Donderdag 28 november vindt het AG Najaarscongres plaats bij InnStyle (Maarssen) met als thema Financial ethics. Dr. Raymond Zaal MBA (Bedrijfsethicus, Rijksuniversiteit Groningen en Nyenrode Business Universiteit), drs. Gilbert Pluym AAG (Algemeen directeur en actuaris, Onderlinge 's-Gravenhage) en dr. Wilte Zijlstra (Toezichthouder team Consumentengedrag van het Expertisecentrum, Autoriteit Financiële Markten) verzorgen de presentaties.

1. Actuarieel Genootschap Najaarscongres 2019 - Financial ethics
28 november 2019
Gedragstoezicht en het morele kompas1
Gedragstoezicht en het morele kompas
Wilte Zijlstra
Team Consumentengedrag
Expertisecentrum,
Autoriteit Financiële Markten (AFM)
Wilte.Zijlstra@afm.nl [Twitter: @wilte]

2. Mentimeter
• https://www.menti.com/yfybpcrtru
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas2

3. Actiepunten voor de actuaris
• Samen werken aan:
• eerlijke & transparante financiële markten
• financieel welzijn op lange termijn
• Gebruik:
• eigen verantwoordelijkheid
• morele kompas
• Stel klantbelang centraal
• In keuzeomgeving
• Bij producten & productontwikkelingsproces
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas3

4. 28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas4
Missie
De AFM maakt zich sterk voor
eerlijke & transparante
financiële markten.
Als onafhankelijke
gedragstoezichthouder dragen
wij bij aan duurzaam financieel
welzijn in Nederland.

5. Level playing field
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas5

6. Twin peaks
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas
VerzekeraarsBanken
DNB
AFM
AdviseursBeursPensioen-
fondsen
Gedragstoezicht;
gedrag van en informatieverstrekking
door alle marktparticipanten
Prudentieel toezicht;
soliditeit financiële instellingen en
stabiliteit systeem
6

7. AFM focust op effect
• Pick important problems
 Risico-gestuurd
• Fix them
 Effectgericht
• Tell about it
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas7
Malcolm Sparrow

8. Trendzicht 2020
• Aflossingsvrije
hypotheken
• IBOR-transitie
• Digitalisering van de
retail financiële
dienstverlening
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas8
https://www.afm.nl/nl-nl/verslaglegging/trendzicht2020

9. 28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas9
Kies juiste interventie

10. Effect van boetes – Israëlische crèches
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas10
https://wilte.wordpress.com/2017/05/19/over-boetes-enzo/

11. Psychologie als onderdeel van toezicht
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas11
https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/nieuws/2016/okt/consumentengedrag

12. Team Gedrag en cultuur
bouwstenen voor een gezonde bedrijfscultuur
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas12
https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/onderwerpen/gedrag-cultuur

13. Psychologie als onderdeel van toezicht
Team consumentengedrag
• Realistisch beeld van mensen
• Kansrijke interventies
• Meten wat werkt
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas13
www.afm.nl/cg
Team Consumentengedrag
bevordert financieel welzijn
van consumenten
door toepassen van gedragswetenschappelijke
inzichten en methoden

14. Keuzearchitectuur: waar ingrijpen?
Product Distributie
Informatie
Keuze
omgeving
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas14
De Cloe & Cox (2017) Gedragseconomische aspecten bij de ontwikkeling, informatieverstrekking en distributie van financiële producten
Actuaris
is de expert
Actuaris
stelt vragen
aan de experts
Actuaris
stelt vragen
aan de experts

15. Artikel in De actuaris (oktober 2019)
Pensioenregelgeving in een nieuw jasje
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas15
https://www.ag-ai.nl/view.php?action=view&Pagina_Id=430
• Passende producten
• Goede keuzebegeleiding
• Goede informatievoorziening

16. Evil choice architecture
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas16
https://twitter.com/danbarker/status/677610078804013057

17. Bovenaan tekenen
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas17
http://www.pnas.org/content/109/38/15197.full.pdf+html

