More Related Content
Similar to ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารของม.ราชภัฎสวนดุสิต (20)
More from ประพันธ์ เวารัมย์ แบ่งปันความรู้ส่ความก้าวหน้า (20)
ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารของม.ราชภัฎสวนดุสิต
- 5. คํานํา
“ภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร” (รหัส 1500117) เปนวิชาการศึกษาทั่วไปที่นักศึกษาชั้นปที่ 1 จะ
ตองลงทะเบียนเรียน เพื่อใหเกิดความรูเกี่ยวกับภาษาไทย และเกิดทักษะการใชภาษาไดอยางมีประ
สิทธิภาพ ทางคณาจารยหลักสูตรภาษาไทยทุมเทแรงกาย แรงใจในการคนควา เพื่อประมวลความรู จน
สามารถจัดพิมพตําราเปนครั้งที่ 8 ซึ่งไดปรับปรุงจากครั้งที่ 7 โดยแบงเนื้อหาออกเปน 5 บท ไดแก
ศาสตรและศิลปะของการฟง ศาสตรและศิลปะของการพูด ศาสตรและศิลปะของการอาน ศาสตรและ
ศิลปะของการเขียน และศาสตรและศิลปะของการเขียนรายงานวิชาการและโครงการ ทั้งนี้จะสังเกตไดวา
มีคําวา “ศิลปะ” บูรณาการเพิ่มเติมจากเดิมในแตละบท กลาวคือ จะใชภาษาไทยใหประสบความสําเร็จ
ในการสื่อสารได คงมิใชตระหนักเฉพาะตัวความรูทางภาษาเทานั้น แตผูใชควรทําความเขาใจเกี่ยวกับ
องคประกอบของการสื่อสาร อาทิ บุคคลที่เกี่ยวของในการสื่อสาร วัตถุประสงคของการนําเสนอสาร
ความเหมาะสมของสื่อในการติดตอสื่อสาร และสารที่ผันแปรตามปจจัยขางตน ศิลปะในการใชภาษาไทย
จึงแตกตางตามธรรมชาติของแตละบท นับวาเปนความทาทายประการหนึ่ง ที่ผูเรียนจะทําความเขาใจ
และสามารถนําไปใชไดในชีวิตจริง
คณาจารยผูเรียบเรียงตําราหวังเปนอยางยิ่งวา นักศึกษาจะไดรับประโยชนสูงสุดจากการศึกษา
ตํารานี้ ขอขอบคุณสํานักวิทยบริการมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิตที่เปนแหลงคนควาขอมูลได
อยางกวางขวาง ลุมลึก ศูนยหนังสือมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิตที่อนุเคราะหการออกแบบปก
และจัดพิมพจนสําเร็จ และขอขอบคุณมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิตที่สนับสนุนโครงการผลิตตํารา
เพื่อความกาวหนาทางวิชาการ และเปนฐานความรูตอไป
เบญจมาศ (ขําสกุล) ดํารงศีล
บรรณาธิการ
พฤษภาคม 2554
- 6. สารบัญ
หนา
คํานํา 1
สารบัญ 3
บทที่ 1 ศาสตรและศิลปะของการฟง 1
ความหมายของการฟง 1
กระบวนการฟง 1
ความสําคัญของการฟง 4
จุดมุงหมายของการฟง 5
ประโยชนของการฟง 6
ลักษณะการฟงที่มีประสิทธิภาพ 9
วิธีการฟงเพลงเพื่อคลายเครียด 10
มารยาทในการฟง 12
วิธีการฝกเพื่อใหเกิดความสามารถในการฟง 13
การพิจารณาความสามารถในการฟง 14
เอกสารอางอิง 16
บทที่ 2 ศาสตรและศิลปะของการพูด 17
ความหมายของการพูด 17
ความสําคัญของการพูด 18
การสํารวจความพรอมในการพูด 19
คุณสมบัติของผูพูด 20
องคประกอบของการพูด 21
การฝกทักษะในการพูด 22
เทคนิค 14 ประการในการเตรียมการพูด 26
จุดประสงคของการพูด 31
ประเภทและความหมายของการพูดในโอกาสตาง ๆ 32
ตัวอยางการพูดประเภทตางๆ 41
ศิลปะการพูดใหประสบความสําเร็จ 55
เอกสารอางอิง 72
- 7. 4
หนา
บทที่ 3 ศาสตรและศิลปะของการอาน 75
ความหมายของการอาน 75
ความสําคัญของการอาน 76
องคประกอบการอาน 77
การพัฒนาตนเองเปนผูอานอยางมีประสิทธิภาพ 77
พฤติกรรมพื้นฐานในการอาน 79
จุดมุงหมายในการอาน 80
กลวิธีในการอาน 80
การอานสารประเภทตางๆ 88
เอกสารอางอิง 103
บทที่ 4 ศาสตรและศิลปะของการเขียน 105
ความหมายของการเขียน 105
ความสําคัญของการเขียน 106
องคประกอบของการเขียน 106
จุดมุงหมายของการเขียน 107
รูปแบบในการเขียน 109
หลักเบื้องตนในการเขียน 110
เอกสารอางอิง 152
บทที่ 5 ศาสตรและศิลปะของการเขียนรายงานวิชาการและโครงการ 153
ความหมายของรายงานวิชาการ 153
ความสําคัญของการทํารายงานวิชาการ 154
องคประกอบของรายงานวิชาการ 155
กระบวนการจัดทํารายงานวิชาการ 160
การเขียนอางอิงในสวนเนื้อหา 172
การพิมพรายงานวิชาการ 185
การเขียนบรรณานุกรม 185
ความหมายของโครงการ 193
ความสําคัญของโครงการ 193
- 9. บทที่ 1
ศาสตรและศิลปะของการฟง
การฟงเปนทักษะที่สําคัญมากในการติดตอสื่อสาร และการใชชีวิตประจําวัน เนื่องจาก
การฟงเปนการรับสาร จากผูสงสาร ดังนั้นหากผูรับสารไมสามารถรับสารได ก็จะทําใหการสื่อสาร
ไมประสบผลสําเร็จ จึงจะเห็นไดวาทักษะการฟง เปนทักษะแรกเริ่มในการฝกการใชภาษาของมนุษย
และเปนทักษะที่จะนําไปสูทักษะการอาน การเขียนและการพูด ตอไป
ความหมายของการฟง
การฟงเปนทักษะที่มีความสําคัญมากในชีวิตประจําวัน ในการรับทราบความรู ความคิดเหตุ
การณจากเรื่องราวตางๆ มีผูใหความหมายของการฟงไวดังนี้
กองเทพ เคลือบพณิชกุล (2542: 20) กลาววา การฟง หมายถึง การแปลสัญลักษณของเสียง
