Geriyatrik travma(fazlası için www.tipfakultesi.org)

UZM . DR. HALDUN AKOĞLU - KEAH
ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 1
UZM . DR. HALDUN AKOĞLU - KEAH ACİL TIP 1

 Dünyada yaşlı nufus oranı önemli oranda artmaktadır
 1900 yılında 65 yaş ve üzeri hastaların tüm nufusa oranı %1
iken 1992’de bu oran %6’ya yükseldi
 2050 bu oranın %20, yani 2.5 milyar hasta olması bekleniyor
 Yaşlı nüfus oranının artması tıbbi bakım ihtiyacını
arttırmaktadır
 Sağlık kaynaklarının üçte biri yaşlılara harcanmaktadır
 Yaşlılarda ölümlerin en sık yedinci nedeni travmadır
Giriş
UZM . DR. HALDUN AKOĞLU - KEAH ACİL TIP
2

Yaralanmaların tipi ve paterni
 1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde
36.000 'den fazla yaşlı hasta yaralanma sonucu öldü
 Yaralanma nedenli ölümlerin %25 yaşlı
 Bu yüksek mortalite oranı muhtemelen yaşlıların azalmış
fiziksel rezervlerine bağlıdır
3

4

 65 yaş üstü düşme, ölüm ve sakatlığın önemli bir sebebidir
 Düşmeye bağlı yaralanma oranları, yaşlılarda daha yüksektir
 Kafa travması, kırık, çıkık, ve ciddi yumuşak doku
yaralanması oluşur
 Görme, işitme ve hafıza bozukluğu olan hastalar yüksek risk
altındadır
 Baş dönmesi ve göz kararması sonrası düşmeler son
derece yaygındır
 Birden fazla ilaç özellikle antikoagülan kullanımı küçük
travmalarda ciddi yaralanmalara ve komplikasyonlara neden
olabilir
5

6

ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 2

 ABD her yıl
4000’den fazla yaşlı, AİTK sonucu ölmektedir
2000 yaşlı hasta ADTK sonucu ölmektedir
 Görmede, görme keskinliğinde ve işitmedeki azalmalara
bağlı olarak risk artmaktadır
 Tıbbı durumlar ve bunların tedavileri bilinç ve dikkat
değişikliğine neden olabilir
 Beyindeki senil değişiklikler yargılama problemlerine neden
olabilir
 Ağır artrit, osteoporoz, amfizem, kalp hastalığı ve azalan
kas kütlesi gibi medikal durumlar sebebiyle uygun
hareketleri yapma yeteneğinde azalma söz konusudur
7

 Yaralanmaya bağlı ölümlerin üçüncü nedeni termal
yaralanmalardır, yılda yaklaşık 2000 ölüm görülmektedir
 Bu bireylerin üçte birinde ölümcül yaralanma, alkol
etkisindeyken, yatakta sigara içerken yada bina içi
yangınlarda ısı ve dumana maruz kalma ile gerçekleşir
8

AİRWAY
 Doku oksijenasyonu için havayolunun sağlanması ilk hedeftir
 KOAH’da destek O2 hemen başlanmalı
 Kardiyopulmoner rezervi sınırda olan geriyatrik hastaların
yaralanmalarında erken entübasyon düşünülmelidir
 Göğüs duvarı yaralanmaları ve bilinç değişikliği olan
hastalarda erken entübasyon düşünülmeli
9

Geriyatrik hastalarda hava yolu
yönetimini etkileyen faktörler
 Dişler – maske yüze tam oturmaz
 Nazofarengeal frajilite
 Makroglossi
 Mikrostomi
 Servikal artrit
 NG yerleştirilirken nazotrakıal frajilıte nedeniyle dıkkatli olunmalıdır
Tempora mandıbular eklem servikal omurgada atrik nedeniyle
etentubasyan zor olabılır spınal kort hasarı artabilır
 kalıcı havayolu sağlamada et ılk tecıh edilecek metottur
 Eğer hava yolu obst belirgin ve vokal kort görülemiyorsa cerrahı
krikotomi terch edlmelıdir
10

 Hava yolu ve akciğerlerdeki tüm değişiklikleri yaşlanmaya
bağlamak doğru değildir, sigara, çevresel toksik ajanlar
nedeniyle de gelişmiş olabilir
 Yaşlanma ve kronik hastalıklar (KOAH, amfizem) nedeniyle
meydana gelen solunum rezervi kaybı, solunum sisteminin
dikkatle takip edilmesini gerektirir
 Destek oksijen tedavisine mutlaka başlanmalıdır. Ancak bazı
yaşlı hastalar solunumlarına devam edebilmek için hipoksi
uyaranına bağımlı olabilirler, bu hastalarda hipoksinin
düzelmesiyle solunum yüzeyelleşebilir.
Solunum ve ventilasyon
11

