1. Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
των μαθητών της Β’ Τάξης του 53ου Γενικού Λυκείου Αθηνών
για το σχολικό έτος 2014-15 με τίτλο:
«Η Φύση αγκαλιάζει τον Πολιτισμό»
ΘΕΜΑ: Τα Κάστρα της Ρούμελης
Εργασία των παρακάτω μαθητών της Β’ Τάξης:
Δρόσος Λευτέρης
Καλδάνης Νίκος
Λιβιτσάνος - Μπάρις Άρης
Σέγκος Νίκος
Αθήνα 2015
4. Τα κάστρα της Αιτωλοακαρνανίας
Το κάστρο του Αντιρρίου
Το κάστρο του Αντιρρίου είναι κτισμένο στο νοτιότερο άκρο του νομού Αιτωλοακαρνανίας, απέναντι
από την Πελοπόννησο, κάτω από τη σύγχρονη γέφυρα του Ρίου-Αντιρρίου. Το Αντίρριο, όντας
μοναδικό πέρασμα από την Λοκρίδα και την Αιτωλία για την Αχαΐα, χρησιμοποιείτο ως λιμάνι όλες τις
εποχές. Λόγω της στρατηγικής του θέσης, διαδραμάτισε τη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή εποχή
σημαντικό ρόλο. Ακολούθησε τη μοίρα της Ναυπάκτου, όταν παραδόθηκε το 1499 κατά τη διάρκεια
του πρώτου έτους του Β’ Βενετοτουρκικού πολέμου από τους Ενετούς στους Οθωμανούς.
Τότε ο Σουλτάνος Βαγιαζίτ Β’ βλέποντας τη στρατηγική σημασία του στενού ασφάλισε την είσοδο με
την ανέγερση δύο φρουρίων στα δυο ακρωτήρια (Ρίο του Μοριά και Ρίο της Ρούμελης), πάνω σε
αρχαία θεμέλια, σε διάστημα μόνον τριών μηνών. Το 1532 πολιορκήθηκε από το Γενοβέζο ναύαρχο
Andrea Doria, ο οποίος ενεργούσε για λογαριασμό του μονάρχη των Αψβούργων, Καρόλου Ε'. Οι
Οθωμανοί αρχικά αντιστάθηκαν, αλλά στη συνέχεια, υποχωρώντας, το ανατίναξαν. Το οχυρό
εγκαταλείφθηκε για ένα χρόνο, οχυρώθηκε όμως ξανά από τους Οθωμανούς το 1533 με μεταφορά
πυροβόλων από τη γειτονική Ναύπακτο.
Το κάστρο του Αντιρρίου
7. Το κάστρο της Βόνιτσας
Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη της Βυζαντινής πόλης Βόνιτσας εντοπίζονται στο 10ο
αιώνα. Το κάστρο κτίστηκε το 11ο αιώνα (περί το 1070) από τους Ενετούς, οι οποίοι έλαβαν από
το Βυζάντιο το προνόμιο να κτίσουν το φρούριο και να εκμεταλλευτούν εμπορικά το λιμάνι στα
πλαίσια της οικονομικής τους επέκτασης στην Ανατολή. Μετά το 1204, η Βόνιτσα αποτέλεσε
μέρος του νεοϊδρυθέντος Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1294 δόθηκε στον πρίγκιπα του Τάραντα
σαν μέρος της προίκας της κόρης του Δεσπότη της Ηπείρου ενώ τo 1362 έγινε κτήση του οίκου
των Tocco της Κεφαλονιάς που ήταν η ισχυρότερη οικογένεια της Δυτικής Ελλάδος τον 14ο
αι..
Το 1448 ξαναπέρασε στα χέρια των Βενετών.
