yew file

1. МОНГОЛ УЛСЫН САНГИЙН САЙДЫН ТУШААЛ
2000 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдөр Улаанбаатар хот
Дугаар 135
Журам батлах тухай
Монгол улсын “Нягтлан бодох бүртгэлийн хууль”-ийн 4 дүгээр зүйлийн 2 дахь заалтыг
үндэслэн ТУШААХ нь:
1. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын “санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт уялдааг
зохицуулах журам”-ыг 1 дүгээр хавсралтаар, “Санхүүгийн болон татварын тайлангийн
үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайлан”-г 2 дугаар хавсралтаар тус тус баталсугай.
2. Нягтлан бодох бүртгэлийн Олон улсын стандартад нийцүүлэн шинэчлэн боловсруулсан
энэхүү журам, тайланг 2000 оны 3 дугаар улирлаас эхлэн аж ахуйн нэгж, байгууллагын
санхүүгийн үйл ажиллагаанд мөрдүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг аймаг, нийслэл, дүүргийн
Засаг даргын Тамгын газрын Төлөвлөлт, санхүү эдийн засгийн бодлогын хэлтэс, Татварын
албадын дарга нарт, энэ талаар мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлж, хяналт тавьж
ажиллахыг Нягтлан бодох бүртгэл магадлагааны хэлтэс /Р.Батжаргал/-т тус тус үүрэг
болгосугай.
3. Энэ тушаал гарсантай холбогдуулан “Санхүүгийн болон татварын тайлангийн хоорондын
уялдааг зохицуулах тухай” Сангийн сайдын 1997 оны 429 тоот тушаалыг хүчингүй болгосонд
тооцсугай.
САЙД Я.ОЧИРСҮХ

2. Сангийн сайдын 2000 оны 135 тоот
тушаалын 1 дүгээр хавсралт
САНХҮҮГИЙН БОЛОН ТАТВАРЫН ТАЙЛАНГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ
ХООРОНДЫН ЗӨРҮҮГ ЗОХИЦУУЛАХ ЖУРАМ
Нэг. Нийтлэг зүйл
1. Санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах журмын
зорилго нь санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн орлого /ашиг/ нь татвар ногдох орлогын
суурь болдоггүйн шалтгаан болон уг орлогыг татвар ногдох орлогод хувиргах процессын явцад
үүсдэг хойшлогдсон татварын зардал ба татварын өөрийн хэмжээг тодорхойлоход аж ахуйн
нэгж, байгууллагын нягтлан бодогч, татварын байцаагч, аудитор нарт туслах явдал юм.
2. Аж ахуйн нэгж, байгууллагууд санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн ашгийн хэмжээг
үндэслэн Монгол улсад мөрдөгдөж байгаа татварын хууль тогтоомжийн дагуу орлогын албан
татвар ногдуулах ашгийн тодорхойлоход энэхүү журмын мөрдөнө.
Хоёр. Санхүү, татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүгийн ангилал
1.Аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн “татвар төлөхийн өмнөх
ашиг”-ийн дүн нь шууд татвар ногдуулах ашгийн суурь болдоггүй. Учир нь дээрхи хоёр ашгийн
хэмжээг тодорхойлох суурь, баримтлах зарчим хоорондоо ялгаатай байдгаас шалтгаалж зөрүү үүсдэг.
Ингэж үүсэж буй зөрүүг хоёр ангилна. Үүнд:
а/ байнгын зөрүү
б/ түр зөрүү
2.Байнгын зөрүү: Зарим зүйлийн орлого, зардал нь нягтлан бодох бүртгэлийн нийтээр хүлээн
зөвшөөрсөн зарчмын дагуу аж ахуйн нэгж байгууллагын санхүүгийн тайланд орлого, зардал гэж
хүлээн зөвшөөрөгдөн илэрхийлэгдэх боловч, “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын орлогын албан
татварын хууль”-иар татварын тайланд, татвар ногдох орлогод тооцогдохгүй орлого, татвар ногдох
орлогоос хасагдахгүй зардал байхаар тогтоосоноос шалтгаалан үүссэн зөрүүг байнгын зөрүү гэнэ.
3.Түр зөрүү: Санхүүгийн болон татварын тайланд, ажил гүйлгээ буюу орлого, зардлыг хүлээн
зөвшөөрөх цаг хугацааны ялгаанаас үүсэх зөрүүг түр зөрүү гэнэ. Санхүүгийн болон татварын
тайлан хооронд түр зөрүү үүссэнээр татварын өглөгийг хугацааны хувьд хойшлуулах ба эсвэл
хойшлогдсон татварын зардал /хөрөнгө/-ыг бүртгэнэ. Үүссэн түр зөрүү нь тодорхой хугацааны дараа
нөхөгдөж үлдэгдэлгүй болсон байна.
4.Түр зөрүүгийн дараа хэлбэрээр тооцож бүртгэнэ. Үүнд:
а/ Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн түр зөрүү
б/ Орлого, зардлыг хүлээн зөвшөөрөх цаг хугацааны ялгаанаас үүсэх түр зөрүү
в/ Валютын ханшийн бодит бус ашиг, алдагдлын түр зөрүү
г/ Нягтлан бодох бүртгэлийн зорилгоор тооцсон элэгдэл нь татварын хуульд заасан элэгдэл
тооцох хугацаа болох аргаас ялгаатай үед бий болсон зөрүүг үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн
түр зөрүү гэнэ.
д/ Зарим орлого, зардал нь нягтлан бодох бүртгэлийн хувьд нэг тайлант хугацаанд багтаж
тооцогдох боловч татвар ногдох ашгийн хувьд өөр өөр тайлант хугацаанд тооцогдох
тохиолдолд үүсэх зөрүүг цаг хугацааны ялгаанаас үүсэх түр зөрүү гэнэ.
Гурав. Санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын
уялдааг зохицуулах тайланг бэлтгэх
1.“Санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын уялдааг зохицуулах тайлан”-г
хавсралт маягтын дагуу бэлтгэнэ.

