Χρήση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών. Διερευνητικές μαθησιακές προσεγγίσεις

1. Χρήση&και&αξιοποίηση&των&ιστορικών&πηγών&
Διερευνητικές&μαθησιακές&προσεγγίσεις&
Αρμόδιος)Τσιβάς)
tsarm@otenet.gr))
h:p://selidesistorias.blogspot.com))
)
Σεπτέμβριος)2014)

5. ιστορία&&

6. χρονολογίες)
τέχνη)
γεγονότα)
θρησκεία) πολιτισμός)
πόλεμος)
συνήθειες)
ιστορία&&

7. )
η"ατραπός"μέσα"από"την"οποία"
κατανοούμε"τον"κόσμο"γύρω"μας""
και"αυτο6προσδιοριζόμαστε""σ’"αυτόν"

8. ο)χρόνος)ο)οποίος)έχει)παρέλθει)
οριστικά)
ο)χρόνος)κατά)τον)οποίο)
υπάρχουμε)ή)μιλούμε)
ο)χρόνος)μετά)το)
παρόν)

9. η)έννοια)της)ιστορίας))
και)η)έννοια)του)ιστορικού)παρελθόντος)
παρελθόν) ίχνη)του))
παρελθόντος) παρόν)

10. κατανόηση)της)φύσης)της)ιστορίας))
και)της)έννοιας)του)παρελθόντος)
παρελθόν) ιστορικό))
παρόν) παρελθόν)

11. !)σώζω)από)κίνδυνο)
!)διατηρώ)σώο)από)τη)φθορά)του)χρόνου)
το&παρελθόν&…&
!)αναπλάθω,)αναδημιουργώ))
!)αναμορφώνω)προς)το)καλύτερο)
!)επαναφέρω)στη)μνήμη)μου)
!)κατασκευάζω)
!)παράγω)κάτι)νέο)
διασώζεται&
αναπλάθεται&
δημιουργείται&
))))))με)βάση)τα&ίχνη&που)άφησαν)οι)άνθρωποι)μέσα)στο)χρόνο))

12. η)διδακτική)της)ιστορίας)
)
Ηχρήσηκαιηαξιοποίησητωνιστορικώνπηγών
))))))))))))))))στο)πλαίσιο)αποδοχής)της)ιστορικής)μεθόδου))
))
Τακατάλοιπατουπαρελθόντος
όχι)ως)αυτονόητη)και)αδιαπραγμάτευτη)οντότητα)
))))))))))))))))))))))))))αντικείμενο)συστηματικής)μελέτης)
))))))))))))))))))))))))))))))))τρόπος)εννόησης)του)σύγχρονου)μαθήματος)
)
Ηεκπαιδευτικήπροσομοίωσητηςχρήσηςτωνιστορικώνπηγών
))))βασικα)εργαλεία)
))))πρώτη)ύλη)της)ιστορικής)εκπαίδευσης)
))))))))))))εισαγωγή)μεθόδων)του)ιστοριογραφικού)πλαισίου)

13. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΕΝΙΑΙΟΠΛΑΙΣΙΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝΣΠΟΥΔΩΝΙΣΤΟΡΙΑΣ
Σκοπόςτηςδιδασκαλίαςτουμαθήματος
Γενικός) σκοπός) διδασκαλίας) της) Ιστορίας) είναι) η) ανάπτυξη) της) ιστορικής σκέψης και) της) ιστορικής
συνείδησης.)Η)ανάπτυξη)ιστορικής)σκέψης)αφορά)την)κατανόηση)των)ιστορικών)γεγονότων)μέσα)από)
την)εξέταση)αίτιων)και)αποτελεσμάτων,)ενώ)η)καλλιέργεια)ιστορικής)συνείδησης)αφορά)την)κατανόηση)
της)συμπεριφοράς)των)ανθρώπων)σε)συγκεκριμένες)καταστάσεις)και)τη)διαμόρφωση)οξιών)και)στάσεων)
που)οδηγούν)στην)εκδήλωση)υπεύθυνης)συμπεριφοράς)στο)παρόν)και)το)μέλλον.))
Έτσι,) με) τη) διδασκαλία) της) Ιστορίας) ο) μαθητής) μπορεί) να) αποκτήσει) όχι) μόνο) την) επίγνωση) ότι) ο)
σύγχρονος) κόσμος) αποτελεί) συνέχεια) του) παρελθόντος,) αλλά) και) την) αντίληψη) ότι) ο) σύγχρονος)
ιστορικός)ορίζοντας)συνδέεται)άμεσα)με)τη)ζωή)του.))
)
Οσκοπόςτηςιστορικήςσκέψηςκαιτηςιστορικήςσυνείδησηςσυνδέεταιέτσιμε
το γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης που αναφέρεται στην προετοιμασία
υπεύθυνωνπολιτών.)
σκοπόςτηςεκπαίδευσης σκοπόςτουμαθήματος
καλλιέργεια))της)ιστορικής)συνείδησης)και)της)ιστορικής)σκέψης)των)μαθητών)
και)των)μαθητριών,)ώστε)να)καταστούνιστορικάεγγράμματοι/ες)
α.)να)είναι)σε)θέση)να)παρακολουθούν)και)να)κατανοούν)τη)γλώσσα)ενός)ιστορικού)
κειμένου)
β.)να)κατέχουν)τη)βασική)εννοιολογική)υποδομή)της)Ιστορίας))
γ.)να)καλλιεργούν)δεξιότητες)(μεθοδολογική)γνώση),)αντιλήψεις)και)στάσεις)

