1. Сэдэв: Ардын түр засгийн газар байгуулагдаж, Хиагтыг чөлөөлсөн нь

2. Зорилго 1921 оны үндэсний хувьсгалын эхлэлд хамаарагдах үйл явдлыг ойлгуулах үндсэн дээр түүхэн уламжлалаа дээдэлдэг эх оронч иргэн төлөвшүүлэх,

3. Зорилт 1. Түр засгийн газар байгуулагдсан нь 2 . Хиагтыг чөлөөлсөн нь 3 . Ач холбогдол үр дүнг тодорхойлох

4. 1921 оны III сарын 13-нд Намын Төв хорооны гишүүн Ц.Дамбадорж, Д. Лосол, Бүх цэргийн ерөнхий жанжин Д. Сүхбаатар, Цэргийн штабын Н. Билигсайхан, МАН-ын Д. Чагдаржав, Х. Чойбалсан болон цэрэг хошуу шавийн төлөөлөгч 19 хүн хуралдаж “Монгол ардын засгийн хэргийг бүгд түр Ерөнхийлөн захирах газар буюу /АТЗГ/-ыг 7 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулав. АТЗГ-ын анхны даргаар Д. Чагдаржавыг сонголоо

5. Тус хурлын тогтоолд шинэ тутам байгуулагдсан АТЗГ-ын зорилгыг “Өөрийн газар орныг хятадын эзэрхэх мэдлээс салгаж, бусад гадаад улсын хүчээр орогсдыг арилгах, ...түмэн ардын ашиг тусыг үнэхээр хамгаалан .....зүйл бүрийн эрдмийг боловсрууландэлгэрүүлэх засгийг явуулах хэмээн тодорхойлов.

6. Тус хурлаас Шинэ Түр засгийн газарт даалгасан нь 1. Монгол орныг Хятадын эрх мэдлээс ангижруулах 2. Орос хааны цагаан цэрэг ба хятад дээрэмчнийг устгах 3.Ардын төлөөлөгчдийн хурлыг зарлан хуралдуулах 4. Байнгын засгийн газар байгуулах 5. Үндсэн хууль цаазыг боловсруулан тогтоох үүргийг хүлээжээ

7. АТЗГ нийгэм эдийн засгийн холбогдолтой хэд хэдэн арга хэмжээг авав. Газар нутгийг хувьд өмчлөхийг хориглов. МАН-ын Төв хороо, АТЗГ-ын төлөөний түшмэлийг хошуу шавьд суулгах шийдвэр гаргав. Гадаадын харьяат нараас Монгол нутагт худалдаа хийх, тариалан тариалах, ой мод ашиглах зэрэгт гааль түрээс авч байх шийдвэр гаргажээ.

8. Ардын түр засгийн газар ямар арга хэмжээг авав. Ардын засгийн газар хэдэн онд байгуулагдав.

9. Даалгавар:

11. Лятал Лэхэл Нарыд Гатих Лахьгсув лөөлсчөнө

12. Ялалт Чөлөөлөгдсөн Хувьсгалын Хиагт Эхлэл Ардын

13. Ардын хувьсгалын ялалт Хиагт Хотыг Чөлөөлснөөр эхэлжээ.

14. МАН-ын Төв хороо ба АТЗГ ард түмний зэвсэгт бослогыг Хиагт хотыг чөлөөлөх явдлаар эхлэх гэж шийджээ. Учир нь 1. Хиагт бол Ардын журамт цэргийн байрлаж байсан нутаг дэвсгэрт хамгийн нөлөөтэй зангилаа газар байв. 2. Монгол-Зөвлөлтийн хил дээр байрлаж байсан тул Оросоос ирэх тусламжийг хүлээн авахад дөхөмтэй байв 3. Хиагтад ардын хувьсгалын дайсан хятадын гамин цэргийн гол хүч бүгж байв

15. 1921 оны 3.16-нд АТЗГ-ын өмнөөс Хиагтад байсан гамингийн эрх баригчдад зэвсгээ хураалган бууж өгөхийг тулган шаардсан бичиг явуулав. Гамингууд хариу өгсөнгүй. 1921 оны 3.17-нд АЖЦ Алтангаас хөдөлж 18-ы өглөө Хиагтад тулж очжээ. Энэ үед гамингийн 10000 орчим цэрэг байв. Үүний эсрэг 400 орчим хүнтэй 2 их буу, 4-5 пулёмат болон буудлагын бусад завсгээр зэвсэглэсэн АЖЦ-ийн ангиуд сөрөн зогслоо

16. Оройн 16 цагийн үед АЖЦ 2 дахь удаагаа довтолж хятад цэргийг хотоос шахан гаргажээ. Ийнхүү АЖЦ эх орноо чөлөөлөх тэмцэлдээ анхны ялалт байгуулав

17. Хүн хүч зэвсгийн хувьд өөрөөсөө хэд дахин илүү дайсныг хохирол багатайгаар ялан дийлэхэд ардын журамт цэргийн зориг хүч, байлдах чадвар Д. Сүхбаатар тэргүүтэй цэргийн дарга нарын удирдах авьяас гол үүрэг гүйцэтгэсний дээр ЗОУ-ын улаан цэргийн үзүүлсэн тусламж чухлаар нөлөөлсөн юм. Д. Сүхбаатар тэргүүтэй АЖЦ анхны ялалт байгуулснаар харийн түрэмгийлэгчдийг эсэргүүцэн тэмцэх зэвсэгт хүч бодитойгоор бий болсныг илтгэн харуулав

18. Гартаа зэвсэг барьж, харь дайсны эсрэг боссон эрэлхэг эх орончдынхоо том ялалт-Хиагтыг чөлөөлсөн явдлыг монголын ард түмэн үүрд дурсан 3дугаар сарын 18-ыг ардын хувьсгалт армийн төрсөн өдөр гэж жил бүр ёслон тэмдэглэдэг билээ.

19. Хиагтыг чөлөөлсний ач холбогдол юу вэ?

20. АТЗГ Хиагтад шилжин байрлаад цэргийн яамны даргад хэнийг томилсон бэ? а/Н.Билэгсайхан б/Д. Сүхбаатар в/Д.Чагдаржав 2. Хиагт тухайн үед аль улсын нутаг дэвсгэрт байрлаж байсан бэ? а/Орос б/ Хятад в/Монгол 3. Ардын Түр Засгийн газар хаана байгуулагдсан бэ? а/Дээд Шивээ б/Хиагт в/Хүрээ

21. ГЭРИЙН ДААЛГАВАР Дараах сэдвээс сонгож эссэ бичнэ үү? “1921 оноор аялахад” “Хэрвээ би Түр засгийн газрын дарга байсан бол” “Хиагтыг чөлөөлөх дайнд оролцсон дайчны өдрийн тэмдэглэл”