ที่ไดยินออกมาเปนความหมาย อันประกอบดวย การติดตามเรื่องราวของสิ่งที่ไดยินจนสามารถเกิด
ความเขาใจสิ่งนั้น
ศศิธร ธัญลักษณนานันท และคณะ (2542 : 10) กลาววา การฟงหมายถึง การที่มนุษยรับรู
เรื่องราวตางๆ จากแหลงของเสียง ซึ่งอาจจะหมายถึงฟงจากผูพูดโดยรง หรือฟงผูพูดผานอุปกรณที่ชวย
บันทึกเสียงแบบตางๆ โดยแหลงของเสียงเหลานั้น จะสงเสียงผานประสาทสัมผัสทางหูเขามาแลวผูฟง
เกิดการรับรูความหมายของเสียงที่ไดยินนั้น
บุษบา พิทักษ (2543: 10) กลาววา การฟง หมายถึง การไดยินเรื่องราวตางๆ สามารถรูเรื่อง
ราว เขาใจและจับใจความสําคัญเรื่องที่ฟงนั้นได
สรุปไดวา การฟง หมายถึง การรับรูคลื่นเสียง และแปลเสียงที่ไดยินออกมาเปนความหมาย
โดยผูฟงตองใชสมาธิหรือความตั้งใจอยางจริงจัง จนเกิดความเขาใจในสิ่งที่ไดยิน และความหมายนั้นๆ
กระบวนการฟง
ธรรมชาติการฟงของมนุษยแตกตางกันไป เนื่องจากการฟงมีกระบวนการที่เปนขั้นตอน
และตอเนื่อง ดังนี้
1. การไดยิน เปนกระบวนการขั้นตนของการฟง เปนการรับรูอยางหนึ่งของรางกายโดยใชกล
ไกทางกายภาพ รับคลื่นเสียงแลวสงไปยังสมอง สมองจะรับรูวาสิ่งที่ไดยินนั้นคืออะไร การไดยินเปนกล
ไกอัตโนมัติไมตองแสดงปฏิกิริยาตอบสนอง
- 10. 2
2. การฟง เมื่อเสียงผานเขามาถึงหูชั้นกลาง ก็จะเกิดการรับฟง ความสนใจของผูฟง
ก็จะติดตามมาดวยทันที
3. การทําความเขาใจ เมื่อผูฟงรับฟงแลวรับรูจากเสียงก็จะสงคลื่นเสียงผานตอไปยัง
ประสาทรับเสียงที่อยูในหูชั้นใน ก็จะแปลงเปนกระแสเสียงสงผานประสาทหูไปยังสมอง เพื่อความรูสึก
ใหเขาใจและบันทึกความจําไวจากเสียงที่ผานเขามา
4. การคิด เมื่อเสียงผานการรับรู และสงกระแสเสียงมายังประสาทหูไปยังสมอง
เพื่อความเขาใจ ผูฟงจะแปลความหมายไดจากประสบการณของผูฟงเอง ซึ่งจะตองใชความคิด
ประกอบ
5. การนําไปใชใหเกิดประโยชน เมื่อสมองแปลความหมายของเรื่องที่ฟงแลว
ก็จะเลือกจําและนําไปใชใหเกิดประโยชน ดังแผนผังกระบวนการฟงตอไปนี้
ตัวอยาง
กระบวนการฟง
เรื่อง พิษทางใจ
วินทร เลียววาริณ
ในนวนิยายเรื่องหนึ่งของหลวงวิจิตรวาทการ ตัวละครคนหนึ่งเผลอไปจูบสาวลึกลับคนหนึ่ง
แลวหมดสติไป ปรากฏวาผูหญิงคนนั้นเปน “สาวพิษ” นั่นคือทั้งเนื้อทั้งตัวของเธอเต็มไปดวยพิษนานา
ชนิด ไอพิษที่ระเหยออกมาจากรางทําใหตัวละครคนนั้นหมดสติไป
สาเหตุที่เปนเชนนั้นเพราะบิดาของสตรีนางนั้นทดลองปอนยาพิษใหเธอตั้งแตเล็ก สะสมทีละ
ละนิดจนในที่สุดแมแตงูที่กัดเธอยังตองตาย
เรื่องตัวละครที่มีพิษในรางปรากฏในนวนิยายมากมาย โดยเฉพาะในนิยายจีนกําลังภายใน
แทบทุกเรื่องมักมีตัวละคร (สวนใหญจะราย) ที่เชี่ยวชาญในการใชพิษ หลายเรื่องพระเอกถูกคนราย
ลอบวางยาพิษ หรือถูกสัตวพิษพันธุประหลาดๆกัด ขณะที่อาการรอแรปางตายกลางปา ก็มักมี
ชายชราโผล (จากไหนไมรู)มาชวยทันการ โดยการถายพิษรายอีกชนิดหนึ่งใสรางพระเอก ดวยหลัก
“พิษขมพิษ” พิษรายทั้งสองอยางจะทําปฏิกิริยาตานกัน ผลก็คือพระเอกมีกําลังภายในเพิ่มพูน
ไดยิน รับรู เขาใจ พิจารณา นําไปใช
- 11. 3
หลายเทาตัว แมลงพิษ งูพิษทั้งหลายไมกลาแหยมใกล นับวาเปนคนโชคดีจริงๆ การใชพิษขมพิษจะ
เปนจริงหรือไม ยังไมมีใครตอบได และไมใชสิ่งสําคัญอะไร แตหลักการของพิษขมพิษทําใหเราเห็นวา
ของไมดีบางอยางก็ใชประโยชนไดหากรูจักควบคุมมัน ยกตัวอยาง เชน บุหรี่และเหลา
สมัยผมเปนเด็ก เมื่อเกิดอาการคันตามผิวหนัง ก็จะจุดบุหรี่ ใชไอรอนจากปลายบุหรี่ลน
เมื่อเกิดอาการเคล็ดช้ํา ก็ใชเหลา (ผสมยาดอง) ทา ก็หายเปนปกติดี
อยางไรก็ตาม การใชพิษขมพิษมิสูการไมกอพิษตั้งแตแรก ในทางกายภาพ การหลีกเลี่ยง
อนุมูลอิสระ สารพิษในอากาศและอาหาร ชวยเลี่ยงการเกิดโรคราย เชน มะเร็ง
ในทางจิตใจ การเลี่ยงพิษไมงายเชนนั้น
โลกเราเต็มไปดวยพิษทางใจนานาชนิด ตั้งแตพิษจากการพนัน พิษจากการเสพติดเงินตรา
พิษจากการเสพติดอํานาจ พิษจากการวิตก ฯลฯ พิษเหลานี้สะสมนานๆเขา ไมแตสรางความเดือด
รอนกับตัวเอง แตลามถึงครอบครัวดวย
พิษพนันทําใหหลายคนลมละลายมาแลว รายกาจยิ่งกวาไฟไหมบานสิบหน พิษจากการเสพ
ติดเงินตราทําใหคนไมนอยยอมทําทุกอยางเพื่อมัน พิษจากอํานาจนอกจากทําใหเสพติดอํานาจ
เสียคน ยังทําใหประเทศชาติเสียหาย
วิตกจริตก็เปนยาพิษทางใจอยางหนึ่งที่กําจัดทิ้งยากเย็นและแสนเข็ญ ที่แปลกก็คือ ใครๆก็รู
วาเปนสิ่งที่ไมดี แตก็สามารถหาเรื่องมาวิตกอยูไดเสมอๆ
การวิตกวันละนอยก็เชนเสพยาพิษทีละนิด ในเวลาหนึ่งชวงชีวิต เราเสียเวลาไปกับการวิตก
วันละนิดรวมเปนจํานวนมาก
ภิกขุสันติเทวะ ในศตวรรษที่ 8 กลาววา “ถาหากเจาสามารถแกปญหาของเจาได ไยตอง
กังวล? และถาเจาแกมันไมได จะมีประโยชนอันใดที่จะกังวลเลา?”
