SlideShare a Scribd company logo
1 of 40
CSI aan de kust
De bruinvis zaak
Lonneke L. IJsseldijk
Faculteit Diergeneeskunde
E: L.L.IJsseldijk@uu.nl
T: 030 253 5312
M: 06 244 556 98
Welkom..
Foto: W. Strietman
Introductie
– Faculteit Diergeneeskunde
– Universiteit Utrecht
– Lonneke IJsseldijk (project coordinator)
– Andrea Gröne (afdelingshoofd, professor, dierenarts en
veterinair patholoog)
– Marja Kik (dierenarts en veterinair patholoog)
• Wat doen wij:
– Postmortaal onderzoek bruinvissen
– Achterhalen van de doodsoorzaak
– Maar ook verzamelen en opslaan van materiaal afkomstig van
gestrande bruinvissen voor andere onderzoeken
De bruinvis
Foto’s: National geographic, Lonneke IJsseldijk, Jan Haelters
Phocoena phocoena
Even terug in de tijd…
Bron: www.walvisstrandingen.nl
Even terug in de tijd…
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Totaalaantalbruinvissen
Jaar
Bruinvis strandingen in Nederland van 1970-2013
Bron: www.walvisstrandingen.nl
Aanleiding onderzoek
Aanleiding onderzoek
Foto’s: ASCOBANS, Wageningen UR, MSFD, dailynews
Aanleiding onderzoek
Foto’s: EHBZ
Wat zagen we…
Foto’s: UU, walvisstrandingen.nl
Wat zien jullie?
Het raadsel van de gemutileerde bruinvis
‘De afgelopen winter strandden ongewoon veel verminkte
bruinvissen. Ze lijken uit netten gesneden. Volgens juristen is de
visserij met staand want in strijd met Europese regels.’
Archief NRC.nl 25-03-2009
Videofragment 1 Bruinvissen
spoelen verminkt aan
Over de bruinvis zaak en de mysterieuze verwondingen
Hoe nu verder?
‘De KLPD onderzoekt hoe de recentelijk aangespoelde bruinvissen
aan hun verwondingen zijn gekomen. De landelijke politiedienst doet
dit samen met de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit
Utrecht en het Nederlands Forensisch Instituut.’
Archief NU.nl 06-03-2009
Hoe nu verder?
‘De KLPD heeft het strafrechtelijk onderzoek naar de verminkte
bruinvissen afgesloten. Er is geconcludeerd dat de verwondingen niet
moedwillig door mensen zijn toegebracht.’
‘Het NFI die de bruinvissen onderzocht, kwam tot de conclusie dat
de dieren in contact met scheepsschroeven zijn gekomen. Dat
gebeurde nadat ze al waren overleden.’
Archief NU.nl 26-03-2009
Videofragment 2
motorbootonderzoek
Hoe nu verder?
• Geen aanwijzing bijvangst…
• Geen aanwijzing scheepsschroef…
• Doodsoorzaak onderzoek voortzetten
– We leren meer over ziektes
– We krijgen een beter beeld
• Aanvullende onderzoeken voortzetten
– Dieet onderzoek
– Toxicologisch onderzoek
– Etc.
Doodsoorzaak onderzoek
• 2009-2013:
– >1200 bruinvissen verzameld
– >800 volledige sectie
– >400 doodsoorzaak (versheid afhankelijk)
• Gemutileerde dieren categorie ‘Trauma’
– Recent gegeten;
– Goede voedingstoestand;
– Voornamelijk juvenile dieren;
– Meestal geen andere doodsoorzaak te vinden.
• Dieet is een belangrijke factor
Dieet
• IMARES Texel
• Oppertunistische jagers
• Koude omgeving, relatief groot oppervlakte