Το κάστρο της Βόνιτσας
10. Το κάστρο της Ναυπάκτου
Το Κάστρο της Ναυπάκτου είναι ένα από τα πλέον καλοδιατηρημένα παραδείγματα φρουριακής
αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Χτισμένο στον λόφο πάνω απ’ την πόλη, το Κάστρο της Ναυπάκτου
δελέασε κάθε τύπου και διαθέσεων λαούς να το αποκτήσουν. Έλληνες, Τούρκοι, Ενετοί, Άγγλοι,
πειρατές κ.α. το χρησιμοποίησαν σαν ορμητήριό τους, βάζοντας ο καθένας και τη δική του
σφραγίδα στην σημερινή εικόνα. Τη σημερινή του μορφή την οφείλει στους Ενετούς. Η
Ναύπακτος είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για τη Βενετία και κατά την πρώτη περίοδο της
Ενετοκρατίας (1407-1499) προσπάθησαν να την προστατέψουν από τους προελαύνοντες
Οθωμανούς χτίζοντας ισχυρό κάστρο.
Τα θαλάσσια τείχη του κάστρου της Ναυπάκτου.
13. Τα κάστρα της Φωκίδας
Το κάστρο της Άμφισσας (Σαλώνων)
Το κάστρο της Άμφισσας που ιστορικά είναι πιο γνωστό
σαν κάστρο των Σαλώνων ή κάστρο της Ωριάς, βρίσκεται
σε βραχώδη λόφο ύψους 225μ πάνω από τη σύγχρονη
πόλη της Άμφισσας, στη θέση μιας σημαντικής αρχαίας
ακρόπολης. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα,
στο πλαίσιο των οχυρωματικών του έργων σε ολόκληρη
την αυτοκρατορία, επισκεύασε και το κάστρο της
Άμφισσας. Στις αρχές του 13ου αιώνα ξεκινά η περίοδος
της Φραγκοκρατίας και η πόλη κυριεύθηκε από τον
Βασιλιά της Θεσσαλονίκης, Βονιφάτιο Μομφερατικό. Οι
Φράγκοι μετονόμασαν την Άμφισσα σε La Sole
ιδρύοντας την Αυθεντία των Σαλώνων. Πρώτος αυθέντης
ορίστηκε ο Θωμάς Α΄ ντ' Ωτρεμενκούρ (Thomas
d'Autremencourt), ο οποίος έχτισε το κάστρο πάνω στα
θεμέλια της αρχαίας ακρόπολης. Το 1210, προσπάθησε
να επεκτείνει τη βαρονία του προς τα δυτικά και
επιτέθηκε στο λιμάνι του Γαλαξιδίου. Οι κάτοικοί του
τότε ζήτησαν τη βοήθεια του Δεσπότη της Ηπείρου
Μιχαήλ Α΄ Κομνηνού Δούκα ο οποίος κατέλαβε τα
Σάλωνα το 1210. Το 1215 ο γιος του, Θωμάς Β'
Ωτρεμενκούρ, κατόρθωσε να ανακαταλάβει τα Σάλωνα.Το κάστρο της Άμφισσας.
16. Τα κάστρα της Φθιώτιδας
Το κάστρο της Λαμίας (Ζητουνίου)
Το Κάστρο της Λαμίας βρίσκεται στο ψηλότερο τμήμα της πόλης, στην κορυφή ενός βραχώδους
λόφου. Δεσπόζει της γύρω περιοχής και ελέγχει την κοιλάδα του Σπερχειού έως το Μαλιακό
κόλπο και το πέρασμα που οδηγεί διαμέσου της Όθρυος στη Θεσσαλία. Το αρχαιότερο τμήμα
του περιβόλου της είναι κτισμένο κατά το πολυγωνικό σύστημα και χρονολογείται στον 5ο αι.
