2. Γεωγραφική θέση: Η Αθόνα απλώνεται
ςτην κεντρικό πεδιϊδα τησ Αττικόσ, το
επονομαζόμενο λεκανοπϋδιο, το οπούο
περιβϊλλεται από το όροσ Αιγϊλεω ςτα
δυτικϊ, το όροσ τησ Πϊρνηθασ ςτα
βόρεια, την Πεντϋλη ςτα βορειανατολικϊ και
τον Υμηττό ςτα ανατολικϊ, ενώ βρϋχεται από
το Σαρωνικό κόλπο ςτα νοτιοδυτικϊ
3. Οικονομική ανάπτυξη:
Από την εποχό του Σόλωνα (639 - 559 π.Χ.) οι Αθηναίοι ειςήγαγαν ένα
ςύςτημα ςυμμετοχήσ των πολιτών ςτισ δημόςιεσ δαπάνεσ ςύμφωνα με τη
φοροδοτικό τουσ ικανότητα, δύνοντασ παρϊλληλα και κοινωνικϊ κύνητρα για την
εθελοντικό ανϊληψη υψηλότερησ ςυμμετοχόσ ςτισ δαπϊνεσ από τουσ
πλουςύουσ.
Φαύνεται λοιπόν ότι οι Αθηναύοι εύχαν θϋςει τισ βϊςεισ για την αντιμετώπιςη και
τη μεύωςη των οικονομικών ανιςοτότων. Ο Αριςτοτϋλησ αναφερόμενοσ ςτην
ϋννοια τησ κοινωνικόσ δικαιοςύνησ διατυπώνει ότι «αδικία ςημαίνει το να
παίρνει κάποιοσ περιςςότερα απ’ ότι θα έπρεπε από τα αγαθά και
λιγότερα από τα κακά»
4. Μετϊ τη νικηφόρα για τουσ Έλληνεσ ϋκβαςη των Περςικών
Πολϋμων, ιδρύθηκε η Α΄ Αθηναώκό Συμμαχύα ό Συμμαχύα τησ Δόλου (478
π.Χ.), με τη ςυγκϋντρωςη μιασ κοινόσ περιουςύασ με βαςικό ςκοπό την
προςταςία των πόλεων που ςυμμετείχαν ςτη ςυμμαχία από
μελλοντικϋσ επιθϋςεισ. Για τον λόγο αυτόν, τα πρώτα αμοιβαύα κεφϊλαια
ςτην Ελλϊδα εύχαν ονομαςύα από την αρχαιότητα.
Έδρα τησ Συμμαχύασ όταν η ιερό νόςοσ Δόλοσ, όπου βριςκόταν το
ςυμμαχικό ταμεύο μϋχρι το 454 π.Χ., όπου το κοινό ταμείο
μεταφέρθηκε τελικά ςτην Αθήνα από τον Περικλή, μετατρϋποντασ
ουςιαςτικϊ τη Συμμαχύα ςε Αθηναώκό Ηγεμονύα. Θεωρεύται μϊλιςτα ότι το
ςυμμαχικό ταμεύο αποτϋλεςε το οικονομικό υπόβαθρο του «χρυςού
αιώνα».
O 5οσ αιώνασ π.Χ. χαρακτηρύζεται και ωσ «ο χρυςόσ αιώνασ του
Περικλή», με βαςικούσ ςτόχουσ τησ διακυβϋρνηςόσ του την ενύςχυςη τησ
αθηναώκόσ δημοκρατύασ και κυριαρχύασ αλλϊ και τη δόξα τησ πόλησ. Κατϊ
τη διϊρκεια τησ διακυβϋρνηςησ του Περικλό ςημειώθηκε τεράςτια
πρόοδοσ ςτη διακυβέρνηςη, ςτη φιλοςοφύα, ςτισ τϋχνεσ αλλϊ και ςτην
ανϊδειξη τησ δημοκρατύασ, με την Αθόνα να γύνεται ςπουδαύο εμπορικό
κϋντρο.
5. Αυτόν την περύοδο η Αθήνα κυριαρχεί ςτον ελληνικό
κόςμο, πνευματικά, ςτρατιωτικά, πολιτικά αλλά και οικονομικά. Οι
πόροι χρηματοδότηςησ αυτόσ τησ ανϊπτυξησ προϋρχονταν από
φόρουσ, κυρύωσ των πιο πλουςύων, και από την εκμετϊλλευςη των
μεταλλεύων του Λαυρύου, όπου η παραγωγό χρυςού και ϊλλων πολύτιμων
μετϊλλων όταν ςυνεχόσ.
