Эсийн бодисын солилцоо.

1. 3-р баг

2. Эсийн бодисын солилцоо
• Бие мах бодид явагдаж байгаа задрах,
нийлэгжих химийн бүх урвалыг нийтэд нь
бодисын солилцоо /метаболизм/ гэнэ.
• Үүнийг катаболизм /задрал/, анаболизм
/нийлэгжил/- ийн урвалуудын хоорондох
энергийн тэнцвэр гэж тайлбарладаг.
• Катаболизм нь митохондри дээр,
анаболизм нь цитоплазм, эндоплазмын
тор дээр явагдана.

3. Катаболизм
• Нийлмэл молекулуудыг энгийн молекул болгож
задалдаг урвалуудыг хамтад нь катаболизм гэнэ.
Өндөр молекулт органик нэгдлүүд задрах үйл явц
бол үүний нэг хэлбэр юм. Эдгээр урвалууд нь
молекул дахь химийн энергийг суллаж өгдөг.
• Энэ энергээр ХФА-ийг ГФА болгож
фосфоржуулснаар дахин хэрэглэхэд хялбар болгож
/ГФА/ хадгалдаг. Катаболизмын урвалуудын чухал
хэсэг нь гликолиз, Кребсийн эргэлт, электрон
тээвэрлэх хэлхээ юм.
🔶 (C6H12O6)n ➡ C6H12O6 ➡ CO2+H2O+Энерги
Цардуул Глюкоз Нүүрс
хүчлийн
хий
Ус

5. Анаболизм
• Катаболизмын урвалын үед суллагдсан энергийн
40% нь эсийн үйл ажиллагаанд зарцуулагддаг.
Үлдсэн нь дулаан ялгарч биеийн температурыг
тогтмол барихад хэрэглэгдэнэ.
🔶 CO2+H2O+Энерги ➡ C6H12O6 ➡ (C6H12O6)n
Нүүрс
хүчлийн
хий
Ус Глюкоз Цардуул
Эсэд энгийн нэгдлүүд болох нүүрсхүчлийн хий, ус
/мономер/ нь энергийн тусламжтайгаар нийлэгжин,
глюкоз, цардуул зэрэг өндөр молекулт органик
нэгдлүүд /полимер/ үүсэх үйл явцыг анаболизм
гэнэ.
Нэг молекулаас нөгөөд шилжиж буй энергийн
хэмжээ хэр ашигтай, байна гэдгээс химийн урвал
хамаарна. Нэгээс нөгөөд энергийг алдалгүй
дамжуулдаг молекул нь ГФА юм. Энергийг ГФА
байдлаар хадгалаад шаардлагатай үед,
шаардлагатай газар нь маш хурдан зарцуулах
боломжтой. Эсэд дундажаар нэг миллиард ГФА-ийн
молекул байдаг ба энэ нь дөнгөж нэг минутын
тасралтгүй ажилд хүрэлцээтэй.

7. Анаболизм ба катаболизмын
харьцуулалт
Катаболизм Анаболизм
Митохондри Цитоплазм, эндоплазмын тор
Шим бодисын задрал
Уураг ➡ амин хүчил + амин хүчил
Нүүрс ус ➡ глюкоз + глюкоз
Өөх тос ➡глицерин + тосны хүчлүүд
Нуклейн хүчил ➡ нуклеотид + нуклеотид
Шим бодисын нийлэгжил
амин хүчил + амин хүчил ➡ уураг
глюкоз + глюкоз ➡ нүүрс ус
глицерин + тосны хүчлүүд ➡ өөх тос
нуклеотид + нуклеотид ➡ нуклейн хүчил
Энерги ялгарна Энерги шингээж нөөцөлнө

8. Бодисын солилцооны бүдүүвч