3. PUPUH SUNDA
Pupuh téh nya éta wangun puisi lisan tradisional
Sunda (atawa, mun di Jawa, katelah ogé macapat) nu
tangtu pola (jumlah engang jeung sora) kalimahna.
Nalika can pati wanoh kana wangun puisi/sastra
modérn, pupuh ilahar dipaké dina ngawangun
wawacan atawa dangding, luyu jeung watek masing-
masing pupuh nu ngawakilan kaayaan kajadian nu
keur dicaritakeun.
Ciri ciri pupuh sunda :
• Pupuh téh kauger ku guru wilangan jeung guru lagu.
• Guru wilangan nyaéta patokan jumlah padalisan dina
unggal pada
• lobana engang dina unggal padalisan
• Ayana guru lagu nyaéta patokan sora vokal dinasalajengna
4. RUPA-RUPA PUPUH
Pupuh aya tujuh welas rupa:
• Asmarandana, ngagambarkeun rasa kabirahian, deudeuh asih, nyaah.
• Balakbak, ngagambarkeun heureuy atawa banyol.
• Dangdanggula, ngagambarkeun katengtreman, kawaasan, kaagungan, jeung
kagumbiraan.
• Durma, ngagambarkeun rasa ambek, gedé haté, atawa sumanget.
• Gambuh, ngagambarkeun kasedih, kasusah, atawa kanyeri.
• Gurisa, ngagambarkeun jelema nu ngalamun atawa malaweung.
• Jurudemung, ngagambarkeun nu bingung, susah ku pilakueun.
• Kinanti, ngagambarkeun nu keur kesel nungguan, deudeupeun, atawa
kanyaah.
• Lambang, ngagambarkeun nu resep banyol tapi banyol nu aya pikiraneunana.
• Magatru, ngagambarkeun nu sedih, handeueul ku kalakuan sorangan,
mapatahan.
• Maskumambang, ngagambarkeun kanalangsaan, sedih bari ngenes haté.
• Mijil, ngagambarkeun kasedih tapi bari gedé harepan.
• Pangkur, ngagambarkeun rasa ambek nu kapegung, nyanghareupan tugas nu
beurat.
• Pucung, ngagambarkeun rasa ambek ka diri sorangan, atawa keuheul
MENU
5. PUPUH MASKUMAMBANG
Laras : mandenda /nyorong. Surupan : 4 = T Bebas
Wirahmana
Itu kusir bangun ambek-
ambek teing
Turun tina delman
Kuda dipecutan tarik
Teu aya pisan ras-rasan
Teu ngaraskeun bong kena
ka sato laip
Padahal mogokna
Lantaran ges cape teuing
Hayang ngaso eureun
heula
Coba lamun aya nu
nenggel ka kusir
Ges tangtu karasa
Nyeri moal salah deui
Naha abong abong teuing
Nasib abdi jadi hewan
Digawekeun berang peting
Dirangket taya ras rasan
Abong kena abdi sato
teungarasken kana
cape
Sadidinten paeh poso
Mogok soteh awak lunges
Coba kusir mun di peupeuh
Pasti nyeri karasana
Sato oge tangtu leumpeuh
pada-pada boga rasa
Pek pecak
pupuhna
MENU
6. SINOM
Sinom mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun kagumbiraan,
kadeudeuh
Warna-warna lauk empang
Aya nu sami jeung pingping
Pagulung patumpang
tumpang
Ratna Rengganis ninggali
Warnaning lauk cai
Lalawak pating suruwuk
Sepat pating karocepat
Julung-julung ngajalingjing
Sisi balong balingbing, sisi
balungbang
Harta pada nareangan
Harti pada ngararungsi
Sabab duanana guna
Harti bisa mere bukti
Harta pon kitu deui
Bisa ngabul nu dimaksud
Nedunan sakahayang
Tapi harta gampang leungit
Munguharti mangpaat dunya
akherat
Pek pecak
pupuhna
MENU
7. Eling-eling mangka eling
Rumingkang di bumi alam
Darma wawayangan bae
Raga taya pangawasa
Lamun kasasar lampah
Nafsu nu matak kaduhung
Badan anu katempuhan
Eling-eling masing eling
Di dunya urang ngumbara
Laku lampah nu utama
Asih ka papada jalma
Ucap tekad reujeung lampah
Tingkah polah sing merenah
Runtut rukun sauyunan
Hirup jucung panggih jeung
kamulyaan
ASMARANDANA
Asmarandana ngarupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa sikep kahirupan di
Buana atawa Bumi alam.
