Materiał ten prezentuje elementy tzw. infrastruktury etycznej, czyli regulacji i stymulantów etyki biznesu w Polsce i w Europie. Definiuje także elementy programu etycznego, który może być wskazówką, wytyczną dla firm. Prezentuje także kanony etyczne przedsiębiorców oraz nakreśla sytuację w zakresie etyki biznesu i CSR w Europie. Prezentacja została opracowana na podstawie materiałów i danych Pana Prof. dr hab. Wojciecha Gasparskiego.

1. Etyka biznesu & CSR w Polsce i Europie. Prezentacja przygotowana na podstawie opracowania (2004) Pana Prof. dr hab. Wojciecha Gasparskiego Centrum Etyki Biznesu WSPiZ & IFiS PAN

5. Źródło: www.wikipedia.org Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility) – koncepcja, według której firmy na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. CSR: przypomnienie - definicja

6. CSR: przypomnienie - definicja Źródło: www.wikipedia.org Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako inwestycję, a nie jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością.

7. Polska: znaczenie "społecznej gospodarki rynkowej" Wykładnia art. 20 Konstytucji RP „ W płaszczyźnie konstytucyjno-prawnej społeczna gospodarka rynkowa wyznaczona jest z jednej strony przez podstawowe, tradycyjne elementy rynku w postaci wolności gospodarczej i własności prywatnej, z drugiej zaś przez solidarność społeczna, społeczny dialog i współpracę partnerów społecznych. Społeczna gospodarka rynkowa stanowi więc nie tylko określony model ekonomiczny, ale także pożądany przez ustawodawcę obraz ładu społecznego.” [Trybunał Konstytucyjny, w styczniu 2001 r.]

8. Polska: swoboda gospodarcza w etycznych ramach Potwierdzeniem rosnącego rozumienia jakie znaczenie ma etyczny kontekst działalności gospodarczej jest to, że: w ustawie o swobodzie gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. zawarto dwa ważne artykuły nadające wolności gospodarowania właściwe ramy niczym passe-partout obrazowi Są to artykuły 17 i 18 traktujące o uczciwości, dobrych obyczajach oraz moralności publicznej

9. Art. 17. Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów . Art. 18. Przedsiębiorca jest obowiązany spełniać określone przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej , a także ochrony środowiska . Polska: artykuły pierwszej potrzeby

10. Artykuły 17 i 18 ustawy kładą kres powtarzanemu niby mantra przekonaniu, że „co niezakazane, to dozwolone”. Polska: Nieetyczne = nielegalne ! Od wejścia w życie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, nieuczciwa konkurencja oraz poszanowanie dobrych obyczajów i interesów konsumenta, jest nie tylko – jak zawsze było nieetyczne , ale także nielegalne .

11. Co robić ? Działać !

12. Co to jest program etyczny ? … to całościowe przedsięwzięcie skierowane na uczynienie z etyki biznesu (prostych zasad) najwyższego standardu organizacji o randze strategicznej... Nie redukowanej do PR-owskiego dodatku.

13. Główne elementy programu etycznego. Identyfikacja wartości… Ustalenie misji i wizji… Opracowanie kodeksu etycznego… Opracowanie programu kształcenia etycznego… Promowanie zachowania etycznego… Monitorowanie przestrzegania norm… Przeprowadzenie audytów etycznych…

14. Teoria: odpowiedzialny biznes, to taki biznes, który: realizuje cel firmy (powiększanie wartości firmy, dostarczanie produktów i usług odpowiedniej jakości), czyniąc to w długim horyzoncie czasowym (harmonijna trwałość), co jest zapewniane przez należyte kształtowanie relacji z głównymi interesariuszami (akcjonariusze, pracownicy, menedżerowie, klienci, konsumenci, dostawcy, społeczność lokalna, środowisko naturalne itd.), w toku postępowania zgodnego z prawem i społecznie przyjętymi normami etycznymi (przez wszystkich interesariuszy). Źródło: W. Gasparski, Wykłady z etyki biznesu: Nowa edycja, 2004