• Geen lichaamsreserves
• Veel hoge kwaliteit voedsel per dag nodig
• Kauwen niet
• Uitdaging…
Videofragment 3: onderzoek met
gehoorsteentjes
Wat weten we nu?
• Gezonde, vaak jonge dieren
• Recent gegeten
• Laatste maaltijd bekend
• Positie in waterkolom bekend
• De ‘dader’ blijkt wendbaar…
• Waar komt een bruinvis mee in aanraking in zee?
Foto: Natuurbericht.nl
Videofragment 4: bijtsporen met
hoektanden
Hoe nu verder?
Meer bewijs was nodig…
• Strandingsnetwerk werd geïnformeerd
• Direct transport en directe secties
• Extra voorzichtig met ‘schoon transport’
• Swabs (wattenstaaf monsters) van wonden genomen
Meer bewijs was nodig…
Videofragment 5: DNA onderzoek
Het bewijs!
Videofragment 6: Heterdaadje
Methode voor diagnose
• We herkennen:
1. Grote mutilatie; blubber defect > 5x10 cm
2. Staartstuk ‘bijtwonden’; repetitieve gaatjes, bilateraal, in
dorsalventrale richting
3. Hoofd ‘bijtwonden’; 3+ repetitieve parallelle gaatjes op gelijke
afstand 0.5-2 cm
4. Flipper ‘bijtwonden’; series van 3+ repetitieve incisies
5. Krassen; 3 tot 5 parallelle krassen overal op het lichaam
Methode voor diagnose
• Positieve swabs staartstuk en hoofd wonden
• Retrospectieve studie 1081 bruinvissen 2003-2013
• 963 individuen meegenomen
• 444 (46%) bruinvissen hadden een blubber defect
• 202 waren in redelijke tot goede staat voor verdere analyse
• 120/202 hadden hoofd en/of staartstuk wonden
• Waarvan 60% ook flipper wonden en/of krassen hadden
• P=<0.001
Conclusies van de studie
• Onderscheid tussen aanval en aaseter; 100 individuen
- door andere doodsoorzaak uit te sluiten
- vinden van bloedingen
- dieet
- voedingstoestand
• 90 had geen andere doodsoorzaak
• 26/90 had macroscopisch hemorragie
• 75% had deels onverteerde prooi in de maag
• Conclusie: 182/721 had dodelijke, sub-dodelijke of postmortale
ontmoeting met een zeehond volgens onze schatting (25%)
Meer conclusies
• Voornamelijke jonge bruinvissen
• Significant hogere NCCs
• Gezonde dieren!
• Distributie in winter (Dec-Mar)
• Pup/rui seizoen voor grijze zeehonden
• Verschuiving voedselketen en web
Changing headlines
Zaak gesloten!?
Videofragment 7: Happie
De lesstof
• http://www.schooltv.nl/video/de-kennis-van-nu-in-de-klas-csi-aan-de-
kust-de-bruinvis-zaak/
• Eerst de lesbrief gebruiken dan de totale aflevering bekijken;
• In de lesbrief zitten de links naar de fragmenten die nodig zijn om de
lesbrief te maken;
• Die fragmenten staan verborgen op de site (dus alleen de links in de
lesbrief geven toegang tot de fragmenten);
• Er is tevens een themacollectie op de home op de site. Hierin wordt
de video (CSI aan de kust) aangeboden samen met nog een aantal
gerelateerde clips over bruinvissen, zeehonden en DNA.
http://www.schooltv.nl/video/de-kennis-van-nu-in-de-klas-csi-aan-de-
kust-de-bruinvis-zaak/playlist/126/
• Contactpersonen: Tycho Malmberg (Nibi) / Erik Appelman (NTR)