 Akut travma durumunda hiperkarbi riski göze alınmalı ve
yine de oksijen desteğine başlanmalıdır
 Eğer solunum yetmezliği kesinse, entübasyon ve mekanik
ventilasyoa geçilmelidir
12

ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 3

 Göğüs travması her yaşta görülme olasılığı aynı olmasına
rağmen yaşlılarda ölüm oranı daha yüksektir
 Göğüs duvarı yaralanmalarında kot fraktürü veya pulmoner
kontüzyon sıktır, iyi tolere edilmez
 Yeterlı ağrı kontrolü ve pulmoner aspırasyon riskinde azalma
tatmin edici sonuçlar icin gereklidir
13

 Atelektazi pnömonı pulmoner ödem gibi komlikasyonlar yaşlı
hastalarda sıklıkla görülmektedir
 Kardiyopulmoner rezervin düşük olması ve gereğinden fazla
sıvı resüsitasyonu hastayı pulmoner ödeme sokabilir
 Görünüşte mınor yaralanmada dahı hastaneye yatış
gerekmektedir
14

Dolaşım
Yaşlanmayla olan değişiklikler
 Yaşlandıkça ilerleyici fonksiyon kaybı görülür
 65 yaş üzerinde %50 KAH vardır
 Kardiyak indeks ve maksimal kalp hızı 40 yaşından itibaren
düşmeye başlar
 Toplam kan hacmi azalır
 Miyokardın strese bağlı ketakolamin yanıtı değişir bu da
disritmiye yatkınlığa neden olur
 Diyastolik disfonksiyon, kalp debisinin artması için kalbin
atriyal doluma daha bağımlı hale gelmesine neden olur
15

 50 yaşından sonra böbrekler hızla kütlesini kaybeder
 Tüm nefron sayısında azalma sebebiyle GFR ve renal kan
akımında düşüş görülür
 Kas kitlesi de azaldığından kan kreatinin düzeyi pek
değişmez ve kreatinin klerensinde düşüş meydana gelir
 Yaşlı böbrek Na emip K atmakta da güçlü değildir
 60’lı yaşlarındaki bir kişinin maksimum konsantrasyon
becerisi 850 mOsm/kg olup 30 yaşındaki bir insanın %60’ı
kadardır
 Yaşlı böbreği hipovolomi, ilaçlar ve nefrotoksinlere bağlı
hasara daha duyarlıdır
Dolaşım
Yaşlanmayla olan değişiklikler
16

 Geriatrik hastalarda normal kan basıncı ve normal kalp
hızının normovolemiyi gösterdiğini düşünmek hatalıdır
 KB yaş ilerledikçe artar
 Yaralanma öncesi normal SKB’ı 170/180 olan hastada SKB
120 olması hipotansiyondur
 Yaşlı hastada erken taşikardi yanıtı görülmez, dolayısıyla
hipovoleminin erken bulgusu maskelenmiş olur
Dolaşım
Değerlendirme ve yönetim
17

 Geriyatrik hastaların fizyolojik rezervleri sınırlı olup
yaralanmaya gereken yanıtı veremezler
 Hipotansiyon ve metabolik asidozu olan ağır yaralı yaşlı
hastalar hele kafa travması da varsa hemen hemen her
zaman kaybedilirler
 Sıvı replasmanı gençlerden farklı değildir
 Kronik diüretik kullanan hastaların intravasküler hacimleri
kontrakte olup elektrolit imbalansını engellemek için
yakından takip edilerek verilmelidir
 Başlangıcta hızla 1 veya 2 litre hızlı sıvı tedavisi başlanır
yanıta göre karar verilir
Dolaşım
18

ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 4

 Yaşlı hastada optimal hbg değeri 10 mg/dl’dir
 Düşük değerler 10’un üztüne çıkarılmalıdır
 PT INR değerleri TDP ile gereğinde düzeltilmelidir
 Kardiyak rezervleri sınırlı olduğundan kan kaybının yeri
FAST USG ile hızla değerlendirilmelidir
 FAST USG yoksa DPL yapılabilir
 Retroperiton kanamasından şüpheleniliyorsa BT
 Künt travmada, yaşlı hastada non-operatif gözlem operatif
değerlendirmeden daha tehlikelidir
Dolaşım
19

