1. KALMTHOUT Patiëntenkaart bij de ziekte van
Parkinson
•Zelfmanagement
–Gewichtsverlies/gewichtstoename
–Obstipatie
–Maaglediging
–Inname medicatie-eiwit in de
voeding
–Kauw en slikstoornissen
–Vitaminen en mineralen
2. KALMTHOUT
Inhoud
Welke voedingsgerelateerde problemen bij de ZvP in
de literatuur?
–Gewichtsverlies/gewichtstoename
–Obstipatie
–Vertraagde maaglediging
–Levodopa in relatie tot voeding
–Kauw en slikstoornissen
–Orthostatische hypotensie
–Rol vitaminen en mineralen
Inhoud
3. KALMTHOUT
Gewichtsverlies
Neemt toe bij verergering ziekte
•Mogelijke oorzaken: tremoren, dyskinesieën,
spierrigiditeit
•Verminderde eetlust
•Gevolgen gewichtsverlies
–Verhoogde kans op ondervoeding
–Lage BMI – verhoogd risico op botfracturen
–Afname kwaliteit van leven
4. KALMTHOUT
•Prevalentie risico op ondervoeding
̵3-60%
•Prevalentie ondervoeding
̵2 – 24%
•Definitie
̵Gewichtsverlies van 5% laatste maand
̵Gewichtsverlies van 10 % laatste 6
maanden
̵BMI< 18.5 kg/m² of bij ouderen (>65
jaar) <20 kg/m²
Ondervoeding
5. KALMTHOUT
Mogelijke oorzaken
•Veranderde leef- en voedingsgewoonten
•Obsessief eetgedrag, als bijwerking gebruik dopamine
agonisten (Miwa 2008, Nirenberg 2006)
•Deep brain stimulation
Gewichtstoename
6. KALMTHOUT
•Obstipatie ontstaat vaak eerder dan de Parkinson
klachten
–Vertraagde darmperistaltiek 30%
–Anale of rectale disfunctie 60% (Pfeiffer 2003,
2010)
–Langere transporttijd in de darm 80% (Jost 1991)
Obstipatie
9. KALMTHOUT
•Medicatie altijd een half uur voor of een uur na de maaltijd
innemen.
•Medicatie altijd innemen met water, sap of appelmoes
Inname van medicatie met
Levodopa
10. KALMTHOUT
levodopa + aminozuren opgenomen :
–in de dunne darm door NAS
–in de bloed-hersenbarrière
levodopa kan worden verdrongen in het transportsysteem
Let op: persoonlijke gevoeligheid !
Eiwit en Levodopa
Eiwit----------- aminozuren
14. KALMTHOUT
Vitamine E en Coenzym Q10
•Geen effect op het verminderen van de progressie van de ZvP
Vitamine B12
•Langdurig gebruik levodopa
-Mogelijk ontstaan polyneuropathie door vitamine B12 tekort
Aanbeveling
•Neuroloog dient alert te zijn op ontstaan polyneuropathie
•Vitamine B12 suppleren door neuroloog
Vitaminen
15. KALMTHOUT
Vitamine D deficiënte:
•55% van de patiënten met de ZvP
•41% van de patiënten met de ziekte van Alzheimer
•36% van de gezonde leeftijdgenoten
•Is er een mogelijk verband tussen de ZvP en een laag
vitamine D????
Vitamine D en de ziekte van
Parkinson
16. KALMTHOUT
•In 2009 M. Parkinson: start levodopa
•In 2011 Vasculair parkinsonisme: stop
levodopa
•December 2011 polikliniek neurologie MCL
•Sinds staken madopar mogelijk toch
toenemende stijfheid vooral rechts. Moeite
met omdraaien in bed. Articulatie
verminderd.
•Verhoogde valneiging. Ze is niet licht in het
hoofd.
•Slikken gaat moeilijker.
•Patiente afgelopen half jaar 8 kg afgevallen,
recent evaluatie internist.
•Al langer moeizame ontlasting, frequentie
nu 1x per 3 dagen.
•Reuk sinds 2 jaar verminderd.
•Cognitief goed. Geen hallucinaties.
