… (σαφής)
οδηγίες για το πώς θα φτάσουμε στο Βόλο.
η) Στάθηκε στο ……………………………… (ψηλό) σημείο και κοίταξε το τοπίο.
θ) Το πρωί έγινε μια ……………………………… (ισχυρή) σεισμική δόνηση στη Ζάκυνθο.
ι) Φτάσαμε ……………………………… (γρήγορα) από εσάς.
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.9
14. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:_____________________________________________ 11/5/2017
1. Να συμπληρώσεις τα κενά γράφοντας τα επίθετα στο συγκριτικό βαθμό με
περιφραστικό τρόπο.
• Ο Όλυμπος είναι το ……………………………………. (ψηλός) βουνό της Ελλάδας.
• Πρέπει να ακολουθούμε έναν …………………………………….. (φυσικός) και
………………………………….. (υγιεινός) τόπο ζωής.
• Ο τροχός είναι μία από τις ………………………………………… (σημαντικός) επινοήσεις
του ανθρώπου.
• Μπόλιασε τ’ αμπέλια του για να είναι …………………………………………. (ανθεκτικός)
στις ασθένειες.
• Οι εργάτες έπρεπε να σκάψουν …………………………… (βαθύς) το χαντάκι.
• Ο Πικάσο είναι ένας από τους …………………………………… (διάσημος) ζωγράφους
του κόσμου.
2. Να συμπληρώσεις τα κενά με τον κατάλληλο μονολεκτικό τύπο του
συγκριτικού ή υπερθετικού βαθμού των επιθέτων της παρένθεσης.
Ο πατέρας κοιμάται ελάχιστες (λίγες) ώρες γιατί έχει πολλή δουλειά.
Ο …………………………. (μικρός) γιος της είναι ………………………….. (καλός) στο
σχολείο.
Ζητούσαν ……………………………. (πολύς) χρήματα απ’ όσα έπαιρναν μέχρι τότε.
Ήταν οι ……………………………….. (κακός) μέρες της ζωής μου.
Η λύση του προβλήματος ήταν πραγματικά ………………………………… (απλός).
Ο ξένος πρέσβης θεώρησε ……………………………….. (ψηλός) τιμή το γεγονός ότι
του έκαναν δώρο το χρυσό κλειδί της πόλης.
Αθανάσιος Παλάνης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.14