Хууль

1. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹31/892/
1666
2015 îíû 08 äóãààð Óëààíáààòàð
ñàðûí 07-íû ºäºð õîò
ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÈË ÒÎÄ ÁÀÉÄËÛÃ
ÄÝÌÆÈÕ ÒÓÕÀÉ
1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò
1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýä áóñäûí íýð
äýýð á¿ðòã¿¿ëñýí, íóóí äàðàãäóóëñàí ººðèéí ºì÷ëºëèéí õºäëºõ áîëîí
¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ áóñàä õºðºíãº, îëñîí îðëîãî,
¿ç¿¿ëñýí ¿éë÷èëãýýãýý èë òîä áîëãîí ¿íýí çºâ, øóäàðãààð ñàíõ¿¿, òàòâàðûí
áîëîí íèéãìèéí äààòãàëûí òàéëàíä òóñãàæ, øèíýýð òàéëàãíàñàí, ãààëèéí
áàéãóóëëàãàä íºõºí ìýä¿¿ëñýí, óëñûí á¿ðòãýëä øèíýýð á¿ðòã¿¿ëñýí áàéõ
áà ýäãýýð ¿éë àæèëëàãàà íü õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí ç¿ãýýñ ñàéí äóðûí
¿íäñýí äýýð õèéãäñýí òîõèîëäîëä òýäãýýðèéã õóóëüä çààñàí õàðèóöëàãà
áîëîí àëáàí òàòâàðààñ íýã óäàà ÷ºëººëºõòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã
çîõèöóóëàõàä îðøèíî.
2 äóãààð ç¿éë.Ýíý õóóëèéã Ãàëò çýâñãèéí òóõàé õóóëü /Øèíý÷èëñýí
íàéðóóëãà/ õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí ºäðººñ ýõëýí äàãàæ ìºðäºíº.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ç.ÝÍÕÁÎËÄ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
2015 îíû 08 äóãààð Óëààíáààòàð
ñàðûí 07-íû ºäºð õîò
ÒªÑÂÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÕÓÓËÜÄ ªªÐ×˪ËÒ
ÎÐÓÓËÀÕ ÒÓÕÀÉ
1 ä¿ãýýð ç¿éë.Òºñâèéí òóõàé õóóëèéí 23 äóãààð ç¿éëèéí 23.8.2
äàõü çààëòûí “áóóíû” ãýñíèéã “ãàëò çýâñãèéí” ãýæ ººð÷èëñ¿ãýé.
2 äóãààð ç¿éë.Ýíý õóóëèéã Ãàëò çýâñãèéí òóõàé õóóëü /Øèíý÷èëñýí
íàéðóóëãà/ õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí ºäðººñ ýõëýí äàãàæ ìºðäºíº.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ç.ÝÍÕÁÎËÄ

2. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹31/892/
1667
2 äóãààð ç¿éë.Õóóëèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý
2.1.Òàòâàðûí åðºíõèé õóóëü1
, òóõàéí òºðëèéí òàòâàðûí õóóëü
áîëîí Íèéãìèéí äààòãàëûí òóõàé2
õóóëèéí äàãóó àëáàí òàòâàð, íèéãìèéí
äààòãàëûí øèìòãýë òºëºõººð, Ýä õºðºí㺠ºì÷ëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîîòîé ýä
õºðºíãèéí áóñàä ýðõèéí óëñûí á¿ðòãýëèéí òóõàé3
áîëîí Õóóëèéí ýòãýýäèéí
óëñûí á¿ðòãýëèéí òóõàé4
õóóëèéí äàãóó ýä õºðºíãº, ¿éë àæèëëàãààãàà óëñûí
á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëýõýýð, Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òóõàé5
õóóëèéí äàãóó
ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõààð çààñàí õóóëèéí çîõèöóóëàëòàä õàìààðàõ
õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä ýíý õóóëü ¿éë÷èëíý.
2.2.Ýíý õóóëèéí 3.1-ä çààñàí õóãàöààíä õºðºíãº, îðëîãîî ñàéí
äóðûí ¿íäñýí äýýð èë áîëãîí á¿ðòã¿¿ëýýã¿é, ìýä¿¿ëýýã¿é, òàéëàãíààã¿é
õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä ýíý õóóëü ¿éë÷ëýõã¿é.
3 äóãààð ç¿éë.Èë áîëãîæ ìýäýýëýõ õóãàöàà
3.1.Ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð õºðºíãº, îðëîãîî èë áîëãîæ
á¿ðòã¿¿ëýõ, ìýä¿¿ëýõ, òàéëàãíàõ õóãàöàà íü ýíý õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð
áîëñîí ºäðººñ ýõëýí 2015 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäºð äóóñíà.
