1. KARAKTER AŞINMASI
Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri
Richard SENNETT
kitap İncelemesi
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
Sunuş: Yiğit ŞENER
endustripsikolojisi@gmail.com

2. İçindekiler…
1)
Yazar hakkında
2) Giriş: ‘’Yeni kapitalizm’’e genel bakış
3)
Sürüklenme
4) Rutin
5) Esnek
6) Okunaksız
7)
Risk
8) İş etiği
9) Başarısızlık
10) Kaynakça

3. 1) Yazar hakkında
Richard Sennett, New York
Üniversitesi'nde sosyal
bilimler profesörüdür.
Sennett’in eski-yeni kentlerde
birey ve toplum ayrıca
kapitalizm odaklı
çalışmalarında yine birey ve
toplum üzerine olan
çalışmaları ile sosyal bilimler
literatürüne önemli katkılarda
bulunmuştur.

4. 2) Giriş: ‘’Yeni kapitalizm’’e genel bakış
 Yeni kapitalizm esnek bir yapıdadır. Dikey hiyerarşik bir
yapılanma yerine esnek yatay bir yapılanma söz
konusudur.
 Yeni kapitalizm, çalışanların ‘’koşarak değişen zamana’’
ayak uydurması, risk alması, hızlı hareket etmesi,
bilgiyi hemen kavraması ve yeni bir işe veya göreve kısa
bir sürede adapte olmasını bekler.
 Yeni kapitalizmde kariyer artık düz bir çizgide ilerlemez
ve bu sebepten dolayı insanlarda kaygı yaratır. Kaygı
ise belirsizliğe sürükler.

5. 3) Sürüklenme
Yeni kapitalizmin insanın karakterine yönelik saldırısı
 Yeni kapitalizm ile zaman kavramı değişiyor. ‘’uzun
vade yok!’’ ilkesi benimseniyor. Piyasanın hızlı değişimi
sermaye sabırsızlığına ve dolayısıyla kurumların
yapılanmasını değiştiriyor. Tüketicinin ihtiyaçlarına
hemen cevap verilmesi politikası oluşuyor.
 Bu durum bireyin becerilerini hızlı bir biçimde
belirlenen politikalar çerçevesinde değiştirmesini
gerektiriyor. (skill society)
 Sistem bireyleri sürekli bir uyuma zorluyor. Yapılacak
olan yeni değişikliklere, becerilerini hazırlamak isteyen
birey sürüklenmeye başlıyor.

6. 4) Rutin
Eski kapitalizme ait bir kötülük
 Rutini olumlu yönü Diderot'un ‘’Encyclopédie’’sinde,
olumsuz yönü ise Adam Smith'in ‘’Ulusların Zenginliği’’
kitabında resmedilmektedir. Diderot işteki rutinin, diğer
ezberleyerek öğrenme türlerinde olduğu gibi gerekli ve
öğretici olduğuna inanmaktadır. Adam Smith ise rutinin
insan zihnini körelttiğini düşünmektedir.
 Rutin, insanlara zarar verdiği kadar onları koruyabilen
imkanlar da sunuyor. Emeği parçalara ayıran rutin aynı
zamanda yaşamı da bir araya getirebiliyor.
 Günümüzde rutin konusunda tarihsel bir ayrım noktasına
gelmiş bulunuyoruz. Yeni çıkan esneklik söylemi
kapitalizmin en dinamik sektörlerinde rutine karşı savaş
açmış durumda. Öte yandan çalışanların büyük çoğunluğu
hala fordist üretim modellerine göre çalışıyor.

