1. MAART 2007 JAARGANG 18
GROOTHANDE ~ SGEBOUW
CON G R E S
DE OPTIES VOOR DE TOEKOMST IS HET
GEBRUIK VAN PLATTE DAKEN VAN WOON· EN KANTOOR·
GEBOUWEN ALS 'BOUWGROND'. DIT ZOGENAAMDE
' lUCHTGEBONDEN BOUWEN' KAN DE BESTAANDE STAD
INTENSIVEREN, NIEUWE VITALITEIT GEVEN EN DE MONO·
FUNCTIONALITEIT VAN EEN OMGEVING DOORBREKEN .
ATWEE PENTHOUSES, SCHEVENINGEN, ARCHIPEL ONTWERPERS
2. De Stichting Bovenstad organiseert samen met de Stichting Booosting een
congres over de mogelijkheden van lichtgewicht constructies voor het
IlJrhtcrph()n,rlpn bouwen en over de betekenis die deze aanpak kan hebben
de komende transformatieopgave van onze steden. Het congres biedt
n prachtige kans voor de innovatie partijen binnen Booosting om in
iscussie te gaan met gemeentelijke partijen en andere ontwikkelaars!
rachtgevers . Deze hebben ambitieuze plannen, maar komen ook de
odige technische problemen tegen .
•
welkom, Peter Bart, voorzitter Bovenstad
introductie lichtgewichtbouwen, Eric Vreedenburgh,
Archipelontwerpers
slimbouwen,jos Lichtenberg,
hoogleraar productontwikkeling TU Eindhoven
lightness, Ed v. Hinte, publicist
korte discussie techniek, o.l.v. Eric Vreedenburgh
..
introductie 5 proeftuinen
proeftuin presentaties 1
Dordrecht, Groningen, Den Haag, Scheveningen, Delft
wisseling ruimte
..
vervolg proeftuin presentaties 2
conclusies proeftuinen
introductie transformatie stad, Wil van der Hoek, Toegang is gratis voor leden van de stichting Bovens~:rum.J!!Q<~mrlg~.J
directeur Stadshavens Rotterdam Voor niet leden is de toegang € 100,·
presentatie beleid Rotterdam, Cees Hoogervorst, dS+V Rotterdam en voor studenten € 25,· te voldoen aan de kassa
statement, Hamit Karakus, wethouder Rotterdam Aanmelden telefonisch 010 2829 950 I 015 2123
statement, Hans Vos, SEV, IFD, TransformatiePlatform Of per e-mail info@booosting.nl/info@nn....... c;:t~.t1
6:50 statement, Peter Bart, Blauwhoed Reservering wordt aanbevolen
6:60 statement, Gerard Stevers, directeur Geste Groep U bent van harte welkom!
3. kwestie van organiseren '. Juist op dit organiseren is het congresprogramma
gericht. De praktijk en praktijkvoorbeelden staan centraal zowel in het
plenaire gedeelte als tijdens de parallelsessies. Daarbij komen alle aspecten
van het ombouwen aan de orde, van de financiële en fiscale kant tot aan het
bestemmingsplan en de lokale regelgeving.
Meer dan 6 miljoen m 2 kantoorvloer ligt te wachten op een nieuwe bestem- Op welke gronden maken beleggers hun keuzen, welke mogelijkheden zien
ming. Tegelijkertijd bestaat er een grote behoefte aan woonruimte, met name ontwikkelaars en woningcorporaties en hoe schat de makelaar de markt in?
in de stedelijke gebieden. Het ombouwen van lege kantoren naar apparte- Hoe transformeer je hele locaties en hoe multifunctioneel kun je deze
menten staat dan ook zeer in de belangstelling bij beleggers, woning- herontwikkelen? Kortom: alle belangrijke vragen zullen passeren en alle
corporaties , projectontwikkelaars en gemeenten. Nooit zijn de kansen om partijen, ook architecten, stedenbouwkundigen, onderzoekers , juristen en
hier op diverse plaatsen samen mee aan de slag te gaan zo groot geweest. fiscalisten zijn aanwezig. Onder leiding van René Buck staan zij borg voor
een heel informatief programma met alle kennis en deskundigheid die op
En er gebeurt al heel veel. In het Transformatieplatform 'Wonen in Kantoren' dit moment voorhanden is.
bundelen diverse partijen kennis en ervaring om deze verder uit te dragen
en anderen met quick scans op pad te helpen met nieuwe transformatie-
projecten. Het platform is tot stand gekomen op initiatief van TU Delft, Het congres vindt 21 maart plaats in de Galgenwaard te Utrecht, van 9.30
corporatie Stadswonen en SEV. Stichting Booosting participeert, als vervolg tot 17.00 uur. Meer informatie over het precieze programma en in-
van onze transformatiestudie uit 2006, ook in dit platform. Booosting vormt schrijvingsmogelijkheden kunt u vinden op de volgende
samen met een aantal andere partijen de stuurgroep van het programma. websites: www.rostra.nl , www.woneninkantoren.nl
:Zo is er 8 maart nog een platform-bijeenkomst geweest waar verschillende
11 PRO JECT DE STADH OUDER I N ALPHEN AI D RIJ N, EEN TRANS-
Booosting leden bij aanwezig waren.