More Related Content

More from Tycho Malmberg

More from Tycho Malmberg (20)

L1 seks onder je 25e hanneke de graaf
L1 seks onder je 25e   hanneke de graafL1 seks onder je 25e   hanneke de graaf
L1 seks onder je 25e hanneke de graaf
 
W11 firma LoS Seks is meer... Ganzenbord
W11 firma LoS   Seks is meer... GanzenbordW11 firma LoS   Seks is meer... Ganzenbord
W11 firma LoS Seks is meer... Ganzenbord
 
L43 ontwerpen voor een duurzamere veehouderij bram bos
L43 ontwerpen voor een duurzamere veehouderij   bram bosL43 ontwerpen voor een duurzamere veehouderij   bram bos
L43 ontwerpen voor een duurzamere veehouderij bram bos
 
L18 een filosofische kijk op de toekomst van de aarde henk manschot
L18 een filosofische kijk op de toekomst van de aarde   henk manschotL18 een filosofische kijk op de toekomst van de aarde   henk manschot
L18 een filosofische kijk op de toekomst van de aarde henk manschot
 
L16 revalidatietechnologie voor het lopen erik prinsen
L16 revalidatietechnologie voor het lopen   erik prinsenL16 revalidatietechnologie voor het lopen   erik prinsen
L16 revalidatietechnologie voor het lopen erik prinsen
 
Schelpen onderzoeken met onder- en middenbouw
Schelpen onderzoeken met onder-  en middenbouwSchelpen onderzoeken met onder-  en middenbouw
Schelpen onderzoeken met onder- en middenbouw
 
Water en zand in de klas, van zandbak tot landschap
Water en zand in de klas, van zandbak tot landschapWater en zand in de klas, van zandbak tot landschap
Water en zand in de klas, van zandbak tot landschap
 
Beleef het waddenecosysteem met trekvogels
Beleef het waddenecosysteem met trekvogels Beleef het waddenecosysteem met trekvogels
Beleef het waddenecosysteem met trekvogels
 
L4 dna veranderen met revolutionaire precisie sylvia de pater
L4 dna veranderen met revolutionaire precisie   sylvia de paterL4 dna veranderen met revolutionaire precisie   sylvia de pater
L4 dna veranderen met revolutionaire precisie sylvia de pater
 
W5 procesdiagrammen leren lezen - Marco Kragten
W5 procesdiagrammen leren lezen -  Marco KragtenW5 procesdiagrammen leren lezen -  Marco Kragten
W5 procesdiagrammen leren lezen - Marco Kragten
 
W15 Antibiotica gezocht - handout
W15 Antibiotica gezocht - handoutW15 Antibiotica gezocht - handout
W15 Antibiotica gezocht - handout
 
W16_W33 Xiamyra Daal Waag Society-bouw je eigen microscoop-nibi-conferentie
W16_W33 Xiamyra Daal Waag Society-bouw je eigen microscoop-nibi-conferentieW16_W33 Xiamyra Daal Waag Society-bouw je eigen microscoop-nibi-conferentie
W16_W33 Xiamyra Daal Waag Society-bouw je eigen microscoop-nibi-conferentie
 
L10 snelle evolutie in de stad - Menno Schilthuizen
L10 snelle evolutie in de stad  - Menno SchilthuizenL10 snelle evolutie in de stad  - Menno Schilthuizen
L10 snelle evolutie in de stad - Menno Schilthuizen
 
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren reinout wiers
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren   reinout wiersL29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren   reinout wiers
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren reinout wiers
 
L26 kennen planten ook een puberteit marcel proveniers
L26 kennen planten ook een puberteit   marcel proveniersL26 kennen planten ook een puberteit   marcel proveniers
L26 kennen planten ook een puberteit marcel proveniers
 
I l8 hoe planten omgaan met stress michel haring
I l8 hoe planten omgaan met stress   michel haringI l8 hoe planten omgaan met stress   michel haring
I l8 hoe planten omgaan met stress michel haring
 
L37 gedrag van planten, kan dat wel theo elzenga
L37 gedrag van planten, kan dat wel   theo elzengaL37 gedrag van planten, kan dat wel   theo elzenga
L37 gedrag van planten, kan dat wel theo elzenga
 
W30 groene aliens gee van duin
W30 groene aliens gee van duinW30 groene aliens gee van duin
W30 groene aliens gee van duin
 
