Anja Declercq Mantelzorg verlichten, niet verplichten!? Brussel, 12 maart 2015 Symposium Mantelzorg Socialistische Mutualiteiten

1. Vermaatschappelijking van de
zorg: is er een verschil tussen
droom en realiteit?
Anja Declercq
Mantelzorg verlichten, niet verplichten!?
Brussel, 12 maart 2015

2.  Vermaatschappelijking van de zorg verwijst naar het
streven om mensen met beperkingen, chronisch zieken,
kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en
emotionele problemen, mensen die in armoede leven,
…., een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten
innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en de
zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te
laten verlopen.
 Bron: ‘De kracht van het engagement’, een publicatie
van het Departement Welzijn, Volksgezondheid en
Gezin
Vermaatschappelijking van de zorg

3. Hoe doen we dat?
3

4. ‘De visie van de Vlaamse overheid is helder en
eenvoudig, namelijk een keuze voor de minst
ingrijpende zorg, met name voor zelfzorg,
mantelzorg en thuiszorg indien mogelijk. De
mantelzorg komt eerst – de professionele zorg
is aanvullend.’
Vlaams Ouderenbeleidsplan 2010-2014;
Woonzorgdecreet; Dementieplan Vlaanderen
4

5.  Eerst zelfzorg
 Dan mantelzorg
 En pas daarna: professionele/formele zorg
5

6.  Maar blijft dit haalbaar?
6

7. In België en Europa: de familiale zorgindex
7

8.  Groeiend aantal alleenwonenden
 Gezinsverdunning
 Veranderende patronen van huwen, samenwonen en
kinderen krijgen
Veranderingen aan de vraagzijde
8

9.  Verhoging pensioenleeftijd
 Veranderende bereidheid tot zorgen?
 Veranderende familierelaties, ‘family of choice’
Veranderingen aan de aanbodzijde
9

10.  Vlaanderen, 2003: meeste geregistreerde
mantelzorgers tussen 40 en 75 jaar; 3 op 10 met
vervroegd pensioen (Jacobs & Lodewijckx, 2004)
 Nederland, 2008: 50% tussen de 45 en 65 jaar; groep
van 65+ groeit (Oudijk et al., 2009)
Ook de mantelzorger wordt ouder
10

11.  Motieven van beleid: mantelzorg is goedkoper, lagere
kost voor de gemeenschap
 Maar is dat wel zo?
 Veel mantelzorgers:
– gaan minder werken of stoppen vroeger met werken
– verminderen of stoppen vrijwilligerswerk
– hebben bijkomende uitgaven, zoals
vervoersonkosten
De kost van de mantelzorg
11

12. 12

13. Plus
 Vroege uittreding uit
arbeidsmarkt kost OOK aan
de overheid (verloren
belastinggeld, kost
uitkeringen, ...)
 Gezondheidskosten voor
overbelaste mantelzorgers
⇒ Berekenen kost mantelzorg
is niet zo simpel
13

14.  Berekende hoeveel de overheid per jaar spendeert aan
de zorg voor 65-plussers: 7,5 miljard pond in 2010
 Uit een bevraging bleek: 8% van de 65-plussers geven
minstens 20u zorg per week
 75 jaar en ouder: 15% geeft minstens 20u zorg per
week
 Als je dat zou omrekenen, tegen een prijs van 6,08
pond per uur, dan kom je tot 6,3 miljard pond vrijwillige,
informele zorg (=84% van wat de overheid spendeert)
http://ageukblog.org.uk/2012/02/24/social-care-expenditure-in-the-
context-of-informal-caring/
Age UK
14

15.  Iets objectievere berekening, en positiever beeld
 Maar ook daar haken en ogen aan
Kortom: niet alleen economische, maar ook sociale kost
en die sociale kost laat zich niet zo gemakkelijk
kwantificeren
15

16.  Veranderingen in bereidheid om mantelzorg te geven
 Veranderingen in wens van ouderen om zorg te krijgen
van hun kinderen
 Medische doorbraken met (sterk) effect op vraag naar
zorg?
 ....
Demo + eco, maar ook maatschappelijke context
16

17. Mantelzorger worden (M. Broese van Groenou,
2012)
17

18. … een dynamisch proces
Waarin de mantelzorger ook moet worden ondersteund.
Mantelzorg is…
18

19.  Wachtlijst?
 Duur?
 Behandelt formele zorg de mantelzorger als een
volwaardige partner in de zorg?
Kwaliteitsvolle thuiszorg vertrekt van wat er al aanwezig is
bij de cliënt, steunt wat er is en vult aan waar nodig
Impact van het zorgsysteem
19

20. Verlichten
Ook in het buitenland
20

21. 21

22.  Living longer, living well (Samir Sinha, 2013)
 Eén van de aanbevelingen: meer steun bieden aan
mantelzorgers
Ontario, Canada
22

23. Verplichten
En
23

24. 24

25. 25

26.  Mantelzorgers betrekken en uitnodigen, niet verplichten
 Mantelzorgers ondersteunen
 Mantelzorgers waarderen
Aanbevelingen
26

27. Vragen?
27