FO RMATrE VAN KANTOORGE BO UW TOT STA RTERSWON I NGEN
Op woensdag 21 maart aanstaande organiseert het platform zijn eerste eC' v r v<O'e • rr
congres 'Wonen in Kantoren '. De ondertitel is 'Succesvol transformeren: een > udiJ (r d)) I' (J)
C )rel met urnE t n
4. 0008tlng VERSLAG
NIEUW~AARSBI ~EENKOMS1
BIBLIOTHEEK MET
BO RREL IN MI S ERDA
'Vroeger' konden we als Booosting-ieden vrij eenvoudig een rondleiding
organiseren in een nieuw gebouw maar nu is ook de rondleiding
eprofessionaliseerd. Rondleiders dienen tegenwoordig de verantwoordelijk
heid te nemen voor de groep en dus werden we door twee leden van d
airectievoering meegenomen door de nieuwe Centrale Bibliotheek i
anbouw. De locatie aan het Oosterdok vlak bij Amsterdam CS van dit
auurzame gebouw ontworpen door jo Coenen is bijzonder, datzelfde geld
oor het gebouw, deze bibliotheek van de toekomst bevat geen boeken maan
ontsluit informatie en biedt een ontmoetingsplaats. In dit geval een hel
auurzame ontmoetingsplaats want warmte en koude wordt uit de onder-
grond onttrokken en de gevels zijn gedeeltelijk voorzien van PV-cellen .
De bibliotheek was interessant om te zien, hoewel het aantal specifiek
nnovaties toch beperkt was. De gekozen oplossing voor de massieve
erdiepingsvloeren met sprinkler-installaties aan de bovenzijde van de vloen
emonteerd , riep daarbij vraagtekens op. Deze keus leidt tot veel extra door
looptijd en als geheel leek het een gemiste kans voor een Aexibel
leidingvloer.
n het Arcam gebouw kregen we toelichting van projectleider Eric Thelen e
adviseur jan-Ceesjol waarbij publiek en sprekers in scherpe discussie traden
over het hoe en waarom van de gemaakte keuzes bij dit gebouw.
ifijdens de goed bezochte borrel gaf Harm Boomsma aan wat de planne
oor dit jaar zijn en werd er gediscussieerd over nieuwe thema's voo n
ooosting. Dit leverde een duidelijke voorkeur voor de volgende onder
erpen:
5. SUPPORT UITNODIGING
30 e SUPPORTBESTUUR
EXTREEM BOUWEN
6 de Lustrum stud ieve ren iging SUPport
25 maart 2007 is het precies 30 jaar geleden dat studievereniging Uit- De alumnidag bestaat uit een geheel verzorgde m iddag met onder and
voeringstechniek werd opgericht. In '99° werden de secties Stads- een presentatie over SUPport, een bezoek aan het nieuwe Vertigo-gebo
vernieuwing, Uitvoeringstechniek en Productietechnologie bij elkaar en volop gelegenheid om oude bekenden te ontmoeten en (werk)ervari
gevoegd en veranderde de naam in SUPport. uit te wisselen . De alumnidag wordt passend afgesloten met een ,, ____ ...,.,_
borrel.
Tegenwoordig is SUPport de studievereniging voor de afstudeerrichtingen
Construction Technology en Building Technology van de faculteit Bouw- De alumnidag vindt plaats op de TUle campus. U kunt zich aanmelden voon
kunde aan de TUle. Als vereniging proberen wij een verbindende schakel te de alumnidag op onze lustrumpagina www.supporttue.nl. waar u tevens alle
zijn tussen studie en bouwpraktijk. Dit doen wij o.a . door het organiseren informat ie terugvindt. Hier vindt u ook meer informatie over studie-
van een metselworkshop voor studenten en de projectweek ' Innovatie op vereniging SUPport, haar activiteiten en haar lustrum.
Locatie'. Hierbij moet een team van studenten op een bouwplaats een
bouwtechnisch of uitvoeringstechnisch probleem oplossen. Ook organiseren Om zoveel mogel ijk betrokkenen bij elkaar te brengen ,
wij elk jaar een studiereis voor onze leden. bericht te verspreiden onder uw collega' s en bekenden .
Wij heten u van harte welkom op deze bijzondere dag!
Dit jaar bestaat de vereniging 30 jaar en vieren wij ons 6e lustrum. Op
zondag 25 maart, de verjaardag van SUPport, houden wij een alumnidag
voor alle mensen die ooit lid zijn geweest bij SUPport.