Αξύζει να ςημειωθεύ ότι η πρώτη δραςτηριοπούηςη των τραπεζών ςτην
αρχαύα Ελλϊδα εντοπύζεται τον 6ο αι. π.Χ. Η ύπαρξη πλόθουσ ανόμοιων
νομιςμϊτων ϋκανε επιτακτικό την ύπαρξη των αργυραμοιβών, ατόμων
που αναλάμβαναν να ανταλλάξουν τα διάφορα νομίςματα, να
ελέγξουν την ποιότητά τουσ κ.λπ. Την ύδια περύοδο, ιδιώτεσ ςυνόθιζαν
να καταθϋτουν χρόματα ςτα αρχαύα ελληνικϊ ιερϊ προσ φύλαξη, π.χ. ςτο
ιερό του Απόλλωνα ςτουσ Δελφούσ και ςτη Δόλο.
6. Πολιτική εξέλιξη: Η πολιτειακό εξϋλιξη τησ Αθόνασ ςυνδϋεται με μεγϊλεσ
μορφϋσ. Στον Θηςϋα αποδύδονται δύο «Συντϊγματα» που ορύζουν ϋνα κοινό ςυμβούλιο για τη
διαχεύριςη των υποθϋςεων και των τεςςϊρων φυλών και διαχωρύζουν τουσ πολύτεσ ςε τρεισ
τϊξεισ, τουσ ευγενεύσ, τουσ γεωργούσ και τουσ τεχνύτεσ. Ο πλούτοσ ςυγκεντρώνεται ςτα χϋρια
τησ αριςτοκρατικόσ ολιγαρχύασ. Τον 7ο αιώνα, ο Δρϊκων καταγρϊφει τουσ νόμουσ και
περιορύζει τα προνόμια τησ αριςτοκρατύασ. Οι γεωργού όμωσ δεν ανακουφύζονται.
Αντύθετα, εμφανύζεται ο θεςμόσ τησ υποθόκησ που περιλαμβϊνει και την υποθόκευςη του
ανθρώπινου ςώματοσ. Ο Σόλων εύναι εκεύνοσ που θα προβεύ ςε ριζοςπαςτικϋσ αλλαγϋσ.
Απαγορεύει τισ υποθόκεσ, αναδιανϋμει την καλλιεργόςιμη γη και καταργεύ τα χρϋη των
αγροτών (ςειςϊχθεια). Με το νομοθετικό ϋργο του Σόλωνα οι πολύτεσ αποδεςμεύονται από την
εξϊρτηςη τησ καταγωγόσ, ενώ η οικονομύα υποςτηρύζει τώρα την ανϊπτυξη του εμπορύου και
τησ βιοτεχνύασ. Η πολιτικό ιςχύσ των αριςτοκρατών περιορύζεται και από τη θϋςπιςη ενόσ
νομοθετικού ςώματοσ, τησ Βουλόσ των Τετρακοςύων. Ο Σόλων διαύρεςε τισ τϊξεισ με βϊςη τα
ειςοδόματα από τη γη. Έτςι όλα τα αξιώματα δόθηκαν ςτουσ πεντακοςιομϋδιμνουσ. Οι
κοινωνικϋσ διαμϊχεσ ςυνεχύζονται ώςπου ο Πειςύςτρατοσ δημιουργεύ το διϊδοχο καθεςτώσ τησ
τυραννύασ. Ο μεγϊλοσ μεταρρυθμιςτόσ που θα εδραιώςει την αθηναώκό δημοκρατικό πολιτεύα
εύναι ο Κλειςθϋνησ. Με τον γεωγραφικό χωριςμό τησ Αττικόσ ςε 100 δόμουσ και δϋκα φυλϋσ
δυναμιτύζει την επικυριαρχύα των αριςτοκρατικών γενών. Τα μϋλη τησ Βουλόσ αυξϊνονται ςε
500, για την αναλογικό εκπροςώπηςη τησ κϊθε φυλόσ με πενόντα μϋλη και ειςϊγεται ο θεςμόσ
του οςτρακιςμού. Στα χρόνια του Περικλό, κορυφώνεται η πολιτικό οργϊνωςη που
ςυνδυϊζεται με την πολιτιςτικό δημιουργύα.
