2. Anksiyete - Doğal tepkilerden ciddi rahatsızlığa Anksiyetenin değişik türleri
Anksiyete (kaygı), tehlikeyi haber veren, doğal ve gerekli Anksiyete, sizin başkalarıyla olan ilişkilerinizi etkiliyor, iş
bir sinyaldir ve vücutla zihnin bir meydan okumaya ya yaşamında işlevlerinizi yapmanızı engelliyor ya da yaşam
da tehdide, en kısa zamanda hazır olmasını sağlar. Kalp kalitenizi azaltıyorsa, bu rahatsızlığın tedavi edilmesi gerekir.
daha hızlı atmaya başlar, soluk alıp verişiniz hızlanır, bu Aşağıdakiler anksiyete bozukluklarının farklı türleridir:
da kaslara daha fazla oksijen gitmesini sağlar. Böylece bir
mücadele durumunda daha iyi dövüşebilir, kaçmanız Panik atak rahatsızlıkları kişinin beklemediği anlarda ortaya
gerekirse, daha hızlı koşmaya başlarsınız. çıkan, defalarca tekrarlanan, yaşamını tehdit eden bir durum
olmamasına rağmen kuvvetli bir endişe ve korku duygusu ve
Kişi, tehlikelerin daha çabuk farkına varsın diye tetikte olma hali somatik belirtiler gösteren rahatsızlıkları içerir. Ataklar kişi için
pekişir. Bu durum genellikle gergin olma gibi hissedilir. Anksi- oldukça korkutucudur. Bedensel belirtiler çok şiddetli olduğundan,
yetenin doğal olanı, sınavda en iyi performansı göstermenize, birçok kişi kalp krizi ya da felç geçirmekte olduğunu zanneder.
ya da çok konsantre olup bir kaza anında direksiyonu başka bir Panik bozuklukları olan kişiler, vücutlarındaki değişikliklerle (kalp
yöne kırarak kazayı önlemenize yarar. atışının hızlanması, hızlı nabız atışı gibi) aşırı ilgilidirler.
Belki de gündelik yaşamda sürekli kaygı ve endişe duygusuyla Agorafobi kişinin kaygı atağı yaşaması halinde kaçıp çıkmakta
yaşayanlardan birisiniz. Kaygılar, alttan alta sizi rahatsız eder zorluk çekeceği, kimseden yardım göremeyeceği yerlerde olma
ama siz bunu ciddi bir biçimde dert etmez, normal yaşantınızı korkusudur. Kalabalık dükkanlara, uzun kuyruklara girmeye, toplu
sürdürürsünüz. Bu tür anksiyete, yaşamınızda iyi gitmeyen ulaşım araçlarını kullanmaya, sinemalarda ya da toplantılarda
bir şeyler olduğunun ya da büyük bir baskı altında olmaya çekinirsiniz. Anksiyeteye kapılırsanız çabucak yardım
olduğunuzun işaretidir. O halde yaşamınız hakkında bir şeyler göremeyeceğinizden korkarsınız. Hastaneden ya da doktordan
yapmanızın zamanı gelmiş demektir, ya kendi kendinize ya da uzakta olmak istemezsiniz. Ormanda yürüyüşlere çıkmaya, dağ
başkalarından yardım alarak. evine gitmeye korkarsınız.
Anksiyete duygusu çok güçlüyse, uzun süre devam ederse, veya Sosyal fobi başkaları tarafından eleştirel bir gözle incelendiğinde
bir tehlike yokken birdenbire ortaya çıkıyorsa, tedaviye gerek küçük düşürülme ya da aptal bir konuma düşmeyle ilgili aşırı
vardır. Bu tür anksiyete sizi aşırı derecede rahatsız eder ya da bir korkudur. Kişi için toplantılarda veya gruplarda yüksek sesle
günlük hayattaki işlevlerinizi yerine getirmenizi engeller. konuşmak en korkutucu durumdur. Kantinde ve lokantada
yemek yemek, davetlere gitmek rahatsızlık verir. Tanışmak
istediğiniz biriyle konuşmak, aşılamayacak bir engel haline
gelir. İnsanın kendisini iyi hissetmeyeceği durumlara şüpheyle
yaklaşması ve bunlardan kaçınması olağandır.
2 3
3. Genelleştirilmiş kaygı bozukluğu kişinin her konuda hissediyor musunuz?
endişelenmesi ve abartılı şekilde tedirginlik duyması durumudur. • Titremeye veya terlemeye başlıyor musunuz?