L18 ons lichaam door een regeltechnische bril david abbink
L18 ons lichaam door een regeltechnische bril   david abbinkL18 ons lichaam door een regeltechnische bril   david abbink
L18 ons lichaam door een regeltechnische bril david abbink
 
Leven in de Kas
Leven in de KasLeven in de Kas
Leven in de Kas
 

I l13 csi aan de kust de bruinvis zaak - l. i-jsseldijk

  • 1. CSI aan de kust De bruinvis zaak Lonneke L. IJsseldijk Faculteit Diergeneeskunde E: L.L.IJsseldijk@uu.nl T: 030 253 5312 M: 06 244 556 98
  • 3. Introductie – Faculteit Diergeneeskunde – Universiteit Utrecht – Lonneke IJsseldijk (project coordinator) – Andrea Gröne (afdelingshoofd, professor, dierenarts en veterinair patholoog) – Marja Kik (dierenarts en veterinair patholoog) • Wat doen wij: – Postmortaal onderzoek bruinvissen – Achterhalen van de doodsoorzaak – Maar ook verzamelen en opslaan van materiaal afkomstig van gestrande bruinvissen voor andere onderzoeken
  • 4. De bruinvis Foto’s: National geographic, Lonneke IJsseldijk, Jan Haelters Phocoena phocoena
  • 5. Even terug in de tijd… Bron: www.walvisstrandingen.nl
  • 6. Even terug in de tijd… 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Totaalaantalbruinvissen Jaar Bruinvis strandingen in Nederland van 1970-2013 Bron: www.walvisstrandingen.nl
  • 8. Aanleiding onderzoek Foto’s: ASCOBANS, Wageningen UR, MSFD, dailynews
  • 10. Wat zagen we… Foto’s: UU, walvisstrandingen.nl Wat zien jullie?
  • 11. Het raadsel van de gemutileerde bruinvis ‘De afgelopen winter strandden ongewoon veel verminkte bruinvissen. Ze lijken uit netten gesneden. Volgens juristen is de visserij met staand want in strijd met Europese regels.’ Archief NRC.nl 25-03-2009
  • 12. Videofragment 1 Bruinvissen spoelen verminkt aan Over de bruinvis zaak en de mysterieuze verwondingen
  • 13. Hoe nu verder? ‘De KLPD onderzoekt hoe de recentelijk aangespoelde bruinvissen aan hun verwondingen zijn gekomen. De landelijke politiedienst doet dit samen met de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht en het Nederlands Forensisch Instituut.’ Archief NU.nl 06-03-2009
  • 14. Hoe nu verder? ‘De KLPD heeft het strafrechtelijk onderzoek naar de verminkte bruinvissen afgesloten. Er is geconcludeerd dat de verwondingen niet moedwillig door mensen zijn toegebracht.’ ‘Het NFI die de bruinvissen onderzocht, kwam tot de conclusie dat de dieren in contact met scheepsschroeven zijn gekomen. Dat gebeurde nadat ze al waren overleden.’ Archief NU.nl 26-03-2009
  • 16. Hoe nu verder? • Geen aanwijzing bijvangst… • Geen aanwijzing scheepsschroef… • Doodsoorzaak onderzoek voortzetten – We leren meer over ziektes – We krijgen een beter beeld • Aanvullende onderzoeken voortzetten – Dieet onderzoek – Toxicologisch onderzoek – Etc.
  • 17. Doodsoorzaak onderzoek • 2009-2013: – >1200 bruinvissen verzameld – >800 volledige sectie – >400 doodsoorzaak (versheid afhankelijk) • Gemutileerde dieren categorie ‘Trauma’ – Recent gegeten; – Goede voedingstoestand; – Voornamelijk juvenile dieren; – Meestal geen andere doodsoorzaak te vinden. • Dieet is een belangrijke factor
