NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ SẢN TẠI VIỆT NAM.doc

DỊCH VỤ VIẾT THUÊ ĐỀ TÀI TRỌN GÓI ZALO / TELE : 0932.091.562
TẢI FILE TÀI LIỆU – SIVIDOC.COM
NGÔHỒNGPHƯƠNG
NGÀNH:KỸ
THUẬT
MÔITRƯỜNG
KHOÁ:2006-2008
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
-----------------------------------------
NGÔ HỒNG PHƯƠNG
NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG
NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI, ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH
GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ
SẢN TẠI VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC
HÀ NỘI - 2008

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
-----------------------------------------
NGÔ HỒNG PHƯƠNG
NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG
NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI, ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH
GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ
SẢN TẠI VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH: KỸ THUẬT MÔI TRƯỜNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS ĐẶNGKIM CHI
HÀ NỘI - 2008

MỤC LỤC
Mở đầu Trang Chương I: Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý chất thải tại
Việt
Nam
I.1. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải
I.1.1. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải đô thị
I.1.2. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải công nghiệp
I.1.2.1. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải khu công nghiệp
I.1.2.2. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải một số ngành
công nghiệp
I.2. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý khí thải công nghiệp
I.2.1. Công nghệ xử lý bụi
I.2.2. Công nghệ xử lý hơi, khí độc
I.3. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý chất thải rắn và chất thải nguy
hại
I.3.1. Công nghệ xử lý chất thải rắn đô thị
I.3.2. Công nghệ xử lý chất thải rắn công nghiệp và chất thải nguy
hại I.4. Đánh giá chung về công nghệ xử lý chất thải tại Việt Nam
Chương II: Phương pháp luận đánh giá công nghệ xử lý chất thải
II.1. Hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải trên thế giới II.2.
Hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải tại Việt Nam II.2.1.
Khái niệm về đánh giá công nghệ xử lý chất thải
II.2.2. Hiện trạng hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải tại Việt
Nam
II.2.3. Ý nghĩa của hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải
II.3. Xây dựng tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải
II.3.1. Định nghĩa về tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải
II.3.2. Nguyên tắc lựa chọn, định hướng các tiêu chí đánh giá
II.3.3. Đề xuất các tiêu chí đánh giá
II.3.4. Lượng hoá các tiêu chí đánh giá
Chương III: Công nghệ xử lý nước thải ngành chế biến thuỷ sản
III.1. Hiện trạng sản xuất ngành chế biến thuỷ sản và các vấn đề
môi trường
III.1.1. Hiện trạng sản xuất ngành chế biến thuỷ sản
III.1.2. Hiện trạng môi trường ngành chế biến thuỷ sản
III.2. Công nghệ xử lý chất thải ngành chế biến thuỷ sản
III.2.1. Công nghệ xử lý khí thải
III.2.2. Công nghệ xử lý chất thải rắn
III.2.3. Công nghệ xử lý nước thải

Chương IV: Áp dụng các tiêu chí đánh giá cho công nghệ xử
lý nước thải của nhà máy chế biến thuỷ sản
IV.1. Xây dựng các tiêu chí đánh giá
IV.1.1. Đề xuất các tiêu chí đánh giá
IV.1.2. Lượng hoá các tiêu chí đánh giá
IV.2. Giới thiệu công nghệ xử lý nước thải của các nhà máy chế
biến thuỷ sản được đánh giá
IV.2.1. Công nghệ xử lý nước thải của Xí nghiệp đông lạnh 8, Công ty
cổ phần xuất nhập khẩu An Giang
IV.2.2. Công nghệ xử lý nước thải của Xí nghiệp đông lạnh Cà Mau 2,
Công ty cổ phần chế biến và xuất nhập khẩu Cà Mau
IV.2.3. Công nghệ xử lý nước thải của Công ty cổ phần thuỷ sản
và Xuất nhập khẩu Long An
IV.3. Áp dụng các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý nước thải cho các
nhà máy
IV.4. Nhận xét về kết quả đánh giá tại ba nhà máy
Kết luận và kiến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

1
MỞ ĐẦU
Sau hơn 20 năm đổi mới (1986-2008), nền kinh tế của nước ta đã đạt
được những thành tựu nổi bật, phát triển với tốc độ tăng trưởng cao, ổn định.
Bên cạnh những lợi ích kinh tế xã hội, sự phát triển cũng đã, đang và sẽ sinh
ra một lượng lớn chất thải, thành phần chất thải ngày càng phức tạp, khó xử
lý. Nếu không áp dụng các biện pháp nhằm ngăn ngừa, khống chế ô nhiễm
một cách thích hợp và hiệu quả thì các chất thải này sẽ là nguyên nhân gây ra
những tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái và sức khoẻ của cộng đồng.
Công nghệ môi trường phát triển như là một nhu cầu cho công tác bảo
vệ môi trường nói chung và xử lý, phòng ngừa ô nhiễm nói riêng. Nếu có thể
lựa chọn được công nghệ thích hợp thì có thể giảm thiểu được các đe dọa tiềm
tàng cho xã hội, kinh tế và tác động môi trường. Vì vậy hoạt động đánh giá
công nghệ môi trường có thể giúp cho các nhà quy hoạch, các nhà quyết định
chính sách và các đơn vị, cơ quan có chức năng, các cơ sở, nhà máy sản xuất
xác định được các tác động tiềm tàng của các công nghệ xử lý chất thải thay
thế trước khi xảy ra bất cứ các vấn đề liên quan đến môi trường hoặc sự cố
môi trường.
Đánh giá công nghệ môi trường được sử dụng để kiểm tra các qui trình
và đánh giá hoạt động của các công nghệ tiên tiến, hiện đại có sẵn hoặc có
nhiều tiềm năng sử dụng trong thực tế để bảo vệ sức khỏe của con người và
môi trường, thúc đẩy việc đưa các công nghệ môi trường mới vào thị trường
giúp cho các cơ sở, nhà máy sản xuất lựa chọn các công nghệ phù hợp trong
việc quản lý chất lượng môi trường tại cơ sở mình theo tiêu chuẩn môi trường
quốc gia.
Theo nguồn từ Cục Bảo vệ môi trường, công nghệ môi trường là tổng
hợp các biện pháp vật lý, hoá học, sinh học nhằm ngăn ngừa và xử lý các chất
thải phát sinh từ quá trình sản xuất và hoạt động của con người. Công nghệ

2
môi trường bao gồm các chi thức dưới dạng nguyên lý, quy trình và các thiết
bị kỹ thuật thực hiện nguyên lý và quy trình đó. Theo định nghĩa công nghệ
môi trường là một khái niệm rộng, bao gồm:
- Các biện pháp ngăn ngừa phát sinh chất thải như sản xuất sạch, sản
xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng (giảm thiểu tại nguồn);
- Các biện pháp xử lý chất thải như tái chế, tái sử dụng, tái sinh, tiêu
huỷ, chôn lấp (xử lý cuối đường ống).
Tuy nhiên, Việt Nam hiện mới ở giai đoạn tập trung vào khâu xử lý chất
thải cuối đường ống. Do đó, công nghệ xử lý chất thải đóng vai trò quyết định
hiệu quả bảo vệ môi trường, nội dung của luận văn này sẽ tập trung vào
nghiên cứu, đề xuất các tiêu chí để đánh giá công nghệ xử lý chất thải và áp
dụng các tiêu chí này đánh giá công nghệ xử lý nước thải cho nhà máy chế
biến thuỷ sản tại Việt Nam.

3
CHƯƠNG I
HIỆN TRẠNG ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ
XỬ LÝ CHẤT THẢI TẠI VIỆT NAM
I.1. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải
I.1.1. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải đô thị
Quá trình xử lý nước thải được thực hiện theo nhiều bước, thực hiện
ngay tại nơi hình thành nước thải (xử lý cục bộ), tại trạm xử lý nước thải tập
trung và trong sông, hồ, nguồn tiếp tiếp nhận. Các bậc xử lý liên quan đến
mức độ xử lý cần đạt được theo các tiêu chuẩn môi trường. Có thể phân loại
các bậc xử lý thành: xử lý sơ bộ, xử lý bậc I, xử lý bậc II, xử lý bậc III (xử lý
triệt để) theo nguyên tắc sau đây (hình I.1).
Trong nội dung xử lý nước thải luôn bao gồm hai phần chính: xử lý
nước thải và xử lý bùn cặn. Nội dung chính của quá trình xử lý nước thải bao
gồm:
- Xử lý các vật chất lơ lửng vào keo.
- Xử lý các vật chất tan (chủ yếu là các chất hữu cơ).
- Xử lý các chất dinh dưỡng (N, P...)
- Diệt các vi sinh vật gây bệnh...

4
Nước thải sinh hoạt Nước thải bệnh viện Nước thải sản xuất
Xử lý bậc I
Khử trùng, diệ t vi khuẩn gây
(Xử lý sơ bộ )
bệnh dịch (các biện pháp hoá
học hoặc vật lý)
Khử chất độc hại và đảm bảo điều kiện
Tách rác, cát và cặn lắngtrong làm việc bình thường cho các công trình
nước thải xử lý sinh học (các biện pháp cơ học, hoá
(các biện pháp cơ học) học hoặc lý hoá)
Xử lý bậc II
Xử lý bậc III
(Xử lý triệt để)
Tự làm sạch
nguồn nước
Tách chất hữu cơ và một số chất
vô cơ trong nước thải (biện
pháp sinh học)
Khử các chất dinh dưỡng (N,P) và khử
trùng NT (các biện pháp sinh hoá, hoá
học hoặc hoá lý)
Xả nước thải ra nguồn và tăng cường
quá trình tự làm sạch của nguồn nước
Hình I.1. Sơ đồ nguyên tắc xử lý nước thải
Công nghệ xử lý nước thải được lựa chọn cho mỗi trường hợp cụ thể
phụ thuộc vào hai yếu tố chính: thành phần, tính chất và các điều kiện đầu vào
khác của nước thải, tiêu chuẩn chất lượng nước thải đầu ra. Sơ đồ chung của
một trạm xử lý nước thải có thể biểu diễn thông qua hình I.2 dưới đây:
N-íc th¶i
Xö lý n-íc th¶i
Xö lý bïn cÆn
M«i tr-êng
tiÕp nhËn
N¬i sö dông
hoÆc th¶i bá
Hình I.2. Sơ đồ chung của một trạm xử lý nước thải.

