This document explains about breeding of honeybees

3.  maQamaaSaaMcaa [ithasa ha maanavavaMSaacyaa [ithasaapoxaa far puratna
Aaho.maanavaacaa ]dya haoNyaapUvaI- Anaok laxa vaYa- maQamaaSaa AaiNa
t%sama ikTkaMcao vaastvya haoto.yaaca kITk samauhapOkI maQamaaSaa ha
ek A%yaMt mah%%vaacaa va ]pyau@t kITk Aaho.
‘jaIvaao jaIvasya jaIvanama’ yaa t%vaanausaar saurvaatIcyaa
kaLat maQamaaSaanaI %yaaMcyaasaazI gaaoLa kolaolyaa maQaacaI laUTmaar
kravayaacaI maanasaacaI vaR%tI haotI va it AajahI ASaIca caalaU Aaho.
samaaro 100vaYaa-pUvaI- maaHa yaa vyavasaayaat k`aMitkarI badla Jaalao
AaiNa maQamaaSaapalana ha K­yaa Aqaa-nao AihMsaMk AaiNa ikfayatiSar
]dyaaoga mhNaUna isqaravalaa .

4. maQamaaSaacyaa AitSaya lahana AakaramauLo fa^i@sala SaasHanausaar
maQamaaSaacaa pR)vaIvar kovha ]dya Jaalaa ho inaiScat saaMgata yaot
naahI.inarinaraLo vaa^spÊgaaMQaIlamaaSaaMcao pUva-ja haotomanausmautImaQyao
³i#a/st pUva- 1000vaYa-´ laaokaMnaI AiQakar Asao yaa sava-
pdQaittUna JaaDavairla maQamaaSaanaa pLvaUna laavUana maQaanao Barlaolyaa
paokDyaa ipLuna maQa kazlaa jaa[-.naMtrcyaa kaLat laakDacao
paokaLo AaoMDko maaitcaI maDkI gavatacyaa ivaNalaolyaa Taoplyaa
[<yaadI kRitma saatoLI jaaitcyaa vasaahit laaokaMina ]plabd k$na
idlaI

6. maQamaaSaacyaa eka vasaahitt ek raNaImaaSaI Êsaumaaro
10Ê000kamakrI maaSaa ÊqaaoDyaa narmaaSaa Asatat.
maQamaaSaacyaa vasaahittIla inarinaraLyaa kamaaMica ivaBaagaina
kolaolaI Asato. P`a%yaok GaTk Aaplao kama caaoK bajaavatao
AaiNa %yaamaULo sava- vasaaht jagaU Sakto.mhNaUnaca yaa maaSaaMnaa
saamaUihk ijavana jaganaa­yaa maaSaa Asao mhNatat.

7. 1.raNaI maaSaI : raiNa maaSaI hI [tr kamakrI maaSaaMpoxaa
Aakaranao dUPpT Asato raNaI maaSaIcaI laaMiba
saumaaro 15imaima Asato vasaahitt raoja 500to 1000 AMDI
yaap`maaNao 2to3 vaYa- satt AMDI Gaalanao ho ekmaova kama raNaI
maaSaIsa kravayaacao Asato svat:caa Aahar doKIla raNaI
maaSaI Gaot naahI itlaa [tr maaSaa satt Anna Barivat
Asatat itnao
raNaI maaSaI filat AaiNa Afilat AiSa daona p`karica AMDI
Gaalat Asatat.filat AMDyaat Sauk`baIjaaMcaa saMyaaoga hao}na
raNaI ikMvaa kamakrI maaSaaMcaa janma haotao. Tr
Sauk`ibajaaiSavaaya Gaatlaolyaa AMDyaapasaUna nar maaSaaMcaa janma
haota.