 Özellikle akut IV hacim kaybı ve şok durumunda yaşlanma
ve eşlik eden hastalıkların etkisi sebebiyle hastanın durumu
çok hızlı bozulur
 İlk değerlendirmede normal olduğu düşünülen yaşlı künt
travma hastalarının 30 günlük mortalitesi %44’e varır
PTE, AMI, kontüzyon, kanama, KKY, DKA, Enfeksiyon….
 Yaşlı hastaların %33’ü yaralanmanın direk etkisinden değil
açıklanamayan organ yetmezliklerinden kaybedilir
Farkedilemeyen organ hipoperfüzyonları sebebiyle
20

 Serebral atrofiyle giden nöronların progresif kaybı ile 70
yaşında beyin dokusu %10 azalır
 Bu kayıp BOS ile yer değiştirir
 Beyin çevresindeki artan bu boşluk kontüzyondan korusa da
parasagittal köprü venlerinin gerilmesine neden olarak
darbeler esnasında yırtılıp kanamalarına neden olur
Disabilite
Beyin ve omurilik yaralanmaları
21

 En dramatik değişiklikler omurlarda gerçekleşir
 Su ve protein azalması disklerin şeklini ve elastikliğini bozar
 Ağırlık yükü disklerden, eklemlere, ligamanlara ve kemik
yapılara kayar
 Bu yapıların dejenerasyon hızı giderek artar
 Hem omurlar hem de spinal kordun yaralanma ihtimali artar
22

 Beyin hasarı olan yaşlı hastaların serebral kontüzyon miktarı
gençlere nazaran daha azdır
 Ancak yaşlılarda subdural ve intraparenkimal kanama daha
fazla görülür
 Subdural kanama x 3 kat gençlere göre
Antikoagülan kullanımı daha fazla
 Kronik subdural hematom da sıktır. Düşme ile gelen yaşlı
hastadaki kronik subdural hematom, hatsanın bu gelişindeki
düşmesinin sebebi olabilir
Disabilite
Değerlendirme ve Yönetim
23

 Servikal omur yaralanmaları yaşlılarda daha sık
 Ostefitik hastalarda kırık tanısı zorlaşır
 İntervertebral ligamanlardaki bozulma fizyolojik intervertabral
subluksasyon derecesini artırır
 Anterior osteofitlere bağlı kanal darlığı ve posterior
ligamentöz hipertrofi santral ve anterior kord sendromu
riskini arttırır
 Bu yaralanmalar düşme ya da arkadan araç çarpması gibi
oldukça hafif ekstansiyonların olduğu zamanlarda bile
gelişebilir
 Tanıda MR kullanılmalıdır
Disabilite
Değerlendirme ve Yönetim
24

ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 5

 Yaşlı cildi ve cilt altı dokusu oldukça incelmiş olup yaralanan
yaşlı hastalar hipotermiden korunmalıdır
 Yaşlı hastalarda termal düzenleme yeteneği kaybolmuş,
bakterilere karşı bariyer fonksiyonu önemli ölçüde azalmış
ve yara iyileşmesi belirgin derecede yavaşlamıştır
 Şok ya da dış hava soğukluğuna bağlanamayacak olan
hipotermi varlığında sepsis, endokrin hastalıklar ya da ilaç
alımı gibi sinsi sebeplerden şüphelenilmelidir
 Travmalı hastalarda tetanoz aşıları sorgulanmalı uygun
tedavi başlanmalıdır
Ekspozür ve Çevre
25

26
 En sık başvuru sebebi
 Yaşlanm ile tendon, bağ ve eklem kapsülleri bozulması,
yaralanma riskini arttırır, spontan rüptür ve eklem instabilitesi
gözlenir.
 25 yaşından sonra kas miktarı her 10 yılda %4 azalır
 50 yaşından sonra her 10 yılda %10
 Büyüme hormonlarında azalma varsa %35’e kadar çıkar
 Osteoporoz endemik olup %50 görülür
Sebepleri: Östrojen hormonlarının kaybı, vücut kütle kaybı,
yetersiz kalsiyum tüketimi, azalan fiziksel aktivite
 Osteoporoz sebebiyle spontan vertebra çökme kırıkları,
kalça kırıkları görülebilir (>85 yaşında: E yılda %1, K %2)
Kas iskelet sistemi
27

 Uzun kemik kırığı riski özellikle yüksektir
Pulmoner morbidite
Erken stabilizasyon çok önemli
 En sık görülen kırıklar proksimal femur, kalça, humerus, ve
bilektir
 Nörovasküler bütünlüğü değerlendirilmeli ve diğer ekstremite
ile karşılaştırılmalı
Kas iskelet sistemi
28

