Монголын Эдийн засгийн форумын 2012 оны 2 дугаар сарын 20-ний өдөр болсон урьдчилсан хэлэлцүүлэг дээр тавьсан илтгэл. "Монгол Улсын төсвийн ил тод байдлын талаар"

1. МОНГОЛ УЛСЫН
ТӨСВИЙН ИЛ ТОД БАЙДАЛ
Илтгэгч: Н.Мандуул, Сангийн яамны Төсвийн бодлогын газрын
мэргэжилтэн
2012.02.20

2. Гарчиг
• Яагаад төсвийн ил тод байдал гэж?
• Манай улсын өнөөгийн түвшин
• Хууль, эрх зүйн шинэчлэл
• Хийгдэж буй ажлууд

3. Төсвийн ил тод байдал гэж юу вэ?
• Төсвийн ил тод байдал: төрийн бүтэц, үйл
ажиллагаа, төсвийн бодлого, тоо
мэдээлэл, төсвийн төлөвлөгөө, төсөөллийн
талаарх мэдээлэл нийтэд ил тод байх
• Ингэснээр ЗГ, төрийн хариуцлагыг
өндөржүүлж, засаглалыг сайжруулах,
авилгалыг бууруулахад нөлөө үзүүлнэ.
• Сайн засаглал -> макро эдийн засгийн
тогтвортой байдал, эдийн засгийн өсөлт

4. Ил тод байдлын шалгуур
• Эрх, үүргийн зааг ялгаа тодорхой байх
– Төр, хувийн хэвшлийн харилцаа
– Төрийн бүтэц ойлгомжтой, нээлттэй
• Төсвийн нээлттэй процесс
– Тодорхой цаг хугацаанд макро эдийн засаг, төсвийн тодорхой бодлогод
нийцсэн
– Гүйцэтгэл, хяналт, тайлагналтын тодорхой процедур
• Мэдээлэл олон нийтэд ил тод байх
– Өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн төсөв болон томхон эрсдэлийн талаарх мэдээлэл
– Мэдээллийг бодлогын анализ хийх, хариуцлагыг тооцох боломжтойгоор
боловсруулах
– Цаг алдалгүй мэдээлэх
• Мэдээллийн үнэн зөв байдал
– Хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартын дагуу
– Дотоод хяналт
– Хөндлөнгийн хяналт

5. Монгол Улсын өнөөгийн байдал
• Open Budget Index
• Монгол Улс:
– 2006 – 18%
– 2008 – 36%
– 2010 – 60% Дэлхийн дундаж 42%
• Сайжруулж болох хэсэг - зөвлөмж
– Иргэдийн төсөв
– Хууль тогтоох байгууллага болон аудитын
хяналтыг сайжруулах
– Олон нийтийн оролцоог дээшлүүлэх

6. Хууль, эрх зүйн шинэчлэл
• Төсвийн тогтвортой байдлын тухай
хууль – 2010
• Төсвийн тухай хууль (хуучин Нэгдсэн
төсвийн тухай хууль болон Төсвийн
байгууллагын удирдлага,
санхүүжилтийн тухай хуулийг
нэгтгэсэн) – 2012

7. Төсвийн тогтвортой байдлын тухай
• Үндсэн 4 зарчим
– 1. орлогыг тэнцвэржүүлсэн журмаар тооцох
– 2. төсвийн тэнцэл -2% буюу түүнээс дээш
– 3. зарлагын өсөлт нь уул уурхайн бус ДНБ-ий
өсөлтөөс ихгүй
– 4. улсын өр 40%-иас хэтрэхгүй
• Төсвийн хүрээний мэдэгдэлд нийцсэн
жилийн төсөв

8. Төсвийн тухай хууль
• 2013 оноос эхлэн хэрэгжинэ.
• Орон нутгийн төсвийн бие даасан байдал
– Орон нутгийн хөгжлийн нэгдсэн сан
– Орон нутгийн хөгжлийн сан
– Тусгай зориулалтын шилжүүлэг
• Ил тод байдал
– Төсвийн циклийн шат бүрт олон нийтэд
мэдээлэх
– Иргэдийн оролцоог хангах: орон нутгийн болон
улсын төсөвт

9. Төсвийн тухай хууль
• “төсөв” гэж төрийн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд
шаардагдах санхүүгийн эх үүсвэрийг бий болгох
зорилгоор төрийн мэдэлд хуримтлуулан
хуваарилж, зарцуулах хөрөнгө, орлого, зарлага,
өр, төлбөр, санхүүгийн амлалт болон үүрэг,
тэдгээртэй холбогдсон санхүүгийн үйл ажиллагаа,
хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, түүнд шаардагдах орц,
хүрэх үр дүнгийн нийлбэр цогцыг;
• Хамрах хүрээ өргөссөн
• Хөтөлбөрт суурилсан төсвийн төлөвлөлт

10. Журам
• “Төсөв, санхүүгийн ил тод байдлыг
хангахад дагаж мөрдөх журам” ЗГ
тогтоол №17
– Төсвийн байгууллага, төрийн болон ОН-
ийн өмчит, төрийн болон ОН-ийн өмчийн
оролцоотой хуулийн этгээд
– Байгууллагын төсөв, үзүүлэх үйлчилгээ,
шалгуур үзүүлэлт
– Орц болон бүтээгдэхүүн

11. Төсвийн Ил Тод байдлын цахим
хуудас
• www.iltod.gov.mn
– 2006 оноос эхлэн ажиллуулж байна
– Төсөвтэй холбоотой цаг үеийн мэдээ мэдээлэл
– Төсвийн баримт бичгүүд
– Төсвийн ерөнхийлөн захирагч, байгууллага
бүрээр төсвийг график байдлаар харуулах
www.iltod.gov.mn/tusuv
– Available Vs. Accessible

14. Иргэдийн төсөв
• Иргэдэд төсвийн талаар аль болох
хүртээмжтэй хэлбэрээр хүргэх
• Энгийн, ойлгомжтой байдлаар
• Иргэдийн татварт төлсөн мөнгийг төр
яагаад, юуны төлөө аль салбар, яам,
байгууллагад хэрхэн, яаж хуваарилдаг вэ?
гэсэн асуултад хариулах
• 3 сард үүнийг хийж дуусгахаар зорьж
байна.

15. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.