5
Một số sơ đồ công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt hiện nay ở Việt Nam:
1. Trạm xử lý nước thải sinh hoạt thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk
Trạm xử lý nước thải có công suất 8125 m3
/ngày được thiết kế theo
nguyên tắc xử lý sinh học điều kiện tự nhiên trong hệ thống hồ ổn định 3 giai
đoạn. Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý nước thải được nêu trên hình I.3.
Nước thải thành phố Buôn Ma Thuột (chủ yếu là nước thải sinh hoạt
Nước thải được qua lưới chắn rác để tách các tạp chất phân tán thô, lớn sau đó
được phân lưu về hai hồ kị khí A1 và A2 có chiều sâu 6,0 m. Tại đây bắt đầu
xử lý sinh học nước thải và bùn kị khí lắng ở đáy hồ sẽ được định kỳ nạo vét
bằng máy bơm. Nước thải được tiếp tục xử lý trong hệ thống hồ tuỳ tiện
(facultative) hai bậc (có chiều sâu 2,0 m). Tận dụng độ chênh cao địa hình,
người ta đã bố trí các thác làm thoáng kiểu bậc để cung cấp ô xy cho hồ. Sau
khi được xử lý bằng phương pháp ô xy hoá sinh hoá, nước thải tiếp tục qua hệ
thống hồ xử lý triệt để (hồ maturation). Với chiều sâu lớp nước nhỏ (1,0 m),
hồ sẽ tiếp nhận bức xạ ánh sáng mặt trời và các loại vi khuẩn gây bệnh sẽ bị
tiêu diệt. Số coliform của nước thải sau hệ thống hồ này sẽ nhỏ hơn 10.000
MPN/100 ml. Nước thải sau quá trình xử lý đáp ứng TCVN 5945-1995 cột B
được xả ra suối và tái sử dụng để tưới cà phê.

Nước thải
6
Lưới chắn rác Bể phân lưu
Hồ A1 Hồ A2
Hồ kị khí
Tháp làm thoáng 1
Hồ F1.1 Hồ F1.2
Hệ
thống
hồ
Tuỳ
tiện
Tháp làm thoáng 2
Hồ F2.1 Hồ F2.2
Bể phân lưu
Hệ thống hồ M
Bể phân lưu
Sử dụng tưới cà phê Xả ra suối
Hình I.3. Sơ đồ dây chuyền công nghệ XLNT thành phố Buôn Ma Thuộ t- [5]
2. Trạm xử lý nước thải sinh hoạt thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh
Trạm xử lý có công suất 2000 m3
/ngày, nước thải từ các bể tự hoại từ
các nhà vệ sinh được tách từ các tuyến cống chung trong khu vực chảy về trạm
bơm, sau đó bơm về bể xử lý sinh học hiếu khí bằng bùn hoạt tính (bể
aeroten). Ô xy được cấp nhờ máy sục khí chìm dạng Jet. Tại đây diễn ra các

7
quá trình ô xy hoá sinh hoá các chất hữu cơ và nitrat hoá. Bùn hoạt tính theo
nước thải được tách trong bể lắng đợt hai dạng lớp mỏng (lamen), một phần
được bơm tuần hoàn về bể aeroten và phần dư được lên men trong bể ủ bùn.
Nước thải sau khi xử lý sinh học được khử trùng bằng nước dung dịch
hypoclorid và xả ra môi trường bên ngoài.
Nước thải
tách từ cống
thoát nước
chung
Các trạm bơm nước thảI khu vực
Bể Aeroten
Bể ủ
Bể lắng đợt hai
bùn
(dạng bể lamen)
Máng trộn-khử trùng
Xả ra nguồn nước
Hình I.4. Sơ đồ dây chuyền công nghệ XLNT đô thị thành phố Hạ Long - [5]
I.1.2. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải công nghiệp
I.1.2.1. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải khu công nghiệp
Thành phần và tính chất nước thải công nghiệp tùy thuộc vào quy mô
khu công nghiệp cũng như các loại hình ngành nghề trong khu công nghiệp.
Nhìn chung trong nước thải của các khu công nghiệp hàm lượng các chất hữu
cơ như COD, BOD, N, P đều cao. Ngoài ra các thành phần kim loại nặng như
Pb, Cu, Zn, Ni, Cr,... đều ở mức khá cao, đặc biệt là tại các cơ sở sản xuất cơ

8
khí như mạ, cán thép,... do đó nếu không xử lý triệt để trước khi thải ra môi
trường bên ngoài thì đây là nguồn gây ô nhiễm rất lớn.
Một số sơ đồ công nghệ XLNT khu công nghiệp hiện nay tại Việt Nam:
Máy nén khí
Nứơc thải
Máng lắng cát
SCR thô
Hố thu
Song chắn tinh
ồi
Sân phơi cát
Bể tuyển nổi
Máy thổi khí Bể điều hòa
Bể chứa dầu
và bọt
Máy thổi khí
Bể Aêrôten
Bể Lắng đợt 2
Polymer
Hồ sinh vật
NaOCl
Bể nén bùn
b ứ
Máy ép bùn
Bể tiếp xúc
Kênh Việt Thắng
Bùn thải
Bãi chôn lấp Bón cây
Hình I.5. Sơ đồ dây chuyền công nghệ XLNT khu công nghiệp Bắc Thăng
Long - [4]

9
Máy nén khí
Bể khuếch tán
NaOCl
Nước thải từ các nhà máy
Bể lắng cát/song chắn rác Sân phơi cát thô
Hố thu
Bể tuyển nổi
Bể điều hòa
Bể SBR
Bể tuyển nổi kết
hợp
Bể nén bùn
keo tụ
Bể tiếp xúc Máy ép bùn
Bùn thải
Xả vào sông Đồng Nai
Polymer
Hình I.6. Sơ đồ công nghệ XLNT khu công nghiệp Biên Hòa II -[4]
Nước thải từ cống chung Song chắn rác
Bể lọc sinh học Bể sục khí bùn hoạt tính
Bể điều hoà Bể điều chỉnh pH
Bể lắng Khử trùng
Kênh Bình Hoà
Hình I.7. Sơ đồ công nghệ XLNT khu công nghiệpViệt Nam – Singapor - [4]
I.1.2.2. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý nước thải một số ngành công
nghiệp
Nguồn gốc nước thải phát sinh chủ yếu tại Việt Nam là từ các nhà máy
chế biến thực phẩm, dệt nhuộm, sản xuất giấy bột giấy, chế biến cao su, ....
Trong thời gian qua đã có nhiều doanh nghiệp áp dụng các công nghệ xử lý
nước thải được chế tạo tại Việt Nam hay ngoại nhập. Tuy nhiên thực tế hoạt

10
động cho thấy, trừ một số hệ thống xử lý tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài, hầu hết các hệ thống xử lý nước thải đạt hiệu quả chưa cao do
trình độ thiết kế, chế tạo, chất lượng thiết bị, trình độ công nhân vận hành, ý
thức của chủ doanh nghiệp chưa cao.
Một số công nghệ xử lý nước thải được áp dụng tại Việt Nam hiện nay:
1. Hệ thống xử lý nước thải tại Công ty giấy Bình Minh, tỉnh Bắc Ninh
Công suất: 30 m3
/h
Nước thải sau xử lý đạt TCVN 5945-1995, loại B.
Nước thải vào
Hệ thống
cấp khí
Bể điều Bể tuyển
hoà nổi
Thu hồi
bột giấy
Hồ sinh
học
Nước thải
ra sông
Hình I.8. Sơ đồ công nghệ hệ thống XLNT Công ty giấy Bình Minh -[7]
2. Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải Công ty Liên doanh dệt nhuộm Việt Hồng
Công suất: 600 m3
/ngày.

11
Nước thải
Bể cân bằng
Bể trung hoà
Bể keo tụ
Bể tạo bông
Bể lắng bậc 1 Bể nén bùn
Bể trung hoà
Bể dinh dưỡng Máy ép bùn
Bể Aeroten
Bể lắng bậc 2 Hố thu bùn
Bể trung gian
Bể lọc áp lực
Bùn khô
Bể trung gian Hệ thống thoát nước
Hình I.9. Sơ đồ công nghệ XLNT Công ty Liên doanh dệt nhuộm Việt Hồng -
[7]

12
3. Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải của Xí nghiệp cơ khí mạ Đà Nẵng
Công suất: 30 m3
/h
Nước thải sau xử lý đạt TCVN 5945-1995, lọai B.
Hoá chất Hoá chất
điều chỉnh pH keo tụ
Nước thải
Bể trung hoà
sản xuất
Bể
Bể keo tụ lắng
Nước sau
xử lý
Bùn
Xử lý
bùn thải
Hình I.10. Sơ đồ công nghệ XLNT Xí nghiệp cơ khí mạ Đà Nẵng - [4]
4. Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải Công ty Cổ phần kỹ nghệ thực phẩm Việt
Nam – VIFON
Công suất: 1.000 m3
/ngày.

Nước thải
Lọc rác
Bể cân bằng
Bể keo tụ
Bể tạo bông
Bể lắng sơ bộ
Bể sinh học
theo mẻ
Nguồn tiếp nhận
13
Bể nén bùn Máy ép bùn
Bùn khô đi
chôn lấp
Hình I.11. Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải Công ty Cổ phần kỹ nghệ thực
phẩm Việt Nam – VIFON - [7]
I.2. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý khí thải công nghiệp
Công nghệ xử lý bụi và khí độc hại, một số cơ sở sản xuất cũ quy mô
vừa và nhỏ có áp dụng các phương pháp xử lý đơn giản như: buồng lắng bụi,
xiclon, lọc bụi túi vải, tháp rửa khí, tháp hấp thụ bằng vật liệu rỗng tưới nước.
Nhìn chung các loại thiết bị và hệ thống xử lý khí ở khu vực này còn ở mức
thấp do trình độ thiết kế, chế tạo, trình độ công nhân vận hành chưa được nâng

14
cao, cộng vào đó là ý thức của các chủ doanh nghiệp chưa thật sự tự giác trong
việc lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý khí thải nhằm hạn chế phát thải ô
nhiễm, bảo vệ môi trường.
Riêng đối với một số ngành công nghiệp quan trọng như: xi măng, nhiệt
điện và nhất là các cơ sở công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì hệ thống
xử lý khí thải tương đối quy mô và đồng bộ, bao gồm cả thiết bị lọc bụi
xiclon, túi vải và tĩnh điện kết hợp với tháp hấp thụ bằng dung môi hay thiết bị
hấp phụ bằng than hoạt tính, ... Các cơ sở này thường kết hợp xử lý bụi cũng
như khí thải chung trong một hệ thống.
I.2.1. Công nghệ xử lý bụi
Tuỳ theo đặc thù của ngành công nghiệp, các cơ sở sản xuất thường áp dụng
các công nghệ xử lý bụi như lọc bụi tĩnh điện, lọc túi vải, cylon hay bằng các
dung môi, ....
I.2.2.3. Công nghệ xử lý khí thải và bụi
Một số sở đồ công nghệ xử lý bụi được áp dụng tại Việt Nam:
OÁng khoùi
Thieát bò loïc buïi
tuùi vaûi
Quaït
Buïi
Caùc chuïp huùt
Hình I.12. Sơ đồ công nghệ xử lý bụi dùng thiết bị lọc bụi túi vải - [4]

15
OÁng khoùi
Loïc buïi
tónh ñieän
Caùc chuïp huùt Buïi
Quaït
Hình I.13. Sơ đồ công nghệ xử lý bụi dùng thiết bị lọc bụi tĩnh điện - [4]
Thieát bò Xyclon
Thieát bò loïc buïi
OÁng khoùi
tuùi vaûi
Caùc chuïp huùt
Quaït
Buïi Buïi
Hình I.14. Sơ đồ công nghệ xử lý bụi tại các cơ sở chế biến gỗ - [4]
I.2.1. Công nghệ xử lý hơi, khí độc
Hiện nay tại các khu công nghiệp phần lớn các loại khí thải từ quá trình
đốt nhiên liệu, hơi, khí thải từ các quá trình sản xuất đều được xả thải trực tiếp
ra môi trường xung quanh mà không qua xử lý. Đây là nguồn gây ô nhiễm
trầm trọng cho không khí, nhất là vào giai đoạn bắt đầu của quá trình cháy.
Với các nguồn ô nhiễm từ quá trình sản xuất thì số lượng doanh nghiệp
có hệ thống xử lý không nhiều. Tuy nhiên bên cạnh đó cũng đã có những nhà
máy, công ty đã quan tâm đầu tư trong việc thiết kế lắp đặt các hệ thống xử lý
khí thải. Các hệ thống xử lý này bước đầu đã góp phần đáng kể trong việc
khống chế, giảm thiểu ô nhiễm.