Çocuğunuza araba çarpması, anne babanızın hastalanması, • Bir anda başınız dönüyor, dengenizi yitiriyor musunuz?
evinize hırsız girmesi veya borcunuzu ödeyemeyeceğinize • Duyduğunuz duygu o kadar kuvvetli ki ölmekten ya da
dair korkular bu tür endişelere örnektir. Geceleri uyuyamaz kontrolü kaybetmekten korkuyor musunuz?
hale gelirsiniz. Endişe ve sınırlamalar, zamanla tüm yaşamınızı
etkilemeye başlar. Kitle ulaşım araçlarıyla yolculuk etmekten, kalabalık dük-
kanlara girmekten veya bir sıranın ortasında oturmaktan
Saplantı - zorlantı bozukluğu (obsesif kompulsif bozukluk) kaçıyor musunuz?
tekrar eden saplantılı düşünceler, takıntılı davranışlar ve • Kolayca kaçıp uzaklaşamayacağınız yerlerde bir kaygı atağı
alışkanlıklardan oluşur. İstem dışı kendiliğinden gelen gelmesinden korkuyor musunuz?
düşünceler, kişiyi kazalar ve bulaşıcı hastalıklar gibi korkutucu • Yardım görmenin zor olduğu durumlarda, örneğin evden
şeyler düşünmeye zorlar. Bu düşünceler, kuvvetli bir anksiyeteye uzakta tek başınızayken, sosyal bir ortamdayken, kuyrukta
neden olur. Kişi, bu düşünceleri bastırmak için ocağın kapalı beklerken veya otobüs, tren ya da metroyla yolculuk ederken
olup olmadığını defalarca kontrol eder ya da ellerini sık sık anksiyete atağı gelmesinden korkuyor musunuz?
yıkar. Bu ritüelleri yerine getirmezse, saplantılı düşünceler ve
anksiyete daha da kötüleşir. Saplantı –zorlantı bozuklukları İnsanlarla sosyal ilişkilere girmede zorlanıyor musunuz?
çoğunlukla o kadar çok zaman alır ki, kişi çok yorulur ya da • Başkaları ile konuşmanın zor olduğunu düşünüyor musunuz?
yapması gereken işleri yetiştiremez. • Başkalarıyla yemek yemek veya birşeyler içmekten kaçınıyor
musunuz?
Travma sonrası stres rahatsızlıkları kişinin hayatında yer • Bir topluluk içinde söz almaktan korkuyor musunuz?
alan travmatik bir olay sonrası hissettiği korkular ve bedensel
tepkilerdir. Kişi, korkunç anları yeniden gözünün önüne gelen Hiç bitmeyen anksiyete ve kaygılar sizi rahatsız ediyor mu?
resimler ya da düşünceler halinde yaşar. Uykusuzluk ve fiziksel • Korku ve kaygılarınızı kontrol altına almanın zor olduğunu
ağrılar olağandır. Kazalar, işkence, savaş, tecavüz, ensest veya düşünüyor musunuz?
diğer anksiyete dolu tecrübeler, bu tür rahatsızlıkların gerisinde • Başkaları size çok endişeli olduğunuzu söyledi mi?
yatan etkenler olabilir. • Kendinizi sürekli gergin hissediyor, kendinizi kasıyor
musunuz ?
• Çabuk yoruluyor ya da dikkatinizi toplamakta zorluk çekiyor
Bu belirtiler size tanıdık geliyor mu? musunuz?
• Kendinizi tedirgin hissediyor, uykusuzluk çekiyor musunuz?
Beklemediğiniz anda atak geliyor ve bu bedensel bir • Korku ve endişeler sizde rahatsızlıklara neden oluyor ya da
rahatsızlık yaratıyor mu? işlevlerinizi yapmanıza engel oluyor mu?
• Kalp çarpıntısı, nabızda hızlanma veya göğsünüzde sıkışma
4 5
4. Yardım görmek mümkün
Belki doktora gitmeyi düşündünüz, ama bu rahatsızlığınızdan Maruz bırakma terapisi anksiyete ve saplantı
utandığınız, ya da yardım görmek için yeterli şikayetinizin rahatsızlıklarında uygulanan, en iyi belgelenmiş olan tedavi
olmadığını düşündüğünüz için gitmediniz. Bazı hastalar şeklidir. Uzman bir doktorun ya da psikoloğun yardımı ve öner-
için, fiziksel rahatsızlarının nedeninin anksiyete bozukluğu ileriyle endişeye sebep olan durumlara yavaş yavaş yaklaşmayı
olduğunu kabul etmek de zordur. Kaygı/anksiyete bozuklukları öğrenecek ve endişelerinizin giderek azaldığını fark edeceksiniz.
konusunda yardım görmek mümkündür. Burada önemli olan, Bu, kişiyi biraz zorlayan ancak karşılığında çok iyi sonuçlar veren
sizi engelleyen düşüncelerin üstesinden gelmek ve aile bir tedavi biçimidir.
doktorunuz ile konuşmanızdır.