14. Ταίχνητουπαρελθόντος…
Οι)άνθρωποι)καθόλη)τη)διάρκεια)της)παρουσίας)τους)πάνω)στη)
γη)αφήνουν)διάφορα)ίχνη)στο)πέρασμά)τους.))
! )αφήνουν)ίχνη)που)θέλουν)να)διασωθούν)
)
! )αφήνουν)και)ίχνη)που)δεν)τους)ενδιαφέρει)αν)σωθούν)ή)όχι.)
Όλα)αυτά)τα)ίχνη)μπορούν)να)μιλήσουν))
για)τη)ζωή)των)ανθρώπων)στο)παρελθόν…))

15. ιστορικέςπηγέςXμαρτυρίες
Οι) ιστορικοί) για) να) μιλήσουν) και) για) να) γράψουν) για) το)
παρελθόν) χρησιμοποιούν) μαρτυρίες,) που) τις) εντοπίζουν) στις)
ιστορικές)πηγές.))))
ο,τιδήποτε)διασώζεται)από)το)παρελθόν))
ιστορικήπηγήείναι…
ο,τίδηποτε)αναφέρεται)στο)παρελθόν)
πηγή,)μαρτυρία,)ντοκουμέντο,)τεκμήριο)

16. Χαρακτήραςιστορικώνπηγών
Οι)ιστορικές)πηγές)διακρίνονται)σε)πρωτογενείς)και)δευτερογενείς)
πρωτογενείς
Πρωτογενείς)είναι)οι)πηγές,)οι)οποίες)δημιουργούνται)ταυτόχρονα)με)τα)
γεγονότα)στα)οποία)αναφέρονται)ή)αργότερα)από)ανθρώπους)που)οι)ίδιοι/
ίδιες)συμμετείχαν)σ)αυτά.))
δευτερογενείς
Δευτερογενείς)είναι)οι)πηγές)οι)οποίες)δημιουργούνται)μετά(υστερότερα))από)
τα)γεγονότα)στα)οποία)αναφέρονται)και)συνήθως)η)δημιουργία)τους)στηρίζεται)
στη)μελέτη)των)πρωτογενών)πηγών)της)ιστορικής)περιόδου.)

19. Προσωπικό*ημερολόγιο**
του)Γεωργίου)Γιαννικόπουλου)
)
Τόποςδημιουργίας:)Λόουελ)
Μασσαχουσέτης)ΗΠΑ)
Χρόνοςδημιουργίας:)1911)
Θέμα:)ημερολόγιο)του)ταξιδιού)του)Γ.)
Γιαννικόπουλου)από)την)Ελλάδα)στις)
ΗΠΑ)το)1911.)

20. μορφές)ιστορικών)πηγών)
αντικείμενατέχνηςκαικαθημερινήςζωής:)οποιαδήποτε)αντικείμενα)(προσωπικά)αντικείμενα,)σκεύη,)αγάλματα)…))
γραπτέςπηγές:)οτιδήποτε)διασώζεται)με)το)γραπτό)λόγο)
(επιστολές,)σημειώσεις,)βιβλία)…)))
ηλεκτρονικέςπηγές:)οτιδήποτε)διασώζεται)με)ηλεκτρονική)μορφή))
(σελίδες)στο)διαδίκτυο,)ηλεκτρονικές)εφαρμογές)…))
ηχητικάντοκουμέντα:)οτιδήποτε)διασώζεται)ως)καταγραμμένος)ήχος))
(μουσική,)τραγούδι,)λόγος)…))
οπτικάντοκουμέντα:))ο,τιδήποτε)φθάνει)στη)σχολική)τάξη)ως)εικόνα)ανεξάρτητα)από)την)αρχική)του)μορφή))(φωτογραφίες,)
εικόνες,)χάρτες,)σκίτσα…))
οπτικοακουστικάντοκουμέντα:)πηγές)που)συνδυάζουν)εικόνα)και)ήχο))
(κινηματογραφικές)ταινίες,)ταινίες)επικαίρων,)οι)τηλεοπτικές)εκπομπές,)ντοκιμαντέρ)...))
πηγέςτουτοπίου:)ο,τιδήποτε)μπορούμε)να)επισκεφθούμε))
(μνημεία,)κτήρια)…))
πίνακες–γραφήματα:)ντοκουμέντα)με)αριθμητικά)δεδομένα))
(στατιστικοί)πίνακες,)ραβδογράμματα)…))
προφορικέςμαρτυρίες:))μαρτυρίες)ανθρώπων)που)έζησαν)οι)ίδιοι/ες)συγκεκριμένα)γεγονότα)
(αφηγήσεις,)συνεντεύξεις)…))
εκπαιδευτικόυλικό:)οτιδήποτε)δημιουργείται)από)τον/την)εκπαιδευτικό)για)την)καλύτερη)κατανόηση)του)θέματος)
(χρονογραμμές,)χάρτες,)σκίτσα)…))