  • 18. Dieet • IMARES Texel • Oppertunistische jagers • Koude omgeving, relatief groot oppervlakte • Geen lichaamsreserves • Veel hoge kwaliteit voedsel per dag nodig • Kauwen niet • Uitdaging…
  • 19. Videofragment 3: onderzoek met gehoorsteentjes
  • 20. Wat weten we nu? • Gezonde, vaak jonge dieren • Recent gegeten • Laatste maaltijd bekend • Positie in waterkolom bekend • De ‘dader’ blijkt wendbaar… • Waar komt een bruinvis mee in aanraking in zee? Foto: Natuurbericht.nl
  • 21. Videofragment 4: bijtsporen met hoektanden
  • 23.
  • 24. Meer bewijs was nodig… • Strandingsnetwerk werd geïnformeerd • Direct transport en directe secties • Extra voorzichtig met ‘schoon transport’ • Swabs (wattenstaaf monsters) van wonden genomen
  • 25. Meer bewijs was nodig…
  • 26. Videofragment 5: DNA onderzoek
  • 28.
  • 30. Methode voor diagnose • We herkennen: 1. Grote mutilatie; blubber defect > 5x10 cm 2. Staartstuk ‘bijtwonden’; repetitieve gaatjes, bilateraal, in dorsalventrale richting 3. Hoofd ‘bijtwonden’; 3+ repetitieve parallelle gaatjes op gelijke afstand 0.5-2 cm 4. Flipper ‘bijtwonden’; series van 3+ repetitieve incisies 5. Krassen; 3 tot 5 parallelle krassen overal op het lichaam
  • 31.
  • 32. Methode voor diagnose • Positieve swabs staartstuk en hoofd wonden • Retrospectieve studie 1081 bruinvissen 2003-2013 • 963 individuen meegenomen • 444 (46%) bruinvissen hadden een blubber defect • 202 waren in redelijke tot goede staat voor verdere analyse • 120/202 hadden hoofd en/of staartstuk wonden • Waarvan 60% ook flipper wonden en/of krassen hadden • P=<0.001
  • 33.
  • 34. Conclusies van de studie • Onderscheid tussen aanval en aaseter; 100 individuen - door andere doodsoorzaak uit te sluiten - vinden van bloedingen - dieet - voedingstoestand • 90 had geen andere doodsoorzaak • 26/90 had macroscopisch hemorragie • 75% had deels onverteerde prooi in de maag • Conclusie: 182/721 had dodelijke, sub-dodelijke of postmortale ontmoeting met een zeehond volgens onze schatting (25%)
  • 35. Meer conclusies • Voornamelijke jonge bruinvissen • Significant hogere NCCs • Gezonde dieren! • Distributie in winter (Dec-Mar) • Pup/rui seizoen voor grijze zeehonden • Verschuiving voedselketen en web
  • 39.
  • 40. De lesstof • http://www.schooltv.nl/video/de-kennis-van-nu-in-de-klas-csi-aan-de- kust-de-bruinvis-zaak/ • Eerst de lesbrief gebruiken dan de totale aflevering bekijken; • In de lesbrief zitten de links naar de fragmenten die nodig zijn om de lesbrief te maken; • Die fragmenten staan verborgen op de site (dus alleen de links in de lesbrief geven toegang tot de fragmenten); • Er is tevens een themacollectie op de home op de site. Hierin wordt de video (CSI aan de kust) aangeboden samen met nog een aantal gerelateerde clips over bruinvissen, zeehonden en DNA. http://www.schooltv.nl/video/de-kennis-van-nu-in-de-klas-csi-aan-de- kust-de-bruinvis-zaak/playlist/126/ • Contactpersonen: Tycho Malmberg (Nibi) / Erik Appelman (NTR)