4 ä¿ãýýð ç¿éë.Á¿ðòã¿¿ëýõ, ìýä¿¿ëýõ, òàéëàãíàõ àæèëëàãàà
4.1.Òàòâàðûí áîëîí íèéãìèéí äààòãàëûí òóõàé õóóëèéí õ¿ðýýíä
2015 îíû 04 ä¿ãýýð ñàðûí 01-íèé ºäðººñ ºìíºõ õóãàöààíä òóõàéí òºðëèéí
àëáàí òàòâàð òºëºã÷ººð òàòâàðûí àëáàíä, àæèë îëãîã÷îîð íèéãìèéí
äààòãàëä, ýä õºðºíãº, ¿éë àæèëëàãààãàà óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëñýí,
ñàíõ¿¿, òàòâàðûí òàéëàíãàà ãàðãàñàí áàéâàë çîõèõ õóâü õ¿í, õóóëèéí
ýòãýýä èéíõ¿¿ á¿ðòã¿¿ëýýã¿é, ìýä¿¿ëýýã¿é, òàéëàãíààã¿é áîëîâ÷ ýíý
õóóëüä çààñàí õóãàöààíä õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð
øèíýýð á¿ðòã¿¿ëñýí, ìýä¿¿ëñýí, òàéëàãíàñàí áîë, ìºí õîëáîãäîõ õóóëü
òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó õºðºíãº, îðëîãîî á¿ðòã¿¿ëýýã¿é, ìýä¿¿ëýýã¿é
õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýä ýíý õóóëèéí õýðýãæèõ õóãàöàà äóóñãàâàð áîëîõîîñ
ºìíº õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð øèíýýð á¿ðòã¿¿ëñýí,
ìýä¿¿ëñýí áîë äîîð äóðäñàí õóóëüä çààñàí á¿ðòãýëä õàìðàãäààã¿é, àëáàí
òàòâàð, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë òºëººã¿é, õºðºíãº, îðëîãîî íóóí
äàðàãäóóëñíû óëìààñ õ¿ëýýõ õàðèóöëàãààñ íýã óäàà ÷ºëººëíº:
1
Òàòâàðûí åðºíõèé õóóëü «Òºðèéí ìýäýýëýë» ýìõýòãýëèéí 2008 îíû 22 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
2
Íèéãìèéí äààòãàëûí òóõàé õóóëü «Òºðèéí ìýäýýëýë» ýìõýòãýëèéí 1994 îíû 08 äóãààðò
íèéòëýãäñýí.
3
Ýä õºðºí㺠ºì÷ëºõ ýðõ, ò¿¿íòýé õîëáîîòîé ýä õºðºíãèéí áóñàä ýðõèéí óëñûí á¿ðòãýëèéí
òóõàé õóóëü «Òºðèéí ìýäýýëýë» ýìõýòãýëèéí 2003 îíû 25 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
4
Õóóëèéí ýòãýýäèéí óëñûí á¿ðòãýëèéí òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 2015
îíû 08 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
5
Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 2002 îíû 01 äóãààðò
íèéòëýãäñýí.

3. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹31/892/
1668
4.1.1.Íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí òóõàé õóóëü6
;
4.1.2.Òàòâàðûí åðºíõèé õóóëü;
4.1.3.Íèéãìèéí äààòãàëûí òóõàé õóóëü;
4.1.4.Õóóëèéí ýòãýýäèéí óëñûí á¿ðòãýëèéí òóõàé õóóëü;
4.1.5.Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òóõàé õóóëü;
4.1.6.Ãààëèéí òóõàé õóóëü7
;
4.1.7.Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü8
.
4.2.Ýíý õóóëèéí 4.1-ä çààñíû äàãóó ñàéí äóðûí ¿íäñýí
äýýð àëáàí òàòâàð òºëºã÷ººð øèíýýð á¿ðòã¿¿ëñýí, ýä õºðºíãº, ¿éë
àæèëëàãààãàà óëñûí á¿ðòãýëä øèíýýð á¿ðòã¿¿ëñýí, ñàíõ¿¿, òàòâàðûí
òàéëàíãàà øèíýýð òàéëàãíàñàí, õîðèãëîñíîîñ áóñàä õèëýýð ìýä¿¿ëýýã¿é
íýâòð¿¿ëñýí áàðààãàà ãààëèéí áàéãóóëëàãàä íºõºí ìýä¿¿ëñýí õóâü õ¿í,
õóóëèéí ýòãýýäèéí á¿ðòã¿¿ëýõ, ìýä¿¿ëýõ, òàéëàãíàõààñ ºìíºõ õóãàöààíä
îëñîí àëáàí òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, îðëîãîîñ áóñàä àëáàí òàòâàð íîãäîõ
áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýý, ¿éë àæèëëàãàà /öààøèä “îðëîãîîñ áóñàä àëáàí
òàòâàð íîãäîõ ç¿éë” ãýõ/-íä àëáàí òàòâàð, õ¿¿, òîðãóóëü, àëäàíãè íºõºí
íîãäóóëàõã¿é.