7. 5) Esnek
Zamanın yeniden yapılandırılması
 Esneklik, rutinin yol açmış olduğu duruma karşı savaş
açmıştır.
 Günümüzde bürokratik rutine isyan eden esneklik
anlayışı insanın özgürleşmesini sağlayacak koşulları
yaratmak yerine kişi üzerinde yeni iktidar ve kontrol
yapıları üretmektedir.
 Modern esneklik sistemlerinde gizli olarak var olan
iktidar sistemleri 3’e ayrılır.
A. Kurumların kökten dönüşümü
B. Üretimde esnek uzmanlaşma
C. İktidarın merkezileşme olmadan yoğunlaşması

8. A. Kurumların kökten dönüşümü
 Esnek davranış, günümüz işletme kitaplarında
değişime istekli olmak şeklinde tanımlanıyor. Burada
söz konusu olan duyularımız üzerinde belli etkiler
yaratan bir değişimdir. Değişimi iki farklı şekilde
algılarız: a) geçmişle bir süreklilik arz eden değişim, b)
geçmişten kopan değişim.(Örn: dinsel ayinler)
 Fordist yönetimin gerektirdiği piramit şeklindeki
hiyerarşilere karşı gelişen gevşek networkler
günümüzde giderek daha hakim bir yönetim anlayışı
olarak karşımıza çıkmaktadır.
 Bu değişimler temelde tüketici talebindeki
dalgalanmayla alakalıdır. Bu dalgalanma üretimde
esnek uzmanlaşmayı beraberinde getirir.

9. B. Üretimde esnek uzmanlaşma
 Esnek uzmanlaşma piyasaya daha çeşitli ürünleri daha
hızla bir biçimde ulaştırmak demektir. Bunun için
şirketler hem birbiriyle rekabet etmekte hem de işbirliği
yapmaktadır.(Örn: Apple ve Samsung)
 Esnek uzmanlaşmanın öğeleri yüksek teknoloji ile
uyum, hızlı karar alma ve taleplerin belirleyiciliğidir.

10. C. İktidarın merkezileşme olmadan yoğunlaşması
 Bu durumun uygulama tarafında bir örnek verirsek;
evlerimize giren markalı bilgisayarları düşünebiliriz.
Bilgisayarlar dünyanın dört bir yanından gelen
parçalardan oluşan bir kolaj gibidir. Marka ise parçaların
oluşturduğu genel çerçeveyi temsil eden bir semboldür.
Büyük bir şirket kendine bağlı firmaları belirler ve
onların manipülasyonundan sorumludur. Piyasaya
uygun kararlar alarak karasularına yeni adacıklar dahil
edilmesi, adacıkların kendini dönüştürmesi ya da
anakaradan kopması süreçlerini yönetir.
 Burada organizasyonun tepesinde olanlar taleplerin
nasıl karşılanacağına değil, ne ölçüde karşılanacağına
bakarlar.

11. 5) Esnek
Zamanın yeniden yapılandırılması
Geçmişini terk edebilme ve parçalanmışlığı kabul
edebilme yeteneği, yeni kapitalizmin yeni insan
tipinin kabul edilebilir özelliklerindendir..
Organizasyonun tepesindekiler için spontane
davranışlara neden olabilecek bu özellikler
organizasyonun alt kademelerindekilere zarar
veriyor. Esnek iktidar rejiminin üç öğesi sıradan
çalışanlarda karakter aşınmasına neden oluyor

12. 6) Okunaksız
Modern esnek biçimlerini kavramanın zorluğu
 Esnek zamanlı ve kısa vadeli çalışan işçiler yoğunlukla
bilgisayar ve makine ile üretim yapmaktadırlar. Her
hangi bir makine veya bilgisayar arızasında üretime
doğrudan müdahale edememekte ve bu durum onlara
‘’okunaksız’’ olarak görünmektedir.
 İşçiler yüzeysel bir iş anlayışına ve son derece uçucu bir
işçi kimliğine sahiptirler. Esnek çalışma koşullarında
işçiler arasında ki ilişkiler de yüzeyselleşmekte ve
bağlılık duygusu kalmamaktadır.

