2. Συνοπτικά το περιεχόμενο του ποιήματος
Το περιεχόμενο του ποιήματος αναφαίρεται στην κατάσταση την οποία
βρήσκεται η Αθήνα μετά την λήξη του εμφύλιου πολέμου στην Ελλάδα.
Κατά την περίοδο του εμφυλίου, ο Γ.Ρίτσος εξωρίσεται στον Άι-Στράτη.
Όταν επιστρεύει πίσω στην Αθήνα την βρήσκει διαφορετική από την πόλη
που είχε αφήσει. Νοσταλγεί την ηρωηκή Αθήνα της κατοχής και της
αντίστασης και τη συγκρήνει με τη μετακατοχική Αθήνα.
Το εργοβιογραφικό του ποιητή
Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές,
με διεθνή φήμη. Γεννήθηκε στη Μονεμβασιά στις 1 Μαΐου 1909 και
απεβίωσε στην Αθήνα στις 11 Νοεμβρίου 1990. Είχε κομουνιστικές
αντιλήψεις και πιο συγκεκριμένα ανήκε στο ΚΚΕ. Πολλά έργα του έχουν
μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Δημοσίευσε πάνω από εκατό ποιητικές
συλλογές και συνθέσεις, εννέα μυθιστορήματα, τέσσερα θεατρικά έργα
και μελέτες. Επίσης, πολλές μεταφράσεις, χρονογραφήματα και άλλα
δημοσιεύματα συμπληρώνουν το έργο του. Ο Ρίτσος που νόσησε από
φυματίωση ξεπέρασε την ασθένεια και πέρασε από υλικές και ηθικές
δοκιμασίες. Ο Ρίτσος, στο σανατόριο του «Σωτηρία», όπου νοσηλευόταν,
ήρθε κοντά με τον Μαρξισμό και την Αριστερά, πράγματα που
επηρέασαν βαθύτατα την ποίησή του και τον τρόπο ζωής του. Αφού
πέρασε από διάφορα σανατόρια, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου
εργάστηκε ως αυτοδίδακτος σκηνοθέτης στην Εργατική Λέσχη και ως
ηθοποιός και χορευτής σε επιθεωρήσεις. Η αγωνιστική του έφεση και η
επαναστατική του φύση τον οδηγούν στην προσχώρηση του κινήματος
των «Πρωτοπόρων» και κατόπιν, το 1942, στο ΕΑΜ, ενώ έγινε μέλος και
του Κ.Κ.Ε., στο οποίο παρέμεινε πιστός έως τον θάνατό του. Αργότερα
αρχίζουν οι εξορίες στη Λήμνο, στη Μακρόνησο και στον Άγιο Ευστράτιο.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα, προσχώρησε στην ΕΔΑ. Το 1956 ταξίδεψε
στην ΕΣΣΔ και στην Κούβα. Κατά τη διάρκεια της Χούντας των
Συνταγματαρχών, εξορίστηκε και πάλι, στη Γυάρο, αρχικά, και, κατόπιν,
στη Λέρο. Με το πέρας της δικτατορίας, στη μεταπολίτευση, ο Ρίτσος,
έγινε ευρέως γνωστός, τόσο στον ελλαδικό χώρο, όσο και στο εξωτερικό,
ενώ ακολούθησαν πολλές διακρίσεις και βραβεύσεις. Ο σπουδαίος αυτός
ποιητής έχει βραβευθεί με το τιμητικό κρατικό βραβείο ποίησης και το
βραβείο Λένιν. Μερικά από τα πιο αναγνωρισμένα έργα του είναι ο
«Επιτάφιος», η «Ρωμιοσύνη» αλλά και η «Σονάτα του Σεληνόφωτος».