?
www.s upporttue.nl
09 A
6. EEN
LICHTGEWICHT
WAT BEGON ALS EEN ENIGSZINS EXTRAVAGANT PRIJS-
VRAAGONTWERP, IS NU, ZEVEN JAAR LATER, BIJNA TOT
VOLTOOIING GEKOMEN. HET HEEFT TIJD GEKOST
VOORDAT DE ANDREAS, PETRUS EN PAULUSKERK IN
MAASLUIS IN GEBRUIK GENOMEN KAN WORDEN, MAAR
MET DE BIJZONDERE VORM EN HET EXPERIMENTELE
MATERIAALGEBRUIK KAN DIT MOEILIJK EEN VERRASSING
ZIJN. VOOR BOOOSTING EEN REDEN OM VLAK VOOR
OPLEVERING TER PLEKKE TE GAAN KIJKEN.
Mari Baauw, een van de ontwerpers van het eerste uur
en nog steeds druk bezig met de afronding, vertelt dat
de oorspronkelijke intentie een materiaalloos gebouw
was. Zij wilden een grote open ruimte die niet een gefixeerd kerkmodel 'Toen we het ontwerp uit moesten werken was de eerste gedachte om de
oplegt maar alle mogelijke opstellingen open hield. De locatie in Maasluis dakbladeren traditioneel op te lossen met profielplaten, isolatie, pvc en een
is weinig uitdagend, ingeklemd tussen een weg en een dijk. De kerk is echter spanplafond. AI snel beseften we dat dit een omslachtige methode was en
wel van alle kanten goed zichtbaar, zelfs van boven uit de flats en van dat een textiele uitvoering goedkoper was. Toen deze oplossing ook nog aan
onderen uit de dijkwoningen. Het prijsvraagontwerp met zijn grote vrije alle eisen van geluid, iso latie en brandwerendheid vo ldeed konden we de
ruimte onder een bladerdak refereert hieraan: zonder achterzijden, binnen opdrachtgever snel overtuigen' aldus Baauw.
en buiten in elkaar overlopend. De opdrachtgever toonde lef door voor dit In de praktijk bleek de uitvoering echter minder
onalledaagse ontwerp te kiezen, mijlenver afstaand van de klassieke, zware eenvoudig dan gedacht. Waar met een bouwtijd van 9
en theatrale katholieke kerken bouw. Dat ze deze lef behielden bleek ook in maanden was gerekend werden dit er uiteindelijk 27. Het
het vervolg van het traject waarin ze standvastig bleven en onalledaagse
beslissingen durfden te nemen. >
probleem zat hem niet alleen in de voorbereiding en de
productie van de textiele doeken. Vooral de aansluitingen
7. tussen de bladeren en de kunststof beplating vergden
veel overleg, tekenwerk en tijd. 'Uiteindelijk zijn we maar
opgehouden met tekenen en hebben we enkele
knooppunten in het werk opgelost' antwoordt Baauw.
Deze aansluitingen zijn dan ook het minst geslaagde
deel van de kerk. De grote hoeveelheid hulpstaal,
flappen en ad-hoc oplossingen verstoren de rust en de
kracht van het gebouw. Baauw beschouwt het als een
leerproces. 'Gebouwen als het waterpaviljoen bij Neeltje
Jans zijn ook nog zeer amateuristisch in elkaar gezet'.
Wellicht wreekt het zich dat het oorspronkelijke ontwerp
'materiaalloos' is gedacht en dat het ontwerp on-
voldoende naar een textiele opzet is 'door'o ntworpen.
De bladeren zelf zijn echter we l herontworpen stelt
Rogier Houtman van het Delftse Tentech , specialist in
lichtgewicht constructies. De gekromde vlakken van de
bladeren volgen een boogvlak waardoor de spanningen
minimaal blijven. Het buitendoek is bekleed met teflon
en is translucent, het binnendoek is lichtdicht en
geschikt voor projecties . Het is de bedoeling de
schilderijen op de wanden te projecteren in plaats van ze
op traditionele wijze op te hangen. De parochie kan niet
verweten worden niet met zijn tijd mee te gaan!
Bouwen met textiele doeken betekent licht bouwen, dat wil echter niet ook nog een heuse kerktoren . Dat wilden de initiatiefnemers eerst niet,
zeggen dat de doeken in zijn geheel licht zijn. Eén , in de fabriek 'maar' zo was de reactie van de bisschop 'hoe kun je anders zien dat het een
samengesteld, onderblad weegt 3500 kg, het gewicht van een standaard kerk is'.