Pupuh téh jumlahna 7 padalisan. Guru wilangan jeung guru laguna nyaéta 81, 8a, 8o/e,
8i/a, 7i/a, 8u, 8a
Pek pecak
pupuhna
MENU
8. DANGDANGGULA
Dangdanggula ngarupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun
katengtreman, kawaasan, kaagungan, jeung kagumbiraan.
Mega beureum surupna geus
burit
Ngalanglayung panas pipikiran
Cikur jangkung jahe koneng
Naha teu palay tepung
Sim abdi mah ngabeunying
leutik
Ari ras cimataan
Gedong tengah laut
Ulah kapalang nya bela
Paripaos gunting pameulahan
gambir
Kacipta salamina
Hiji basa, hiji bangsa
Basa bangsa, Indonesia
Hiji bangsa, hiji nusa
Nusa tunggal, Nusantara
Seler-seler, suku bangsa
Di wewengkon, mana-mana
Sakasuka, sakaduka
Wujud bangsa, Indonesia
Pek pecak
pupuhna
MENU
9. DURMA
Durma mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa
ambek, gedé haté, atawa sumanget.
Moal ngejat sanajan ukur
satapak
Geus dipasti ku jangji
Mun tacan laksana
Numpes musuh sarakah
Heunteu niat seja balik
Najan palastra
Mati di medan jurit
Di mamana si penjajah
Pada amarah marudah
Manan kapok anggur gawok
Najan dituyuk diragut
Nagri sadayana
Umumna ngabela
Nyempad rosa, pulitik penjajah
Tapi nu ngajajah
Teu pasrah, teu sadrah
Terus meres, ngahina ngarinah
Pek pecak
pupuhna
MENU
10. KINANTI
Pupuh Kinanti mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun nu
keur kesel nungguan, deudeupeun, atawa kanyaah
Pagawean ngagarantung
Tinggun tayang hente
cicing
Hente reureuh barang
dahar
Ting calekrok cengar
cengir
Si horeng monyet ngarana
anu
eukeur manggih milik
Sakadang monyet
ngagerung
katanyaan ku bapa tani
Pek pecak
pupuhna
MENU
11. Aya warung sisi jalan
ramé pisan; citaméng
Awéwéna luas luis geulis
pisan; ngagoréng
Lalakina-lalakina los ka
pipir
nyoo monyét
nyanggéréng
Aya warung sisi jalan
Ramé pisan ku nu jajan
Tihothat nu ngaladangan
Nu jarajan sukan-sukan
BALAKBAK
Balakbak ngarupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun heureuy atawa banyol.
Pek pecak
pupuhna
MENU
12. GAMBUH
Gambuh mangrupakeun tembang pupuh nu
ngagambarkeun kasedih, kasusah, atawa kanyeri.
Ngahuleng banget bingung
Heunteu terang kamana
nya indit
Turug-turug harita teh,
enggeus burit
Panonpoe geus rek surup
Keueung sieun, aya meong
Hulang-huleng, hulang-
huleng
Ngahuleng ngaraga
meneng
Hate ratug, tutunggulan
Heunteu terang, kaler-kidul
Turug-turug, turug-turug
Pek pecak
pupuhna
MENU
13. GURISA
Gurisa mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun
jelema nu ngalamun atawa malaweung.
Hayang teuing geura beurang
Geus beurang rek ka
Sumedang
Nagih ka nu boga hutang
Mun meunang rek meuli soang
Tapi najan henteu meunang
Mo rek buru-buru mulang
Rek terus guguru nembang
Jeung diajar nabeuh gambang
Hayang teuing geura beurang
Geus beurang rek ka
Sumedang
Nagih ka nu boga hutang
Mun meunang rek meuli soang
Tapi najan henteu meunang
Mo rek buru-buru mulang
Rek terus guguru nembang
Jeung diajar nabeuh gambang
Pek pecak
pupuhna
MENU
14. JURUDEMUNG
Jurudemung mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun nu
bingung, susah ku pilakueun.
Mungguh nu hirup di dunya
Ku kersaning anu agung
Ku kersaning anu agung
Geus pinasti panggih
Geus pinasti
Geus pinasti panggih
Jeung dua rupa perkara
Senang paselang jeung bingung
Mungguh hirup di alam dunya
Ku kersaning anu agung
Geus pinasti bakal panggih
Suka bungah jeung kasedih
Dua rupa nu tumiba
Sakabeh jalma di dunya
Senang patumbu jeung bingung
Eta geus tangtu kasorang
Pek pecak
pupuhna
MENU
15. MIJIL
Mijil mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun
kasedih tapi bari gedé harepan.