8. Οι υπόλοιποι ελεύθεροι Αθηναύοι που υπηρετούςαν ςτον ςτρατό όταν
οι ζευγίτες (υπηρετούςαν ωσ οπλύτεσ) και όταν μϊλλον (ταυλϊχιςτον κϊποιοι εξ
αυτών) δεύτερησ κατηγορύασ ευγενεύσ και οι θήτες (υπηρετούςαν ωσ ψιλού, δηλ.
ελαφρώσ οπλιςμϋνοι), οι οπούοι μπορούςαν να εύναι γεωμόροι ό δημιουργού.
Πολλού μικροώδιοκτότεσ γησ λόγω τησ κακόσ οικονομικόσ τουσ κατϊςταςησ και των
χρεών περιϋπιπταν ςτην κατϊςταςη του δούλου. Αυτό ϊρχιςε να δημιουργεύ
κοινωνικό κρύςη.
Προσ το τϋλοσ του αιώνα κϊνει την εμφϊνιςό τησ η φϊλαγγα των οπλιτών. Το
γεγονόσ αυτό θα ςημϊνει αλλαγϋσ ςτην αθηναώκό κοινωνύα. Λύγο πριν το 620 ο
Δρϊκοντασ με την γραπτό νομοθεςύα του ενύςχυςε αφενόσ τον ρόλο του Αρεύου
Πϊγου (και ϊρα των ευγενών), αφετϋρου ϋδωςε πολιτικϊ δικαιώματα και ςε ϊλλεσ
τϊξεισ πλουςύων «τοισ όπλα παρεχομϋνοισ». Προφανώσ πρόκειται για τουσ ζευγύτεσ
που υπηρετούςαν ωσ οπλύτεσ, διότι ακριβώσ εκτιμόθηκε η αξύα των οπλιτών ςτην
υπερϊςπιςη τησ ανεξαρτηςύασ τησ πόλεωσ. Το δικαύωμα ςυμμετοχόσ ςτην φϊλαγγα
των οπλιτών όταν αρχικϊ προνόμιο των μελών τησ αριςτοκρατύασ και από τον
Δρϊκοντα επεκτϊθηκε ςε όςουσ μπορούςαν να αγορϊςουν την πανοπλύα.
9. Κατά τον 6ο αιώνα
Στα τϋλη του 7ου αιώνα διαπιςτώςαμε την ύπαρξη κοινωνικού προβλόματοσ
λόγω τησ αύξηςησ των υποδουλωμϋνων Αθηναύων λόγω χρεών, και τησ
ςυςςωρεύςεωσ τησ ακινότου περιουςύασ ςε λύγουσ. Στισ αρχϋσ του 6ου αιώνα
ο Σόλωνασ εκλϋγεται επώνυμοσ ϊρχοντασ (ϋνασ από τουσ 9 ϊρχοντεσ) και
αναλαμβϊνει να επιλύςει το πρόβλημα. Κατόργηςε την δυνατότητα του
«δανεύζειν επύ ςώμαςι» αναδρομικώσ. Έτςι απελευθερώθηκαν οι Αθηναύοι
που εύχαν γύνει δούλοι λόγω χρεών. Με την «ςειςϊχθεια» κατόργηςε όλα τα
χρϋη προσ το δημόςιο και απϋδωςε ςτουσ γεωργούσ πύςω τουσ δημευμϋνουσ
κλόρουσ. Διαύρεςε τουσ ελεύθερουσ Αθηναύουσ ςε τϋςςερισ ειςοδηματικϋσ
τϊξεισ: πεντακοςιομεδύμνουσ, ιππεύσ (τριακοςιομεδύμνουσ), ζευγύτεσ
(διακοςιομεδύμνουσ) και θότεσ, ανϊλογα με το ειςόδημα του καθενόσ.
Ο πλούτοσ αποδεςμευμϋνοσ από την γαιοκτηςύα όταν πλϋον το κριτόριο τησ
κοινωνικόσ διαςτρωματώςεωσ. Νομικϊ κατοχυρώθηκε το δικαύωμα του
ελεύθερου πολύτη να μϋνει πϊντα ελεύθεροσ και να μη περιϋρχεται ςτην
κατϊςταςη τησ δουλεύασ. Η καταγωγό από ελεύθερουσ Αθηναύουσ γύνεται
αναγκαύα προώπόθεςη για απόκτηςη πολιτικών δικαιωμϊτων.