π.Χ. Το 190 π.Χ. ο ύπατος Μάνιος Ακίλος Γλαβρίων κατέλαβε και λεηλάτησε άγρια την πόλη. Την
εποχή του Ιουστινιανού η ακρόπολη εντάχθηκε πιθανότατα στο πρόγραμμα επιδιόρθωσης των
οχυρών μεταξύ της Θεσσαλίας και των Θερμοπυλών. Το 1204 πέρασε στα χέρια των Φράγκων,
που ίδρυσαν εκεί τη Βαρωνία του Ζητουνίου. Στα 1218 κατελήφθη από το Δεσπότη της Ηπείρου
Θεόδωρο Κομνηνό Δούκα, ο οποίος στα 1275 παρέδωσε το Κάστρο ως προίκα στον μετέπειτα
Δούκα των Αθηνών Γουλιέλμο δε λα Ρος. Στα 1311 το κάστρο πέρασε στα χέρια των Καταλανών.
Το 1446 κατελήφθη οριστικά από τους Τούρκους και παρέμεινε στην κατοχή τους έως την
απελευθέρωση της Λαμίας το 1833.
Το κάστρο της Λαμίας.
19. Το κάστρο της Μενδενίτσας (Βοδονίτσας)
Το κάστρο της Μενδενίτσας θεμελιώθηκε πάνω στα ερείπια του εξωτερικού οχυρωματικού
περιβόλου της αρχαίας πόλης των Αυγειών ή Φορυγών που διαδέχτηκε την ομηρική Τάρφη.
Μετά την άλωση του 1204 και την Partitio μεταξύ των Σταυροφόρων και των Βενετών, η περιοχή
της Μενδενίτσας υπήχθη στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης, το οποίο είχε ιδρύσει ο Βονιφάτιος ο
Μομφερατικός (Bonifacio I del Monferrato, 1204-1207) ένας από τους ηγέτες της Δ’
Σταυροφορίας. Ο Βονιφάτιος, αφού έφτασε ως την Αθήνα κατακτώντας όλη την ηπειρωτική
Ελλάδα πλην Ηπείρου και Πελοποννήσου, παραχώρησε τη Μενδενίτσα σαν φέουδο στον
Λομβαρδό ιππότη Guido Pallavicini ο οποίος έγινε ο πρώτος μαρκήσιος της τότε
επονομαζόμενης Βοδονίτσας και έκτισε το κάστρο. Για τα επόμενα 210 χρόνια παρά το μικρό
της μέγεθος, η μαρκιονία της Μενδενίτσας υπήρξε από τα πιο σταθερά και ανθεκτικά φράγκικα
κρατίδια στην Ελλάδα.
Το κάστρο της Μενδενίτσας.
23. Τα κάστρα της Βοιωτίας
Το κάστρο της Λιβαδειάς
Σε ένα λόφο ύψους 240 μέτρων νότια από την πόλη της Λιβαδειάς βρίσκεται το κάστρο της
Λιβαδειάς. Πρόκειται για πανάρχαιο κάστρο που ανακατασκευάστηκε από τους Βυζαντινούς και
αργότερα από τους Φράγκους. Τη σημερινή του μορφή, ως επί το πλείστον, την απέκτησε όταν στην
περιοχή επικράτησαν οι Καταλανοί.
Τα κατώτερα τμήματα του μεγάλου οχυρώματος του πύργου της ΒΑ γωνίας του Κάστρου, χτισμένα
αποκλειστικά με υλικό που προέκυψε από την κατεδάφιση των παρακειμένων αρχαίων κτιρίων,
ανήκουν πιθανώς σε μια οχύρωση του λόφου που θα μπορούσε με επιφύλαξη να χρονολογηθεί στη
διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού. Δεν έχουν εντοπισθεί προς το παρόν λείψανα της πρώτης
αυτής οχυρώσεως σε άλλα σημεία του περιβόλου του Κάστρου. Αργότερα, κατά τη Μεσοβυζαντινή
περίοδο, με την διοικητική ανασυγκρότηση της Ρωμανίας, στο πλαίσιο των Θεμάτων, εντάχθηκε στο
δίκτυο από οχυρωμένες πόλεις, τα «κάστρα», που μπορούσαν να αμυνθούν αυτόνομα στους
βαλκάνιους επιδρομείς. Τμήματα του εξωτερικού περιβόλου ανήκουν στην περίοδο αυτή.