ไมใชเรื่องยากที่จะวิเคราะหอาการของตัวเองและชี้จุดออนทางใจของตนเอง ขอแตกตางคือ
คนโงรูแลวก็ปลอยทิ้งไว คนฉลาดรูแลวก็แกไขมันเสีย แนนอน พิษทางใจเปนสิ่งที่แกยากจริงๆ
แตถาไมเริ่มแก ก็ไมมีวันแกได และยากขึ้นไปทุกวัน มันทําได แมวาบางครั้งคุณตองการ
ความชวยเหลือและกําลังใจจากเพื่อน
ปราชญขงจื๊อกลาววา “มีเพียงคนฉลาดที่สุดกับคนโงที่สุดที่ไมยอมเปลี่ยนแปลงจึงมีคนกลาว
วา “มันไมใชวา คนบางคนมีกําลังใจและบางคนไมมีแตมันคือคนบางคนพรอม ที่จะเปลี่ยน และ
บางคนไม” ความแตกตางคือรูแลวไมเปลี่ยน กับรูแลวเปลี่ยน
จากเรื่อง “พิษทางใจ” จะเห็นไดวา สอดคลองกับกระบวนการฟงเปนดังนี้
- 12. 4
การไดยิน ผูฟงไดยินเสียงที่ผูอาน อานเนื้อหาของเรื่องพิษทางใจ และรับรูวาเปน
เสียงอะไร
การฟง ผูฟงเริ่มสนใจในเนื้อหาของเรื่อง มีการรับรูเรื่องราวบางสวน
การทําความเขาใจ ผูฟงพยายามทําความเขาใจเรื่องดังกลาว ทั้งนี้เนื่องจากเรื่องนี้เปนเรื่องที่มี
ความความหมายโดยนัย ดังนั้นจึงตองเกิดกระบวนการตอมา
การคิด ผูฟงตองใชประสบการณตางๆ เพื่อคิดพิจารณาเนื้อหาของเรื่องที่ผูอาน
ตองการนําเสนอ สามารถบอกถึงคุณคา และประโยชนที่ไดรับจากเรื่องได
การนําไปใชใหเกิดประโยชน เมื่อผูฟงสามารถคิดประโยชนของเรื่องที่ฟงไดแลวจะตองรูจัก
นําประโยชนจากเรื่องไปใชได
ความสําคัญของการฟง
ในการติดตอสื่อสารนั้น ทุกคนจําเปนตองใชทักษะการฟง ในการติดตอสื่อสารซึ่งกันและกัน
ซึ่งนับวามีความสําคัญมากในการดําเนินชีวิต ตั้งแตอดีตเมื่อครั้งยังไมมีการพิมพหนังสือ การฟงเปนจุด
เริ่มตนที่จะกอใหเกิดปญญา ดังจะเห็นความสําคัญของการฟงปรากฏเปนองคเบื้องตน แหงหัวใจนัก
ปราชญ ไดแก สุ จิ ปุ ลิ คนที่เปนปราชญได ตองไดฟงมาก เรียกวา “พหูสูต” ซึ่งมาจากศัพทบาลี
2 คํา คือ พหุ แปลวา มาก สุต แปลวา ฟง แปลตามรูปศัพทวา ผูฟงมาก ผูที่ฟงมากจะเปนผูรอบรู
เฉลียวฉลาด มีความคิดอันกวางไกล แตกฉานในศิลปะวิทยาการตางๆ การประกอบอาชีพหรือกิจกรรม
ตางๆที่ทําอยูในชีวิตประจําวันก็จะพลอยไดรับความสําเร็จไปดวย (พรสวรรค อัมรานันท 2542: 76)
Rankin (1982: 528 อางถึงใน จิตยา สุวภาพ, 2541: 2) ไดสํารวจการสื่อสาร
ในชีวิตประจําวันจากบุคคลหลายอาชีพพบวา ทักษะการรับสารที่สําคัญในการสื่อสารในชีวิตประจําวัน
เรียงจากมากไปหานอย ไดดังนี้
ทักษะการฟง รอยละ 45
ทักษะการพูด รอยละ 30
ทักษะการอาน รอยละ 16
ทักษะการเขียน รอยละ 9
จะเห็นไดวา ในชีวิตประจําวัน มนุษยใชทักษะการฟงมากที่สุด ในบรรดาทักษะการสื่อสาร
ทั้ง 4 ทักษะ ดังนั้นการฟงจึงเปนทักษะที่มีบทบาทและความสําคัญตอการดําเนินชีวิตเปนอยางมาก
พรสวรรค อัมรานันท (2542: 77-78) ไดนําเสนอเกี่ยวกับความสําคัญของการฟงในดานตางๆ
ดังนี้
- 13. 5
1. ดานกระบวนการเรียนรู มนุษยสามารถเรียนรูสิ่งตางๆดวยการฟงไดตลอดชีวิต นับตั้งแต
การฟงเสียงพอแม คนในครอบครัว แลวเลียนเสียงพูด จดจํานําไปใชสื่อสาร
2. ดานการคิดและการพูด การฟงทําใหผูฟงมีความรูกวางขวาง เกิดสติปญญาจากการรวบ
รวมขอมูลและขอคิดตางๆ เมื่อนําไปเชื่อมโยงสัมพันธกับสิ่งที่ฟงมา ทําใหเกิดการจดจํานําไปสู
การคิดในระดับที่สูงขึ้น และเพื่อเปนความรูในดานการพูดตอผูอื่นอีกดวย
3. ดานความรูการฟงขาวสาร ชวยใหไดรับความรูเพิ่มเติม เปนคนทันสมัย มีความรูรอบตัว
โดยบุคคลที่ฟงมาก ยอมไดรับความรูมากกวาผูอื่น
4. ดานความบันเทิง การฟง ชวยสรางความบันเทิงไดเปนอยางดี โดยเฉพาะการฟงเพลง
ซึ่งเปนกิจกรรมทางดนตรีอยางหนึ่งที่ไดรับความนิยมจากผูฟง การฟงเพลงกอใหเกิดความสุข
ความเบิกบานใจ ผอนคลายความเครียดทั้งทางกายและจิตใจ ชวยทําใหสุขภาพจิตดี ชวยพัฒนาสมอง
ทําใหเกิดความจํา การรับรูและการเรียนรูไดดีขึ้น
5. ดานการสรางสัมพันธภาพระหวางบุคคล ในการสนทนา ผูฟงที่ดียอมไดรับความนิยมชม
ชอบจากคูสนทนา และถือไดวาเปนผูมีมารยาทในการเขาสังคม
จากความสําคัญดังกลาว จะเห็นไดวาการฟงมีความสําคัญตอการสื่อสารเปนอยางยิ่ง
หากผูฟงมีทักษะในการฟงที่ดีแลว ยอมสงผลใหการติดตอสื่อสาร หรือการรับรูขอมูลตางๆ
มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นเทานั้น
จุดมุงหมายของการฟง
จุดมุงหมายของการฟง แบงไดเปน 5 ประการ ดังนี้
1. การฟงเพื่อจับใจความสําคัญ เปนการฟงเพื่อจับประเด็นสาระสําคัญของสารที่ไดยินวา
มีอะไรบาง การฟงประเภทนี้ตองใชความตั้งใจและสมาธิ คิดพิจารณาเรื่องที่ไดฟงตลอดระยะเวลา
การฟง
2. การฟงเพื่อหาเหตุผลมาโตแยง หรือคลอยตาม เปนการฟงสาร และสามารถอธิบายขอ
ดี ขอเสีย ประโยชนหรือผลลัพธจากเรื่องที่ฟงได ทั้งในดานบวกและดานลบ นอกจากนี้ยังสามารถแนะ
นําขอควรปฏิบัติใหกับผูอื่นไดเปนอยางดี
3. การฟงเพื่อความเพลิดเพลิน เกิดจินตนาการและความคิดสรางสรรค เปนการฟงเพื่อ
ชวยผอนคลายความตึงเครียด พัฒนาจินตนาการ ความคิดสรางสรรค
4.การฟงเพื่อใหเกิดความรอบรู การฟงเพื่อใหเกิดความรูและความรอบรู เปนสิ่งจําเปน
สําหรับนักเรียนอยางยิ่ง เชน การฟงคําบรรยายในชั้นเรียน การฟงขาว การฟงเรื่องเลา เปนตน โดยผูฟง
ตองรูจักจับใจความสําคัญของสารใหได และควรประเมินคุณคาของสิ่งที่ไดฟงวามีคุณคาเพียงใด
- 14. 6
5. การฟงเพื่อวิเคราะหและประเมินคา เปนการฟงที่ตองใชความพยายามตั้งใจฟงและวิเคราะห
ประเมินสารที่ไดรับฟงและใชความระมัดระวัง และตรวจสอบสารที่ไดฟงแตละประโยคและแนวคิด
ประโยชนของการฟง
1. การฟงทําใหไดรับความรู ความคิด ทัศนคติ การฟงทําใหไดรับรูเรื่องราวที่แปลกใหม