13. 7) Risk
Risk almak nasıl kafa karıştırıcı ve bunaltıcı bir deneyim haline geldi?
 Risk her şeyden önce belli olan bir pozisyondan diğerine
geçmekle ilgilidir. Network belirsiz hareketliliği teşvik eder.
Birey diğerinin görmediği tuzakları değerlendirebilir.
Hareketsizlik başarısızlığı getirir.
 Yaşlıların deneyimleri ön planda tutulmaz.
 Geçmişte olan başarılar ve başarısızlıklar önemli değildir.
Önemli olan var olan bağlantılar ya da network kurma
becerisidir. bu şekilde çalışanın gerçek performansı göz ardı
edilmektedir.
 Psikolog Amos Tversky, insanların risk alırken olası
kazanımlardan çok kayıplara önem verdiğini söyler. Risk
alma psikolojisi kişinin kaybedecekleri üzerine yoğunlaşır.

14. 8) İş etiği
İş etiği nasıl değişti?
Eski iş etiği
İnsan kendi değerini işi
aracılığı ile ispatlamaya
çalışıyor.
Yeni iş etiği
Kişinin kendinden
vazgeçmesine çare olamıyor.
Kişinin zamanını özdisiplin Zamanın tümünü çalışmaya
çerçevesinde kullanmasına ayırması bekleniyor.
dayanıyor.
Rutine ve zaman programına
pasifçe boyun eğmekten çok Rutine boyun eğen zorunlu
çalışmak bir erdem olarak
içselleşmiş gönüllü bir
nitelendiriliyor.
disipline vurgu yapıyor.

15. 8) İş etiği
İş etiği nasıl değişti?
 Geçmiş deneyimlerin derinliğinin en fazla saldırıya
uğradığı alan iş etiğidir. Bu sığlığın kaynağı zamanı
organize etmenin mümkün olmayışıdır. Sürekli olarak
yeniden tasarlanan, rutine düşman olan ve kısa vadeye
odaklı bir ekonomi politiğinde uzun vadeli bir
zamanlama yapılamıyor. İnsanlar uzun süreli insani
ilişkilerin ve kalıcı hedeflerin yokluğunu hissediyor.
Soru: Türkiye açısından baktığımızda insanlarda iş etiği
algısı ne gibi değişimler göstermiştir?

16. 9) Başarısızlık
Başarısızlıkla başa çıkmak
 Başarısızlık etrafını kuşatan tabular yüzünden genelde
kafa karıştırıcı olan ve iyi tanımlanamayan bir
deyimdir.
 Başarısızlık, artık sadece en yoksul ve çaresiz kesimleri
bekleyen bir kader olmaktan çıkarak, orta sınıfların
yaşamında da daha sık karşılaşılan, sıradan bir olay
haline geldi İşten çıkarma ve yeniden tasarlama
süreçlerinde orta sınıfa mensup pek çok insan
felaketler yaşayabiliyor.
 Modern kapitalizmin başarısızlığa mahkûm ettiği
insanların sayısının giderek artması, daha geniş bir
cemaat duygusunu ve daha güçlü bir karakter hissini
gerekli kılıyor.

17. ‘’Değişim, kitlesel ayaklanmalarla değil ihtiyaçlarını
birbiriyle paylaşan insanların arasında gerçekleşebilir.’’
Richard Sennett bu sözleriyle ‘’ihtiyaçların ne tür bir
politik programa hayat vereceğini bilemiyor ancak
insanları birbirleri için kaygılanmaz hale getiren bir
rejimin de meşruluğunu uzun süre koruyamayacağının
altını çiziyor.’’

18. 10) Kaynakça
 Sennett, Richard, Karakter Aşınması, Çev. Barış Yıldırım
Ayrıntı Yayınları, 2002
 Sennett, Richard, Yeni Kapitalizmin Kültürü. Çev. Aylin
Onacak, Ayrıntı Yayınları, 2009
 Toffler, Alvin, Üçüncü Dalga, Çev. Selim Yeniçeri,
Koridor Yayıncılık, 2012
 ‘’Richard Sennett’’, Vikipedi, http://tr.wikipedia.org/