2. Gizarte desorekatua
• Erromatar Inperioko biztanleak bi
taldetan banatzen ziren:
- Herritarrek: herritarren artean mailak
desberdinak zeuden, aberastasunaren
arabera. Herritarrek egin zitzaketen:
politikan parte hartu, apaiz izan, jabe
izan eta ezkondu .
- Ez herritarrek: ez zuten eskubiderik,
eta izan zitezkeen esklaboak edo askeak
3. Esklaboak
• Esklabo ugari zegoen: gerrako presoak, justiziak
askatasuna galtzera kondenaturiko herritarrak,
esklaboen seme-abalak.
•
Lan gogorrenak
gladiadore gisa...
egiten
zituzten:
meatzetan,
•
Etxeko lanetan ere aritzen ziren, edota familia
aberatsen seme-alaben hezkuntzaz arduratzen
ziren.
• Esklaboak beste pertsona baten jabetzakoak ziren,
baina nagusiak erabakiz gero askatasuna berreskura
zezaketen.ASKATUTAKO ESKLABOEI LIBERTOAK
ZERITZEN.
4. Emakumeak
• Emakumeak
ez
zituzten
inoiz
herritartzat
hartu;beraz, ez zituzten eskubide gehienak. Gizon
baten tutoretzapean zeuden: lehenik aitarenean baina
aita hiltzean, neba edo beste senideren batenean.
Ezkontzean, senarraren menpe zeuden.
• Zer eskubide zuten emakumeak? Jabetzak izan,
negozioak gobernatzea, jai eta ikuskizunetan parte
hartzea.
• Eta emakumeen eginkizunak? Eginkizun nagusia semealabak haztea zen, baina bestelako lanak egiten
zituzten: dendetan, emagin gisa…
6. Ekonomia oparoa
• NEKAZARITZA zen oinarrizko jarduera.
Batetik, nekazari txikiak zeuden, azalera
txikiko soroak lantzen zituztenak.
Bestetik, lur-jabe handiak ere bazeuden, lur
horietan nekazariek eta esklaboek jarduten
zuten.
Labore nagusiak garia, mahatsondoa eta
olibondoa ziren.
8. • MEATZARITZA urrea, zilarra, burdina,
eztainua, kobrea, merkurioa… ustiatzen
zituzten. Mediterraneoaren kostaldean
gatza
ustiatzen
zuten,
elikagaiak
gazitzeko eta kontserbatzeko.
9. • MERKATARITZA izugarri jardun zuten
bai inperioaren barruan bai inperioaren
kanpoan.
• Batetik, inperio osoan diru bera
erabiltzeak, eta bestetik, errepide ,
galtzada eta portu sare zabala izateak
merkataritza ahalbidetu zen.
10. HIRIAK
• Hiriak inperioaren gune nagusiak ziren.
• Erroma zen inperioaren hiriburua.
Inperioko gainerako hiriak txikiagoak
ziren, baina hiri guztiak saiatzen ziren
hiriburuaren egiturari eta bizimoduei
jarraitzen.
• Erromatar hiriek ia egitura berbera
zuten beti. Hau da:
11. -
Oinplano erregularra zuten, eta kale
paraleloak, bi ardatz nagusiren inguruan
antolatuak.
Ardatz
horiek
CARDUSA
(iparraldetik hegoaldera) eta DECUMANUSA
(ekialdetik mendebaldera) ziren.
- Bi ardatzen elkargunean edo handik gertu,
FOROA egoten zen (politika, kultura eta
gizarte-jarduetarako plaza). Foroa plaza
arkupeduna zen eta enperadoreen eta hiriko
biztanle ospetsuen estatuez apaintzen zuten.
12. • Foroaren
inguruan,
eraikin
garrantzitsuenak kokatzen zituzten,
esate baterako, kapitolioa, kuria eta
basilika.
• Foroaren mugetan, dendak, azokak eta
eskulangileen lantegiak egoten ziren.