3. Ανάλυση του ποιήματος
Στους στίχους 1-3 διακρίνουμε τη νέα όψη της Αθήνας η οποία έρχεται σε
πλήρη αντίθεση με την εικόνα της εξαθλιωμένης πόλης στα χρόνια της
κατοχής. Στον 4 στίχο έχουμε μια ειρωνική προσφώνηση προς την
αγαπημένη πολιτεία που δηλώνει τις επιδιώξεις των πολιτών οι οποίοι
είναι έτοιμοι να συμβιβαστούν με όσα προηγουμένως αγωνίστηκαν για
να ανατρέψουν. Η τολμηρή μεταφορά στον 5 στίχο, επαναφέρει την
ανάμνηση μιας εποχής ηρωικής, όταν τα υπόγεια έδιναν καταφύγιο στους
αγωνιστές της αντίστασης. Ακόμη, μία εικόνα δυστυχίας παρουσιάζεται
στον 6 στίχο όπου αποδίδεται η ωμή πραγματικότητα της φτωχικής και
καταπιεσμένης ζωής κάτω από τα υπόγεια. Η ειδυλλιακή εικόνα της
νεολαίας που βγαίνει, ξημέρωμα Δευτέρας, για να αρχίσει μία νέα ζωή,
με το σακίδιο στον ώμο, με πευκοβελόνες στα μαλλιά και κοκκινόχωμα
στα χέρια, περιγράφεται στους στίχους 8-9. Ο ποιητής έχοντας πίστη και
ελπίδα για την ανέγερση της πολιτείας, την αποκαλεί τρεις φορές
«ανυπότακτη» στον 10 στίχο. Στην συνέχεια, στον στίχο 11 εκφράζει την
οργή της πολιτείας έναντι στους άπληστους κερδοφόρους που την
εκμεταλλεύονται. Στον επόμενο στίχο 12 απεικονίζονται οι τραυματίες
του πολέμου που θυσιάστηκαν για την πατρίδα. Στον 18 στίχο
εμφανίζεται για πρώτη φορά ο στίχος «Ακούστε αυτό το τρίξιμο της
πόρτας», ο οποίος επαναλαμβάνεται άλλες τρεις φορές στους στίχους 22,
37 και 47. Με το «τρίξιμο» της πόρτα ο ποιητής προσπαθεί να αφυπνίσει
τους Έλληνες και να τους καλέσει σε έναν νέο αγώνα για την ελευθερία.
Στον 23 στίχο απεικονίζονται δύο εργάτες πιασμένοι σβέρκο σβέρκο,
δίνοντας τη ζεστή αίσθηση της φιλίας. Επίσης, η εικόνα του μικρού
κοριτσιού που δουλεύει τίμια, στον στίχο 24, αποδίδει την αισιοδοξία της
νιότης. Στους στίχους 26-28, φαίνεται η δυστυχία των ανθρώπων οι οποίοι
δεν ανταμείφθηκαν για τον αγώνα τους. Στον 29 στίχο, η εικόνα του
φλογερού ανέμου της πυρκαγιάς συμβολίζει την οργισμένη πολιτεία η
οποία δεν ανταμείφθηκε με την ελευθερία για την οποία αγωνιζόταν.
Τέλος, στους στίχους 41-47 διακρίνουμε την αισιοδοξία του ποιητή και
κάλεσμά του να ενώσει όλους τους Έλληνες, ώστε να γίνουν μια γροθιά
και να επαναφέρουν την ελευθερία στην πατρίδα τους.
Δύο σημεία του αποσπάσματος που με εντυπωσίασαν
Από το απόσπασμα αυτό με εντυπωσίασε η αναφορά που γίνετε για τον
αγώνα τον ελλήνων επί της κατοχής. Στους πρώτους στίχους εντοπίζουμε
4. αρκετές εικόνες από την κατοχική Αθήνα που οργανώνει έναν
αξιοθαύμαστο αγώνα για την ελευθερία. Αυτό φαίνεται από τους στίχους
12, όπου περιγράφονται οι ακρωτηριασμένοι αγωνιστές που θυσιάστηκαν
για να υπερασπιστούν την πατρίδα τους, και 28, όπου διακρίνεται μια
πένθιμη εικόνα των τάφων. Ακόμη ένα σημείο το οποίο μου έκανε
ιδιαίτερη εντύπωση, είναι ο τέσσερεις φορές επαναλαμβανόμενος στίχος
«Ακούστε αυτό το τρίξιμο της πόρτας», στους στίχους 18, 22, 37 και 47. Με
την επανάληψη αυτή ο ποιητής καλεί τους συμπατριώτες του να
αγωνιστούν, να σπρώξουν την πόρτα για να εισέλθουν στο νέο κόσμο.
Οπισθόφυλλο
Με την επιστροφή του στην Αθήνα από την εξορία του στον Άι-Στράτη, ο
Γιάννης Ρίτσος γράφει την Ανυπόταχτη Πολιτεία (1952-1953) για την πόλη
που έζησε τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου, την Αθήνα. Ο Ρίτσος
συνειδητοποιεί ότι η Αθήνα δεν είναι η ίδια και δεν είναι «ανυπόταχτη»
πια, αλλά «υποταγμένη» σε άλλους ρυθμούς και άλλες συνθήκες που σε
τίποτα δεν θυμίζουν τους αγώνες που διαδραματίζονταν λίγα χρόνια
πριν. Απευθύνεται στην Αθήνα και τους βολεμένους πια κατοίκους της,
ενώ μιλάει για την «ανυπόταχτη πολιτεία» όπως την είχε ο ίδιος στο
μυαλό του και οι σύντροφοί του…
Βιβλιογραφία
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/giannhs_ritsos/
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CE%AC%CE%BD%C
E%BD%CE%B7%CF%82_%CE%A1%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%B
F%CF%82
http://yannisritsos.gr/