 Humerus kırıkları açık ekstansiyonda kol üzerine düşme
sebebiyle gerçekleşir
humerus cerrahi boyun kırığı gelişir
omuz veya üst humerus alanında ağrı ve hassasiyet
 En önemli belirleyici: kırık impakte mi değil mi?
Kas-iskelet sistemi yaralanmalarının tedavisinde amaç
erken harekete izin verecek az invaziv, tedaviye en iyi
yanıt veren yöntemin seçilmesidir
Kas iskelet sistemi
29

 Travmalı yaşlı hastalarda erken ve uygun beslenme desteği
başarılı travma bakımının temel taşlarından biridir
Beslenme ve metabollizma
30

ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 6

 Yaşlanmayla birlikte bağışıklık sistemnin güçsüzleşmesi
mortaliteyi arttırmaktadır
 Timus 50’li yaşlarda maksimum %15 den azdır
 Karaciğer dalak büyüklüğü azalır
 Yaşlanma ile yabancı antijenlere karşı hücresel ve humoral
immun yanıt azalır, otolog antijenlere yanıt artar (romatizmal
hastalıklar artar)
Enfeksiyon varlığında ateş, lökositoz ve inflamatuvar
yanıtın diğer bulguların olmaması zayıf bağışıklık işlevi
nedeniyle olabilir.
İmmun sistem ve enfeksiyon
31

İlaç etkileşimleri yaşlılarda sıktır ve yan etkileri de dar
terapötik aralıkları nedeniyle çok daha yaygındır.
 B-blokörler sebebiyle nabız yükseltilemez
 KKB’leri periferik vazokonstriksiyonu önler ve hipotansiyona
katkıda bulunabilir.
 NSAİİ trombosit üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle
kanamaya neden olabilir
Özel Durumlar
İlaçlar
32

 Steroidler ve diğer ilaçlar inflamatuar ve bağışıklık yanıtlarını
daha da azaltabilir.
 Antiemetik ajanların ekstrapiramidal etkilerinden kaçınmak
için dikkatli verilmelidir.
 Nefrotoksik ilaçlar (örneğin, antibiyotikler ve radyolojik
boyalar) yaşlı hastalarda uygun dozlarda verilmelidir.
 Uzun süreli antikoagülan kullanımı kanamalara, diüretik
kullanımı da potasyum ve sodyum açığına yol açar
 Antipsikotik ilaç kullanımı yaralanmaya bağlı SSS belirtilerini
maskeleyebilir
Özel Durumlar
İlaçlar
33

 Yaşlı istismarı altı kategoriye ayrılabilir:
Fiziksel istismar
Cinsel istismar
İhmal
Psikolojik taciz
Para ve mallarının sömürülmesi
Haklarının elinden alınması
 Genellikle farklı istismarlar eşzamanlı olarak meydana gelir.
Yaşlı istismarı
34
 Kontüzyonlar – birden fazla ve toplu halde
 Kol içi, uyluk içi, avuç içi, ayak tabanı, saçlı deri, kulak (kulak kepçesi),
mastoid alan, kalçalar,
 Aksiller bölgede, ayak ve el bileğinde sıyrıklar (bağlanmış olmaya bağlı)
 Burun köprü kırıkları (gözlükleer vurma)
 Göz çevresi ekimozları
 Ağız yaralanması
 Olağandışı alopesi paterni
 Tedavi edilmemiş dekübit ülserleri ve/veya lomber olmayan sakral bölgelerde
ülserler
 Tedavi edilmemiş kırıklar
 Farklı evrelerde kırıklar
 Göz burun yaralanmaları
 Temas yanıkları ve haşlanma
 Saçlı deri kanaması veya hematom
Yaşlı İstismarı düşündüren FM
bulguları
35

 Bu bulgular varsa, yaşlı istismarını kesinleştirmek için
ayrıntılı hikaye alınmalıdır, sosyal hizmetler sorumlusu ve
polise haber verilmeli ve adli rapor tutulmalıdır.
 ABD’de her 100 yaşlıdan 8.3’ünün istismara uğradığı
belirlenmiş
Yaşlı İstismarı
36

ACİL TIP
05.10.2011
ACİL TIP 7

37

Geriyatrik travma(fazlası için www.tipfakultesi.org)

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Geriyatrik travma(fazlası için www.tipfakultesi.org)

Similar to Geriyatrik travma(fazlası için www.tipfakultesi.org) (20)

More from www.tipfakultesi. org

More from www.tipfakultesi. org (20)

Geriyatrik travma(fazlası için www.tipfakultesi.org)