• Erromatar hiriek mota guztietako
zerbitzuak izaten zituzten: antzokiak,
iturriak…
15. Eraikitzaile eta ingeniari apartak
• Berrikuntza teknikoak
• Erromatarrak eraikitzaile bikainak ziren. Horregatik
hainbat lanek gaur egun arte iraun izana.
• Erromatar erikinak oso sendoak ziren, bi material
berri
erabiltzen
zituztelako:
zementua
eta
hormigoia.
• Eraikuntza-elementu berriak ere erabili zituzten,
esaterako, arkuak, kanoi-gangak eta kupulak teilatu
estaltzeko. Elementu horiek erabiltzean espazio
handiagoak estali ahal zituzten.
17. • Eraikin nagusiak:
• Erromatarren arkitektura-lan handiek
helburu praktikoa zuten (jendearen
beharrak asetzeko)
• Monumentalak ziren (boterea
sentitzeko)
18. • FOROA: Eraiki nagusiak foroan izaten
ziren. Nabarmenak:
-Tenpluak: Jainko-jainkosei
eskainitako eraikinak ziren, hor bertan,
apaizek erlijio-gurtza egiten
zuten.
- Basilika: Merkataritza-trukeak
egiten zituzten eta justizia
administratu.
19. • Aisialdirako eraikinak:
- Anfiteatroak: Hemen gladiadoreek
elkarren aurka borrokan jarduten zuten
- Antzokiak: Hemen, tragediak eta
komediak antzezten zituzten.
- Zirkuak: Zaldi-koadrigen lasterketak
egiten zituzten.
- Termak: Bainu publikoak ziren, bainua
hartzeko, atseden hartzeko…
20. • Oroipen-monumentuak: Hor, eginkizuna
gertaera garrantzitsuak eta garaipen
handiak gogoraraztea zen.
• Oroipen-monumento nagusiak garaipenarkuak eta zutabeak ziren.
• Inperio osoan zehar, komunikaziorako
hainbat bide zeuden; esate baterako,
galtzadak eta zubiak. Akueduktoak ere
bazituzten.
21. Eguneroko bizitza
• Domusa: Erroman, familia aberatsenak bizi
ziren banakako etxebizitzetan. Domus esaten
zieten. Domusek ez zuten lehiorik kalera
begira, gelak erdiko patio baten inguruan
antolatzen ziren. Etxeko gela nagusien hormak
eta zorua dekoratuta zeuden.
Batzuetan, zenbait gela izaten zituzten kalera
begira (taberna deritzona). Nagusiek
saltzaileei alokatzen zizkieten gela horiek,
denda gisa erabiltzeko.
22. • Intsulak: Hirietako biztanle gehienak
intsuletan bizi ziren. Intsulak zenbait
solairuko eraikinak ziren, ia lehiorik
gabeko etxebizitza txikiz osatuak.
Intsula gehienak pertsona baten
jabetzakoak ziren, eta jabeak
etxebizitzak alokatzen zizkion xumeari.
23. • Villa: Landan, villak eraiki zituzten.
Pertsona baten jabetzako nekazaritzaustiategi handiak ziren. Villen barruan,
etxe handi bat egoten zen, jabearen
familiaren bizilekua; bai eta txabola
txiki batzuk ere, villan lan egiten zuten
nekazarientzat eta esklaboentzat.
24. Sinesmenak
• Erlijioa oso garrantzitsua zen
Erromatarrentzat.
• POLITEISTAK ziren
• Jainko nagusiak: Jupiter, Juno eta
Minerva (hiruko kapitolinoa)
• Aldare txiki bat izaten zuten etxeetan
hiru jainko-jainkosa mota gurtzeko.
Etxeko gurtza aitak zuzentzen zuen.
25. • Augustoren garaian enperadoreak
jainkotzat hartu eta gurtu egiten
zituzten.
• Tenpluetan, apaizak arduratzen ziren
erlijio-gurtza egiteaz.
26. Kristautasuna
• 313an, konstantino enperadoreak,
erlijio-askatasuna eman zuen.
• 380an, Teodosio enperadoreak
Erromatar Inperioaren erlijio ofizial
bakarra izendatu zuen kristautasuna.