8. kamakrI maaSaa: raNaInao filat kolaolaoAMDoGaatlyaapasaUna 21
idvasaanaMtr pUNa- vaaz JaalaolaI kamakrI maaSaI kaYaatUna baahor yaoto
raiNa maaSaI AaiNa kamakrI maaiSacaa janma filat AMDyaapasaUnaca
haotao prMtU AaLI Avasqaot raiNa maaiSalaa paOiYTk va ivaiSaiYT
Aaharacaa Barpur pUrvaza kolyaanao AMDyaapaasaUna to raiNa maaiSapya-t
kovaL 15 idvasaacyaa AvaiQat AaiNa kamakir maaiSacyaa dUPpT
AakarmaanaacaI raiNa maaiSa janma Gaoto. kamakir maaSaaMcyaa
jananaoid`yaaMica pUNa- vaaz haot nasalyaanao %yaaMcaa naraiSa saMyaaoga haot
naahI.prMtU maQa praga gaaoLa krNao va [tr kamao krNyaasaazI yaa
maaSaaMcaa PaMKÊijaBaÊpayaÊnaaMgaI [%yaadI AvayavaaMica yaaogya vaaz haoto hI
maaSaI f@t caar AazvaDyaapasaUna saha maihnyaapya-t jagato.

9. nar maaSaI : raNaInao Afilat kolaolao AMDoGaatlyaapasaUna naracaI
]%p%tI haoto AMDo GaatlyaapasaUna 24 idvasaanaMtr pUNa- vaaz
JaalaolaI nar maaSaI janmatat janmaanaMtr 10 to 15 idvasaaMina
ho nar vayaat yaotat nar ho rMgaanao kaLo ÊbaUTko pNa dNakT
Asatat.%yaaMcao DaoLo jaast maaozo va pMK baLkT Asatat.
Janmalaolyaa raiNa maaiSaSaI saMyaaoga krnao yaovaZo ekca kama
naraMcao Asato.

12. maQa,maaSaapalanaaica saurvaat krNyaasaaiz tIna mau#ya
gaaoiYTcaI ja$rI Asato.
1.yaaogya jaagaa inavaDNao
2.maQUapoiT va [tr AvajaaraMica jauLvaajauLva krNao.
3. vasaahit imaLvaNao .

13. 1. vasaahit zovaNyaasaaiz saaQaarNa sapaT jaagaa AsaavaI
mhNajao poTyaa va [tr saamaana zovaNao tsaoca poTyaaica nao
AaNa krNyaasaaiz saaoiyacao Asato
2. sqalaaMtrasaaiz jaagaa : vaYa-Bar maQaUbanao zovata yaoiqala
ASaa jaagaa far qaaoDyaa Asatat. dUYkaLI maihnao dIGa-
mauditcao Asaitla tr javaLpasa vasaahitcao sqalaMatr
krNyaasa eKadI jaagaa AsavaI
3. paiNa purvaza : maQamaaSaanaMa vasaahtIcao tapmaana
isqar raKNyaasaazI ]nhaLyaat paiNa gaaoLa kravao
laagato tsaoca jaovha iplaavhacaI vaaz haot Asato tovhahI
iplaavhacyaa vaazIsaazI maQamaaSaaMnaa KUp p`maaNaat paiNa
gaaoLa kravao laagato.

16. vasaahitcaI sava-saaQaarna tpasaina : fUlaao–yaaMcyaa
hMgaamaanaUsaar dr 10to 15 idvasaaina maQamaaSaacyaa vasaahit
tpasanao yaaogya Asato <yaap`maaNao inaYNaaMt AnaUBavaI maQapaL
vasaahitcyaa javaL ]Bao rahUna vasaahittUnajaa yao krNaa–yaa
maaSaaMkDo pahUna vasaahitcao svaasqa zIk Aaho kI naahI yaacaa
AMdaja laavaU Saktao

17. vasaahitcaI ivaiSaYT doKBaala :
vasaahitt maQaacaa saaza nasalaa AaiNa baaho$Na makrMd
imaLonaasaa Jaalaa kI vasaahitcaI ]pasamaar haoto ,<yaamaULo
vasaahitnaa jagaivaNyaasaazI saaKr va paiNa yaaMcao sama
p`maaNaat ]kLlaoloa imaEana kaoNaM<yaaih maihNyaat donao yaaogya
zrto 1iklaao saaKr va 1 ilaTr paiNa Gaotlyaasa 50‰
saaKrocaa pak tyaar haotao saaKr caaMgalaI paMZrI daNaodar
AsaavaI <yaap`maaNao paiNa svacC Asaavao.