4.3.Ýíý õóóëèéí 4.1-ä çààñíû äàãóó íèéãìèéí äààòãàëä àæèë
îëãîã÷îîð øèíýýð á¿ðòã¿¿ëñýí, ýñõ¿ë íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íîãäîõ
õºäºëìºðèéí õºëñíèé ñàí, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãûã íóóñàí áóþó õýìæýýã
íü áóóðóóëñíàà ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð èë áîëãîæ, òàéëàãíàñàí íºõöºëä
íóóñàí áîëîí áóóðóóëñàí îðëîãîä íîãäîõ øèìòãýëèéã íºõºí òºë¿¿ëæ,
àëäàíãè, õàðèóöëàãààñ ÷ºëººëíº. Íèéãìèéí äààòãàëûí áàéãóóëëàãàä àæèë
îëãîã÷èéí øèíýýð ãàðãàæ ºãñºí íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýëèéí òàéëàíã
íèéãìèéí äààòãàëûí ýõëýëòèéí òàéëàí ãýæ ¿çíý.
4.4.Íóóí äàðàãäóóëñàí, áóñäûí íýð äýýð á¿ðòã¿¿ëñýí õºäëºõ
áîëîí ¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãº, îðëîãîî ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð èë áîëãîæ
ìýä¿¿ëñýí õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä ýíý õóóëèéí 4.1, 4.2 äàõü õýñýã ìºí
àäèë õàìààðíà.
5 äóãààð ç¿éë.Àëáàí òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, îðëîãîîñ
áóñàä àëáàí òàòâàð íîãäîõ ç¿éëèéã ìýä¿¿ëýõ,
íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íîãäîõ
îðëîãûã òàéëàãíàõ
5.1.Àëáàí òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, îðëîãîîñ áóñàä àëáàí òàòâàð
íîãäîõ ç¿éë, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íîãäîõ îðëîãûã 2015 îíû 04
6
Íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí òóõàé õóóëü «Òºðèéí ìýäýýëýë» ýìõýòãýëèéí 2006 îíû
40 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
7
Ãààëèéí òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 2008 îíû 23 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
8
Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 04-05
äóãààðò íèéòëýãäñýí.

4. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹31/892/
1669
ä¿ãýýð ñàðûí 01-íèé ºäðººñ ºìíºõ õóãàöààíä íóóí äàðàãäóóëñàí áîëîâ÷
ýíý õóóëèéí 3.1-ä çààñàí õóãàöààíä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð èë áîëãîæ,
ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí àëáàí òàòâàðûí, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýëèéí
òàéëàíã øèíýýð ãàðãàæ õàðüÿàëàõ òàòâàðûí àëáà, íèéãìèéí äààòãàëûí
áàéãóóëëàãàä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð ìýä¿¿ëñýí áîë òóõàéí õóâü õ¿í,
õóóëèéí ýòãýýäèéã ýíý õóóëèéí 4.1-ä çààñàí õóóëüä çààñàí õàðèóöëàãààñ
íýã óäàà ÷ºëººëíº.
5.2.Ýíý õóóëèéí 4.1-ä çààñíû äàãóó õàðüÿàëàõ ãààëü, òàòâàðûí
àëáà, õàðèëöàã÷ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð øèíýýð
ãàðãàæ ºãñºí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí òàòâàðûí òàéëàí, ãààëèéí áàéãóóëëàãàä
íºõºí ìýä¿¿ëñýí áàðààíû ìýä¿¿ëãèéã òóõàéí õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí
¿éë àæèëëàãààíû ýõëýëòèéí òàéëàí, áàëàíñ, ìýä¿¿ëýã ãýæ òóñ òóñ ¿çýõ
áºãººä ýäãýýð òàéëàí, ìýä¿¿ëýãò ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð ìýä¿¿ëæ øèíýýð
òóñãàñàí àëáàí òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, îðëîãîîñ áóñàä àëáàí òàòâàð íîãäîõ
ç¿éëä àëáàí òàòâàð, õ¿¿, òîðãóóëü, àëäàíãè íºõºí íîãäóóëàõã¿é.
5.3.Ýíý õóóëèéí 5.2-ò çààñíû äàãóó ÷ºëººëºãäºõ àëáàí òàòâàðò
äîîð äóðäñàí àëáàí òàòâàð õàìààðíà:
5.3.1.àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàð;
5.3.2.õóâü õ¿íèé îðëîãûí àëáàí òàòâàð;
5.3.3.¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãèéí àëáàí òàòâàð;
5.3.4.íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð;
5.3.5.îíöãîé àëáàí òàòâàð;
5.3.6.ãààëèéí àëáàí òàòâàð.