Το κάστρο της Λιβαδειάς.
26. Τα κάστρα της Εύβοιας
Το κάστρο του Καράμπαμπα
Οθωμανικό κάστρο του 17ου αιώνα που μαζί με το, καταστραμμένο πλέον, κάστρο της Χαλκίδας
είχαν καταστήσει την πόλη απόρθητη. Το κάστρο βρίσκεται σε λόφο της βοιωτικής ακτής, που
ονομάζεται Φούρκα. Η θέση του είναι στρατηγική, καθώς ελέγχει τα στενά του Ευρίπου και την
πόλη της Χαλκίδας. Ο λόφος πιθανότατα οχυρώθηκε για πρώτη φορά κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο,
αλλά είναι βέβαιο ότι δεν είχε οχύρωση στους Βυζαντινούς χρόνους ούτε κατά τη διάρκεια της
Βενετοκρατίας (1204-1470) και τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας.
Το κάστρο Καράμπαμπα Χαλκίδος
28. Η μορφή του προσεγγίζει κυρίως
βενετικά πρότυπα, με
στενόμακρο περίβολο,
προσανατολισμένο από Ανατολή
προς Δύση, με προτείχισμα στη
βόρεια πλευρά, τρεις
προμαχώνες και έναν μεγάλο
πύργο. Το νότιο τμήμα του
τείχους διατηρείται σε κακή
κατάσταση. Αρχαία
αρχιτεκτονικά μέλη έχουν
εντοιχισθεί σε αρκετά σημεία
του περιβόλου. Ο πιο σύνθετος,
εξαγωνικός προμαχώνας
βρίσκεται στην ανατολική
πλευρά, προς τη Χαλκίδα. Η
μοναδική πύλη του φρουρίου
βρίσκεται στη ΝΑ πλευρά του
τείχους, ενώ γύρω της έχουν
οικοδομηθεί κτήρια
στρατιωτικού χαρακτήρα.
Το κάστρο Καράμπαμπα Χαλκίδος. Στον ανατολικό τοίχο του περιβόλου, μεταξύ της πύλης και του
ανατολικού πύργου, βρίσκεται κωδωνοστάσιο, κτισμένο στη θέση όπου βρισκόταν η καμπάνα του
συναγερμού του φρουρίου. Το μόνο καλά σωζόμενο κτίσμα μέσα στον περίβολο είναι ναός αφιερωμένος
στον Προφήτη Ηλία, που χρονολογείται το 1895. Το δυτικό άκρο του τείχους καταλαμβάνει
επτάπλευρος πύργος, η μεγαλοπρεπέστερη αμυντική κατασκευή του φρουρίου. Η είσοδος στον πύργο
γίνεται από στενό καμαροσκεπή διάδρομο, που θυμίζει λαβύρινθο.
29. Το κάστρο της Καρύστου και το Μπούρτζι
Το κάστρο ονομαζόταν από τους Λατίνους «Castel Rosso» , ενώ οι Έλληνες διατήρησαν την
ονομασία σαν «Κοκκινόκαστρο». Το όνομα οφείλεται στις κόκκινες πέτρες με τις οποίες έχει
κτιστεί - από τα σχιστολιθικά πετρώματα της περιοχής - που του δίνουν μια κοκκινωπή
απόχρωση. Το πρώτο φρούριο στο λόφο του σημερινού κάστρου χτίστηκε από τους Βυζαντινούς
το 1030. Το μεσαιωνικό Καστέλλο Ρόσσο κτίστηκε πάνω στις βυζαντινές βάσεις κατά μια εκδοχή
μεταξύ 1209 - 1216 από το Λομβαρδό βαρόνο Ραβάνο Ντάλλε Καρτσέρι (Ravano dalle Carceri)
τον άρχοντα του τριτημορίου της νότιας Εύβοιας, ενός από τα τρία φέουδα του Ενετικού
Βασιλείου του Νεγρεπόντε (Εύβοιας). Γύρω απ' το Καστέλο Ρόσσο δημιουργήθηκε μια πόλη,
αφού οι κάτοικοι της Καρύστου έκτιζαν τα σπίτια τους κοντά στο κάστρο, για λόγους ασφάλειας.