18. maQamaaSaa AaiNa maQa yaaMcao saimakrna k$na maQamaaSaapasaUna maQa
imaLtao evaizca maaihtI maaNasaaMca Asato. prMtU maQaavyaitir@t maoNa
[<yaadI pdaqa- imaLtaMt hI maahItI farca qaaoDyaa laaokaMnaa Asato
maQa : fUlaamaQyao ¸fUlaabaahor Agar panaacyaa dozajavaL makrMd mhNajao
saaKrocaa gaaoD patL pdaqa- sa`vaNaa–yaa ga`MqaI Asatat.
makrMdat mau#yat
1. ]saaica saaKr
2. glaukaoja
3. f`@Taoja ho saaKrocao itna p`kar Asatat .

19. ekda saaKrocao $paMtr glaUkaoja f`@TaojamaQyao Jaalao kI makrMdacaa
maQa banatao prMtU yaa maQaat paNyaacao p`maaNa saumaaro 60 ‰
Asalyaanao yaa maQaasa Ap@va maQa Asao mhNatat. makrMdat
saaKroiSavaaya Alp p`maaNaat jaIvanasa%vao ¸ Kinajao ¸ p`iqanao va saUxma
p`maaNaat rMgaacao va vaasaacao pdaqa- Asatat .
sava-saaQaarNapNao maQaamaQyao KalaIla GaTk Asatat.
1. flaSak-k`ra 40 ‰ 5.Kinajao
2.d`axaSak-ra 35 ‰ p`iqanao
1
3.[xauSak-ra 04 ‰ jaIvanasa<vao
‰
4. paiNa ‰20 rMgaacao va vaasaacao pdaqa-

20. ]%tma p`itcaa maQa svacC GaTT Jaaknaacyaa baaTilat Agar
hvaabaMd Dbyaat kaLijapUva-k Ba$na zovalyaasa Anaok vaYa- iTkU
Saktao tsaoca maQa ha kovaL Anna pdaqa- nasaUna ek AaOYaQaI
pdaqa- hI Aaho mhNaUna <yaacaI kaLjaI GaoNao AavaSyak Aaho.
saaraMSaanao maQa AaMbaU nayao mhNaUna pUizlap`maanao dxata GyaavaI
1. paokLyaatUna maQa pUNa-pNao p@va Jyaalyaavarca kazavaa
2.maQa saazivaNyaacyaa DbyaamaQyao [tr kaoNatohI pdaqa- saazvaU nayao
3.maQa BaaDyaat BarlyaanaMtr BaaDyaacao Jaakna GaTT laavaUna
%yaavar ek svacC jaaD fDko baaMQaavao mhnajao maQaacaa hvaoiSa
AaiNa magyaaMiSa saMpk- yaonaar naahI

21. 4.pavasaaLa sau$ haoNyaapUvaI- maQaacaI doKroK pUNa-
kraiva maQaacaa va dmaT hvaocaa saMpk- yao} do}
nayao.
5.saazvalaolaa maQa caaMgalaa gaaLlaolaa Asaavaa.
%yaat
maQamaaSaa maoNaacao tUkDo rahU do} nayao.

22. 1.paiNa : maQaat paNyaacao p`maaNa 20‰ Asato yaapoxaa jaast paiNa maQaat
Asalyaasa maQa Ap@va samajatat.maQaat paNyaacao p`maaNa ijatko kmaI
ittkI %yaacaI Ganata jaast Asato.sava-saaQaarNapNao maQaacaI Ganata
1.4Asato.
2. Aamlao : maQa ho Aamlap`Qaana Kadya Aaho.maQaat ekUna 02‰ Aamlao
Asatat maQaat Aamlaacao p`maaNa 02 ‰ Asalyaanao Sairr paoYaNaacao dRYTInao
maQaatIla Aamlaacaa farsaa ]pyaaoga nasatao
3. Kinajao : maQaat Kinaja xaaracao p`maaNa 0.2to0.5 ‰ pya-t Asat
maQa rMgaanao ijatka hlaka ittko xaaraMcao p`maaNa kmaI maQa ijatka kaLa
ittko %yaat xaaraMcao p`maaNa jaast Asato.AaharamaQyao kaLa maQa idlaolyaa
maUlaacao r@tamaQyao laaohacao va homaaoglaaoibanacao p`maaNa tUlanaonao jaast Asato.