ของบุคคลที่สนทนา รวมไปถึงเรื่องตางๆที่ไดฟงจากสื่อ เพื่อนํามาประยุกตใชในชีวิตประจําวัน และเพื่อ
ประกอบอาชีพตางๆ เชน การฟงขาวพยากรณอากาศ เพื่อจะไดทราบถึงสภาพอากาศ และไดปฏิบัติ
ตนไดถูกตอง
2. การฟงชวยใหการสื่อสารสัมฤทธิ์ผล องคประกอบที่สําคัญของการพูด ไดแก ผูสงสาร
ตัวสาร สื่อ และผูรับสาร ซึ่งผูรับสารในที่นี้ก็คือ ผูฟง จึงจะเห็นไดวาการฟง จะชวยทําใหการสื่อสาร
สัมฤทธิ์ผล และเกิดการตอบสนองไดอยางถูกตอง
3. การฟงทําใหไดรับความเพลิดเพลิน การฟงชวยทําใหผอนคลายจากเรื่องตางๆได
โดยการฟงที่นิยมฟงเพื่อความเพลิดเพลินคือการฟงเพลง การฟงเพลงเปนกิจกรรมทางดนตรีอยางหนึ่ง
ที่ไดรับความนิยมจากผูฟง ทุกชาติ ทุกภาษา ทุกเพศ ทุกวัย ทั้งคนปกติ ผูปวย และคนพิการ
เพราะการฟงเพลงกอใหเกิดความสุข ความเบิกบานใจ ผอนคลายความเครียดทั้งทางกายและจิตใจ
ชวยทําใหสุขภาพจิตดี ชวยพัฒนาสมอง ทําใหเกิดความจํา การรับรู และการเรียนรูไดดีขึ้น
ดังที่ เสาวนีย สังฆโสภณ (2541 :39 อางถึงใน พีระชัย ลี้สมบูรณผล, 2547:30)
4. การฟงชวยเปลี่ยนทัศนคติและยกระดับจิตใจใหสูงขึ้น การฟงเรื่องราวตางๆ
ที่หลากหลาย ยอมทําใหผูฟงมีทัศนคติตอเรื่องตางๆที่กวางขวางมากยิ่งขึ้น ทั้งนี้ การรับฟง
ความคิดเห็นของผูอื่น ก็เปนการฝกยอมรับฟงความคิดเห็นที่แตกตาง ยอมรับความเปนจริงตางๆ
ที่เกิดขึ้น โดยการฟงบางประเภทนั้น จะชวยทําใหจิตใจของผูฟงมีความสงบ และสามารถยอมรับ
ความเปนจริงตางๆได เปนการยกระดับจิตใจใหสูงขึ้นเชน การฟงธรรมมะ การฟงบรรยาย การฟง
ปาฐกถา เปนตน
5. การฟงทําใหเกิดปฏิภาณไหวพริบ การฟงมาก และฟงดวยความตั้งใจ รูจักสังเกตและ
วิเคราะห จะทําใหสามารถอานความรูสึกนึกคิด และรูเทาทันในการกระทําของผูอื่นได อีกทั้งยังชวยให
การดําเนินชีวิตเกี่ยวกับเรื่องการตัดสินใจไมผิดพลาด เพราะการฟงมาก ทําใหมีความฉลาดรอบรู
- 15. 7
ตัวอยาง
การฟงธรรมมะ
เรื่อง ความสุขที่ถูกมองขาม
โดย พระไพศาล วิสาโล
คุณเปนคนหนึ่งหรือไมที่เชื่อวา ยิ่งมีเงินทองมากเทาไร ก็ยิ่งมีความสุขมากเทานั้น ความเชื่อ
ดังกลาวดูเผิน ๆ ก็นาจะถูกตองโดยไมตองเสียเวลาพิสูจน แตถาเปนเชนนั้นจริง ประเทศไทยนาจะ
มีคนปวยดวยโรคจิตนอยลง มิใชเพิ่มมากขึ้น ทั้ง ๆ ที่รายไดของคนไทยสูงขึ้นทุกป ในทํานองเดียวกัน
ผูจัดการก็นาจะมีความสุขมากกวาพนักงานระดับลางๆ เนื่องจากมีเงินเดือนมากกวา แตความจริงก็
ไมเปนเชนนั้นเสมอไป
ไมนานมานี้มหาเศรษฐีคนหนึ่งของไทยไดใหสัมภาษณหนังสือพิมพวา เขารูสึกเบื่อหนายกับ
ชีวิต เขาพูดถึงตัวเองวา "ชีวิต(ของผม)เริ่มหมดคาทางธุรกิจ" ลึกลงไปกวานั้นเขายังรูสึกวาตัวเองไม
มีความหมาย เขาเคยพูดวา "ผมจะมีความหมายอะไร ก็เปนแค....มหาเศรษฐีหมื่นลานคนหนึ่ง"
เมื่อเงินหมื่นลานไมทําใหมีความสุข เขาจึงอยูเฉยไมได ในที่สุดวิ่งเตนจนไดเปนรัฐมนตรี ขณะที่
เศรษฐีหมื่นลานคนอื่น ๆ ยังคงมุงหนาหาเงินตอไป ดวยความหวังวาถาเปนเศรษฐีแสนลานจะมี
ความสุขมากกวานี้ คําถามก็คือ เขาจะมีความสุขเพิ่มขึ้นจริงหรือ ?
คําถามขางตนคงมีประโยชนไมมากนักสําหรับคนทั่วไป เพราะชาตินี้คงไมมีวาสนาแมแตจะเปน
เศรษฐีรอยลานดวยซ้ํา แตอยางนอยก็คงตอบคําถามที่อยูในใจของคนจํานวนไมนอยไดบางวา
ทําไมอัครมหาเศรษฐีทั้งหลาย รวมทั้งบิล เกตส จึงไมหยุดหาเงินเสียที ทั้ง ๆ ที่มีสมบัติมหาศาล
ขนาดนั่งกินนอนกินไป ๗ ชาติก็ยังไมหมด
แตถาเราอยากจะคนพบคําตอบใหมากกวานี้ ก็นาจะยอนถามตัวเองดวยวา ทําไมถึงไมหยุด
ซื้อแผนซีดีเสียทีทั้ง ๆ ที่มีอยูแลวนับหมื่นแผน ทําไมถึงไมหยุดซื้อเสื้อผาเสียทีทั้ง ๆ ที่มีอยูแลวเกือบ
พันตัว ทําไมถึงไมหยุดซื้อรองเทาเสียทีทั้ง ๆ ที่มีอยูแลวนับรอยคู แผนซีดีที่มีอยูมากมายนั้น
บางคนฟงทั้งชาติก็ยังไมหมด ในทํานองเดียวกัน เสื้อผา หรือรองเทา ที่มีอยูมากมายนั้น บางคนก็
เอามาใสไมครบทุกตัวหรือทุกคูดวยซ้ํา มีหลายตัวหลายคูที่ซื้อมาโดยไมไดใชเลย แตทําไมเราถึงยัง
อยากจะไดอีกไมหยุดหยอน
ใชหรือไมวา สิ่งที่เรามีอยูแลวในมือนั้นไมทําใหเรามีความสุขไดมากกวาสิ่งที่ไดมาใหมมี
เสื้อผาอยูแลวนับรอยก็ไมทําใหจิตใจเบงบานไดเทากับเสื้อ ๑ ตัวที่ไดมาใหม มีซีดีอยูแลวนับพัน
ก็ไมทําใหรูสึกตื่นเตนไดเทากับซีดี ๑ แผนที่ไดมาใหม ในทํานองเดียวกันมีเงินนับรอยลานใน
- 16. 8
ธนาคารก็ไมทําใหรูสึกปลาบ ปลื้มใจเทากับเมื่อไดมาใหมอีก ๑ ลาน
พูดอีกอยางก็คือ คนเรานั้นมักมีความสุขจากการได มากกวาความสุขจากการ มี มีเทาไรก็ยัง
อยากจะไดมาใหม เพราะเรามักคิดวาของใหมจะใหความสุขแกเราไดมากกวาสิ่งที่มีอยูเดิม
บอยครั้งของที่ไดมาใหมนั้นก็เหมือนกับของเดิมไมผิดเพี้ยน แตเพียงเพราะวามันเปนของใหม
ก็ทําใหเราดีใจแลวที่ไดมา จะวาไปนี่อาจเปนสัญชาตญาณที่มีอยูกับสัตวหลายชนิดไมเฉพาะแต
เทานั้น ถาโยนนองไกใหหมา หมาก็จะวิ่งไปคาบ แตถาโยนนองไกชิ้นใหมไปให มันจะรีบคาย
ของเกาและคาบชิ้นใหมแทน ทั้ง ๆ ที่ทั้งสองชิ้นก็มีขนาดเทากัน ไมวาหมาตัวไหนก็ตามของเกาที่มี
อยูในปากไมนาสนใจเทากับของใหมที่ไดมา
ถาหากวาของใหมใหความสุขไดมากกวาของเกาจริง ๆ เรื่องก็นาจะจบลงดวยดี แตปญหา
ก็คือของใหมนั้นไมนานก็กลายเปนของเกา และความสุขที่ไดมานั้นในที่สุดก็จางหายไป ผลก็คือ
กลับมารูสึก "เฉย ๆ" เหมือนเดิม และดังนั้นจึงตองไลลาหาของใหมมาอีก เพื่อหวังจะใหมีความสุข
มากกวาเดิม แตแลวก็วกกลับมาสูจุดเดิม เปนเชนนี้ไมรูจบ นาคิดวาชีวิตเชนนี้จะมีความสุขจริงหรือ ?