Hummer. Deze doeken worden door de leverancier Buitink in de eigen
werkplaats in Dui ven geassembleerd voordat ze naar de bouwplaats Frido van Nieuwamerongen, vice-voorzitter Booosting
worden vervoerd. Productie in het buitenland heeft geen zin stelt Rienk de
Vries, directeur van Buitink; daarvoor is het te veel specialistisch maatwerk. ?
ontwerper: www.haskoningarchitecten.com
Uiteindelijk wordt lef beloond en zal de kerk een plaatsje in de Nederlandse constructeur lichtgewicht constructies: www.tentech.nl
kerkgeschiedenis krijgen. En dankzij de inmenging van de bisschop komt er> leverancier textiele doeken: www. buitink-technology.co m
8. ...
l-
--'
UJ
<.!J
UJ
N
>-
<n
0
E
ro
~
•
•
•
ca
0..
"""0
"- •
•
.....
<l>
..... •
.D
0 •
00 •
ca
on 0::
c CV'I
•
..... Vl
:::; <{ •
•
Vl
0 ...D
..... 0 •
•
0 Vl 0 •
0
CO
0
Cl...
0
CV'I
•
•
•
000
Q;
0 >
0
de drie O's in Booosting voor staan weten de meeste Booosti
0 Q;
0., pathisanten wel. Maar dat het hele woord een betekenis heeft, zal vel
:E
bn Bevorderen van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling
2
'"
<IJ
.....
0
0
'"
'"
i::
5amf"nlAIf'rl(f'nldf' Teams met betrekking tot INdustriële Gebouwlorldf'rdf>lf'tl1
oS:: de fraaie uitleg van het begrip Booosting.jan Westra, een van de on,rir~lt.,,·,,1
u ~ 'c"
0
1"
oS::
c
'"
>
0 't;>
<IJ
bil
c
n Booosting en bedenker van dit acroniem: 'We zochten een pak
voor de oorspronkelijke naam Stichting Industrieel Bouwen
~
'';::
V>
0
N '"
~
V>
0
nd.' Het acroniem lijkt gekunsteld maar het kwam toch niet geheel uit
0 vallen: de begrippen zijn terug te vinden in de oorspronkelij
~ .~
bil
c !"
's::
"
.!!!
0
co
ngsdoelstellingen. In het door Booosting geïnitieerde boek tus
0
u :: "
.... :Ei
itie en experiment uit 1990 omschrijft Westra de doelstellingen
-a:; bil ~ Cl.
.s:: '" s:: '"
c "
V>
,.
'"
.s::
U
'r ilr·prlrp,.·. 'bOOOsting is een poging tegenstribbelende partijen nader
c .l!l
'"
'" <IJ
0 -;--
9 '"
te brengen en de bouwrompslomp op de bouwplaats te vprmi"rl,,'rpn
<IJ
E
:;:
Ö
0 '"
E ng Industrieel Bouwen Nederland heeft nog lang op het briefpapi
'"
c
Cl.
0
0 "
.~ ;g an, in piepkleine letters onder Booosting.
~ c
Qj
<IJ
-",
<IJ c '"'-
"
.!!!
<IJ
<IJ bij de laatste koers- aanpassing is het vervangen door 'Platform
" :;: <IJ
;g N
(; ::s c
<IJ
.E: . o'plo,pers in bouwinnovatie'. De wil om door samenwe:.=""""""-'-o.!.""'-!..I..U"'""'-!.l.U....
k
bIl-;--
~ ..8 '0" c u=- a)
men is gebleven, het enthousiaste geloof in d
;g '';:: :.;::
c
.s::
'"
<IJ
"ti
<Il
è:i bil 0
<Il
0 ~
N
'"
E niek vervangen door een pragmatischer ""'IJU,,,,,,,
°D 0 ....
Cl. C
.~
~
N '"
~
<IJ
'';::
VI
0
co c
C
<IJ
arin techniek een stukje van de puzzel is.
._~
0i:: .c ....,
.s:: u <IJ
0
0
co
<IJ
<IJ
bil
"
3
VI
~ .::! E
9. D E HER 0 N T WIK K E L I N G V A N
EN BAKEMA'S
'TER MEULEN'
stramien werd zeer ruim gekozen: 8 bij 10 meter. Op
die manier werd de gewenste flexibiliteit ten behoeve van
de winkels gerealiseerd. In de loop der jaren zijn er diverse
verbouwingen uitgevoerd. De meest ingrijpende verbouwin
dateert uit 1977/78. Toen werden twee extra verd iepingen
op het gebouw geplaatst. Door deze verdiepingen lichter te
construeren dan oorspronkelijk bedoeld was, bleven de krachten op de
fundering binnen het toelaatbare.