21. Τιμαςλένεοιπηγές;
Οι)ιστορικές)πηγές)παραμένουν)βουβές)μέχρι)τη)στιγμή)που)θα)
απευθύνω)προς)αυτές)κάποιο)συγκεκριμένο)ιστορικόερώτημα)…)
)))
…)τότε)μόνο)μπορώ)να)αντλήσω)τις)απαραίτητεςπληροφορίες)που)
χρειάζομαι)για)να)απαντήσω)στο)ερώτημα)που)έχω)θέσει.))
Σε)ποιο)συγκεκριμένο)θέμα)του)παρελθόντος)αναφέρεται;))
Ποια)ερωτήματα)μπορώ)να)απευθύνω)για)να)μάθω)περισσότερα)για)το)
συγκεκριμένο)θέμα;)

22. Ένα)εργαζόμενο)αγόρι)σε)εργαστήρι)της)Νέας)Υόρκης)
Φωτογραφία)των)αρχών)του)20ού)αιώνα)
θέμα: ερώτημα:

25. Μελετώτιςιστορικέςπηγές)
A
B
Γ
Α:)τοποθετώ)την)ιστορική)πηγή)στο)ιστορικό)της)πλαίσιο)
Β:))κατανοώ)το)ρόλο)της)μαρτυρίας)στη)διαμόρφωση)της)
ιστορικής)μνήμης)και)γνώσης)
Γ:))χρησιμοποιώ)την)πηγή)για)την)απάντηση))))))του)
ιστορικού)μου)ερωτήματος))

26. *Ποιος;)(Ποιος/α)είναι)ο/η)δημιουργός;))
*Πότε;)(χρόνος)δημιουργίας))
*Πού;)(τόπος)δημιουργίας))
*Σκοπός*δημιουργίας*(για)ποιο)λόγο)δημιουργείται))
*Κοινό*στο*οποίο*απευθύνεται*(σε)ποιους/ές)απευθύνεται))
A
Α:)τοποθετώ)την)ιστορική)πηγή)στο)ιστορικό)της)πλαίσιο)

27. B Β:))κατανοώ)το)ρόλο)της)μαρτυρίας)στη)διαμόρφωση)της)ιστορικής)μνήμης)και)
γνώσης)
χαρακτήρας*(πρωτογενής)–)δευτερογενής))
μορφή)(γραπτή,)οπτική,)ηχητική,)…))
απόσπασμα*ή*ολοκληρωμένο*έργο*
θέμα*ή*θέματα*
ιδιότητα*δημιουργού)(εργασία,)θέση,)τίτλος,)…))
σχέση*με*το*θέμα)(πόσο)κοντά)στο)χρόνο)και)τον)τόπο))
άποψη*δημιουργού)(ποια)είναι)η)άποψή)τους)για)το)θέμα))
*αποσιώπηση*–*παράλειψη*–*παρερμηνεία))
κίνητρο))(που)δεν)το)αναφέρει)ρητά))
*έκφραση*απόψεων*ή*διήγηση*γεγονότων))
)
χρησιμότητα*πηγής)(πόσο)χρήσιμη)είναι)για)τη)κατανόηση)του)θέματος)))

28. Γ Γ:))χρησιμοποιώ)την)πηγή)για)την)απάντηση)του)ιστορικού)μου)ερωτήματος)
*παρατηρώ**
*υπογραμμίζω**
*
*σημειώνω**
*συγκεντρώνω*ιστορικές*πληροφορίες**
*κατηγοριοποιώ**
*συσχετίζω**
*υποθέτω**
*επαληθεύω**

29. Για)ποιους)λόγους)διασώζονται;)
Για)ποιους)λόγους)καταστρέφονται;)
Πού)μπορούμε)να)αναζητήσουμε)τις)ιστορικές)πηγές;)
Μουσεία)(ιστορικά,)αρχαιολογικά,)λαογραφικά,…))
Βιβλιοθήκες)(δημοτικές,)πανεπιστημιακές,)οργανισμών,)…))
Αρχεία)(δημόσια,)ιδιωτικά,)σχολικά,)εκκλησιαστικά,)…))
Στοτοπίο)(κτήρια,)μνημεία,)οδοί,)χώροι,)…))
Στοοικογενειακόμαςπεριβάλλον)(φωτογραφίες,)έγγραφα,)αντικείμενα,)βιβλία,)…))
Στοδιαδίκτυο))
)