เพราะไลลาแตละครั้งก็ตองเหนื่อย ไหนจะตองขวนขวายหาเงินหาทอง ไหนจะตองแขงกับ
ผูอื่นเพื่อใหไดมาซึ่งสิ่งที่ตองการ ครั้นไดมาแลวก็ตองรักษาเอาไวใหได ไมใหใครมาแยงไป แถมยัง
ตองเปลืองสมองหาเรื่องใชมันเพื่อใหรูสึกคุมคา ยิ่งมีมากชิ้นก็ยิ่งตองเสียเวลาในการเลือกวาจะใช
อันไหนกอน ทํานองเดียวกับคนที่มีเงินมาก ๆ ก็ตองยุงยากกับการตัดสินใจวาจะไปเที่ยว
ลอนดอน นิวยอรค เวกัส โตเกียว มาเกา หรือซิดนียดี
ถาเราเพียงแตรูจักแสวงหาความสุขจากสิ่งที่มี สิ่งที่มีอยูแลว ชีวิตจะยุงยากนอยลงและโปรงเบา
มากขึ้น อันที่จริงความพอใจในสิ่งที่เรามีนั้นไมใชเรื่องยาก แตที่เปนปญหาก็เพราะเราชอบมอง
ออกไปนอกตัว และเอาสิ่งใหมมาเทียบกับของที่เรามีอยู หาไมก็เอาตัวเองไปเปรียบเทียบกับ
คนอื่น เมื่อเห็นเขามีของใหม ก็อยากมีบาง คงไมมีอะไรที่จะทําใหเราทุกขไดบอยครั้งเทากับ
การชอบเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น การเปรียบเทียบจึงเปนหนทางลัดไปสูความทุกขที่ใคร ๆ
ก็นิยมใชกัน นิสัยชอบเปรียบเทียบกับคนอื่น ทําใหเราไมเคยมีความพอใจในสิ่งที่ตนมีเสียที แมจะมี
หนาตาดีก็ยังรูสึกวาตัวเองไมสวย เพราะไปเปรียบเทียบตัวเองกับดาราหรือพรีเซนเตอรในหนัง
โฆษณา
การมองแบบนี้ทําให "ขาดทุน" สองสถาน คือนอกจากจะไมมีความสุขกับสิ่งที่มีอยูแลว
ยังเปนทุกขเพราะไมไดสิ่งที่อยาก พูดอีกอยางคือไมมีความสุขกับปจจุบัน แถมยังเปนทุกขเพราะ
อนาคตที่พึงปรารถนายังมาไมถึง ไมมีอะไรที่เปนอุทธาหรณสอนใจไดดีเทากับนิทานอีสปเรื่องหมา
คาบเนื้อ คงจําไดวา มีหมาตัวหนึ่งไดเนื้อชิ้นใหญมา ขณะที่กําลังเดินขามสะพาน มันมองลงมาที่
ลําธาร เห็นเงาของหมาตัวหนึ่ง (ซึ่งก็คือตัวมันเอง) กําลังคาบเนื้อชิ้นใหญ เนื้อชิ้นนั้นดูใหญกวาชิ้น
- 17. 9
ที่มันกําลังคาบเสียอีก ดวยความโลภ (และหลง) มันจึงคายเนื้อที่คาบอยู เพื่อจะไปคาบชิ้นเนื้อที่
เห็นในน้ํา ผลก็คือเมื่อเนื้อตกน้ํา ชิ้นเนื้อในน้ําก็หายไป มันจึงสูญทั้งเนื้อที่คาบอยูและเนื้อที่เห็น
ในน้ําบอเกิดแหงความสุขมีอยูกับเราทุกคนในขณะนี้อยูแลว เพียงแตเรามองขามไปหรือไมรูจักใช
เทานั้น เมื่อใดที่เรามีความทุกข แทนที่จะมองหาสิ่งนอกตัว ลองพิจารณาสิ่งที่เรามีอยูและเปนอยู
ไมวา มิตรภาพ ครอบครัว สุขภาพ ทรัพยสิน รวมทั้งจิตใจของเรา ลวนสามารถบันดาลความสุข
ใหแกเราไดทั้งนั้น ขอเพียงแตเรารูจักชื่นชม รูจักมอง และจัดการอยางถูกตองเทานั้น
แทนที่จะแสวงหาแตความสุขจากการได ลองหันมาแสวงหาความสุขจากการ มี หรือจาก
สิ่งที่มีขั้นตอไปคือการแสวงหาความสุขจากการ ให กลาวคือยิ่งใหความสุข ก็ยิ่งไดรับความสุข
สุขเพราะเห็นน้ําตาของผูอื่นเปลี่ยนเปนรอยยิ้ม และสุขเพราะภาคภูมิใจที่ไดทําความดีและทําให
ชีวิตมีความหมาย จากจุดนั้นแหละก็ไมยากที่เราจะคนพบความสุขจากการ ไมมี นั่นคือสุขจาก
การปลอยวาง ไมยึดถือในสิ่งที่มี และเพราะเหตุนั้น แมไมมีหรือสูญเสียไป ก็ยังเปนสุขอยูได เกิดมา
ทั้งที่นาจะมีโอกาสไดสัมผัสกับความสุขจากการ ให และ การ ไมมี เพราะนั่นคือสุขที่สงบเย็นและ
ยั่งยืนอยางแทจริง
ลักษณะการฟงที่มีประสิทธิภาพ
1. ฟงทั้งที เตรียมตัวใหพรอม การเตรียมตัวใหพรอมที่จะฟงนี้ รวมไปถึงทั้งทางกายและสติ
ปญญา การฟงที่มีประสิทธิภาพ ผูฟงตองมีจุดมุงหมายในการฟง และศึกษาหาความรูเบื้องตนในเรื่อง
ที่จะฟง เมื่อฟงจะไดสามารถเขาใจเรื่องไดงายและรวดเร็วขึ้น
2. เปดใจยอมรับฟงทุกเรื่อง การเปดใจรับฟงในทุกๆเรื่อง ยอมสงผลดีตอการฟง เพราะจะ
ทําใหผูฟงไดรับฟงสารอยางชัดเจน และปฏิบัติไดดังจุดมุงหมายของสารนั้น ทั้งนี้การเปดใจใหกวางรับ
ฟง อาจไมประสบผลสําเร็จ เนื่องจากบางครั้งผูฟงมีทัศนคติที่ไมดีตอตัวผูพูด หรือมีอคติตอผูพูด
3. ฟงใหตอเนื่องตั้งแตตนจนจบ การฟงสารใดๆก็ตาม ผูฟงควรฟงตั้งแตแรกเริ่ม จนจบ
เรื่องใหครบ เพื่อจะไดทราบเจตนาที่แทจริงของสารนั้น บางครั้งผูฟงอาศัยการฟงเปนบางขอความ
หรือ บางตอน แลวนําไปปะติดปะตอ ทําใหเกิดความหมายใหม หรืออาจจะแปลเจตนาของผูพูดผิด
ซึ่งสงผลตอการสงสารตอไปผิดๆ อีกทั้งผูฟงบางคนชอบคิดแทนผูพูด จึงทําใหการแปลความหมาย
และแปลเจตนาผิดแปลกไป
4. ฟงใหครบอยางตั้งใจและอดทน การฟงสารใหไดความครบถวน ผูฟงจะตองมี
ความตั้งใจ และอดทนเปนอยางยิ่ง เพราะหากผูฟงไมมีความตั้งใจแลว สารที่ไดรับ ยอมไมครบถวน
และอาจแปลความหมายผิดไปได
- 18. 10
5. พยายามคนหาสาระจากการฟง การฟงสารทุกประเภทยอมมีสาระและมีประโยชน
ทั้งนี้ขึ้นอยูกับผูฟงวาจะสามารถคนหาสาระและประโยชนจากเรื่องดังกลาวไดหรือไม การคนหาสาระ
จากการฟงนั้น ผูฟงอาจนําขอดีและขอเสียจากเรื่องที่ไดฟง มาเปนแนวคิดหรือเปนตัวอยางในการ
ดําเนินชีวิตตอไปได
6. จับใจความสําคัญจากเรื่องใหครบ การฟงเรื่องราวตางๆ ผูฟงตองจับใจความสําคัญ
ของเรื่องใหได เนื่องจากใจความสําคัญเปนสิ่งที่ผูพูดตองการสงมายังผูฟง เมื่อผูฟงจับใจความสําคัญ
ของเรื่องไดแลว ก็จะทําใหการฟงมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
7. จดบันทึก สรุปไวทบทวน การฟงนั้น ตามปกติผูฟงสวนใหญมักจะฟงแลว ไมจดบันทึก