In 1948-1951 werd, in het centrum van Rotterdam, het warenhuis Ter Meulen,
damesconfectiewinkel Wassen, schoenenwinkel Van Vorst en tearoom- HERGEBRUIK
cafetaria Martin 's gebouwd, naar het ontwerp van de architect Van den Broek Het gebouw functioneert niet goed meer in zijn huidige vorm. De
C?( Bakema. Dit gebouw, op de hoek van het Binnenwegplein met de Lijnbaan, verzameling kle ine winkels in het pand hebben ervoor gezorgd dat het
staat in de volksmond bekend als 'Ter Meulen'. oorspronkelijke karakter van het gebouw niet meer herkenbaar is . De hogere
De verkoopruimtes kwamen in de kelder, op de begane grond en op de le verdiepingen staan al langere tijd leeg. Daarnaast wil de gemeente he
erdieping. De ze verdieping was bestemd voor kantoren en opslagruimte. centrum een extra impuls geven. Het ontwerp van het gebouw is een mooi
Ook deze verdieping zou in de toekomst gebruikt kunnen worden als voorbeeld van het nieuwe bouwen en de gemeente Rotterdam is zu inig op
verkoopruimte, waarbij de kantoren en opslag zouden verhuizen naar een de oudere gebouwen in de stad. Door de bombardementen zijn er niet veel
nog te bouwen 3e verdieping. In het constructief ontwerp van de fundering, monumenten bewaard gebleven in het centrum en Te
de kolommen en ze verdiepingsvloer was hier rekening mee gehouden. Meulen kan gezien worden als een modern monument.
De draagconstructie werd geheel uitgevoerd in in het werk gestort beton. De Om die reden heeft Willemsen en Minderman project-
orthogonale hoofdstructuur van betonnen kolommen en balken zorgde als ontwikkeling samen met architect Van Tilburg gezoch
rame voor de stabiliteit van het gebouw door portaalwerking. Het kolom-> naar nieuwe mogel ijkheden , waarbij het bestaand
10. ouw behouden blijft. Zij ontwikkelden een plan waarbij de twee standaard woningbouwsysteem met betonnen wanden en vloeren toe
'Ipr""pn'ng uit de jaren '70 geheel worden verwijderd en het winkelpand passen. Een dergelijk systeem weegt namelijk 1000 à 1200 kgJm 2 vi oe
mogelijk wordt teruggebracht in de oorspronkelijke staat. Op Ter oppervlak,
eulen was vervolgens een woongebouw van 16, 7 respectieve lijk 13
lepingen met daarin 105 appartementen bedacht. Vervolgens was de Om die reden is er voor gekozen de hoofddraagconstructie uit te voeren i
itdaging aan DHV om te zoeken naar mogelijkheden waa rb ij deze staal (kolommen, liggers en windverbanden in de vloeren) . Tu ssen de
ieuwbouw letterlijk door de bestaande draagconstructie gedragen wordt. ligge rs wordt een balklaagsysteem toegepast, waarop een staalbetconvlof·rt
wordt aangebracht. De vloeren, wanden en plafonds worden akoesti
,rr"',"'CTD' CTIEF ONTWERP volledig losgehouden van de hoofddraagconstructie, Iedere woning vor
r de fundering geldt dat de rekenregels destijds veel conservatiever waren als het ware een geluidstechnisch geïsoleerde doos binnen de hoofddraa
tegenwoordig. Er zijn prefab palen toegepast met een schacht van 38 cm constructie. Bij een dergelijk systeem is het noodzakelijk dat er vanaf h
een grote kruisvormige verzwaring aan de punt met een dwarsafmeting ontwerp tot en met de uitvoering extra zorgvuldigheid in acht
n 85 cm. Bovendien zijn van alle palen de stuikwaardes bekend en heeft genomen,
destijds een paal proefbelast. Met al deze gegevens is het draag-
n van de palen nauwkeurig opnieuw berekend volgens de huidige Kortom, door het opnieuw berekenen van het draagvermogen van de fu
regels. Het draagvermogen van de palen bleek veel groter te zijn dan dering, het gebruik van 2 nieuwe stabiliteitskernen ook voor het bestaand
et uitgangspunt bij het oorspronkelijke gebouw. gebouwen het ontwikkelen van een zeer licht vloersysteem voor de nie
won ingen , kan er voldoende capaciteit in het bestaande gebouw ap:,rrl/p'PrJl I
n de oorsprónkelijke situatie werd de stabiliteit verzorgd door portaal- worden om de 16-laagse bovenbouw te dragen,
rking van de kolommen en balken. De kolommen zijn daarom berekend
normaalkrachten (ten gevolge van de verticale belastingen, de zwaarte-
acht) in combinatie met buigende momenten (ten gevolge van de
orizontale belasting, de wind). Voor het nieuwe ontwerp bedacht DHV twee
ieuwe betonnen stabiliteitskernen, die niet alleen de stabiliteit voor de
nbouw verzorgen, maar waa r ook het bestaande gebouw aan
peld wordt, zodat de windbelastingen niet meer via portaalwerking van
en de kolommen afgevoerd hoeven te worden . Op die manier
n de buigende momenten 'uitgeschakeld' en daardoor verdubbelt het
rticale draagvermogen van de kolommen. Er wordt een enorme
I',/f'rh,()ncrp,,' capaciteit in de kolommen geactiveerd.