16
Một số sơ đồ công nghệ xử lý hơi, khí thải được áp dụng tại Việt Nam:
Hình I.15. Công nghệ xử lý khí thải đốt phụ phẩm nông nghiệp - [4]
Thaùp Thaùp
haáp thuï haáp phuï OÁng khoùi
Nöôùc
Caùc chuïp huùt
Quaït
Hình I.16. Sơ đồ công nghệ xử lý khí độc hại áp dụng tại các cơ sở sản xuất
thuốc trừ sâu - [4]
Hình I.17. Công nghệ xử lý khí thải đốt phụ phẩm nông nghiệp - [4]

17
I.3. Hiện trạng áp dụng công nghệ xử lý chất thải rắn và chất thải nguy
hại
I.3.1. Công nghệ xử lý chất thải rắn đô thị
Các phương pháp xử lý chất thải rắn đang được áp dụng tại các đô thị ở
Việt Nam hiện nay tập trung vào:
- Tái chế chất thải: Việc tái chế chất thải ở Việt Nam chỉ mang tính tự
phát, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn: Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Hải
Phòng, TP.Biên Hoà… Các loại chất thải có giá trị như: thuỷ tinh, đồng,
nhôm, sắt, nhựa, giấy… được đội ngũ đồng nát thu mua ngay tại nguồn, chỉ
còn một lượng nhỏ đến được bãi rác và tiếp tục được thu nhặt tại đó. Tất cả
phế liệu thu gom được chuyển đến các làng nghề. Tại đây quá trình tái chế
được thực hiện, việc thu hồi, tái sử dụng và tái chế CTR góp phần đáng kể cho
việc giảm khối lượng chất thải đưa đến bãi chôn lấp, tận dụng được nguồn
nguyên liệu đầu vào cho các quá trình sản xuất, tạo công ăn việc làm cho một
số lao động.
- Đốt chất thải: Được áp dụng để xử lý các loại chất thải khó phân huỷ,
các chất thải sau khi đã được phân loại không có giá trị hay các loại chất thải
nguy hại. Tuy nhiên, nhiều lò đốt chất thải không đạt tiêu chuẩn môi trường về
khí thải của lò đốt chất thải công nghiệp.
- Chôn lấp chất thải rắn: Chôn lấp đơn thuần không qua xử lý, đây là
phương pháp phổ biến nhất. Theo thống kê, nước ta có khoảng 149 bãi rác cũ
không hợp vệ sinh, trong đó 21 bãi rác thuộc cấp tỉnh, 128 bãi rác cấp huyện.
Được sự giúp đỡ của nước ngoài, một số bãi chôn lấp hợp vệ sinh đã được xây
dựng ở các thành phố lớn như: Hà Nội, Hải Phòng, TP.Huế, TP.Hồ Chí Minh.
- Chế biến phân hữu cơ: Phương pháp làm phân hữu cơ Compost có
ưu điểm làm giảm lượng rác thải hữu cơ cần chôn lấp, cung cấp phân bón

18
phục vụ nông nghiệp. Tuy nhiên, đầu ra và chất lượng của phân compost vẫn
còn là cần được quan tâm giải quyết.
Một số công nghệ xử lý CTR hiện nay ở Việt Nam:
1. Công nghệ Tây Ban Nha tại Cầu Diễn - Hà Nội:
- Công suất: 50.000 tấn/năm.
- Sản phẩm: 13.200 tấn phân hữu cơ/năm. Sơ đồ công nghệ như sau:

19
Rác tươi
Sàn tập kết
Phân hầm cầu
Cân
Điện tử
Công nhân Băng Tái chế Bể chứa
nhặt thủ công phân loại
Nghiền
Băng chuyền
Trộn
Máy xúc
Cung cấp
độ ẩm
Kiểm
soát
Lên
men
tự động
Thổi khí
cưỡng bức
ủ chín
Sàng phân loại
Tinh chế
Trộn phụ gia và chất
Đóng bao
kích thích sinh trưởng

Hình I.17. Sơ đồ công nghệ xử lý rác thải hữu cơ

20
2. Công nghệ Seraphin tại thành phố Vinh tỉnh Nghệ An:
Công suất 24 000 tấn/năm, toàn bộ công nghệ này bao gồm 3 nhóm quá trình
khác nhau:
- Quá trình tách loại rác thải thành các dòng vật chất hữu cơ, chất thải
dẻo và chất vô cơ;
- Quá trình xử lý rác hữu cơ theo phương pháp ủ sinh học (
Composting);
- Quá trình xử lý chất dẻo, chất vô cơ;

21
CTRĐT
hỗn hợp
(1)
Tập kết rác và
nạp rác lên
dây chuyền
(2) (4) Tuyển từ -
Loại tạp chất lớn (3) S = (5;50) Loại tạp chất nhỏ
Sàng rung
TC TC TC
3S
TC TC TC
(2) (5) Phân loại
Loại tạp chất lớn (3) S>50 nhựa lần 1
Sàng rung
TC TC TC
3S
N1 N2 N3
S < 5
Hỗn hợp chất thải
Hữu cơ tạp chất
Hỗn hợp chất thải
đi ủ compost sx
vô cơ đi đóng rắn nhựa (dễ tái chế)
giá thể trồng cây
Hỗn hợp chất thải Hỗn hợp chất thải
hữu cơ dễ phân hữu cơ khó phân
hủy đi ủ compost hủy đi đốt
S>50
S<50 (10) (9)
Sàng rung Nghiền
2S C2
S<50
(6) (7)
(8) Phân loại
S > 50 nhựa lần 2
Nghiền Sàng rung
C1 2S
N1 N2 N3
Ghi chú: Các mũi tên chỉ đường dẫn,
băng tải vận chuyện vật liệu
Sơ đồ kỹ thuật quá trình phân loại và xử lý sơ bộ rác thải hỗn hợp, công suất 200 tấn/ngày
C.ty CP Công nghệ Môi trường Xanh Seraphin. 2007
Hình I.18. Sơ đồ công nghệ của quá trình xử lý rác Seraphin - [6]

22
I.3.1. Công nghệ xử lý chất thải rắn công nghiệp và chất thải nguy hại
Qua thực tế áp dụng các loại hình công nghệ xử lý chất thải rắn công
nghiệp và chất thải nguy hại tại các nhà máy, các khu công nghiệp tập trung
hay tại các thành phố có thể thấy:
- Đối với chất thải rắn công nghiệp không nguy hại được xử lý cùng với
chất thải rắn đô thị;
- Các chất thải có chứa các thành phần có giá trị kinh tế sẽ được tái chế,
tái sử dụng, tuy nhiên các cơ sở xử lý này chủ yếu do tư nhân thực hiện với
công nghệ đơn giản, lạc hậu do đó gây ô nhiễm môi trường xung quanh;
- Các chất thải công nghiệp nguy hại hay chất thải y tế thường áp dụng
quá trình xử lý nhiệt trong các lò đốt chuyên dụng.
Sơ đồ công nghệ lò đốt chất thải CEETIA-CN150 của Trung tâm Kỹ thuật
môi trường Đô thị và Khu công nghiệp
Chất thải
Buồng đốt
Dầu
3 cấp
Không khí
Sử dụng nước nóng Tận dụng nhiệt
Chôn lấp an toàn
Thiết bị khử
bụi
Xử lý hoá Xử lý khí kiềm
Xử lý hoá Xử lý axit
Hoàn nguyên hoặc đốt Hấp phụ Dioxin/Furan
Quạt khói
Ống khói
Dung dịch hấp thụ
Dung dịch hấp thụ
Chất hấp phụ
Hình I.19. Sơ đồ công nghệ lò đốt chất thải công nghiệp CEETIA-CN150 - [4]

23
I.4. Đánh giá chung về công nghệ xử lý chất thải tại Việt Nam
Có thể thấy trong thời gian qua, công nghệ xử lý chất thải của Việt Nam
đã hình thành và có những bước đi ban đầu thông qua việc phát triển các công
nghệ trong nước và tiếp nhận các công nghệ nước ngoài nhằm đáp yêu cầu về
bảo vệ môi trường. Tuy nhiên thực tế hoạt động cho thấy, trừ một số công
nghệ xử lý chất thải tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, hầu hết
các công nghệ xử lý chất thải đạt hiệu quả chưa cao do trình độ thiết kế, chế
tạo, chất lượng thiết bị, trình độ công nhân vận hành, ý thức của chủ doanh
nghiệp chưa cao. Có thể đánh giá chung về công nghệ xử lý chất thải của Việt
Nam như sau - [1]
- Về loại hình: Công nghệ xử lý chất thải của Việt Nam tự thiết kế, chế
tạo đã tương đối đầy đủ các loại hình có tính phổ biến để xử lý chất thải rắn,
nước thải và khí thải.
- Về trình độ công nghệ: Các công nghệ xử lý chất thải nhìn chung xử lý
đạt yêu cầu, đáp ứng tiêu chuẩn môi trường Việt Nam, đạt trình độ trung bình
của thế giới, một số công nghệ được nghiên cứu, áp dụng trong nước đã thu
được các kết quả nhất định, được đánh giá là phù hợp như các công nghệ xử lý
rác thải đô thị Seraphin hay ASC có hiệu quả xử lý cao hơn công nghệ của
nước ngoài.
- Về vận hành, bảo dưỡng: Đáp ứng yêu cầu của Việt Nam, tự vận hành
bảo dưỡng kể cả công nghệ của nước ngoài được triển khai áp dụng tại Việt
Nam.
- Về giá thành: Giá thành đầu tư và vận hành của các công nghệ xử lý
chất thải nhìn chung thấp hơn so với công nghệ nhập ngoại (khoảng từ 1/2 đến
2/3 giá thành công nghệ nhập ngoại).
- Về tình trạng sản xuất thiết bị, công nghệ: Tình trạng sản xuất còn ở
dạng cá thể, đơn chiếc, chưa có sản xuất, chế tạo công nghệ xử lý chất thải

24
hàng loại hay là công nghiệp hoá. Các đơn vị nghiên cứu, chế tạo phần lớn là
do các Viện, các Trung tâm, các Công ty tư vấn thiết kế chế tạo theo các hợp
đồng cụ thể, chưa có các hãng sản xuất chuyên nghiệp, chưa có nhiều các
thương hiệu công nghệ môi trường Việt Nam.