Mesat ngapung putra
Sang
Arimbi Jeung mega geus
awor
Beuki lila beuki luhur bae
Larak-lirik ninggali ka
bumi
Milari sang rai
Pangeran Bimanyu
Aduh Gusti nu Kawasa
Jisim abdi ageung dosa
Pangna abdi gering
nangtung
Reh ka sepuh wantun
Pek pecak
pupuhna
MENU
16. LAMBANG
Lambang mangrupakeun tembang pupuh nu
ngagambarkeun nu resep banyol tapi banyol nu aya
pikiraneunana.
Nawu kubang sisi tegal
Nyiar bogo meunang kadal
Nawu kubang sisi tegal
Nyiar bogo meunang kadal
Atuh teu payu dijual
Rek didahar da teu halal
Nawu kubang sisi tegal
Nyiar bogo meunang kadal
Meunang kadal
Atuh teu payu dijual
Rek didahar da teu halal
Da teu halal
Pek pecak
pupuhna
MENU
17. MAGATRU
Magatru mangrupakeun tembang pupuh nu
ngagambarkeun nu sedih, handeueul ku kalakuan
sorangan, mapatahan.
Coba teguh naon nu sukuna tiklu
Panon opat heunteu galib
Lempang rumang gieun laun
Es tuning nu mantak hawatir
Dongko bari aha oho
Hulu nunutug buntutna ngacung
kaluhur
Buluna carentik-rintik
Matana mangpuluh-puluh
Rasa haseum semu amis
Rajeng narangtung di kebon
Aya sumur awing-awang ngantung
Caina herang tur amis
Eusina daging bodas alus
Nyokotna estu babari
Boh dicokel boh dikerok
Sukuna pakupis tilu
Panon na opat harerang
Leumpangna semu nu lesu
Ngalengkah teu bias gancang
Buntutna ngancung ka langit
Buluna carentik-rintik
Matana mang puluh-puluh tangginas nu
rek
neguh
Sumurna di awing-awang
Caina amis tur herang
Dagingna bodas ngagenyas
Mesekna kudu dikupas
Pek pecak
pupuhna
MENU
18. WIRANGRONG
Wirangrong mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun
nu kawiwirangan, éra ku polah sorangan.
Barudak mangka ngalarti Ulah
rek kadalon-dalon
Enggon-enggon nungtut elmu
Mangka getol mangka tigin
Pibekeleun sarerea
Modal bakti ka nagara
He barudak mangka ngarti
Ulah rek kadalon-dalon
Nungtut elmu jeung pangarti
Masing rajin soson-soson
Pibekeleun hirup tandang
Modal bakti ka nagara
Lemah cai anu urang
Perlu dijaga diriksa
Pek pecak
pupuhna
MENU
19. PANGKUR
Pangkur mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa
ambek nu kapegung, nyanghareupan tugas nu beurat.
Bapa doblang pada terang
Kumis bapalang nuruban biwir
nujeding
Pipi kemong irung mancung
Panon buringas herang
Goreng omongga wang geuweung
harung gampung
Pantrang mayar kana hutang
Licik sarta sok curaling
Hiji mangsa Bapa Doblang,
Weureu gadung kabebeng jeung
gulang guling
Jol nu nagih hutang sarung,
Gancang ngorejat hudang
Ngambek nyereng bari ngamang-
ngamang pentu
Bapa doblang leng ngoleang,labuh
nyungkur biwir suwing
Pek pecak
pupuhna
MENU
Euleuh itu Bapa Doblang
Notoroganbo robae kumis baplang
Puas nyorang weureu gadung
Bueteung bebengli eurlan junghu
maregung
Matak oge hirup urang
Entong bedang badegong curaling
Bisi kawas Bapa Doblang
Wawalesna tisruksruk jeung suwing
Mana kalakuan urang
Kudu bener ulah leuwih ulah kurang
Sabab laku lampah urang
Mawa jalan lara bagja nu disorang
Usik maling beurang peuting
Gusti AllahNu Heman Nu Asih
Ucap lampah hate weningCiri jalma
utama beresih
20. PUCUNG
Pucung mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa
ambek ka diri sorangan, atawa keuheul kulantaran teu panuju
haté.
Lutung buntung luncat
kana tunggul
gintung Monyet loreng
leupas luncat
kana pager dengdek
Bajing kuning jaralang
belang
buntutna
Hayu batur urang diajar
sing
suhud
Ulah lalawora bisi engke
henteu naek
Pek pecak
pupuhna
MENU
21. LADRANG
Ladrang mangrupakeun tembang pupuh nu
ngagambarkeun nu resep banyol bari nyindiran.
Aya hiji rupa sato leutik
Engkang-engkang,
engkang
engkang
Sok luluncatan di cai
Ari bangun arek sarupa
jeung lancah
Coba teguh masing telik
Eta gambar sidik-sidik
Sato naon kitu wanda
Reujeung dimana ayana
Pek pecak
pupuhna
MENU