ntroleberekeningen toonden vervolgens aan dat om op deze wijze 16 ?
te kunnen bouwen op het bestaande gebouw, de nieuwbouw niet meer DHV
wegen dan 250 kg per m 2 verdiepingsvloer, inclusief wanden, gevels,
ds en installaties en leidingen, Dit betekent dat het niet mogelijk is een
11. WERELDWIJD WORDEN STEEDS MEER
TORDERENDE GEVELS GEREALISEERD. BIJ
KLEINE RECHTHOEKIGE GEBOUWEN MET
SLECHTS 1 LICHT TORDERENDE GEVEL,
TOT HOOGBOUW WAARVAN DE VLOEREN
EN DUS DE GEVELS 270. VERDRAAIEN.
Z ijn bij een torderende gevel die aansluit op een orthogonale (is recht-
hoekige) constructie doorgaand alle gevelelementen verschil lend van maat
en verdraaiing, bij een twister treedt juist veel herhaling op, als elke
verd ieping in verdraaide positie naar boven toe herhaald wordt. Dan zijn alle
boven elkaar liggende gevelelementen gelijk. De herhaling verlaagt uiteraard
de produktie en assemblagekosten.
De 186 m hoge Turning Torso van Calatrava in het Zweedse Malmö was de
eerst gebouwde twister. Hij verdraait goo. Vele andere in
uitvoering zijnde ontwerpen maken dezelfde haakse
draai, wellicht omdat op die manier de richtingen va n
het dak van de toren en van de begane grond gelijk zijn.
Zo lijkt het gebouw compleet en roept het geometrische
een kristallijne schoonheid op.
12. In Dubai is nu de 3°0 m hoge en 90° draaiende Infinity Tower in aanbouw,
ontworpen door het Amerikaanse architectenbureau SOM. In Vietnam de
150 m hoge Vietcombank (CEPEZED) in Ho Chi Minhstad bestaande uit twee
tegen elkaar gedraa ide twisters. Dichterbij verrij st een 180' m twister in
Milaan (Zaha Hadid architects) , de 396 m twister Gazprom toren in Moskou
(RMJM) en de tweeling Dubai Towers in Istanbul, waarvan de ene 340' m
wordt.
Er is een wereldwijde competitie in spectaculaire hoogbouw, bijvoorbeeld
duidelijk merkbaar in Londen . Daar staat we li swaar nog geen twister op het
programma, maar de 180 m hoge Swiss Re (Foster a( Partners), ook wel
Gurkin genaamd. Het heeft een torderende opbouw van de plattegrond, met
daarom heen een sigaarvormige gevel. In het behoudende Londen worden
steeds meer torens gebouwd, en een dergelijke trend is ook in Nderland
zichtbaar. Ze worden hier niet superhoog, wel mid-rise, tot ongeveer 200 m.
Hoge torens kunnen gebouwd worden met vlakke gevelelementen, facet-
tering is dan nauwelijks zichtbaar. Gedraaide gevels bij middelhoge en lage
gebouwen zullen veel sterker gekromd worden, om toch als geheel een flinke
tota le verdraaiing op te leveren . Dan is opbouw uit vlakke elementen minder
mooi en zullen gebogen en verdraaide gevelelementen toegepast worden.
Elementen met rechte profielen en platte ruiten kunnen conventioneel
-< GAZPROM TOWER
geproduceerd worden - scheve hoeken en variërende maten zijn vooral een MOSKOU, RMJM
logistiek probleem. Daar kunnen de fabrieken nu op warm lopen. Het maken
van getordeerde en bollende elementen wordt de volgende uitdaging, die zal
een grote booost geven aan innovatie.
Karel Vollers,
secretaris Booosting
13. booostin NIEUWS
E KB I ?
•
IN DECEMBER 2006 HEEFT HET BOOOSTINGBESTUUR DE AANGESLOTEN PROJECTIDEEEN
LEDEN PER BRIEF GEVRAAGD IDEEEN AAN TE DRAGEN VOOR NIEUWE EKBI richt zich op de realisatie van ideeën over projecten die leven bij de
THEMA'S VOOR DE TOEKOMST. IN DEZE BRIEF IS DOOR BOOOSTING Booosting koplopers. Deze koplopers maken deze ideeën aan EKBI kenbaa
AANGEGEVEN DAT ZIJ BIJ DE BEOORDELING EN UITVOERING VAN DEZE m iddels het indienen van een zogenaamd Booostingidee. Hiervoor kan
THEMAPROJECTEN GESTEUND WORDT DOOR STICHTING EKBI. gebruik gemaakt worden van het Booostingidee-format.