25
CHƯƠNG II
PHƯƠNG PHÁP LUẬN
ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI
II.1. Hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải trên thế giới
Trên thế giới hoạt động đánh giá công nghệ môi trường là hoạt động
phân tích công nghệ môi trường để xác định trình độ, giá trị và tác động của
công nghệ đối với sự phòng ngừa, giảm thiểu và xử lý chất thải. Đánh giá
công nghệ môi trường ở các nước trên thế giới được sử dụng không mang tính
chất bắt buộc đối với các nhà sản xuất công nghệ hoặc người sử dụng công
nghệ, việc đánh giá hoặc đánh giá công nghệ môi trường mang tính chất tự
nguyện nhằm thúc đẩy việc ứng dụng các công nghệ tốt nhất, phù hợp nhất
vào trong thực tế.
Mô hình được áp dụng phổ biến trên thế giới là “Phê duyệt công nghệ
môi trường” (Environmental Technology Varification-ETV), chương trình này
được thực hiện ở hầu hết các nước phát triển (Hoa Kỳ, Vương quốc Anh,
Canada hoặc gần đây là Hàn Quốc) được chia làm 2 phần chính là: các hệ
thống quản lý và thu thập và đánh giá các dữ liệu môi trường. Trong phần hệ
thống quản lý, việc phê duyệt công nghệ môi trường được phân công và giao
nhiệm vụ tới từng phòng, đơn vị liên quan theo các ngành quản lý riêng hoặc
theo hội đồng phê duyệt công nghệ môi trường. Trong phần này, cũng bao
gồm các tiêu chí đánh giá trên giấy tờ, tài liệu cũng như trên hiện trường.
Thông thường, các tiêu chí chủ yếu để phê duyệt công nghệ môi trường là:
mức độ hiện đại của công nghệ (công nghệ mới được phát minh hay được cải
tiến từ công nghệ nước ngoài), khả năng áp dụng công nghệ, hiệu quả về giá
thành, mức độ thân thiện với môi trường, an toàn với con người, thời gian
trùng tu, bảo dưỡng công nghệ, ... Phần thu thập và đánh giá dữ liệu, tài liệu về
công nghệ được Hội đồng phê duyệt công nghệ môi trường nghiên cứu dựa

26
trên các tiêu chí, kết hợp với các điều tra, khảo sát trên thực tế để đưa ra các
kết luận cuối cùng về công nghệ môi trường được đánh giá. Nói chung, phần
thu thập và đánh giá các dữ liệu công nghệ môi trường, tập trung chủ yếu vào
phần kiểm tra, đánh giá về mặt kỹ thuật. - [6]
Liên quan đến hoạt động đánh giá công nghệ môi trường, trên thế giới
còn áp dụng mô hình “Đánh giá công nghệ sản xuất về mặt môi trường”
(Environmental Technology Essessment-EnTA), đây cũng là một xu hướng
đánh giá mới trong kiểm soát môi trường công nghiệp, là cơ sở để lựa chọn
công nghệ thân thiện môi trường và giải pháp kiểm soát ô nhiễm phù hợp.
Đánh giá công nghệ sản xuất về mặt môi trường là phương pháp đánh giá, xem
xét quan hệ của công nghệ sản xuất với các vấn đề môi trường liên quan nhằm
định hướng việc lựa chọn công nghệ sản xuất thích hợp và nhằm giảm thiểu
các tác động môi trường cũng như các hậu quả môi trường phát sinh từ công
nghệ sản xuất. - [11]
II.2. Hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải tại Việt
Nam II.2.1. Khái niệm về đánh giá công nghệ xử lý chất thải
Hiện nay, tại Việt Nam chưa có khái niệm về đánh giá công nghệ xử lý
chất thải mang tính pháp lý, các khái niệm có liên quan đến đánh giá công
nghệ chất thải có thể kể ra như sau:
- Đánh giá công nghệ môi trường là việc kiểm tra, đánh giá tính hiệu
quả của công nghệ được áp dụng thông qua phân tích, thử nghiệm thực tế bởi
quá trình đánh giá hiện trường phù hợp với thủ tục đánh giá. - [6]
- Đánh giá công nghệ là hoạt động xác định trình độ, giá trị, hiệu quả
kinh tế và tác động kinh tế - xã hội, môi trường của công nghệ. (khoản 13
Điều 3, Luật Chuyển giao công nghệ)
Trên cơ sở các khái niệm về đánh giá công nghệ môi trường trên thế giới
và thực tế hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải trong nước, khái niệm

27
đánh giá công nghệ xử lý chất thải có thể được hiểu như sau:
“Đánh giá công nghệ xử lý chất thải là việc xác định trình độ, giá trị
và hiệu quả của công nghệ xử lý chất thải đang áp dụng phù hợp với điều
kiện thực tế ở Việt Nam” - [6]
II.2.2. Hiện trạng hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải tại
Việt Nam
Hiện nay, Việt Nam chưa có quy trình đánh giá công nghệ xử lý chất
thải mang tính pháp lý và cũng chưa có các tiêu chí để đánh giá công nghệ xử
lý chất thải, cụ thể là các công nghệ xử lý chất thải công nghiệp và sinh hoạt,
chất gây ô nhiễm môi trường.
Trong thời gian vừa qua, theo sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ
Xây dựng chủ trì đã phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học
và Công nghệ tổ chức đánh giá và cấp Giấy chứng nhận công nghệ xử lý chất
thải phù hợp cho các công nghệ xử lý rác sinh hoạt là:
- Công nghệ An Sinh – ASC do Công ty cổ phần kỹ nghệ ASC nghiên
cứu hiện đang được triển khai áp dụng tại thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên-
Huế;
- Công nghệ Seraphin do Công ty cổ phần Phát triển công nghệ Môi
trường Xanh nghiên cứu, chọn lọc hiện đang được triển khai áp dụng tại thành
phố Sơn Tây, tỉnh Hà Tây (cũ);
- Công nghệ MBT-CD.08 của Công ty TNHH Thuỷ lực-Máy nghiên
cứu và áp dụng tại thị trấn Đồng Văn, tỉnh Hà Nam.
Trong quá trình hoàn thiện quy trình đánh giá công nghệ xử lý chất thải
và xây dựng dự thảo Thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn
trình tự, thủ tục thẩm định, đánh giá công nghệ xử lý chất thải, Cục BVMT
cũng đã tiến hành đánh giá thử nghiệm một số công nghệ xử lý chất thải như:
Công nghệ đồng xử lý chất thải trong lò nung xi măng do Công ty Liên doanh

28
xi măng Holcim Việt Nam thực hiện, công nghệ xử lý chất thải nguy hại của
Công ty Sao Mai Xanh, công nghệ xử lý nước thải của Xí nghiệp đông lạnh 8,
Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thuỷ sản An Giang, …
Ngoài ra, một số tổ chức, cá nhân thiết kế và chế tạo công nghệ xử lý
chất thải cũng đã có đơn đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường thẩm định,
đánh giá và cấp giấy chứng nhận công nghệ xử lý chất thải phù hợp. Vì vậy đã
đặt ra nhu cầu thực tế cần phải xây dựng các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý
chất thải ở nước ta nhằm phục vụ cho hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất
thải.
II.2.3. Ý nghĩa của hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải
Ở các nước phát triển công nghệ môi trường đã có lịch sử phát triển
nhiều thập kỷ qua, đã hình thành một ngành công nghiệp riêng, đã chế tạo và
sản xuất hàng loạt các công nghệ xử lý ô nhiễm môi trường, và các thiết bị đo
lường và phân tích các thành phần môi trường. Sự phát triển các công nghệ
môi trường tốt nhất được thông qua cơ chế thị trường, thông qua các hội chợ,
triển lãm công nghệ. Người sáng tạo, sản xuất các công nghệ môi trường hoặc
là tự công bố các chỉ thị, các thông số kỹ thuật và kinh tế của thiết bị, công
nghệ của mình, hoặc là nhờ bên thứ 3 giám định và cấp giấy chứng nhận.
Nước ta, tuy ngành công nghiệp xử lý chất thải còn rất non trẻ, cần phải
phát triển nhanh mới đáp ứng được phần nào yêu cầu xử lý và giảm thiểu ô
nhiễm môi trường, để theo kịp trình độ công nghệ môi trường của các nước
trong khu vực. Trong thời gian qua các nhà công nghệ và sản xuất ở nước ta
cũng đã thiết kế và chế tạo thành công một số thiết bị và công nghệ xử lý ô
nhiễm môi trường, như là các lò đốt chất thải y tế nguy hại, lò đốt chất thải
công nghiệp nguy hại, thiết bị lọc bụi xyclon, túi vải lọc bụi, thiết bị tĩnh điện
lọc bụi, hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt, xử lý nước thải nhà máy bia, nhà
máy giấy, công nghệ xử lý nước rác sinh hoạt, công nghệ chế biến chất thải

29
rắn hữu cơ thành phân compost ... Hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất
thải sẽ mang lại các lợi ích sau:
- Giúp các cơ sở sản xuất kinh doanh (nhà tiêu dùng) có sự lựa chọn
giải pháp ngăn ngừa ô nhiễm phù hợp, giảm chi phí, nâng cao nhận thức tuân
thủ pháp luật về môi trường, đẩy nhanh việc ứng dụng công nghệ được đánh
giá vào thực tiễn.
- Tạo cho các cơ sở nghiên cứu triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học và
công nghệ môi trường có điều kiện nhìn nhận khách quan về công nghệ của
mình, và phát huy khả năng sáng tạo, cải tiến, đổi mới công nghệ...
- Giúp cả nhà cung cấp và nhà tiêu dùng hiểu biết về nhau, hình thành
quan hệ cung cầu, phát triển thị trường, thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá
công nghệ môi trường. Theo sơ đồ sau:
- Đồng thời giúp cho nhà nước định hướng phát triển công nhệ môi
trường phục vụ sự nghiệp bảo vệ môi trường trong quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước và hình thành công nghiệp môi trường.
Ý nghĩa của hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải có thể được
thể hiện theo sơ đồ sau:
Đơn vị cung cấp
công nghệ XLCT
Yêu cầu thực hiện
đánh giá công nghệ
Đánh giá công
nghệ XLCT
Đánh giá những yêu cầu
được xác định trước
Khách hàng
(các cơ sở sản xuất
phát sinh chất thải)
Chọn công nghệ
tốt nhất
Đầu tư phát triển
Cải tiến, nâng cao
chất lương công
nghệ XLCT
II.3. Xây dựng tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải

30
II.3.1. Định nghĩa tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải:
Nhằm phục vụ cho hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải, các
tiêu chí đánh giá được đưa ra làm cơ sở để định hướng, phân tích và đưa ra
các kết luận về công nghệ xử lý chất thải được đánh giá.
Về cơ bản, các tiêu chí được đưa ra không có tính cố định mà mang tính
chất định hướng và phụ thuộc vào điều kiện, đặc điểm của từng quốc gia, mục
tiêu của việc xây dựng tiêu chí như sau:
- Làm cơ sở để cơ quan quản lý nhà nước về môi trường tiến hành đánh
giá, thẩm định các công nghệ và thiết bị xử lý chất thải theo yêu cầu của các
cơ sở thiết kế, chế tạo thiết bị, công nghệ xử lý chất thải đăng ký xin thẩm
định.
- Hỗ trợ người sử dụng trong việc lựa chọn thiết bị và công nghệ xử lý ô
nhiễm môi trường phù hợp.
- Góp phần định hướng phát triển công nghệ xử lý ô nhiễm xử lý chất
thải ở nước ta.
Tại Việt Nam, tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải được định
nghĩa như sau:
Tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải là các chí số, định mức
đánh giá trình độ các thiết bị, công nghệ về mức độ đạt được các tiêu chuẩn
môi trường, cơ khí hoá, tự động hoá, hiệu quả xử lý ô nhiễm, chi phí kinh
tế, kỹ năng vận hành, bảo dưỡng và tính an toàn môi trường” - [6]
II.2.1. Đề xuất các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải tại Việt Nam:
Việc xây dựng các tiêu chí để đánh giá công nghệ xử lý chất thải có ý nghĩa
rất quan trọng trong việc xác định hiệu quả, trình độ của công nghệ xử
lý chất thải đang áp dụng phù hợp với điều kiện thực tế ở Việt Nam.
II.2.1.1. Nguyên tắc chung của việc lựa chọn, định hướng các tiêu chí:

31
Trong hoạt động đánh giá công nghệ xử lý chất thải cùng với việc xây
dựng trình tự, thủ tục và quy trình đánh giá thì việc xây dựng, lựa chọn các
tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải được coi là quan trọng và cần thiết
nhất.
Việc xây dựng các tiêu chí để đánh giá công nghệ xử lý chất thải cần
xuất phát từ các quy định về bảo vệ môi trường, điều kiện kinh tế, hiện trạng
cơ sở vật chất và mặt bằng công nghệ, các điều kiện về sức khoẻ, an toàn, sử
dụng tài nguyên thiên nhiên. Tại Việt Nam, việc xây dựng các tiêu chí đánh
công nghệ xử lý chất thải giá dựa trên các nguyên tắc sau:
1. Các quy định của pháp luật: Theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi
trường, giá trị giới hạn của các thông số và nồng độ các chất ô nhiễm trước khi
thải ra môi trường bên ngoài phải đạt đạt tiêu chuẩn thải theo Tiêu chuẩn Việt
Nam về môi trường. Do đó, để không vi phạm các quy định của pháp luật về
bảo vệ môi trường, trong quá trình hoạt động của nhà máy các hệ thống xử lý
chất thải phải đảm nảo xử lý được các chất ô nhiễm đạt TCCP hay hiệu quả xử
lý các chất ô nhiễm phải đạt yêu cầu xử lý các chất ô nhiễm đến tiêu chuẩn
thải cho phép. Vì vậy các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải phải thể
hiện được các quy định này thành các nhóm tiêu chí về hiệu quả xử lý ô
nhiễm.
2. Điều kiện kinh tế nước ta: Mặc dù đạt được tốc độ tăng trưởng cao trong
những năm gần đây, nhưng về cơ bản nước ta vẫn là một nước kém phát triển,
điều kiện của đất nước cũng như các doanh nghiệp còn hạn chế. Đây cũng là
nguyên nhân mà nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất không có hệ thống xử lý
chất thải nếu có thì cũng không xử lý đạt tiêu chuẩn thải cho phép do hạn chế
về nguồn lực kinh tế, ngoại trừ một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
hay liên doanh. Chính vì vậy, các công nghệ xử lý chất thải phải phù hợp của

32
với điều kiện tài chính của doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp trong
nước được đánh giá theo các tiêu chí về chi phí kinh tế.
3. Điều kiện cơ sở hạ tầng: Điều kiện cơ sở hạ tầng ở đây được hiểu bao gồm
các điều kiện về cơ sở hạ tầng của doanh nghiệp, các điều kiện tự nhiên và
môi trường xung quanh. Các tiêu chí được đưa gia để đánh giá sự phù hợp của
công nghệ xử lý chất thải trên cơ sở về các điều kiện về hạ tầng, do đó các tiêu
chí đánh giá thể hiện nguyên tắc này thành các nhóm tiêu chí phù hợp với điều
kiện cơ sở xử lý và môi trường xung quanh.
4. Trình độ phát triển của công nghệ trong nước: Việc xem xét, lựa chọn
các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải phải được xem xét dựa trên sự
phát triển của ngành công nghệ môi trường trong nước. Nhìn chung, việc xử lý
chất thải còn dựa trên các công nghệ truyền thống, về cơ bản trình độ công
nghệ môi trường của nước ta còn ở mức thấp, công nghệ ít đổi mới, các công
nghệ và thiết bị vẫn chủ yếu được nhập khẩu chế tạo từ nước ngoài. Do đó
việc lựa chọn công nghệ xử lý chất thải phải đảm bảo các tiêu chí về khả năng
quản lý, vận hành, bảo trì đơn giản, phù hợp với các điều kiện kinh tế xã hội
và trình độ khoa học công nghệ hiện nay.
5. Phương pháp tổ chức, đánh giá công nghệ: Thông thường việc đánh giá
công nghệ xử lý chất thải được thực hiện thông qua hội đồng đánh giá, do đó
các trong quá trình xem xét đánh giá các công nghệ cụ thể các tiêu chí chung
để đánh giá sẽ không thay đổi, tuy nhiên điểm số của các tiêu chí được lượng
hoá cũng như là các tiêu chí nhánh có thể được thay đổi theo quyết định của
hội đồng cho phù hợp với đặc điểm của từng công nghệ xử lý chất thải cụ thể.
II.2.1.2. Đề xuất các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải
Trên cơ sở đó, các tiêu chí để đánh giá công nghệ xử lý chất thải có thể
khái quát thành 5 nhóm tiêu chí cơ bản sau đây:
- Hiệu quả xử lý ô nhiễm;

33
- Chi chí về kinh tế;
- Trình độ công nghệ xử lý;
- Phù hợp với điều kiện Việt Nam;
- An toàn về môi trường.
Các nhóm tiêu chí được diễn giải cụ thể như sau:
1. Hiệu quả xử lý ô nhiễm
Đây có thể được coi là một trong những tiêu chí quan trọng nhất để
đánh giá công nghệ xử lý chất thải, là yêu cầu bắt buộc đối với bất kỳ công
nghệ xử lý chất thải nào. Các công nghệ xử lý chất thải phải đảm bảo xử lý
các chất ô nhiễm đạt TCCP theo quy định tại thời điểm đó theo yêu cầu trước
khi thải ra môi trường bên ngoài.
Khi đánh giá về hiệu quả xử lý ô nhiễm của công nghệ xử lý chất thải
cần xét riêng cho từng loại công nghệ như công nghệ xử lý khí thải, xử lý
nước thải hay chất thải rắn. Hiệu quả xử lý đối với một chất ô nhiễm được
tính:
Hiệu quả xử lý =
Hàm lượng trước xử lý - Hàm lượng sau xử lý
100%
Hàm lượng trước xử lý
- Đối với xử lý nước thải công nghiệp nồng độ các chất sau xử lý phải
đảm bảo đạt TCVN 5945:2005 - Nước thải công nghiệp – Tiêu chuẩn thải
Các quá trình xử lý nước thải công nghiệp được chia thành các công
đoạn chính sau:
+ Xử lý cấp I: Gồm các quá trình xử lý sơ bộ lắng và lắng, công đoạn
này có nhiệm vụ loại bỏ các vật rắn có kích thước lớn, các tạp chất có thể lắng
ra khỏi nước thải. Hầu hết các chất rắn lơ lửng lắng ở bể lắng cấp I, ở đây
thường gồm các quá trình lọc qua song chắn rác, lắng, tuyển nổi, tách dầu mỡ,
trung hoà.

34
+ Xử lý cấp II: Gồm các quá trình sinh học (có thể bao gồm cả quá trình
hoá học) cí tác dụng khử hầu hết các chất hữu cơ hoà tan bằng quá trình sinh
học, đó là các quá trình: hoạt hoá bùn, lọc sinh học, phân huỷ yếm khí, ....
+ Xử lý cấp III: Thường gồm các quá trình vi lọc, kết tủa hoá học, dông
tụ, trao đổi ion,... các quá trình khử các chất dinh dưỡng, clo, ozon hoá,... các
công đoạn này có mục đích khử triệt để các chất dinh dưỡng sau xử lý thứ cấp,
loại bỏ các vi sinh vật,..
Hiệu suất làm sạch của các công đoạn là khác nhau trong hệ thống xử lý
nước thải, tuy nhiên quá trình xử lý đạt hiệu suất chính ở công đoạn II, đây
cũng được coi là khâu quan trọng nhất, quyết định hiệu quả xử lý của toàn hệ
thống.
- Đối với xử lý khí thải nồng độ các chất sau xử lý phải đảm bảo đạt các
tiêu chuẩn sau:
+ TCVN 5939:2005 - Chất lượng không khí – Tiêu chuẩn khí thải công
nghiệp đối với đối với bụi và các chất vô cơ.
+ TCVN 5940:2005 - Chất lượng không khí – Tiêu chuẩn khí thải công
nghiệp đối với đối với một số chất hữu cơ.
- Còn đối với công nghệ xử lý chất thải sinh hoạt: Hiệu quả xử lý được
đánh giá ở từng công đoạn:
+ Công đoạn phân loại, sơ chế ban đầu: phân tách các chất hữu cơ, vô
cơ, nilông, kim loại, thuỷ tinh, ....
+ Công đoạn ủ chất hữu cơ tạo phân compost, tỷ lệ chất thải hữu cơ
được chế biến thành phân, tỷ lệ chất thải loại ra và cách giải quyết
+ Công đoạn đốt, hay xử lý các chất khó phân huỷ, ...
- Đối với công nghệ đốt chất thải nguy hại: Nhiệt độ buồng đốt sơ cấp,
thứ cấp. thời gian lưu khí

35
Ngoài ra khi đánh giá hiệu quả xử lý của công nghệ cũng cần phải quan
tâm đến vấn đề khả năng xử lý các chất thải thứ cấp. Việc xử lý chất thải
thông thường sẽ sinh ra các chất thải thứ cấp, vì vậy nếu không có các giải
pháp rất có thể xử lý ô nhiễm lại gây ra ô nhiễm thứ cấp
- Đối với xử lý nước thải: Xử lý mùi hôi của hệ thống xử lý, phương án
giải quyết bùn cặn, ....
+ Mùi hôi của hệ các công trình xử lý nước thải chủ yếu sinh ra do quá
trình phân huỷ yếm khí các chất hữu cơ có trong nước thải. Để giảm mùi hôi
phát sinh, ngoài bể xử lý hiếu khí Aeroten, bể điều hoà hay bể cân bằng cũng
cần đảm bảo thông thoáng bằng quá trình sục khí hay đảo trộn nước thải trong
bể, đối với bể xử lý yếm khí cần đảm bảo các điều kiện yếm khí, tránh rò rỉ
khí biogas,...
+ Đối với bùn cặn trong các công trình xử lý nước thải, để xử lý và giảm
ô nhiễm có thể sử dụng nhiều các quá trình khác nhau như thiết bị nén bùn, bể
ổn định bùn, ... bùn cặn sau khi xử lý có thể được sử dụng làm phân bón, mang
đi chôn lấp, ...
- Đối với bãi chôn lấp chất thải: Hiệu quả thu gom, xử lý khí thải, nước
rác, mùi hôi....
- Đối với lò đốt chất thải nguy hại: Hiệu quả xử lý khí thải, nước thải từ
quá trình hấp thụ khí thải, phương án giải quyết tro xỉ, ...
2. Chi phí về kinh tế
Cùng với tiêu chí về hiệu quả xử lý chất ô nhiễm, chi phí về kinh tế
được coi là tiêu chí quan trọng nhất nhằm đánh giá công nghệ xử lý chất thải,
theo đó chi phí về kinh tế càng thấp càng tốt, lợi ích kinh tế mang lại càng
nhiều càng tốt.
Hiệu quả về mặt kinh tế của của công nghệ xử lý chất thải đóng vai trò
quan trọng trong việc lựa chọn công nghệ xử lý, đặc biệt là đối với các nước