5.4.Ýíý õóóëèéí 5.1, 5.2, 5.3-ò çààñíààñ áóñàä àëáàí òàòâàð íîãäîõ
îðëîãî, îðëîãîîñ áóñàä àëáàí òàòâàð íîãäîõ ç¿éëèéã àëáàí òàòâàðààñ
÷ºëººëºõã¿é.
6 äóãààð ç¿éë.Áóñàä ç¿éë
6.1.Ýíý õóóëèéí 4.1, 5.1-ä çààñíû äàãóó õóóëèéí õàðèóöëàãààñ
÷ºëººëºãäºõ õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä èéíõ¿¿ ÷ºëººëºãäºõººð çààñàí
¿íäýñëýëýýð äàõèí ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýõ, çàõèðãààíû õàðèóöëàãà
õ¿ëýýëãýõ, ã¿éöýòãýõ àæèë ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.
6.2.Ýíý õóóëèéí 6.1-ä çààñàí õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä õîëáîãäîõ
ìýäýýëýë, òýäíèé ìýä¿¿ëñýí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí àëáàí òàòâàðûí, íèéãìèéí
äààòãàëûí øèìòãýëèéí øèíýýð ãàðãàñàí òàéëàí, íºõºí ìýä¿¿ëñýí
ãààëèéí ìýä¿¿ëýãò òóñ òóñ òóñãàñàí àëáàí òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, îðëîãîîñ
áóñàä àëáàí òàòâàð íîãäîõ ç¿éë, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë íîãäîõ
õºäºëìºðèéí õºëñ, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî, òýäãýýðèéí ýõ ¿¿ñâýð, õýìæýý,
¿íý, ºðòãèéã íóóöëàõ áºãººä íîòëîõ áàðèìò áîëãîí àøèãëàõûã õîðèãëîíî.

5. ÒªÐÈÉÍ ÌÝÄÝÝËÝË
2015 îí ¹31/892/
1670
6.3.Ýíý õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîéãîîð õóâü õ¿í, õóóëèéí
ýòãýýä õóóëüä çààñàí òàòâàðûí òºð뺺ð èë¿¿ òºëºëò òàéëàãíàõ, óëñ, îðîí
íóòãèéí òºñ⺺ñ àëèâàà àâëàãà ¿¿ñãýõèéã õîðèãëîíî.
6.4.Ýíý õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð
áàòàëíà.
7 äóãààð ç¿éë.Õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ
7.1.Ýíý õóóëèéã 2015 îíû 8 äóãààð ñàðûí 07-íû ºäðººñ ýõëýí
äàãàæ ìºðäºíº.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ç.ÝÍÕÁÎËÄ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ
2015 îíû 08 äóãààð Óëààíáààòàð
ñàðûí 11-íèé ºäºð õîò
ÀÍÕÍÛ ÀÐÄ×ÈËÑÀÍ ÑÎÍÃÓÓËÜ ÁÎËÆ ÁÀÉÍÃÛÍ
ÀÆÈËËÀÃÀÀÒÀÉ ÏÀÐËÀÌÅÍÒ ÁÀÉÃÓÓËÀÃÄÑÀÍÛ 25
ÆÈËÈÉÍ ÎÉà ÒÎÕÈÎËÄÓÓËÀÍ ªÐتªË ¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÕÀÉ
ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ
ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË
1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò
1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü ãýìò õýðýã ¿éëäñýí ýòãýýäèéã ýð¿¿ãèéí
õàðèóöëàãààñ, ÿëòíûã ÿë ýäëýõýýñ, çàðèì ýòãýýäèéã çàõèðãààíû øèéòãýëýýñ
÷ºëººëºõòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.
2 äóãààð ç¿éë.ªðøººë ¿ç¿¿ëýõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ
2.1.ªðøººë ¿ç¿¿ëýõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí
õóóëü1
, Ýð¿¿ãèéí õóóëü2
, Ýð¿¿ãèéí áàéöààí øèéòãýõ õóóëü3
, Çàõèðãààíû
õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü4
, ýíý õóóëèàñ á¿ðäýíý.
1
Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 1 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
2
Ýð¿¿ãèéí õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 2002 îíû 5 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
3
Ýð¿¿ãèéí áàéöààí øèéòãýõ õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 2002 îíû 6 äóãààðò íèéòëýãäñýí.
4
Çàõèðãààíû õàðèóöëàãûí òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 4-5 äóãààðò
íèéòëýãäñýí.