MAAR WIE IS EKBI EN WAT DOET EKBI?
SELECTIE VAN PROJECTEN
EKBI (oftewel stichting Europees Kenn iscentrum voor Bouw Innovatie) is EKBI kan en wil alleen die projecten uitvoeren waarvoor financiering haalbaan
opgericht in 2005 en heeft als bestuur: is. De mogelijkheden hiervoor worden verkend door de indiener (mjv) i.s.m .
> Jas Lichtenberg: voorzitter Booosting en het EKBI-bestuur. Als een Booostingidee door EKBI kansrij
> Wim Verburg: secretaris geacht wordt, verzoekt het EKBI bestuur de ind iener om een projectplan op
> Harm Baamsma: penningmeester stellen. De opzet hiervan wordt afgestemd met de beoogde financiële
partners.
EKBI is te beschouwen als de projectendochter van Booosting. Booosting is
het platform voor koplopers in bouwinnovatie. Bij deze koplopers zijn dan Een Booostingidee wordt een project op het moment dat er financiering is.
ook dé ideeën met betrekking tot bouwinnovatie aanwezig. De meeste van De kostenjinspanningen die EKBI inzet dienen betaald te worden uit he
deze koplopers zijn druk met de realisatie van eigen projecten, hierdoor zijn EKBI vermogen . Voor de vorming van dit vermogen dragen EKBI-projecten
ze niet altijd in staat om deze ideeën in projecten om te zetten. EKBI heeft 10% van het projectbudget af aan EKBI.
als doelstelling om de kansrijke ideeën van de Booostingkoplopers wel uit
e voeren. Voor de continuïteit is het wenselij k dat EKBI ieder jaar een thema- WAT DOET EKBI ZELF?
project opstart. EKBI kan deze projecten alleen uitvoeren indien er voor de EKBI ondersteunt de indiener (mjv) van het Booostingidee om dit idee om
uitvoering een projectleider en financiën beschikbaar zijn. te zetten in een project. De werkzaamheden worden uitgevoerd door de
indiener en een lid van het EKBI bestuur. Als het EKB I bestuur hiervoor een
hemaprojecten dienen actueel, maatschappelijk relevant en innovatief te inspanning moet leveren die in verhouding tot de
zijn. EKBI richt zich op projecten die betrekking hebben op de adoptie van gebruikelijke inzet buiten proportioneel is wordt het
nieuwe technologie of processen door de ontwerpende en uitvoerende bouw. bestuur hiervoor vergoed op basis van het interne
Hiermee onderscheiden EKBI-projecten zich van bijvoorbeeld SBR- Booosting verreken tarief.
projecten. SBR-projecten hebben wat technologie betreft veelal betrekking
op technologie die door de markt geaccepteerd is. Wim Verburg, secretaris EKBI
14. ZEVEN JAAR
DEMONSTREREN
HELDER IN BEELD h~·: ·tE..
1;1, " "'. r.,u_, r.=.
.. m. ·
GEBRACHT! Jl~ .. :. LU ·LJJ·
In 1999 ging het demonstratieprogramma Industrieel Flexibel en Demontabel De projecten worden gepresenteerd met een beschrijving van ambities,
(IFD) bouwen van start, waarbij veel Booosting leden direct of indirect resultaten en leermomenten, rijkelijk geïllustreerd met foto's, tekeningen en
betrokken werden. Er zijn nu, begin 2007, nog zo'n dertien van de bijna kengetallen. Het wordt een omvangrijk boek in full colour dat voor
honderd projecten in aanbouw of in voorbereiding. ontwikkelaars, architecten en adviseurs, maar ook voor studenten een bron
van inspiratie vormt.
SEV Realisatie gaf vorig jaar, in samenwerking met o.a. oud Booosting
oorzitter prof. Jouke Post, het boek 'De kunst van rekbaar vastgoed' uit, wat Het boek verschijnt eind maart 2007 en is te bestellen via internet www.sev-
aanzette tot het anders denken over vastgoed en hoe lang dat eigenlijk goed realisatie.nl.
blijft. Het demonstratieprogramma wordt nu afgesloten met een overzichts-
boek van alle concrete projecten. SEV Realisatie voert het Programma Demonstratieprojecten I FD Bouwen uit
in opdracht van de ministeries van VROM en EZ.
De IFD Projectencatalogus ' Leren door demonstreren' schetst een helder
beeld van zeven jaar I ndustrieel, Flexibel en Demontabel (I FD) bouwen. Alle ?
92 demonstratieprojecten uit het programma komen aan bod in www.sev-realisatie.nl
hematische clusters zoals bestaande bouw, woonzorginstell in gen, tijdelijke
huisvesting, ziekenhuizen, woningbouw en utiliteitsbouw. Het accent wordt
hierbij gelegd op ontwerp, techniek en proces.