15. Kanon etyczny przedsiębiorców – członków Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan*

17. 3. Rozpatrujemy z należytą starannością oraz bierzemy pod uwagę przy podejmowaniu decyzji opinie osób i grup funkcjonujących w otoczeniu naszych firm. 4. Kształtujemy kulturę organizacyjną naszych firm tak, by przejawiała się w odpowiedzialności za pracowników oraz w ich odpowiedzialności za powierzone zadania . 5. Dbamy o to, aby nasi pracownicy nie byli dyskryminowani z żadnego powodu, aby ich godność jako osób była uszanowana , praca odpowiednio i terminowo wynagradzana , a środowisko pracy bezpieczne i zdrowe . 6. Staramy się, aby kierowanie naszymi firmami na wszystkich szczeblach pełnione było umiejętnie oraz z dbałością o przestrzeganie norm moralnych i mogło służyć za wzór postępowania. *Przygotowany przez Centrum Etyki Biznesu we współpracy z PKPPL Kanon etyczny przedsiębiorców – członków Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan*

18. 7. Prowadzimy działalność produkcyjną i handlową oraz operacje finansowe w sposób przejrzysty i jesteśmy gotowi do ponoszenia konsekwencji w przypadku pomyłek. 8. Jesteśmy solidnymi partnerami w działalności polegającej na tworzeniu dóbr oraz pomnażaniu wartości, a uczciwa konkurencja i osiągnięty zysk świadczą o naszej zdolności do twórczego reagowania na zmiany zachodzące w środowisku społecznym, w jakim działamy. 9. W trosce o dobro wspólne, w tym o środowisko naturalne, podejmujemy ważne społecznie inicjatywy oraz sprawujemy mecenat na miarę posiadanych możliwości. 10. O naszej rzetelności świadczy zgodność naszych słów i naszych czynów . *Przygotowany przez Centrum Etyki Biznesu we współpracy z PKPPL Kanon etyczny przedsiębiorców – członków Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan*

19. Czy mamy zaufanie do innych ludzi ? Źródło - TNS OBOP Survey 5-9.01.2007. Opublikowano 23.01.2007 [GW]

20. Ku obywatelskiej Rzeczypospolitej gospodarczej Zapewnienie podmiotowości interesariuszom wymaga pilnego podjęcia działań ze strony instytucji państwowych, samorządowych, korporacji przedsiębiorców, związków zawodowych, środowisk naukowych oraz organizacji pozarządowych na rzecz kształtowania obywatelskiej Rzeczypospolitej gospodarczej. Odpowiedzi wymagają dwie kwestie:

23. CSR w wybranych krajach Europy W opublikowanej niedawno książce* stanowiącej przegląd tego, co charakterystyczne dla CSR w krajach Europy poszczególnym rozdziałom nadano tytuły mówiące same za siebie. *A. Habisch i in., red., Corporate Social Responsibility Accross Europe , Springer 2005

35. 16 kwestii dotyczących CSR ...do rostrzygnięcia lub zastanowienia...

36. Opublikowana została właśnie pod auspicjami European Foundation for Management Development (EFMD) praca zbiorowa* poświęcona CSR. W książce tej autorzy z krajów „starej Europy” oraz kilku innych państw (inicjatywa pochodzi z roku 2002) przedstawiają wyniki studiów i badań zdających sprawę z przyczyn, intencji oraz spełnień inicjatywy dotyczącej globalnej odpowiedzialności spółek wykraczającej poza odpowiedzialność prawną oraz wąsko rozumiane zarządzanie zasobami ludzkimi. 16 kwestii przedstawionych w kolejnych rozdziałach tego dzieła definiuje aktualne rozumienie społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) * Jos é Allouche, red., 2006, Corporate Social Responsibility , Vol. 1, Concepts, Accountability and Reporting , Palgrave, Houndmills (UK) Zdjęcie pochodzi z: http://us.macmillan.com/corporatesocialresponsibilityvolume1

40. Kwestia 4 Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) a zagadnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju ( sustainability ) określającego normy dla działań współczesnych biorące pod uwagę zapewnienie dzisiejszych warunków życia przyszłym pokoleniom. ECSF ( European Corporate Sustainability Framework ) – prace nad nowym narzędziem menedżerskim służącym zarządzaniu złożonymi procesami mającym umożliwić przekształcenie firm w organizacje „doskonałości biznesowej” ( business excellence ) uwzględniającej ten ambitny cel. [Marcel van Marrejvik, Erasmus University, Holandia]

41. Kwestia 5 CSR jako reakcja na spowodowane globalizacją oddzielenie prawnego wymiaru działalności gospodarczej od jej wymiarów ekonomicznych i społecznych. CSR jako „model organizacyjny” służy dostarczeniu odniesień do oceny finansowej, ekologicznej, społecznej (nie zaś narzędzi menedżerskich: kodeksów etycznych, raportów nt. interesariuszy), ponieważ dotyczy głównie firm wielonarodowych. Trudności w powiązaniu faktów i wartości (różnice między krajami). [Pierre Kletz & Yvon Pesqueux, Francja]

43. Kwestia 7 Odpowiedzialność (obliczalność) korporacji ( coprporate accountability ), jako systematyczne informowanie publiczności i komunikowanie się z nią w celu uzasadnienia decyzji podejmowanych przez organizacje oraz działań wobec interesariuszy.