36
đang phát triển như Việt Nam với nguồn vốn đầu tư còn hạn chế. Một công
nghệ xử lý chất thải có nhiều ưu điểm, hiện đại, có hiệu suất xử lý cao, giảm
thiểu phát thải ô nhiễm môi trường ở mức tốt nhất nhưng lại có giá thành cao
chưa chắc đã phù hợp với điều kiện áp dụng ở các nước đang phát triển.
Tuy nhiên, cũng cần đánh giá đúng đắn và chính xác về chi phí kinh tế
lâu dài cũng như tuổi thọ của công nghệ loại này so với các công nghệ có giá
thành thấp hơn nhưng tuổi thọ và các yêu cầu vận hành khác không đảm bảo.
Một công nghệ có giá thành cao nhiều khi xét về lâu dài lại có lợi ích kinh tế
lớn hơn so với các công nghệ có giá thành thấp. Khi đánh giá về mặt kinh tế
của các công nghệ xử lý chất thải cần xem xét tới giá thành đầu tư, các chi phí
vận hành, tiêu hao năng lượng, bảo trì, bảo dưỡng,...
Dưới đây là các chỉ tiêu nhằm xem xét chi phí về kinh tế khi khi đánh
giá công nghệ xử lý chất thải:
a) Suất đầu tư (hay chỉ số đầu tư): Đặc trưng bằng tổng kinh phí đầu tư
của dự án xây dựng hệ thống XLCT tính cho một đơn vị công suất xử lý trong
một ngày đêm.
Suất đầu tư =
Tổng chi phí đầu tư
Tổng lượng chất thải được xử lý (công suất trong một ngày đêm)
Đơn vị : Triệu đồng/m3
(tấn) chất thải trong một ngày đêm)
b) Chỉ số vận hành: Chỉ số vận hành tính bằng tổng chi phí vận hành và
bảo dưỡng bao gồm chi phí sửa chữa lớn lấy từ định mức khấu hao hàng năm,
chi phí lương công nhân và quản lý trực tiếp hệ thống XLCT, chi phí hoá chất,
chi phí điện năng và các loại năng lượng khác, chi phí sửa chữa nhỏ thường
xuyên ... để xử lý được 1 m3
( hoặc tấn chất thải) thải đáp ứng yêu
cầu. Chỉ số vận hành :
Tổng chi phí vận hành
=
Tổng lượng chất thải được xử lý (công suất trong một ngày đêm)

37
Đơn vị: 1.000đồng/m3
(tấn) chất thải trong một ngày đêm
Ngoài ra, nếu công nghệ có thu hồi, tận dụng, tái sử dụng được các vật
liệu hữu ích từ quá trình xử lý thì chỉ số thu lợi sản phẩm được tính Chỉ số thu
lợi sản phẩm :
=
Tổng tiền thu lợi
(1000đ/m3 hoặc tấn chất thải) Tổng
lượng chất thải được xử lý
Khi xem xét các tiêu chí về kinh tế, đối với các công nghệ xử lý đòi hỏi
yêu cầu diện tích mặt bằng lớn ta cần quan tâm đến chỉ số sử dụng đất. Chỉ số
này tính bằng tổng diện tích đất dùng để xây dựng cơ sở xử lý chất thải trên
tổng công suất của hệ thống xử lý. Đối với doanh nghiệp mà quỹ đất không
đảm bảo cho việc xây dựng các công trình xử lý, việc chiếm nhiều đất để xây
dựng hệ thống xử lý cũng sẽ làm tăng chi phí đầu tư do phải trả tiền thuê đất,
đền bù giải phòng mặt bằng.
Chỉ số sử dụng đất:
Tổng diện tích đất để xây dựng hệ thống xử lý
= (m2
/m3
hoặc tấn chất thải) Tổng lượng chất thải được xử lý
3. Trình độ công nghệ xử lý
Nhóm tiêu chí này để đánh giá mức độ tiên tiến của công nghệ được so
sánh với các công nghệ tương tự ở nước ngoài, công nghệ nhập khẩu hay công
nghệ trong nước. Trình độ công nghệ xử lý chất thải được đánh giá theo khả
năng cơ khí hoá tự động hoá hay bán tự động toàn bộ dây truyền hay từng
khâu trong đó. Tuy nhiên cũng phải chú ý đến mức độ thuận tiện trong quản
lý, điều kiện vận hành và bảo dưỡng các công trình, thiết bị và khả năng đào
tạo, chuyển giao công nghệ.
- Mức độ cơ khí hoá, tự động hoá sẽ quyết định thời gian xử lý của thiết
bị, giảm số lượng các quy trình, giảm tiêu hao nguyên liệu, và sức lao động
cũng như giảm thất thoát chất thải của hệ thống xử lý ra môi trường bên ngoài.
Mức độ cơ khí hoá, tự động hoá càng cao thì khả năng kiểm soát quy trình của

38
hệ thống xử lý càng tốt, đây có thể coi là tiêu chí cơ bản để đánh giá trình độ
phát triển của các công nghệ xử lý chất thải.
- Mức độ thuận tiện trong quản lý, vận hành và bảo dưỡng nhằm đảm
bảo cho người vận hành, điều khiển đễ dàng thao tác, theo dõi các quá trình,
năm bắt được quy trình công nghệ của các công đoạn và toàn bộ hệ thống xử
lý chất thải. Ngoài ra các linh kiện, thiết bị trong dây truyền xử lý là các linh
kiện phổ biến hoặc được sản xuất trong nước nhằm dễ dàng thay thế, bảo
dưỡng khi cần thiết.
4. Phù hợp với điều kiện Việt Nam
Việc lựa chọn công nghệ xử lý chất thải phù hợp có ý nghĩa quan trọng
trong việc bảo vệ môi trường, các công nghệ được áp dụng phải dựa trên nhu
cầu thực tế từ quá trình phát triển kinh tế xã hội và điều kiện Việt Nam. Các
công nghệ được ưu tiên sẽ là các công nghệ trong nước có giá thành đầu tư,
vận hành thấp, không chiếm nhiều mặt bằng, dễ dàng quản lý và vận hành đơn
giản, phù hợp với điều kiện cụ thể của cở sở xử lý. Việc áp dụng các công
nghệ phù hợp có thể giảm được chi phí đầu tư, nghiên cứu, giảm được rủi ro
trong quá trình lắp đặt, vận hành quá trình hoạt động ổn định, hiệu quả xử lý
cao. Các định hướng để lựa chọn các công nghệ xử lý chất thải phù hợp với
điều kiện Việt Nam bao gồm:
- Công nghệ các thiết bị trong dây truyền phù hợp với quy mô của nhà
máy, đặc tính, tính chất của loại chất thải cần xử lý:
+ Có thể thấy với năng lực sản xuất của các nhà máy tại Việt Nam thì
các công nghệ xử lý có quy mô vừa và nhỏ sẽ chiếm ưu thế, được áp dụng phổ
biến và phù hợp hơn so với các công nghệ có quy mô lớn.
+ Đối với từng ngành sản xuất, các công nghệ xử lý cũng cần áp dụng
linh hoạt cho phù hợp như đối với nước thải của ngành chế biến thực phẩm do
có hàm lượng chất hữư cơ cao nên việc áp dụng công nghệ xử lý sinh học là

39
phù hợp. Đối với xử lý chất thải rắn sinh hoạt cần có công đoạn phân loại hiệu
quả trước khi có giải pháp xử lý đối với từng loại chất thải.
- Công nghệ phù hợp với các điều kiện như đặc điểm tự nhiên như: địa
hình, địa chất công trình, địa chất thuỷ văn, khí hậu, thời tiết,.... và các điều
kiện kinh tế, xã hội như: giao thông, cung cấp điện nước, mặt bằng, ... Thông
thường các công trình xử lý chất thải thường đặt ở vị xa khu dân cư, khu vực
sản xuất, cuối hướng gió, gần nguồn tiếp nhận các điểm xả thải chung.
5. An toàn về môi trường
Nhóm tiêu chí này để đánh giá công nghệ và thiết bị xử lý về mặt an
toàn đối với môi trường, vệ sinh lao động, phòng ngừa tai nạn, sự cố môi
trường.
Mức độ thân thiện với môi trường bao gồm: Sử dụng các vật liệu tự nhiên, ít
dùng hoá chất và năng lượng.
Không gây tác động xấu đối với môi trường xung quanh được hiểu bao
gồm:
- Đảm bảo chất lượng môi trường không khí xung quanh
- Không gây tác hại đối với môi trường nước mặt và nước ngầm
- Không gây ô nhiễm tiếng ồn
- Không gây ô nhiễm môi trường đất
- Điều kiện vệ sinh môi trường nội vi phù hợp với tiêu chuẩn vệ sinh
- Mức độ rủi ro đối với môi trường (sự cố cháy nổ và tai nạn lao động).
Ngoài ra, khi đề cập đến tiêu chí an toàn của công nghệ xử lý chất thải,
cần phải xem xét về mức độ an toàn về sức khoẻ người vận hành, cộng đồng
và môi trường xung quanh như: cháy, nổ, các sự cố xảy ra và các biện pháp
nhanh chóng khắc phục sự cố, ... hoặc mức độ an toàn sinh học của các công
nghệ sinh học. Hay nói cách khác, đó là mức độ an toàn của toàn bộ hệ thống