~----------------------------->.--------------------~
15. :. > A+ Bureau voor
> ABT adviseurs in bouwtechniek> Aldus
> Arcadis > BDA Groep> Boomsma Innovations > Corsmit
Ingenieursbureau> dgmr raadgevende ingenieurs> DHV Bouw
> EcofYs> Façade Consulting Cl( Engineering> GeNie Consult en
'>-'nrrn"'< > IBS Consultants> MetzConsult > RGD, directie Advies en
I'-rrófll~e~~erl > Schoonderbeek Cl( Partners Advies> Ingenieursbureau Zonneveld
Els Zijlstra <
: I : I· > Alcaa Architectuursystemen >
marco henssen architecten bv rotterdam um'lnt,um Constructies> BIK Bouwprodukten> BRS Staalwerken >
> Doorwin > Eaton Holec Laagspanning> Holonite > Hunter
> Limelight > Mat Afbouw> MBI > De Meeuw Oirschot > Octatu
Structures > Oskomera > Van Oudenallen Prefab Betonbouw>
Henssen Architecten werkt al meer dan 14 jaar aan wonin"'JULlw, Plaat> Platinox Special Products > Polyblock > Poly Products >
PPl1:a"en in stadsvernieuwingsgebieden, stedelijke transformatiegebieden I
/"(O,é:KW'OOI > SAB-Profiel > SAPA RC System> Slavenburgs Bouwbedrijven>
nieuwe woon locaties. Daarnaast wordt er gewerkt aan mfY Nederland> Trespa International> Ubbink Nederland> Wagenbouw
mmodaties > ZNS Van Dam Geveltechniek <
nterieur, stedenbouwkundige en utilitaire projecten.
> Archipel Ontwerpers > Architectenburo
> AREA architecten> Het Architecten Consort > Arconiko
bureau staat voor een kritische houding ten opzichte van de opgave l-rrcnt:tecten > Atelier PRO> Van der Breggen Bouw i.d. > Böhtlingk
'nr(:l1Itp.t:tp.I'HWr,MU> jan Brouwer> CEPEZED > EGM Architecten> Henket
voor de bestaande situatie en sociale context. Door innovatie rtners architecten> Marco Henssen Architecten> INBO > jMDS >
cre,atileve oplossingen worden gebouwen en plekken ontworpen die architectuur> Mei Architecten en Stedenbouwers> MoveYou > Piode
ruimte laten voor eigen handelingen en initiatieven van gebru Post> Royal Haskoning Architecten> RPHS architecten> jan
ers > Van Mourik Vermeulen architecten> Verburg Hoogendijk
E
I4r,chltecten <
Henssen is sinds de start van zijn loopbaan als architect gelras,r::meel'o o liWER~BUREAUS > Designers 'N Associates I DNA
de transformaties van gebouwen en omgeving. Transformatie is Kramer> jaap Koning> Robin Hood Produkties > Marcel Vroom <
renovatie. Transformatie betekent datgene wat er al is samen door
een nieuwe werkelijkheid gaat vormen. Dit kan over een woni
maar ook over de transformatie van een moeilijke stE!<lelnll,ouwk:unldu~e
Bij de start van een transformatie project zal vaak eerst
ulmeting van het gebouw gemaakt worden. Hierdoor kan al in een > TU Delft, vakgroep
een goede afweging tussen kosten en kwaliteit gemaakt wun".", ItlOUW'~ec:nnoIO'f!/' >
TU Eindhoven, faculteit
bureau heeft samen met andere adviseurs hiermee de nodige ervari
gedaan.
16. 0005tln
GROOTHANDELSGEBOUW UNIT A7.006
••• 0005tlng AGENDA 2007
BEZOEKADRES: STATIONSPLEIN 45 ROTTERDAM
POSTADRES: POSTBUS 386 3000 AJ ROTTERDAM
TELEFOON 010 2829 950 TELEFAX 010 2829 813
Q.l maart Congres Transformatie platform 'Wonen in kantoren'
E-MAIL INFO@BOOOSTING.NL SITE WWW.BOOOSTING.NL
(Zie pag 3 van deze nieuwsbrief)
CONTACTPERSOON
Jolanda Steenhouwer
BEREIKBAAR
«<
maandag en dinsdag 9 .00-17.00 uur en donderdag 9.00 - 13 .00 uur
1 april Congres Lichtgewicht en luchtgebonden bouwen als
katalysator voor de stedelijke transformatie opgave
(Zie pag 1 en 2 van deze nieuwsbrief)
REDACTIE
Jolanda Steenhouwer
VO
Voorjaar Q.007 Symposium kunstofin de bouw
Zomer Q.oo7 Symposium projectgebonden produktontwikkeling
de stl ule ende e activerende I
met aanfJalende dlscifJli nes .
••
••
•• , .