Το κάστρο της Καρύστου.
30. Δεκαετίες αργότερα, ο περιβόητος ιππότης Λικάριο, στην υπηρεσία του Βυζαντινού Αυτοκράτορα
Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, οδήγησε ένα Βυζαντινό στράτευμα κάτω από τα τείχη της Καρύστου, και
μετά από τη στενή πολιορκία το εκπόρθησε το 1276 και εγκατέστησε εκεί βυζαντινή φρουρά. Όμως η
Κάρυστος δεν έμεινε για πολύ στα χέρια των Βυζαντινών. Το 1318, η Κάρυστος και το κάστρο των
Αρμένων, στα Στύρα, περιήλθαν στην εξουσία του Καταλάνου πρίγκιπα Αλφόνσο Φαδρίγου ντ'
Αραγκόν, συζύγου της κόρης του Βονιφάτιου, Μαρούλας. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα οι Βενετοί
δεν έπαψαν να ενδιαφέρονται για το λιμάνι της Καρύστου και στα 1359 κατάφεραν να αγοράσουν τη
βαρονία της Καρύστου από το Βονιφάτιο ντ' Αραγκόν, αντί του ποσού των 6.000 δουκάτων. Κάτω από
την εξουσία των Ενετών όμως η Κάρυστος παρήκμασε. Αυτή η κατάπτωση οδήγησε τους Βενετούς
πρώτα στην εκμίσθωσή της, στην ιταλική οικογένεια Ιουστινιάνι το 1386 και κατόπιν το 1406 στην
παραχώρηση της βαρονίας στο Nicolo Zorzi. Τελικά το καλοκαίρι του 1470, μετά την κατάληψη της
Χαλκίδας από τους Τούρκους εγκαταλείφθηκε από τους Βενετούς και από τους Zorzi. Το κάστρο
άνοιξε τις πόρτες του στους Έλληνες μετά την αποχώρηση των Τούρκων, το Μάρτιο του 1833.
Το κάστρο της Καρύστου.
31. Δυτικά της κύριας πύλης υψώνονται τα ερείπια
του πλέον επιβλητικού κτιρίου του κάστρου. Το
κτίριο αυτό, την εποχή της φραγκοκρατίας
πρέπει να αποτελούσε την κατοικία του κυρίου
του κάστρου. Τα νοτιοδυτικά τείχη του κάστρου
καταλήγουν σ' ένα ισχυρό τετράγωνο
προμαχώνα, με εμφανείς εξωτερικά
διακοσμητικές ταινίες ισοδομικής τοιχοποιίας,
οι οποίες αποτελούνται από
παραλληλόγραμμους μαρμάρινους ογκόλιθους,
προερχόμενους προφανώς από τα ερείπια
κάποιου παλιότερου σημαντικού κτιρίου της
περιοχής. Τα βόρεια τείχη του κάστρου
ενισχύονται από ένα επιβλητικό κυλινδρικό
πύργο, ο οποίος προβάλλει δυναμικά απ' αυτά
και τα προστατεύει. Εκεί βρίσκεται και το
εσωτερικό φρούριο του κάστρου της Καρύστου
που αποτελούσε την ακρόπολη, τελευταίο
οχυρό άμυνας σε περίπτωση που το κυρίως
κάστρο έπεφτε στα χέρια των επιδρομέων.