40
công nghệ xử lý chất thải và mức độ an toàn cho con người trong quá trình
vận hành, sử dụng hệ thống công nghệ, thiết bị xử lý chất thải.
II.2.2. Lượng hoá các tiêu chí
Để thuận tiện cho việc đánh giá công nghệ xử lý chất thải hệ thống năm
tiêu chí được lượng hoá bằng diểm số cụ thể, Tuỳ theo tầm quan trọng của mỗi
tiêu chí mà tiêu chí có số điểm khác nhau. Để lượng hoá các tiêu chí đánh giá
công nghệ xử lý ô nhiễm môi trường số điểm đánh giá đề nghị là 100 điểm để
dễ cho điểm và nhận biết.
Cho rằng hai tiêu chí hiệu quả xử lý ô nhiễm và chi phí về kinh tế là
quan trọng nhất, mỗi tiêu chí được lượng hoá 30 điểm, tiếp theo tiếp theo là
các tiêu chí có tầm quan trọng ít hơn và được lượng hoá bằng điểm số như sau:
tiêu chí 3 – về trình độ hiện đại của công nghệ xử lý được lượng hoá là 10
điểm, tiêu chí 4 – Phù hợp với điều kiện Việt Nam được lượng hoá là 10 điểm,
và tiêu chí 5 – An toàn về môi trường, cũng được lượng hoá là 20 điểm.
Lượng hoá các tiêu chí đánh giá theo các tiêu chí được thể hiện trong
bảng dưới đây:
Bảng II.1. Điểm tối đa của các tiêu chí đánh giá công nghệ xử lý chất thải
TT Tiêu chí đánh giá Điểm tối đa
1 Hiệu quả xử lý ô nhiễm 30
2 Chi phí về kinh tế 30
3 Trình độ công nghệ xử lý 10
4 Phù hợp với điều kiện Việt Nam 10
5 AnB0 toàn về môi trường 20
Tổng số 100

41
Điểm số của các tiêu chí đánh giá có thể được thay đổi tuỳ thuộc vào
đặc thù của từng công nghệ xử lý chất thải, căn cứ vào tổng số điểm của công
nghệ được đánh giá có thể chia ra các công nghệ xử lý chất thải như sau:
- Loại A: Tổng số điểm đánh giá ≥ 75 điểm và mỗi tiêu chí đánh giá
phải đạt trên 50% điểm tối đa của mỗi tiêu chí đó – công nghệ khuyến khích
áp dụng.
- Loại B: Tổng số điểm đánh giá 50÷75 điểm – công nghệ áp dụng có
điều kiện.
- Loại C: Tổng số điểm đánh giá ≤ 50 điểm – công nghệ không nên áp
dụng.

42
CHƯƠNG III
CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI NGÀNH CHẾ BIẾN THUỶ
SẢN III.1. Hiện trạng sản xuất ngành chế biến thủy sản - [8]
Trong những năm qua, ngành thủy sản đã đóng góp một tỷ lệ quan
trọng vào tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, đứng thứ ba, sau
ngành dầu khí và dệt may. Chế biến thủy sản xuất khẩu của nước ta đã phát
triển rất nhanh. Giá trị xuất khẩu thủy sản đã tăng từ 2,3 tỷ USD năm 2003,
lên 3,31 tỷ USD năm 2006, tăng 24,91% so với năm 2005. Tính đến hết tháng
11 năm 2007, đã xuất khẩu được 3,4 tỷ USD và là ngành đứng thứ 4 trong các
ngành xuất khẩu ở Việt Nam (sau xuất khẩu dầu thô, dệt may, da giầy). Song
chính sự phát triển nhanh của ngành trong hai mươi năm qua đã làm nảy sinh
những vấn đề bức xúc về tài nguyên và môi trường đang là những thách thức
lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành. Chính Bộ Thủy sản (nay là Bộ
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cũng nhận thấy tốc độ tăng trưởng của
ngành còn “chưa vững chắc”, và “càng hội nhập càng bộc lộ rõ hơn mâu thuẫn
giữa thực trạng của nền sản xuất nhỏ, phân tán với yêu cầu cao của nền sản
xuất hàng hoá lớn đối với sản phẩm, nhất là vấn đề chất lượng, vệ sinh an toàn
thực phẩm và bảo vệ môi trường sinh thái”. Điều này cần được giải quyết một
cách hệ thống, nhằm cùng một lúc đạt đựợc hiệu quả kinh tế, bảo tồn tài
nguyên và bảo vệ môi trường.
Hiện nay, cả nước có gần 500 cơ sở chế biến thủy sản, trong đó có 320
nhà máy chế biến đông lạnh với tổng công suất thiết kế 4.262 tấn/ngày. So với
năm 2006, công suất của các cơ sở chế biến hải sản tăng khoảng 40%, riêng
năng lực chế biến xuất khẩu tăng khoảng 20%. Trong đó nhiều cơ sở sản xuất
đã đạt chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm và được cấp giấy chứng nhận
xuất khẩu vào Châu Âu (245 cơ sở), Hàn Quốc (336 cơ sở). Bên cạnh các
doanh nghiệp nhà nước, các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản tư nhân cũng đã

43
phát triển mạnh trong những năm qua. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã có giá
trị kim ngạch xuất khẩu trên 100 triệu USD trong năm 2003. Các doanh
nghiệp đã chủ động chuyển hướng thị trường, vừa giữ được các thị trường
truyền thống, vừa mở rộng, phát triển các thị trường mới.
Tốc độ tăng trưởng tổng sản lượng bình quân 8,97%/năm, giá trị kim
ngạch xuất khẩu tăng bình quân 10,5%/năm. Năng lực sản xuất toàn ngành
tiếp tục nâng cao, đời sống của cộng đồng ngư dân ngày càng được cải thiện.
Năm 2005, các lĩnh vực về khai thác, chế biến, tiêu thụ đã đạt được bước
chuyển biến rõ rệt, khai thác hải sản tiếp tục tăng, sản lượng khai thác hải sản
năm 2005 đạt hơn 1,8 triệu tấn, tăng 4,4% so với cùng kỳ năm 2004 và bằng
103,4% kế hoạch năm. Nhiều mô hình mới về hợp tác xã khai thác hải sản trên
biển đã xuất hiện, phát huy tác dụng tốt, thích ứng được với việc nhiên liệu
tăng giá, đồng thời hỗ trợ ngư dân ứng cứu lẫn nhau khi gặp rủi ro, tai nạn trên
biển. Cũng trong năm 2005, ngư dân tiếp tục đóng mới tàu đánh bắt xa bờ,
tổng số tàu thuyền đóng mới đến cuối năm 2005 là 90.880 chiếc, với tổng
công suất là 5.317.447 CV, tăng 23% về số lượng và tăng 64% về công suất so
với năm 2000. Cùng với đó, các tỉnh ven biển đã triển khai nhiều hoạt động
tuyên truyền, hướng dẫn, thực hiện phân cấp quản lý tàu cá, công tác đăng ký,
đăng kiểm tàu cá được thực hiện khá đồng bộ. Nuôi trồng thủy sản cũng đã
chuyển mạnh theo hướng sản xuất hàng hoá, có sự tăng trưởng cả về sản lượng
và giá trị. Năm 2005, sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt hơn 1,4 triệu tấn, bằng
105,69% kế hoạch năm, tăng 19,53% so với năm 2004.
Nổi bật trong xuất khẩu thủy sản năm 2005 là việc thủy sản Việt Nam
vượt qua rào cản thuế quan và phi thuế quan trên 2 thị trường lớn là Mỹ và EU
một cách ngoạn mục, góp phần đưa giá trị kim ngạch xuất khẩu thủy sản trong
năm tăng mạnh, đạt 2,65 tỷ USD, tăng 10,38% so với năm 2004, nâng tổng giá

44
trị kim ngạch xuất khẩu của cả kỳ kế hoạch 5 năm (2001-2005) lên hơn 11
triệu USD, tăng 132,15% so với cùng kỳ kế hoạch 1996-2000.
Hiện nay, do việc đầu tư các thiết bị hiện đại còn hạn chế nên các sản
phẩm chưa tìm được nhiều thị trường ở các nước Châu Âu, đây cũng là khó
khăn trong quá trình tìm kiếm và thâm nhập các thị trường lớn. Không những
thế, quy trình công nghệ chế biến thủy sản lạc hậu cũng là nguyên nhân gây ô
nhiễm môi trường, nhất là ô nhiễm do mùi hôi, nước thải và chất thải rắn. Kết
quả điều tra một số nhà máy cho thấy trình độ công nghệ chế biến có sự chênh
lệch rất lớn. Các nhà máy có đầu tư dây truyền công nghệ chế biến có xuất sứ
từ các nước phát triển (Châu Âu, Mỹ, Nhật …) thì tải lượng ô nhiễm sẽ thấp
hơn so với các nhà máy có dây truyền sản xuất thủ công. Cụ thể khi lấy mẫu
phân tích các thông số cơ bản sau dây chuyền chế biến (trước hệ thống xử lý)
tại 5 nhà máy có công nghệ hiện đại và 5 nhà máy có công nghệ thủ công, kết
quả đưa ra như sau.
Bảng III.1. Kết quả phân tích các thông số tại các nhà máy CBTS
Chỉ tiêu đánh giá Nhà máy có công nghệ Nhà máy có công nghệ
hiện đại (mg/l) thủ công (mg/l)
BOD5 1.000 – 1.200 1.400 – 1.600
COD 1.400 – 2.000 1.700 – 2.400
SS 200 - 250 500 - 800
Tổng N 60 - 110 90 - 150
Kết quả phân tích cho thấy nồng độ các chất ô nhiễm của các nhà máy
có dây chuyền công nghệ hiện đại luôn nhỏ hơn nhà máy có công nghệ thủ
công. Do các nhà máy có dây chuyền công nghệ hiện đại trong dây chuyền
chế biến có thiết bị thu hồi cặn thải với hiệu suất cao nên đã giảm được một
phần tải lượng các chất ô nhiễm. Để hiểu rõ về nguồn gốc gây ô nhiễm trong
chế biến thủy sản, có thể xem xét một số quy trình chế biến thủy sản điển
hình: cá phi lê, cá nguyên con, tôm bóc vỏ, mực, bạch tuộc cắt khúc

Nguyên liệu
Rửa
Tách phi lê – bỏ da
Rút xương, vanh sữa
Rửa lần 1
Phân cỡ hạng
Rửa lần 2
Xếp khuôn
Cấp đông
Ra đông
Ra đông, mạ băng
Đóng thùng
Nước thải
Chất thải rắn
Chất thải rắn
Nước thải
Nước thải
45
Nguyên liệu
Rửa
Bỏ da và nội tạng
Rửa nhanh
Vanh sữa
Phân cỡ, xếp khuôn
Cấp đông
Ra đông
Đóng thùng
Nước thải
Chất thải rắn
Nước thải
Hình III.1. Quy trình sản xuất cá phi lê Hình III.2. Quy trình chế biến mực

46
Nguyên liệu
Rửa Nước thải
Bóc vỏ Chất thải rắn
Rửa lần 1 Nước thải
Phân cỡ hạng
Rửa lần 2 Nước thải
Kiểm tra, cân
Nhúng lạnh
Cấp đông
Ra đông
Đóng thùng
Hình III.3. Quy trình chế biến tôm bóc vỏ
Nguyên liệu
Rửa, sơ chế Nước thải
Chất thải rắn
Phân cỡ, kiểm tạp
Luộc, làm nguội Nước thải
Cắt miếng, phân cỡ
Rửa 3 lần Nước thải
Cấp đông
Cân, mạ băng
Bao gói
Rà kim loại
Đóng thùng
Hình III.4. Quy trình sản xuất bạch tuộc cắt khúc

Nguyên liệu
Rửa
47
Nước thải
Ngâm lạnh
Phân cỡ, xếp khuôn Nước thải
Đông lạnh
Ra đông mạ băng
Đóng thùng
Hình III.5. Quy trình sản xuất cá nguyên con
Trong quy trình công nghệ, hầu hết các công đoạn đều có sử dụng năng
lượng điện. Điện được sử dụng một cách trực tiếp hay gián tiếp thông qua việc
sử dụng nước, chiếu sáng và thông gió cho sản xuất. Trong khâu nhập liệu,
chủ yếu là sử dụng nước và nước đá để ướp sản phẩm ban đầu, nước được sử
dụng chủ yếu cho việc làm vệ sinh. Vì vậy, điện năng được sử dụng cho bơm
nước cấp và nước đá cây (mua từ bên ngoài). Nước đá được dùng để bảo quản
nguyên liệu nhằm đảm bảo nhiệt độ yêu cầu ≤ 4O
C.
Các khâu chế biến, phân cỡ, xếp khuôn được thực hiện trong xưởng sản
xuất với sự kiểm soát quá trình theo yêu cầu công nghệ của từng sản phẩm. ở
đây, cũng sử dụng nước và nước đá (đá vẩy). Sản phẩm sau khi được vào
khuôn được đưa vào cấp đông. Trong qui trình sản xuất, cấp đông là công
đoạn tiêu thụ nhiều năng lượng nhất. Thời gian cấp đông của các máy cũng
khác nhau. Đối với các tủ đông tiếp xúc thời gian đông cho 1 mẻ (1 tấn sản
phẩm) là 2h15’, trong khi thời gian đông của tủ đông gió là 3h30’ (cho 3 tấn
sản phẩm).