ไวเพราะคิดวาจําได แตหากเวลาผานไปเนิ่นนาน อาจทําใหเรื่องที่ไดรับฟงมานั้น ลืมเลือนหรือจําได
ไมครบถวน ดังนั้นการจดบันทึก สรุปเรื่องราวที่ไดฟง ยอมเปนสิ่งที่ดี เนื่องจากเมื่อลืมเรื่องนั้น
ก็สามารถนําบันทึกมาอานทบทวนได
วิธีการฟงเพลงเพื่อคลายเครียด
ในปจจุบัน คนสวนมากนิยมใชการฟงเพลงเพื่อคลายเครียด แตทั้งนี้ทั้งนั้นการฟงเพลงเพื่อ
ผอนคลายความเครียดสามารถเลือกใชวิธีการตางๆไดหลากหลาย แตบางวิธีก็อาจกอใหเกิดอันตราย
ตอสุขภาพไดเชนกัน วิธีการตางๆในการฟงเพลงมี ดังนี้ เสาวนีย สังฆโสภณ (2541 :39 อางถึงใน
พีระชัย ลี้สมบูรณผล, 2547:30)
วิธีที่ 1 การฟงเพลงจากรายการวิทยุ โทรทัศน เปนวิธีหาความสุขจากเสียงเพลงที่มีผูนิยม
มากที่สุด เพราะเปนวิธีฟงเพลงที่ประหยัด มีรายการเพลงตลอดทั้งวัน ผูฟงจะไดทั้งสาระ ความรู
ความสนุกสนานเพลิดเพลิน
วิธีที่ 2 การฟงเพลงจากเครื่องเลนเทปเพลง แผนเสียง ผูที่นิยมฟงเพลง จากเครื่องเลน
เทป เครื่องเลนแผนเสียง หาซื้อเทปเพลง แผนเสียงมาฟงเอง ชอบหรืออยากฟงตอนไหนก็หยิบขึ้นมา
เปดฟงได
วิธีที่ 3 การฟงเพลงจากเครื่องพกพา ผูที่นิยมฟงเพลงจากเครื่องพกพา เชน ไอพอด เอ็มพี3
หรือจากโทรศัพท จะไดรับฟงเพลงตางๆตามความตองการ แตถาฟงนานไปจะทําใหเมื่อยลา ประสาท
หูเสื่อมเร็ว ไมควรฟงขณะอยูในภาวะที่ตองใชความระมัดระวังตัวเปนพิเศษ เชน ขณะเดินอยูบนทอง
ถนน ขณะใชเครื่องจักรกล ขณะขับรถ เพราะอาจทําใหเกิดอันตรายได
วิธีที่ 4 การฟงเพลงที่รานขายซีดี ผูฟงจะมีโอกาสฟงเสียงเพลงไพเราะที่ผูซื้อตั้งใจมาซื้อ
และไดรับประสบการณ ความรูใหมๆจากผูขาย แตผูฟงจะไดรับฟงเพลงตางๆไมจบสักเพลง ทําให
อารมณไมตอเนื่อง
- 19. 11
วิธีที่ 5 การชมการแสดงดนตรีจากสถานที่จริง เปนวิธีหนึ่งที่ควรสนับสนุนใหหาโอกาสไป
ฟง เพราะจะไดรับประโยชนมากกวาการชม หรือฟงจากวิทยุ ทีวี มีสถานที่ตางๆ ที่จัดแสดงดนตรีใหชม
ทั้งที่ตองเสียเงินและที่ใหชมฟรี ผูฟงจะไดยินความไพเราะงดงาม ไดเห็นความตระการตา
เห็นความสามารถของนักดนตรี นักรอง เปนการสรางเสริมประสบการณชีวิตที่ดี ชวยสนับสนุน
ใหเยาวชนมีความสนใจดนตรี ซึ่งจะชวยพัฒนาดานอารมณ ภาษา สังคมและวัฒนธรรม เปนตน
วิธีที่ 6 การฟงเพลงในรถยนต คนสวนใหญชอบฟงเพลงในรถยนต เพราะเปนชวงเวลา
ที่วางสําหรับผูโดยสาร และเปนชวงที่ตองใชความระมัดระวังของผูขับรถยนต หากรถติดมากหรือขณะ
ที่ตองใชระยะเวลาในการเดินทางนานๆ ก็อาจจะเกิดความเครียด การฟงเพลงในรถยนต ซึ่งมี
พื้นที่จํากัดทําใหการฟงเพลงไดชัดเจน มีความไพเราะ ชวยคลายเครียดไดเปนอยางดี
วิธีที่ 7 การฟงเพลงขณะรับประทานอาหาร การฟงเพลงขณะรับประทานอาหาร จะชวยให
เกิดสุนทรียในการรับประทานอาหารยิ่งขึ้น มีผลชวยใหระบบยอยอาหารทํางานไดดี รานอาหาร
จึงมักจะมีดนตรีใหลูกคาไดฟงขณะรับประทานอาหาร เพื่อใหเกิดความสุข ความเพลิดเพลิน
สรางบรรยากาศความเปนมิตร เพลงที่ใชฟงควรเปนเพลงจังหวะชาๆ หรือปานกลาง เปนเพลงที่ฟง
สบายๆ ไมตองใชความคิดมาก มีอารมณออนหวาน นุมนวล
วิธีที่ 8 การฟงเพลงขณะทํางาน บางทานชอบฟงเพลงขณะทํางาน เพราะชวยทําให
บรรยากาศที่ทํางานดูสดชื่นแจมใสขึ้น ไมเงียบเหงา ควรเลือกประเภทของเพลงใหเหมาะสมกับงาน
ที่ทํา เชน หากทํางานที่ตองใชแรงงาน ควรฟงเพลงที่มีจังหวะราเริง เบิกบาน จะชวยใหทํางาน
อยางสนุกสนานเพลิดเพลิน หากเปนงานที่ตองใชความคิด ควรเปดเพลงที่มีจังหวะชาๆ หรือปานกลาง
จะชวยใหมีสมาธิในการทํางานมากขึ้น เปนตน การเปดเพลงขณะทํางานควรใชเสียงที่พอเหมาะ
หรือเปดเบาๆ ไมควรเปดเสียงดังจนทําใหเกิดการรบกวนหรือกอใหเกิดความเดือดรอนแกผูอื่น
วิธีที่ 9 การฟงเพลงขณะอาบน้ํา ขณะอาบน้ําก็ฟงเพลงไปดวย ทําใหเกิดความเบิกบานใจ รู
สึกสบายตัว มีอารมณดี สดชื่น กระปรี้กระเปรายิ่งขึ้น การฟงเพลงตองระมัดระวังอยางยิ่งเกี่ยวกับสาย
ไฟของเครื่องเสียง อาจจะถูกน้ําทําใหเกิดไฟฟาลัดวงจร เปนอันตรายได
วิธีที่ 10 การฟงเพลงขณะพักผอน เวลาพักผอนเปนชวงเวลาแหงความสุข เชน ยามวาง
ขณะเดินเลน นั่งเลน และโดยเฉพาะการฟงเพลงกอนนอน เปนตน ควรจัดเตรียมเครื่องเสียง หรือวิทยุ
ไวใหสะดวกตอการฟง
วิธีที่ 11 การฟงเพลงขณะออกกําลังกาย การออกกําลังกายที่ดี ควรเริ่มตนดวยการสราง
ความอบอุนรางกายกอน โดยออกกําลังกายเบาๆ โดยใชเพลงจังหวะปานกลาง แลวจึงเปลี่ยนเปน
จังหวะเร็วมากขึ้น และกลับมาเปนจังหวะปานกลางเมื่อออกกําลังเสร็จแลว การฟงเพลงจะชวยให
อารมณสดชื่น แจมใส เพลิดเพลิน ขณะออกกําลังกาย
- 20. 12
วิธีที่ 12 การฟงเพลงเมื่อเกิดความเจ็บปวย การฟงเพลงจะชวยบรรเทาความเจ็บปวยได
มีงานวิจัยมากมายทั้งในประเทศและตางประเทศ ที่พบวา ดนตรีมีผลชวยลดความเครียด ความวิตก
กังวล ขณะเจ็บปวยชวยทําใหจิตใจสบาย พักผอน รับประทานอาหารไดมากขึ้น มีกําลังใจ มีแรงเคลื่อน
ไหวไดมากขึ้น มีผลชวยใหการรักษาไดผลดียิ่งขึ้น แมแตผูปวยที่ตองอยูในโรงพยาบาลนานๆ ก็
มีความตองการฟงเพลง เพราะเพลงชวยใหเกิดความเพลิดเพลิน ลืมความเจ็บปวย
คลายความเครียด ความเบื่อหนายได