23. 4.jaIvanasa%vao : maQaamaQyao baIÊsaIÊDIÊ[- hI jaIvanasa%vao
Asatat.
5. [tr GaTk : vairla mau#ya GaTkaiSavaaya maQaamaQyao kahI
pdaqa- saUxma p`maaNaat Asatat.makrMd ha fUlaacyaa
ga`iqamaQaUna sHavat Asalyaanao kaolhaoraoiflsa k^raoiTna
Janqaaoifla ho rMgaacao pdaqa- Aamlao Alkhaolsa va tolao ho
vaasaacao pdaqa- Asatat. ho sava- pdaqa- vanaspitjanya
Asalyaanao makrMdat Asatat.

24. fLoÊBaaijapalaaÊ gaLIt va kDQaanyao yaaMsaar#yaa svapragaisaMcana
vaaMJa va prpragaisaMcana filat ipkaMmaQyao maQamaaSaamaULo
pragaIBavanaacao kama A%yaMt p`BaaivapNao haoto %yaamaULo ]%tma ibaja
va fLQaarNaa haoto. Va pragaIBavana hao}na imaLalaolyaa pIk
fLaMcyaa vaazIsa ]%padnaacaI ikMmat hI maQamaaSaapasaUna
imaLalaolyaa maQamaoNaacyaa ikmaitpoXxaa 15 to 20 pT AiQak
Asato .

25. maQamaaSaanaa inarinaraLyaa p`karcao raoga Asatat maQamaaSaavar
jaganaaro dUsaro kITk Asatat.tsaoca maQamaaSaacao SaHaUhI
Asatat. maQamaaSaacyaa AayaUYyak`maat AaLI Avasqaa va
maaSaI Avasqaa hyaa mah%vaacyaa Avasqaa Aahot.
maQamaaSaacaa SaHaU : maQamaaSaacao Anaok SaHaU Aahot prMtU
%yaacaa savaa-t Qaaokadayak SaHaU mhNajao Asvala. Asvalaalaa
maQa far AavaDtao maQaacaa BarpUr saaza Asalaolyaa
zIkanaava$na jaaNaa­yaa vaa­yaacyaa vaasaava$na maQamaaSaacyaa
vasaahitcaa SaaoQa Asvalaalaa laagatao.

26. maQamaaSI jaovha dMSa krto %yaavaoiL jao ivaYa caavalaolyaacyaa
AMgaat iSarto %yaacyaa vaasaavao [tr maaSaa KvaLtat va
maaozyaa saM#yaonao %yaa Aaplyaa SaHaUvar tuTUna
pDtat.ASaavaoLI jyaa izkaiNa dMSa kolaa Asaola toiqala
kaTa hlakoca sva$pat kaZUna %yaavar Amaaoinayaa ikMvaa
KaNyaacyaa saaoDyaacao hlako d`avaNa laavaavao. Va maga
paNyaanao Qau}na Takavao. dMSa JaalaolaI jaagaa kQaIhI caaoLU
nayao.

27. Baartat maQamaaSaapalana ha parMpairk ]dyaaoga navhta. maQa
maaSaaMnaa AagaIcaa cauDa laavaUna pLvUana laavaavayaacao va %yaacyaa
maQaacyaa paokLyaa ipLUna maQa kazayacaa ha ]dyaaoga maaHa
parMpairk haota.
prMtU Baartalaa svaatMHya imaLalyaanaMtr koMd`
sarkarnao KadI va ga`ama]dyaaogaasa ivaSaoYa caalanaa
dyaavayaacao zrvaUna 1956 saalaI AiKla Baaritya KadI va
ga`ama]dyaaoga maMDLacaI sqaapnaa k$Na KadI va
ga`ama]dyaaogaacyaa vaaZIsaazI ek svatMHa maMDL sqaapna kolao

28. yaa sasqaocao mau#ya kayaa-laya maMuba[- yaoqao Aaho yaa Aayaaogaacyaa
mau#ya kcaoirt KadIÊtolaGaaNaIÊkMuBaarkamaÊ [%yaadIp`maaNao
MmaQamaaSaapalana saMcaalanaalaya Aaho