1. Linguaxe coloquial.
•
Alteracións do vocalismo.
•
Polisemia e homonimia.
O galego dos séculos Escuros
•
A lírica da tradición oral.
•
Textos descritivos.
•
Ilustración.
•
Contos e lendas.
•
•
2. É a que empregamos cos amigos e cos
familiares.
Entre os fenómenos que se atopan nela están:
Os dialectalismos: variacións xeográficas do
idioma. Preséntase na fonética, na morfoloxía
e no léxico.
Os vulgarismos: alteracións fonéticas.
Estranxeirismos: utilización de palabras de
outros idiomas.
Frases feitas.
3. Vacilación vocálica: cambiar vocais.
Adicción vocálica: Hai tres tipos:
1. Prótese: Adicción ao inicio.
2. Epéntese: Adicción no medio.
3. Paragoxe: Adicción ao final.
Supresión vocálica: Hai dous tipos:
1. Aférese: Supresión ao inicio.
2. Síncope: Supresión no medio ou no final.
4. Entre as vacilacións do vocalismo de orixe dialectal
podemos citar:
Conservación de formas latinas que produce os
ditongos –ua- (cual, cuatro...)
A distinta evolución dunha serie de grupos latinos
que, en vez do ditongo –oi- acabaron en –ui- e –u(moito-muito-muto).
Distintas formas dos pronomes persoais de 2ª (ti/tu)
e 3ª (el/il) persoa e dos demostrativos (este/iste...)
Distintas formas para a 2ªp do singular do pretérito
perfecto da 2ª conxugación (partiches/parteches...)
Distintas formas para a terminación latina –ANUM
(irmán/irmao...)
Entre as vacilacións do vocalismo por interferencia do
castelán distinguimos:
A non distinción entre vocais abertas e pechadas.
5. Polisemia: Unha palabra é polisémica cando ten varios
significados. A polisemia prodúcese cando unha palabra
adquire varios significados ao longo do tempo. Unha
palabra polisémica ten so unha entrada no dicionario, e
os significados están numerados. Os significados teñen
algunha relación.
Homonimia: Consiste en que dúas ou máis palabras
sexan idénticas fonética ou graficamente sen ter
ningunha relación nos seus significados. Teñen
distintas entradas no dicionario. Hai dous tipos:
1. Absoluta: As palabras son idénticas na forma e na
realización fonética.
2. Parcial: hai dous tipos: homófonas (mesma
pronunciación distinta escrita) e homógrafas (mesma
escrita distinta pronunciación.
6. A finais da Idade Media, na loita pola coroa de
Castela, Galicia apoiou ao bando que resultou
perdedor, así que víronse substituídos por nobres
e cleros que tiñan como lingua o castelán. Grazas a
isto, o galego deixou de utilizarse na escrita, e era
so de uso coloquial. A medida que avanzan os
anos, a situación empeora, xa que promóvense
rumores de que o galego non é un idioma, se non
un dialectalismo do castelán. Isto fixo que os
galegos se sentisen humillados.
Durante os séculos XVI e XVII a situación do galego
empeorou moito. Non había produción literaria.
Estes séculos son coñecidos coma os séculos
escuros.
7. Caracterizase pola súa brevidade, espontaneidade e
sinxeleza en forma de composicións de arte menor e rima
asonante. Nos temas destácanse o amor, a crítica social e
moral, os cantos de berce, os traballos de campo e de mar...
Formas na variante lírica:
Desafíos ou regueifas: disputas en verso improvisadas que
eran habituais en festas e romarías.
Cantos de reis e panxoliñas: propios dos rapaces que na
noite do cinco de xaneiro percorrían as casas na busca do
aguinaldo.
Maios: cantábaos un rapaz ataviado con ramallos e flores.
Romances: son a forma máis frecuente da narración en
verso. Era o xénero habitual dos cegos que percorrían as
feiras.
Xoguetes ou xogos de nenos: estrofas irregulares cos
versos en pareado.
8. É aquel que describe como é un ser, un obxecto, un
lugar ou un sentimento.
En función do tema podemos distinguir entre:
Descrición de seres da natureza ou de obxectos.
Descrición de realidades abstractas
(sentimentos, ideas...)
Descrición de lugares (topografía) ou de ambientes.
Descrición de persoas: poden ser: prosopografía
(descrición física), etopea (descrición moral) ou
retrato (descrición física e moral).
Se atendemos á forma de representar a
realidade, poden ser:
Realistas ou obxectivas: Dáse unha visión tal e como
é.
Non realistas ou subxectivas: dáse unha visión
condicionada polo criterio persoal do que describe.
9. No século XVIII a situación do galego era
semellante á dos Séculos Escuros. Non
obstante, neste momento, xurdiron persoas
que defenderon o galego. Chamábanse
ilustrados.
Un dos primeiros ilustrados que defendeu o
galego como lingua foi frei Benito Gerónimo
Feijoo (1676/1774). Outros son: frei Martín
Sermiento, Juan Sobreira Salgado e José
Cornide Saavedra.
10. A diferenza dos contos e das lendas é que nos
contos, todos os elementos son ficticios, mentres
que nas lendas a ubicación sempre é real.
En función do obxectivo do conto, pode ser:
Contos sentenciosos: moralexa.
Contos de enigmas e adiviñas: intentan excitar a
curiosidade dos oíntes.
En función do protagonista:
Contos de animais.
Contos de mulleres e homes.
Contos de oficios.
Contos demoníacos.
11. Algunhas lendas que poden atoparse na
literatura galega son:
Lendas de mouros/as: Os mouros son
antepasados que construíron as antas, castas
e outros monumentos antigos.
Lendas de tesouros e riquezas ocultas: En
ocasións, o mouro era protector dun tesouro.
Lendas de cabaleiros medievais: Relacionadas
co cabaleiro Roldán.
Lendas relacionadas coa Virxe, cos santos e
cos santuarios: do culto á Virxe que se
manifestou nas Cantigas de Sta. María.
Lendas de homes e mulleres lobo.