ประเภทของเพลงที่ฟง ควรเปนเพลงที่มีความสรางสรรค กอใหเกิดความสุข ความหวัง หลีก
เลี่ยงเพลงทํานองเศรา มีเนื้อหาคํารองที่สรางอารมณทุกข เศราหมอง และควรหลีกเลี่ยงเพลงจังหวะ
เร็วๆ มีเสียงดังอึกทึก ในผูปวยที่มีโรคความดันโลหิตสูง หรือโรคหัวใจ ผูปวยที่มีการเกร็งกระตุกของ
กลามเนื้อ
มารยาทในการฟง
มารยาทในการฟง เปนคุณลักษณะสําคัญที่ควรปลูกฝงในคนทุกเพศ ทุกวัย และควรแสดง
พฤติกรรมนี้ใหเหมาะกับบุคคล เวลา และสถานที่ ทั้งนี้ผูฟงที่ดี ควรปฏิบัติตนใหมีมารยาทในการฟง ดัง
ตอไปนี้
1. ฟงอยางตั้งใจ ผูฟงควรตั้งใจฟงอยางมีสมาธิ เพื่อใหไดรับความตางๆอยางครบถวน
2. ปรบมือใหดวยความชื่นชม ในกรณีที่ผูฟงชอบในคําพูดหรือถูกใจคํากลาวใดของผูพูด
ควรปรบมือแสดงความชื่นชม แตไมควรสงเสียงผิวปาก หรือ สงเสียงอื่นๆ เพราะจะเปนการไมมี
มารยาท
3. ไมทานขนมขณะฟง การฟงในสถานที่ใดๆก็ตาม ผูฟงควรตั้งใจฟง ไมควรทานขนม หรือ
อาหารตางๆ ในขณะที่ฟง
4. ไมสงเสียงดัง หรือพูดแขง ขณะที่ฟง ผูฟงควรตั้งใจฟงอยางเงียบๆ ไมสงเสียงดัง และไม
ควรพูดคุยกับเพื่อนในขณะที่ฟง
5. แสดงความเคารพกอนออกจากหอง ขณะที่ฟง หากผูฟงตองการลุกออกจากหอง ควรทํา
ความเคารพผูพูดกอนออกจากหอง
6. ไมจองจะจับผิด ผูฟงบางคนชอบจับผิดผูพูด และมีอคติ จึงทําใหการฟงไมประสบผล
สําเร็จ
7. แสดงความคิดเห็นไดหลังฟงจบ ถาผูฟงมีคําถามหรือตองการแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ
เรื่องที่ไดฟง ควรรอใหผูพูด พูดจบกอน
- 21. 13
วิธีการฝกเพื่อใหเกิดความสามารถในการฟง
การฟงเปนจุดเริ่มตนที่จะกอใหเกิดปญญา และชวยพัฒนาทักษะดานอื่นๆ ใหดียิ่งขึ้น ดังนั้นจึง
ควรฝกทักษะการฟงใหมีประสิทธิภาพ เพื่อประโยชนในสื่อสาร วิธีการฝกเพื่อใหเกิดความสามารถ
ในการฟง (กองเทพ เคลือบพณิชกุล 2542:34 และ จุไรรัตน ลักษณะศิริ 2543:81) มีดังนี้
1. ฝกฟงเพื่อรับรูและเขาใจเรื่องราวการทําความเขาใจเรื่องจากสารที่ผูพูดสงมา
เปนสิ่งสําคัญ และเปนทักษะที่ตองฝกฝน โดยผูฟงตองฝกสมาธิ เนื่องจากสมาธิจะชวยใหการทํางาน
ของสมองไดคิดและจดจําบันทึกเรื่องราวที่ไดฟง การมีสมาธิจะชวยใหใจจดจอเรื่องที่ฟง การฟงจึงจะ
ดําเนินไปอยางตอเนื่อง
การฝกฟงเพื่อรับรูและเขาใจเรื่องราวตางๆนั้น ผูฟงอาจตั้งคําถามกับตนเอง หลังจากที่ไดฟง
เรื่องดังกลาวไปแลว เชน ขอความที่ไดฟงเปนขอความในทํานองใด หมายความวาอยางไร
เสนอความคิดใดแกผูฟง มีเหตุการณใดเกิดขึ้นบาง ผลเปนอยางไร เปนตน
2. ฝกฟงเพื่อจับใจความสําคัญของเรื่อง การฟงเรื่องตางๆนั้น สิ่งที่ไดรับฟงมาทั้งหมด
อาจไมใชประเด็นสําคัญที่ผูพูดตองการนําเสนอ ดังนั้นการฝกฟงเพื่อจับใจความสําคัญ
จึงมีความสําคัญตอการฟง ใจความสําคัญของขอความ มาจากความหมายหลักของแตละประโยค
มาประกอบกันเขาเปนความหมายรวม การที่จะจับใจความสําคัญของเรื่องที่ฟงไดทั้งหมด จะตองรวบ
รวมความหมายของแตละประโยคในเรื่องมาประกอบกัน จากนั้นสวนใดหรือขอความใดที่ไมเกี่ยวของ
ไมจําเปน ใหตัดออก การจับใจความสําคัญนี้ ผูฟงควรสรุปใจความสําคัญ เปนภาษาเขียน หรือ คําพูด
ของตนเอง
3. ฝกวิเคราะหจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูด การพูดทุกครั้ง ผูพูดยอมมีจุดมุงหมาย
หรือเจตนาจะใหบรรลุเปาหมายตามที่ตองการ บางครั้งเรื่องที่ไดฟงนั้นอาจเปนเจตนาโดยตรงของผูพูด
แตในบางครั้งก็เปนเจตนาโดยออม ดังนั้นผูฟงจึงตองวิเคราะหจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูดนั้นวา
ผูพูดคิดหรือมีความรูสึกอยางไรตอเรื่องที่พูด และตองการบอกอะไรแกผูฟง การวิเคราะหจุดมุงหมาย
หรือเจตนาของผูพูด อาจสังเกตไดจากอากัปกิริยา ทาทาง น้ําเสียง รวมไปถึงบริบทโดยรอบ
ของขอความนั้นๆ ซึ่งในบางครั้งอาจเปนการลําบาก หากผูฟง ฟงจากสื่อวิทยุ ซึ่งไมเห็นลักษณะทาทาง
ของผูพูด ดังนั้นการวิเคราะหบริบทของขอความและนัยของคํา จึงเปนสิ่งสําคัญ
4. ฝกวินิจสาร การวินิจสาร คือการตีความหมายของสารที่ผูพูดสงมา เพื่อจะแยกวา สารใด
เปนขอเท็จจริง สารใดเปนขอคิดเห็น หรือสารใดเปนขอเสนอแนะ การวินิจสารจะสอดคลองกับ
การวิเคราะหจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูด เนื่องจากวา วินิจ หมายถึง พินิจ คือการพิจารณาสาร
สารที่ผูพูดเสนอแนะหรือกลาวออกมานั้น อาจมีความหมายโดยนัย ผูฟงตองมีการตีความ โดยอาศัย
องคประกอบในการตีความชวยในการวินิจสาร
- 22. 14
5. ฝกประเมินคาของสาร การประเมินคา เปนทักษะที่คอนขางสูง เนื่องจากผูฟงที่จะ
สามารถประเมินคาของสารไดดี ตองเปนผูที่ฟงมาก อานมาก และมีความรูมาก โดยการประเมินคา
ของสารจะทําใหผูฟงไดทราบถึงคุณคาของสารที่ไดฟง ซึ่งควรประเมินวา มีคุณคามากนอยเพียงใด
มีจุดดีจุดเดนอยางไร มีขอบกพรองมากนอยเพียงใด สิ่งที่กลาวถึงนั้นกอใหเกิดผลดี ผลเสียอยางไร
แกใคร หรือมีคุณคาในดานใด
การพิจารณาความสามารถในการฟง
การพิจารณาความสามารถในการฟง จะเปนประโยชนตอการพัฒนาการฟง ซึ่งตองพิจารณา
จากลักษณะตางๆ (สมบัติ จําปาเงิน 2540 : 11) ดังนี้
ความสามารถในการฟง ประเด็นในการพิจารณา