Το κάστρο της Καρύστου. Στο εσωτερικό του τειχισμένου περιβόλου, υψώνονται εντυπωσιακά τα ψηλά
τείχη και οι επάλξεις που προστάτευαν το δεύτερο εσωτερικό κάστρο. Προς τα ανατολικά, περνώντας
από σωρούς από λίθους που κάποτε αποτελούσαν τα δομικά υλικά με τα οποία ήταν κατασκευασμένα
τα ποικίλα κτίρια του κάστρου τα εξωτερικά τείχη ισχυροποιούνται μ' ένα πολυγωνικό πύργο.
32. Συμπληρωματικά προς το κυρίως κάστρο λειτουργούσε το Μπούρτζι που βρίσκεται στον κύριο
παραλιακό δρόμο της πόλης της Καρύστου. Πρόκειται για ενετική κατασκευή του 1350. Είναι
διώροφο εξαγωνικού σχήματος με πολλές πολεμίστρες και 24 μπουκαπόρτες περιβόλου.
Σώζεται ακέραιο. Για την ανέγερσή του οι Βενετοί χρησιμοποίησαν ως δομικά υλικά τα
μαρμάρινα κομμάτια από Ρωμαϊκό Μαυσωλείο, που βρίσκεται στο κέντρο της αγοράς. Ως προς
τη σχέση του με το κάστρο θυμίζει την αντίστοιχη σχέση Παλαμηδίου-Μπούρτζι Ναυπλίου όπου
κι εκεί το δεύτερο λειτουργεί συμπληρωματικά για την προστασία του λιμανιού.
Το Μπούρτζι της
Καρύστου. Οι βενετοί
συνήθιζαν να
ενισχύουν τα λιμάνια
των σημαντικότερων
κτήσεών τους στην
Ανατολή με
ανεξάρτητα μικρά
οχυρά που
ολοκλήρωναν την
αμυντική θωράκιση
των πόλεων.
Παραδείγματα αυτής
της αμυντικής
αντίληψης βλέπουμε
επίσης στο Ναύπλιο,
στη Μεθώνη, στο
Ηράκλειο και αλλού.
33. Το κάστρο των Φύλλων
Η ιστορία του κάστρου έχει συνδεθεί με την ζωή του ιππότη Λικάριο, που έδρασε το 13ο αιώνα.
Ο Λικάριο ήταν Γενοβέζικης καταγωγής από καρυστινή μητέρα. Γεννημένος στην Κάρυστο, ήταν
ένας απλός αυλικός στην υπηρεσία του τριτημόριου ηγεμόνα της κεντρικής Εύβοιας Guiberto
Dalle Carceri στην Χαλκίδα. Για προσωπικούς λόγους ξεκίνησε σύντομα την τυχοδιωκτική του
δράση στην Εύβοια. Έτσι, ήρθε σε επικοινωνία με τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μιχαήλ Η΄
τον Παλαιολόγο και του πρότεινε να αναλάβει εκ μέρους των Βυζαντινών την ανακατάληψη της
Εύβοιας. Σύντομα το ένα μετά το άλλο κάστρο της Εύβοιας, έπεφταν στα χέρια του Λικάριο.
Τελευταίο έπεσε το Castello Rosso, το κάστρο της Καρύστου. Ο Λικάριο ανταμείφθηκε
πλουσιοπάροχα από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου, καθώς τον τίμησε και με υψηλότατα
αξιώματα, εκείνα του Μεγάλου Κοντόσταυλου και του Μεγαδούκα. Επιστρέφοντας από την
Κωνσταντινούπολη στην Εύβοια, διάλεξε σαν κατοικία του το κάστρο στα Φύλλα. Το τέλος του
ιππότη παραμένει άγνωστο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Λικάριο πέθανε δηλητηριασμένος
από την όμορφη Χαλκιδέα ερωμένη του.
Το κάστρο στα Φύλλα Ευβοίας.