Editor's Notes

  1. Lonneke L. IJsseldijk, BSc Project coördinator Cetaceans Faculty of Veterinary Medicine, Utrecht University Department of Pathobiology   T +31 30 253 5312, M +31 6 244 556 98 L.L.IJsseldijk@uu.nl Yalelaan 1, PO Box 80158, 3508 TD Utrecht The Netherlands
  2. Zeezoogdier, kleine walvisachtigen, 1.6m, 50-60kg Leeft in de Noordzee – populatie NLse deel +- 83.000 (seizoensafhankelijk) Solidaire dieren, springen niet dus je ziet weinig van ze in het wild Bijv. In maart in het Marsdiep op een kalme dag met weinig wind, goede kans om bruinvissen te spotten!
  3. In het Nederlandse deel van de Noordzee zijn bruinvissen tegenwoordig een veelvoorkomende en bekende soort. Dit is niet altijd zo geweest. Bruinvissen kwamen voor de WOII veel voor in NLse wateren, maar deze aantallen leken af te nemen na de oorlog. In de jaren 1960 waren bruinvissen niet langer ‘normaal’, maar werden deze juist al zeldzaam beschouwd. Observaties kwamen weer wat op gang vanaf de jaren 1990 en een exponentiele groei werd waargenomen. Vandaag de dag ligt de populatie schatting tussen de 26,000 – 83,000 bruinvissen in het NLse deel Noordzee, variërend met de verschillende seizoenen.
  4. De stijging in waarnemingen ging samen met een stijging in strandingen zoals te zien in het figuur. Dit figuur is gemaakt met dank aan Guido Keijl van Naturalis, welke al jaren rapportages van gestrande zeezoogdieren bijhoudt. Bijhouden strandingsnummers zeer belangrijk, wat ook verder terug zal komen in deze presentatie. Periode van onderzoek in Utrecht, gestart eind 2008, vanaf toen grote stijging. Voor het jaar 2000 strandde er per jaar nooit meer dan 100 bruinvissen, maar vanaf dan stijft dit aantal enorm. Pieken zien we in het jaar 2011 en 2013, met beide bijna 900 dode bruinvissen.
  5. Omdat bruinvissen in NL beschermd zijn worden er meerdere onderzoeken uitgevoerd in opdracht van het ministerie van EZ Eén van die onderzoeken is het postmortaal onderzoek wat sinds eind 2008 op de faculteit plaats vindt Doel van het onderzoek is een beeld krijgen van waar de gestrande bruinvissen die in NL worden gevonden aan overlijden Specifieke vraag was dan ook welk deel overlijdt als een gevolg van menselijk toedoen, bijv. bijvangst of andere activiteiten op zee Hierbij dragen we bij aan het vergroten van de kennis op het gebied van bruinvis mortaliteit
  6. Natuurlijk versus onnatuurlijk van interesse voor EZ
  7. Zoonoses en volksgezondheid, maar ook publieke interesse
  8. Hoewel een groot deel van de stranders complete dieren waren, gaaf van buiten, werden ook verminkte dieren gevonden. Deze verminkingen, of mutilaties, waren soms klein (wonden aan de kop) maar soms ook groot en over het gehele lijf. Wat valt op? Waar denken jullie aan?
  9. En het viel niet alleen ons op, ook de media
  10. Dieet onderzoek wordt gedaan door Mardik Leopold van IMARES, werkzaam op Texel.
  11. Boven, van links naar rechts: orka, voshaai, tuimelaar Onder, van links naar rechts: hond, zeehond, vos
  12. De belgen dachten het mysterie opgelost te hebben. Op dit moment wat er nog veel ongeloof, ook in NL. Toch is de grijze zeehond hypothese uiteindelijk serieus genomen en is dit nader onderzocht.
  13. 2. Tailstock marks; repetitive punctures, bilateral, running in dorsoventral direction 3. Head marks; 3+ repetitive parallel puntures with regular distances of 1.5-2 cm in between 4. Flipper marks; series of 3+ repetitive incisions 5. Scratches; series of 3 to 5 parallel running scratches anywhere on the body
  14. Methode voor diagnose, samengesteld van onderdeel van Proceeding B studie en publicatie.
  15. Grey seals have three known periods in their annual cycle; the molting season (March-April), the foraging season (June-September), and the pupping season (November-February) (Brasseur et al. 2014).
  16. Dit stuk beschrijft de mate van voorkomen.