Konuşma terapisi, anksiyete rahatsızlıklarında uygulanan
Bir çok kişi doktora, ağrılarından veya vücudundaki diğer en yaygın tedavi türlerinden biridir. Konuşma terapisinin bir
rahatsızlıklardan bahseder, ancak bu rahatsızlıkların gerisinde türü olan bilişsel terapiyle, istem dışı ortaya çıkan düşünceleri,
anksiyete rahatsızlığı yatmaktadır. Bu, doktorun anksiyete fantazileri veya davranışları tanımayı ve değiştirmeyi öğrenir
sorunlarına tanı koymasını zorlaştırır. Doktorun, şikayetlerin ve böylece anksiyete rahatsızlıklarını önleyebilirsiniz. Bireysel
endişeden kaynaklanmadığına emin olması için bir sağlık ince- terapideki konuşmalar sırasında başka destek ve tavsiyeler de
lemesi ve kan testleri yapması da zorunludur. alabilirsiniz.
Grup terapisi hızla yaygınlaşmakta olan bir tedavi şeklidir.
Tedavi Burada kendi durumunuzu başkalarıyla karşılaştırma
olanağına sahip olur, diğerlerinin yaptıklarını neden yapmakta
Doktor, yukarıda bahsedilen değerlendirmeleri yaptıktan sonra, olduklarını gözlemleme fırsatı bulur, böylece, bu durumdan
siz ve doktorunuz, diyalog, egzersiz ve ilaç gibi durumunuza en sadece sizin rahatsız olmadığınızı görürsünüz. Kendi duygu ve
uygun tedaviyi birlikte belirlersiniz. Eğer tedavi beklenen neticeyi düşünceleriniz, davranışlarınız ve tepkilerinizi de tanıma imkanı
vermezse veya doktor sizin daha özel bir tedaviye ihtiyacınız bulursunuz. Grup terapisi bunun ötesinde başka bir terapi için
olduğunuz düşüncesindeyse, bir uzmana sevk edilirsiniz. Genel motive edici bir faktör olabilir. Grupla yapılan bilişsel davranış
olarak alkol, sigara ve kahve tüketimini azaltmak veya bunlardan terapisinin yararlı olduğu belgelenmiştir.
tümüyle uzak durmakta yarar vardır.
İlaç tedavisinin kaygı ve saplantı rahatsızlıklarına yararı olduğu
Bilgi ve danışmanlık, anksiyetenin üstesinden gelmeyi bilinmektedir. İlaç tedavisi tek başına veya diğer tedavi türleriyle
öğrenmede çok önemlidir. Bir panik atak anında vücutta ve birlikte uygulanabilir.
beyinde neler olduğunu anlarsanız, anksiyeteden daha az
rahatsız olursunuz. Anksiyete bozukluğu hakkında edindiğiniz Tedavi türünün seçimi: Doktor veya başka bir sağlık görevlisiyle
bilgi, bir tedaviye başlanmasını da kolaylaştırır, tedavinin neden beraber size en uygun tedavinin hangisi olduğuna karar verirsiniz.
bu şekilde olduğunu da böylece anlamış olursunuz.
6 7
5. Yardım alabileceğiniz yerler Ayrıntılı bilgi için
Acil – 113’ü arayin www.psykisk.no
Aile doktoru /Acil servis www.psykiskhelse.no
Yardım telefonu: 810 30 030 www.mentalhelse.no
IS-1465
www.psykopp.no
www.nyinorge.no
www.nakmi.no
Ruhsal sağlık konusundaki broşürler
Produksjon/design: Apeland Informasjon/
Anksiyete Depresyon Saplantı - Yeme bozuklukları
IS-1465 IS-1466 Zorlantı Bozukluğu IS-1470
IS-1469
– Foto: Finn Ståle Felberg 01/2008
Psikoz AD/HD Yasal güvence Norveç’de Ruh Sağlığı Yardımı
IS-1471 IS-1468 IS-1467 • Yetişkinler için, IS-1472
• Gençler için, IS-1474
• Çocuklar hakkında, IS-1473
BUP
• Çocuk, IS-1301
• Gençlik, IS-1302
• Yetişkinler, IS-1303
Broşürler www.psykisk.no web sayfasından Informasjonsmateriell
bölümünden indirilebilir.
Broşürlerin yayımlandığı diller: Norveççe (bokmål, nynorsk), İngilizce,
Arapça, Farsça, Fransızca, Kürtçe/Sorani, Polonyaca, Pencap dili, Rusça,
Samice, Sırpça/Hırvatça, Somalice, İspanyolca, Türkçe, Urduca ve
Vietnamca.