45. Kwestia 7 Pytania oczekujące odpowiedzi: - zmiany: ewolucja czy rewolucja? - czy audytorzy powinni bardziej angażować się w CA? - granice przejrzystości? - czy rządy powinny bardziej angażować się w CA? - co lepsze: dokładne miary czy opisy? - w jakim stopniu raporty społeczne służą manipulacji? [Moses Pava & Joshua Krausz, USA]

47. Kwestia 9 Dwa rodzaje prawa: prawo „twarde” oraz regulacje „miękkie”. CSR jest regulacja „miękką”, ale pojawiają się głosy, że pewne elementy powinny zostać ujęte w krajowych systemach prawa „twardego”, bowiem firmy wielonarodowe skarżą korporacje-matki przed sądami kraju pochodzenia za złe zachowania spółek-córek w krajach funkcjonowania tych ostatnich. Kompetencje sądów w sprawach z powództwa zagranicznego ulegają rozszerzeniu (nie tylko sądy USA, ale stopniowo sądy europejskie), co wymaga „twardego” prawa w sprawach międzynarodowej odpowiedzialności społecznej biznesu (CSR). [Karim Medjad, Francja]

49. Kwestia 11 Udostępnianie informacji interesariuszom, jako niezbędny warunek skłaniania ich do podejmowania odpowiedzialności i ich obliczalności ( accountability ). Społeczna obliczalność ( social accountability ) stanowi połączenie corporate social responsibility (CSR1) oraz społecznego reagowania – corporate social responsiveness (CSR2). Internet jako narzędzie dialogu z i między interesariuszami. Prowadzi to do rozszerzenia społecznej odpowiedzialności firm. [Brendan O’Dwyer, University of Amsterdam, Holandia]

50. Kwestia 12 Badania wskazują, że rośnie liczba firm ogłaszających raporty dotyczące spraw społecznych, ochrony środowiska i wyników ekonomicznych. Brak jest dostatecznie dokładnych oszacowań ryzyka i niepewności wpływających na wartość firmy. Wymaga to lepszego rozumienia wyznaczników strategii i wpływu CSR ( corporate sustainability reporting ) na wartość firmy. Konieczna jest instytucjonalizacja tak rozumianego CSR. [R é al Labelle, Bernard Sinclair Desgagn é , Kanada & Allain Schatt, Francja]

51. Kwestia 13 Lista informacji pozafinansowych obejmuje wiele pozycji, różnych w różnych krajach oraz określonych przepisami, lub przyjmowanych dobrowolnie, albo oczekiwanych. Wiele firm aktywnie prezentuje informacje, gdy zagrożona jest ich reputacja i akceptacja ich działalności przez społeczeństwo obywatelskie. Inne firmy rozumieją, że nowe reguły rynku w XXI w. są właśnie opracowywane w odpowiedzi na prawo do wiedzy i partycypacji jakiego domaga się społeczeństwo obywatelskie jeśli nie dla eliminacji ryzyka w życiu codziennym i przyszłych pokoleń, to przynajmniej dla zachowania kontroli i wpływu. Tradycyjna statystyka nie wystarcza. [Olivier Dubigeon, Francja]

54. Rola biznesu w życiu społecznym gwałtownie wzrasta zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej.

55. Wzrostowi temu towarzyszyć musi rosnąca odpowiedzialność firm nie tylko za jakość spełniania roli realizatorów celów wewnętrznych firm i korporacji, ale także za jakość spełniania roli członków społeczeństwa jakimi są te firmy te i korporacje.

56. Zharmonizowane i jakościowo dobre spełnianie obu ról jest w ostatecznym rachunku korzystne zarówno dla biznesu jak i społeczeństwa.

57. Jest to bowiem nie koszt, lecz długoterminowa inwestycja.

58. Materiał powstał na podstawie opracowania (2004) Pana Prof. dr hab. Wojciecha Gasparskiego Centrum Etyki Biznesu WSPiZ & IFiS PAN Zdjęcia i ilustracje: www.istockphoto.com , www.microsoft.com Wyrażamy zgodę na wykorzystywanie niniejszych materiałów, pod warunkiem zacytowania źródła.