18. Voorinvullen
inkomen en
woonlasten bij
telecomkrediet
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas18
https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/nieuws/2018/mrt/vooraf-
ingevulde-bedragen-kredietwaardigheidstoets
N=1204
N=1342
Jun 15 – Jul 17, 2017

19. Effecten van voorinvullen op
woonlasten & inkomen
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas19
Woonlasten Inkomen

20. Hele markt is er mee gestopt
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas20
https://www.afm.nl/nl-nl/nieuws/2018/mrt/vooraf-ingevulde-bedragen-kredietwaardigheidstoets

21. 1. Instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor een goed PARP (Product Approval &
Review Process), geen moral hazard
2. Instellingen en producten verschillen: er is geen ‘one-size-fits-all’ benadering
3. AFM werkt risico gebaseerd: er zijn duizenden producten die onder het toezicht
vallen
4. Gedragstoezicht (AFM) en prudentieel toezicht (DNB) zijn met elkaar verbonden
5. Uitkomst en uitwerking van procedures zijn belangrijker dan wat er op papier
staat
Toezicht AFM op Producten &
Productontwikkelingsprocessen
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas21

22. De norm in artikel 32 BGfo is open geformuleerd
§ 5.2. Gedragsaspecten van de bedrijfsvoering
• procedures en maatregelen die waarborgen dat bij de
ontwikkeling van het financieel product op een
evenwichtige wijze rekening wordt gehouden met de
belangen van de consument
• financieel product aantoonbaar het resultaat van deze
belangenafweging.
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas22
https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/onderwerpen/productontwikkeling
Bgfo: Besluit Gedragstoezicht financiëleondernemingen Wet op het finacieel toezicht (Wft)
https://wetten.overheid.nl/BWBR0020421/2019-07-21#Hoofdstuk5_Paragraaf5.2_Artikel32

23. 28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas23
1. Duidelijk belegde verantwoordelijkheden
2. Stimuleren van zelfkritisch vermogen
3. Goed afgebakende doelgroepbepaling
4. Uitgebreide scenarioanalyses en productvergelijking
5. Goede aansluiting op relevante andere processen in de keten van
het product
6. Zorgen voor een tijdige evaluatie van producten
Huidig toetskader voor processen
https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/onderwerpen/productontwikkeling

24. Huidig toetskader voor producten
1. Biedt het product waar voor haar geld?
Kostenefficiëntie vanuit het perspectief van de klant
2. Geeft het product invulling aan een gefundeerde behoefte van de doelgroep?
Nut vanuit het perspectief van de klant
3. Doet het product wat het beoogt in allerlei omstandigheden en is de uitkomst dan
acceptabel voor de doelgroep?
Veiligheid vanuit het perspectief van de klant
4. Is het product niet onnodig ingewikkeld en kan de klant de kwaliteit en
passendheid ervan goed beoordelen?
Begrijpelijkheid vanuit het perspectief van de klant
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas24
https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/onderwerpen/productontwikkeling

25. AFM-onderzoek WVP: keuzevrijheid bij pensioen
gaat niet vanzelf goed
Proactief bij Wet verbeterde premieregeling (Wvp)
• Passende producten
• Goede keuzebegeleiding
• Goede informatievoorziening
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas25
Ontwikkeling variabele uitkeringsproducten
is nog onvoldoende zorgvuldig gebeurd
https://www.afm.nl/nl-nl/nieuws/2019/apr/wvp-onderzoek

26. De AFM (en ESMA) kan bepaalde producten verbieden of beperken bij
• Significante bezorgdheid over beleggersbescherming; of
• Bedreiging van stabiliteit van financieel stelsel; of
• Bedreiging van ordelijk functioneren van de financiële markten
Noodrem: Productinterventie
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas
https://www.afm.nl/nl-nl/nieuws/2019/apr/binaire-opties-cfds-interventies
26

27. Actiepunten voor de actuaris
• Samen werken aan:
• eerlijke & transparante financiële markten
• financieel welzijn op lange termijn
• Gebruik:
• eigen verantwoordelijkheid
• morele kompas
• Stel klantbelang centraal
• In keuzeomgeving
• Bij producten & productontwikkelingsproces
28 november 2019Gedragstoezicht en het morele kompas27