Anamnese
17. KALMTHOUT
Richtlijn voeding: inname van medicatie
•Diagnostiek naar off momenten
•Inname medicatie, ½ uur voor of 1 uur na de maaltijd
•Eiwitrijke maaltijden in relatie tot levodopa
•Obstipatie
•Vertraagde maaglediging
•Responsfluctuaties die mogelijk samenhangen met
voeding verwijzing diëtist
Richtlijn voeding: inname van medicatie
19. KALMTHOUT
Richtlijn voeding: obstipatie
Definitie:
Obstipatie bij tenminste 2 criteria:
•Frequentie 2x of minder per week
•Hard persen
•Harde en/of keutelige ontlasting
•Gevoel van incomplete defecatie
•Gevoel van obstructie/blokkade anorectaal
•Manuele verwijdering
Richtlijn voeding: obstipatie
20. KALMTHOUT
Behandeling:
•Neuroloog of parkinsonverpleegkundige
–Stelt obstipatie vast aan de hand van bestaande
criteria
–Start niet medicamenteuze adviezen als: meer
drinken, extra vezels en meer beweging
•Heeft patiënt moeite met uitvoeren advies
–Verwijzing diëtist voor verder voedingsadvies
–Verwijzing fysiotherapeut voor beweegadvies
•Ervaart patiënt erge hinder obstipatie
–Start medicamenteuze behandeling (voorkeur voor
movicolon)
Richtlijn voeding: obstipatie
Richtlijn voeding: obstipatie
22. KALMTHOUT
Definitie:
•>5% binnen 1 maand of >10% binnen 6
maanden en/of een te laag
lichaamsgewicht (BMI < 18,5 en >65jaar
BMI<20)
Richtlijn: onbedoeld
gewichtsverlies
24. KALMTHOUT
Signaleren van problemen met kauwen of slikken
Verwijzing
•Logopedist voor:
-diagnostiek
-interventies (bewuster slikken,
lichaams/hoofdhouding, voedingsconsistentie,
vermijden dubbeltaken, specifieke cues)
•Diëtist
•Ergotherapeut
Richtlijn voeding: slik- en
kauwproblemen
25. KALMTHOUT
Consult logopedist
•Veel spanning in hoofd/halsgebied. Trekkingen
mondgebied. Hoofd voorover. Onvaste en geperste
stem
•Slikken: dun vloeibaar gaat niet goed
•Advies: drinken karnemelkdikte uit bedbeker. Pap
ipv brood. Dik glad gebonden warme maaltijd,
slikinstructies
Consult fysiotherapie
•Houdingsproblemen
Vervolg casus slik- en
kauwproblemen
27. KALMTHOUT Richtlijn voeding: laag vitamine D
•10 mcg / dag
-Vrouwen van 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar met
lichte huidskleur die voldoende buitenkomen
-Vrouwen tot 50 jaar en mannen tot 70 jaar met
donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomen
-Vrouwen tot 50 jaar die een sluier dragen
•20 mcg / dag
-Osteoporose
-Wonend in verpleeg of verzorgingshuis
-Vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar
met een donkere huidskleur die onvoldoende
buitenkomen
-Vrouwen vanaf 50 jaar die een sluier dragen
-Iedereen die ouder is dan 70 jaar
Richtlijn voeding: laag vitamine D
29. KALMTHOUT
•Patiente heeft dieet niet gevolgd vanwege privé omstandigheden
•Zij is afgevallen, 64 kg
•Zij heeft nog steeds last van off momenten
•Zij wilt nu echt het dieet gaan volgen.
•Zij is gestart met duodopa
30. KALMTHOUT
Richtlijn voeding: onbedoeld
gewichtsverlies
•Neuroloog en parkinsonverpleegkundige
(afhankelijk van setting:huisartsspecialist
ouderengeneeskunde, revalidatiearts, klinisch
geriater)
–Weegbeleid afspreken
–1 x per half jaar gewicht vast te leggen
–Indien mogelijk 1 x per jaar screenen op
ondervoeding
•Nagaan van mogelijke oorzaken als:
–Maligniteit
–Slikproblemen
–Dyskinesieën
–Problemen met verkrijgen en bereiden van voeding
34. KALMTHOUT
Voeding en medicatie
Levodopa wordt vanuit de dunne darm in het bloed opgenomen. Via het bloed gaat
het naar de
hersenen. Datzelfde traject leggen ook bepaalde eiwitbestanddelen af. Zo ontstaat
een hevige
concurrentiestrijd die steeds gewonnen wordt door de eiwitten. De medicatie verliest
in dat geval
veel van haar werking.
Denk daarom goed na over hoe je voeding en medicatie combineert.
35. KALMTHOUT
GOED
- Medicatie neemt u het best in met veel vocht en doe dat ongeveer een
half uur voor de maaltijd.
- Wacht – indien mogelijk - anderhalf uur na een maaltijd om nieuwe
medicatie in te nemen.
- Alle eiwitarme drankjes zijn goed: bron- of mineraal water, thee, limonade,
tomatensap
SLECHT
- Neem uw medicatie niet in met melk of
yoghurt. Ook sinaasappelsap is
af te raden
- Vermijd ook de combinatie van
medicatie-inname en rode vleesproducten.
Daar zit immers veel ijzer in.
- Een volle maag zorgt ervoor dat levodopa
er veel langer over doet om in het
bloed te raken. De dosis heeft dan minder
effect.