1.ความรู ความจําและความเขาใจ - ผูฟงสามารถตอบคําถามจากเรื่องได
- ผูฟงสามารถเลาเรื่องที่ฟงได
- ผูฟงสามารถทําตามคําสั่งไดพอสมควร
2.การวิเคราะห -ผูฟงสามารถแยกแยะองคประกอบของเรื่องที่ฟงได
วาสวนใดคือ นําเรื่อง เรื่อง และสรุปเรื่อง
-ผูฟงสามารถแยกไดวา อะไรเปนเหตุ เปนผล ในกรณีที่
เรื่องเปนเหตุเปนผล
3.การจับใจความสําคัญ - ผูฟงสามารถบอกไดวา สวนใดเปนใจความสําคัญ
สวนใดเปนพลความ
-ผูฟงสามารถจดบันทึกเรื่องราวโดยยอได
4.การตีความ -ผูฟงสามารถบอกความหมายที่แทจริงของความที่ฟงได
-ผูฟงสามารถบอกจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูดได
-ผูฟงสามารถบอกไดวา สวนใดเปนขอเท็จจริง และขอ
คิดเห็น
5.การประเมินคา -ผูฟงสามารถบอกประโยชนจากเรื่องที่ฟงได
-ผูฟงสามารถบอกความนาเชื่อถือของเรื่องได
-ผูฟงสามารถบอกวิธีการพูดจากเรื่องที่ฟงได
- 24. 16
เอกสารอางอิง
กองเทพ เคลือบพณิชกุล. 2542. การใชภาษาไทย. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร.
จุไรรัตน ลักษณะศิริ. 2540. ภาษากับการสื่อสาร(ฉบับปรับปรุง). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัย
ศิลปากร.
จิตตยา สุวภาพ. 2541. ผลการสอนกลวิธีดานความรู ความคิดที่มีตอความสามารถใน
การฟงเพื่อความเขาใจภาษาอังกฤษของ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 ใน
โรงเรียนสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาเอกชน กรุงเทพฯ. วิทยา
นิพนธปริญญามหาบัณฑิต.กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.
บุษบา พิทักษ. 2543. การสอนทักษะการฟงเพื่อความเขาใจในระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
โดยใชแบบฝกเสริมทักษะการฟง. วิทยานิพนธศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชา
การสอนภาษาไทย. เชียงใหม : มหาวิทยาลัยเชียงใหม.
พีระชัย ลี้สมบูรณผล. 2550. การฟงเพลงของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฎภูมิภาคตะวันตก.
วิจัย. คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร:มหาวิทยาลัยราชภัฎหมูบานจอมบึง.
พรสวรรค อัมรานันท. 2542. ภาษากับการสื่อสาร. นครปฐม:ภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร
มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สมบัติ จําปาเงิน.2540. ประธีปไทยชุดภาษาและวรรณคดีไทย. กรุงเทพฯ:โอเอส พริ้นติ้งเฮาส.
ศศิธร ธัญลักษณานันท. 2542. ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารและสืบคน. กรุงเทพฯ: เธิรดเวฟ
เอ็ดดูเคชั่น.
---------------------------------------------
- 25. บทที่ 2
ศาสตรและศิลปะของการพูด
การพูดเปนการสื่อสารที่มีความสําคัญและเกี่ยวของกับชีวิตประจําวันอยางยิ่งอีกทั้งเปน
เสมือนบันไดขั้นแรกของการสมาคม และยังเปนสะพานเชื่อมโยงไปสูความสําเร็จในชีวิตดวย การพูด
ดีและการพูดเปน ยอมเปนคุณสมบัติเดนที่จะสรางศรัทธาความเลื่อมใสใหเกิดขึ้น ไมวาจะเปนการสื่อ
สารภายในครอบครัว การติดตอทางสังคม การปรึกษาหารือกันในที่ทํางาน หรือแมกระทั่งพูดเพื่อ
อํานวยประโยชนใหแกตนเองและสวนรวม ซึ่งไมเพียงแตเปนการพูดทักทายถามเรื่องชีวิตความเปนอยู
เทานั้น หากยังเปนเรื่องของการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น การเลา การอธิบาย การใหเหตุผล ตลอดจน
การพูดเพื่อแสดงไมตรีจิต ดังนั้น การรูจักศาสตรและศิลปะการพูดยอมมีผลตอความสําเร็จในงาน
อาชีพตาง ๆ เชน พอคา นักธุรกิจ นักการเมือง นักปกครอง นักการศาสนา ครู อาจารย ฯลฯ
ศาสตรและศิลปะการพูดหมายถึงระบบระเบียบความรูและความสามารถหรือความเชี่ยวชาญ
ที่จะสงสารหรือถายทอดความคิด ความรู ความรูสึก เพื่อสื่อความหมาย ถึงผูรับสาร ใหรับรู ตอบ
สนองตามจุดมุงหมายโดยการใชถอยคําภาษารวมถึงภาษาทาทางที่ถูกตองเหมาะสมตามระเบียบ กฎ
เกณฑ และบรรลุวัตถุประสงคที่สําคัญรวมกัน ดังนั้นเนื้อหาในบทนี้ จะกลาวถึงศาสตรและศิลปะการ
พูด ในหัวขอ ความหมายและความสําคัญ องคประกอบ การฝกทักษะ เทคนิค 14 ประการ จุด
ประสงค ประเภทและความหมายของการพูดในโอกาสตาง ๆ ตัวอยางการพูดประเภทตาง ๆ ตัวอยาง
รูปแบบการพูดประเภทตาง ๆ และศิลปะการพูดใหประสบความสําเร็จ
ความหมายของการพูด
ไดมีผูรู ใหความหมายของคําวา “การพูด” ไวดังนี้
สวนิต ยมาภัย และถิรนันท อนวัชศิริวงศ (2530: 1) ไดใหความหมายของการพูด คือการใช
ถอยคํา น้ําเสียง รวมทั้งกิริยาอาการอยางมีประสิทธิภาพและถูกตองตามจรรยามารยาทและประเพณี
นิยมของสังคม เพื่อถายทอดความคิด ความรูสึก และความตองการที่มีคุณประโยชนใหผูฟงรับรูและ
เกิดการตอบสนอง สัมฤทธิผลตามจุดมุงหมายของผูพูด
ทองขาว พวงรอดพันธุ (2537: 25) ไดใหความหมายของการพูด ดังนี้
1. กระบวนการสื่อสารความคิด จากคนหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่งหรืออีกกลุมหนึ่ง โดยมี
ภาษา น้ําเสียง และอากัปกิริยาเปนสื่อ
2. การแสดงออกถึงอารมณและความรูสึก โดยใชภาษาและเสียงสื่อความหมาย