34. Το κάστρο βρίσκεται σε ψηλό λόφο και επιβλέπει το Λιλάντιο πεδίο, εύφορη πεδιάδα με
διαχρονική στρατηγική σημασία για την Εύβοια. Έχει την τυπική κάτοψη μεσαιωνικού μικρού
οχυρού με κεντρικό πύργο (donjon) στο εσωτερικό. Οι καλύτερα σωζόμενες πλευρές του
κάστρου είναι η βόρεια και δυτική, που κοιτάζουν αντίστοιχα προς Αφράτι και Χαλκίδα όμως οι
άλλες δυο από τις πλευρές του κάστρου είναι ολοκληρωτικά κατεστραμμένες από τους
Τούρκους προκειμένου να μην ξαναχρησιμοποιηθεί, αφότου καταλήφθηκε η νήσος το 1470.
Μόλις ο επισκέπτης περάσει την περίμετρο των τειχών, βλέπει την κατοικία του άρχοντα, η
οποία ήταν διώροφη και αρκετά ευρύχωρη. Στο εσωτερικό σώζονται ακόμη λιθόκτιστες σκάλες
που οδηγούν πάνω στο τείχος της βόρειας πλευράς.
Το κάστρο στα Φύλλα Ευβοίας.
35. Επίλογος
Μέσα από την περιγραφή των εξεχόντων κάστρων της Ρούμελης διαπιστώσαμε τον καθοριστικό
ρόλο που διαδραμάτισαν κατά τη μεσαιωνική περίοδο και την αυγή των νεότερων χρόνων,
ακόμη και κατά την εθνική Παλιγγενεσία του ’21. Όπως ακριβώς συνέβαινε και στην υπόλοιπη
Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, τα κάστρα αποτελούσαν ως το 18ο
αι. το
επίκεντρο του ενδιαφέροντος για επιτιθέμενους και αμυνόμενους, έχοντας συγχρόνως
επιθετικά και αμυντικά χαρακτηριστικά. Τούτο συνέβαινε διότι με την κατασκευή τους έπαιρναν
αμέσως την ιδιότητα του κύριου αμυντικού ερείσματος για τον ιδιοκτήτη τους (φεουδάρχη ή
οργανωμένο κράτος) ο οποίος εκεί έθετε το κέντρο της άμυνάς του απέναντι στους επίδοξους
κατακτητές της γης του. Συχνά όμως γινόντουσαν και βάση εξόρμησης για επιδρομές ή νέες
κατακτήσεις οι οποίες με τη σειρά τους δημιουργούσαν την ανάγκη κατασκευής νέων κάστρων
ή, έστω, πύργων. Έτσι, διαπιστώνει κανείς πως τα ίδια τα κάστρα έγιναν μοχλός για την εξέλιξη
των ιστορικών γεγονότων. Γι΄ αυτό το λόγο παραμένουν ως σήμερα αναπόσπαστο κομμάτι της
ιστορίας του τόπου μας, τόποι αυτογνωσίας και μνήμης.
Αριστερά: Το οικόσημο
των Ντε Λα Ρος, ηγεμόνων
του Δουκάτου των Αθηνών
και Θηβών (1205-1311).
Δεξιά: Το οικόσημο των
βασιλέων της Αραγωνίας
στο όνομα των οποίων
κυβερνούσε τυπικά η
Καταλανική Εταιρεία στη
Ρούμελη (1311-1388).
36. Βιβλιογραφία
Ελλάς (συλλογικό έργο), Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, τ. Α’-Β’, εκδ. Πάπυρος,
Αθήνα, 1998.
Lock Peter, Οι Φράγκοι στο Αιγαίο (1204-1500), μτφρ. Γ. Κουσουνέλος, εκδ. Ενάλιος, Αθήνα,
1998.
Miller William, Ιστορία της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα : 1204 – 1566, μτφρ. Άγγελου
Φουριώτη, 3η έκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (συλλογικό έργο), τ. Θ, Ι, ΙΑ, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1972.
Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ.
Παπαδήμα, Αθήνα, 2001.
Διαδίκτυο
Ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού (http://odysseus.culture.gr)
Ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού (www.ime.gr)
Ιστοσελίδα Καστρολόγος (http://www.kastra.eu)