48
Tách blốc, mạ băng là khâu ít tiêu tốn năng lượng, ở đây sử dụng nước
và nước đá. Tuy nhiên, nước sau khi tách blốc có nhiệt độ thấp (10O
C) được
hòa trộn với nước xả tủ cấp đông với nhiệt độ tương đương và hiện nay được
thải bỏ. Khâu đóng gói được thực hiện với các máy hàn bao điện trở. Sau khi
sản phẩm được mạ băng thì được đóng gói, xếp vào thùng các-tông rồi đưa
vào kho trữ lạnh chờ xuất bán. Khâu trữ đông là khâu cuối cùng trước khi xuất
bán sản phẩm. Sau khi cấp đông, sản phẩm đạt nhiệt độ tâm sản phẩm là -
18O
C, sản phẩm được đưa vào kho trữ, nhiệt độ cài đặt cho kho là - 20O
C.
Thời gian trữ phụ thuộc vào lượng sản phẩm xuất ra bên ngoài.
Nguyên liệu và sản phẩm
Nguyên liệu cho chế biến thủy hải sản xuất khẩu là các loại tôm, cá,
cua, ghẹ, mực, bạch tuộc.... Các loại nguyên liệu được đánh bắt trực tiếp từ
biển hoặc được người dân nuôi. Việt Nam có tiềm năng lớn về thuỷ hải sản do
có diện tích đánh bắt rộng, diện tích nước mặt cho nuôi trồng thủy sản lớn.
Nguồn nguyên liệu cho chế biến thuỷ hải sản tập trung chủ yếu ở các tỉnh
duyên hải các vùng trong cả nước Bắc, Trung, Nam.
Máy, thiết bị chủ yếu
Các máy, thiết bị chủ yếu là hệ thống máy lạnh cấp đông bảo quản sản
phẩm, hệ thống băng truyền, máy bơm nước, nồi hơi, máy xay, nghiền....
III.2. Hiện trạng môi trường ngành chế biến thủy sản - [8]
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của của mình, ngành chế biến thuỷ sản
cũng làm phát sinh không nhỏ các chất gây ô nhiễm môi trường. Các nguồn
gây ô nhiễm môi trường không khí của các cơ sở chế biến thủy sản chủ yếu là
khói lò từ hệ thống nồi hơi và các loại khí độc, mùi hôi tanh từ quá trình sản
xuất. Phạm vi và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố gây ô nhiễm không khí
này rất khác nhau, tùy thuộc vào loại hình, trình độ công nghệ chế biến cũng
như các điều kiện vệ sinh công nghiệp.

49
Khí thải và mùi từ các nguồn sau: do chất đốt, mùi hôi tanh của nguyên
liệu từ khu vực sản xuất chế biến khác nhau; đối tượng nguyên liệu khác nhau
cũng tạo ra khí thải và mùi đặc trưng; khí thải từ các máy phát điện dự phòng,
từ than củi dùng đốt lò hơi (đồ hộp, agar), lượng khí gas hoặc than củi để sấy
thuỷ sản (hàng khô), lượng than củi dùng để nấu phá bã (nước mắm)… sinh ra
các chất khí độc. Độ ẩm không khí trong môi trường làm việc cũng được xem
là một trong những yếu tố môi trường cần quan tâm. điều kiện lạnh ẩm của
môi trường lao động ở xí nghiệp đông lạnh thường làm cho người lao động dễ
mệt mỏi, giảm hiệu quả lao động và thường mắc các bệnh nghề nghiệp như :
bệnh khớp, bệnh sưng bắp chân và sưng cổ chân, bệnh giãn tĩnh mạch chân.
Ngoài ra, môi trường ẩm ướt, tiếp xúc với nguyên liệu, hoá chất làm cho công
nhân dễ mắc các bệnh ngoài da…
Do đặc điểm ngành nghề và công nghệ của mình, ngành chế biến thủy
sản đông lạnh sử dụng khá nhiều nước trong quá trình sản xuất, chế biến. Vì
vậy nguồn nước thải tạo ra cho môi trường xung quanh là khá nhiều, hơn nữa
ngành này đã trải qua rất nhiều giai đoạn phát triển, công nghệ sản xuất ở một
số nhà máy chưa đồng bộ, khép kín, nhiều cơ sở còn nằm gần khu dân cư hoặc
đô thị.
Với những đặc trưng phát triển như vậy nên có mâu thuẫn giữa nhu cầu
phát triển kinh tế xã hội và yêu cầu về bảo vệ môi trường ngày càng sâu sắc,
lượng chất thải (nhất là về nước thải) của ngành này thải vào môi trường ngày
càng tăng lên cả về số lượng, thành phần. Đây là vấn đề ảnh hưởng nghiêm
trọng đến quá trình nuôi trồng thủy sản, sinh hoạt và đời sống nhân dân mà
thực tế hầu như đa số các nhà máy chế biến thủy sản, chiết xuất chitin từ đầu
vỏ tôm đều chưa có hệ thống xử lý các chất thải nhất là nước thải trước khi xả
vào môi trường. Trong quá trình sản xuất của ngành chế biến này cũng tạo ra
áp lực lớn cho môi trường nếu không có biện pháp xử lý. Nước thải của một

50
số xí nghiệp chế biến thủy sản gồm có: Nước sản xuất, nước thải vệ sinh công
nghiệp và nước thải sinh hoạt.
- Nước thải sản xuất là loại nước thải để rửa tôm hoặc cá trong sản xuất.
Theo số liệu thống kê đánh giá thì lưu lượng nước này sử dụng thải ra từ 30-
70m3
/tấn thành phẩm tùy theo công nghệ và loại sản phẩm mà nhà máy sản
xuất ra.
- Nước thải vệ sinh công nghiệp là loại nước dùng để vệ sinh tay chân
công nhân trước khi vào ca sản xuất, nước dùng để rửa dụng cụ chế biến, thiết
bị, máy móc và sàn nhà phân xưởng mỗi ngày...
- Nước thải sinh hoạt từ hoạt động sinh hoạt của cán bộ, công nhân viên
trong các xí nghiệp. Đây cũng là lượng nước thải rất đáng kể vì trong xí
nghiệp chế biến thủy sản thường có số lượng công nhân khá đông, do đó nhu
cầu nước cho các hoạt động sinh hoạt khá lớn.
Chính vì vậy tải lượng ô nhiễm do các xí nghiệp ngành chế biến thủy
sản gây ra là rất lớn nếu không được xử lý sẽ góp phần làm gia tăng mức độ ô
nhiễm môi trường trên sông rạch, ở các khu vực nhà máy sản xuất. Ô nhiễm
nước thải chế biến thủy sản nhiều khi chưa phát hiện ngay do lúc đầu các kênh
rạch còn khả năng pha loãng và tự làm sạch nhưng với lượng thải được tích tụ
ngày càng nhiều thì dần dần nó làm xấu đi chất lượng nguồn nước mặt ở sông
rạch, ao hồ và khu dân cư. Ngoài ra nước thải của ngành chế biến còn khả
năng lan truyền dịch bệnh từ các xác thủy sản bị chết, thối rữa...
Do tính chất khá nghiêm trọng như thế, mặc dù lợi ích kinh tế xã hội
của ngành này đem lại không nhỏ, nhưng muốn ngành này phát triển bền
vững, bảo vệ sức khỏe nhân dân, người lao động và những người sản xuất ra
nguyên liệu cho nhà máy, thì bản thân các xí nghiệp phải biết bảo vệ họ, phải
áp dụng các biện pháp xử lý các chất thải trước khi đưa vào nguồn tiếp nhận
đạt tiêu chuẩn môi trường quy định.

51
Nước thải sản xuất trong chế biến thủy sản chiếm 85-90% tổng lượng
nước thải, chủ yếu từ các công đoạn: rửa trong xử lý nguyên liệu, chế biến,
hoàn tất sản phẩm, vệ sinh nhà xưởng và dụng cụ, thiết bị… Lượng nước thải
tính trên một đơn vị sản phẩm của một số dạng công nghệ chế biến thủy sản
được nêu trong bảng.
Bảng III.2. Lượng nước thải trung bình cho 1 tấn sản phẩm của một số dạng
công nghệ
TT Công nghệ chế biến Lượng nước thải,
m3
/tấn sản phẩm
1 Sản phẩm đông lạnh: 30–80
- Cá đông lạnh nguyên con 30–40
- Tôm, mực, cá phile, cua, ghẹ, sò 40–80
2 Sản phẩm ăn liền xuất khẩu: 25 – 100
- Surimi 40–45
- Sashimi 25–35
- Mực ống nhồi, ghẹ nhồi mai,… (từ nguyên 90 – 100
liệu tươi)
3 Đồ hộp cá 35–50
4 Sản phẩm khô dùng cho
- xuất khẩu 20 –25
- Nội địa 3 – 6
5 Sản xuất bột cá chăn nuôi 6,9 (nước ép cá: 1,9 m3
)
6 Sản xuất nước mắm 0,5–2
7 Sản xuất Agar 3.000
Nhìn chung, nước thải của các nhà máy chế biến thủy sản có hàm lượng
các chất hữu cơ cao và tất cả các chỉ tiêu đều vượt quá tiêu chuẩn TCVN
5945-1995 (B) nhiều lần.

NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ SẢN TẠI VIỆT NAM.doc

NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ SẢN TẠI VIỆT NAM.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ SẢN TẠI VIỆT NAM.doc

Similar to NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ SẢN TẠI VIỆT NAM.doc (20)

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ CHẤT THẢI ÁP DỤNG THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHẾ BIẾN THUỶ SẢN TẠI VIỆT NAM.doc