3. 2.Дээрх тайланг үндэслэн орлогын татвар ногдох ашиг, тайлант үед төлөх татварын зардал ба өглөг,
мөн хойшлуулах татварын зардал ба өглөгийг тодорхойлж, татварын тайлан бэлтгэн татварын тооцоо
хийнэ.
3.Тайланг бэлтгэхдээ доорхи аргачлалын дагуу бэлтгэнэ.
а. Тайлан нь нөлөөлөл,хэсгийн болон нийт дүн гэсэн гурван баганатай байна.
б. 1 дүгээр мөр буюу ”Санхүүгийн тайлангаар тодорхойлсон ашиг” гэсэн үзүүлэлтэд “Орлогын
тайлан”-гийн татвар төлөхийн өмнөх ашгийн дүнг бичнэ.
в. 2 дугаар мөр буюу “Байнгын зөрүүгийн дүн” гэсэн үзүүлэлтэд 2.1 ба 2.2 дугаар мөрийн дүнг
/+-/ тэмдэгтэй бичнэ.
г. 2.1…2.2…дугаар мөрөнд нягтлан бодох бүртгэлийн нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн
зарчмын дагуу санхүүгийн тайланд илэрхийлэгдсэн боловч мөрдөж байгаа татварын
хуулиар эргэн тооцогдохгүйгээр татвар ногдох орлогоос хасагдах орлого, эсвэл нэмэгдэх
зардлыг тэдгээрийн төрөл тус бүрээр нь байнгын зөрүү гэсэн хэсэгт бичнэ. Орлогын
татвараас өөр хувиар татвар тооцогддог бусад орлогууд, тэдгээртэй холбоотой зардлыг
байнгын зөрүүд хамруулж тооцно.
д. 3-р мөрөнд орлого, зардлын цаг хугацааны зөрүүг дараахь байдлаар ангилан бүртгэнэ.
-Орлого:
3.1.1- мөрөнд санхүүгийн бүртгэлийн хувьд орлогоор тооцогдсон боловч төлбөр нь тухайн
тайлант үед мөнгөн хэлбэрээр ороогүй /авлага/ бол уг орлогод ногдох татварыг
хугацааны хувьд хойшлуулах, ирээдүйд төлөх татварын өглөгийг бичнэ. Авлага нь
мөнгөн дүнгээр төлөгдөж дуусахад хойшлогдсон татварын өглөг нь дараагийн
жилийн татварын өглөгт шилжиж дуусна.
3.1.2- мөрөнд тайлангийн хугацаанд орлого олох үйл ажиллагаа явагдаагүй боловч мөнгөн
дүнгээр урьдчилан төлөгдсөн бол нягтлан бодох бүртгэлийн хувьд орлогод
тооцохгүй. Харин татварын хувьд орлогод тооцох тул тухайн орлогыг тооцож бичнэ.
Орлогын ажил гүйлгээ хийгдэж дуусахад татварын хөрөнгө нь татварын зардлаар
нөхөгдөж дуусна.
-Зарлага:
3.2.1 мөрөнд тухайн тайлангийн үед мөнгөн дүнгээр гаргаагүй боловч бүртгэлийн хувьд
тухайн үеийн зардалд тооцох, татварын хувьд ирээдүйн үед тооцох зардлыг татварын
хөрөнгөөр бүртгэж бичнэ. Зардал мөнгөн дүнгээр төлөгдөх хэмжээгээр татварын
хөрөнгө зардалд шингэнэ.
3.2.2- мөрөнд тухайн тайлангийн хугацаанд мөнгөөр төлөгдсөн зардал нь бүртгэлийн хувьд
ирээдүйн тайлант үеүдэд хувиарлагдах боловч татварын зорилгоор тухайн тайлангийн
татвар ногдох орлогоос хасагдах зардал тул энэхүү урьдчилан төлөгдсөн зардлын
дүнг тайланд бичнэ. Энэ нь дараа төлөгдөх татварын өглөг болж хойшлогдоно.
Урьдчилан төлөгдсөн зардлыг ирээдүйн татварын өглөгт шилжиж, зардлыг тооцож
дуусахад хойшлогдсон татварын өглөг татварын өглөгт шилжиж дуусна.
3.2.3- Нягтлан бодох бүртгэлийн болон татварын зорилгоор элэгдэл тооцох ялгаатай арга
хэрэглэснээс шалтгаалан санхүүгийн тайлан, татварын тайлангаар тооцох элэгдэл нь
зөрүүтэйд тооцогдоно. Элэгдлийн энэ зөрүүг энэ мөрөнд бичнэ.
Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн түр зөрүү нь:
а. Татварын хуулиар тогтоосон жил бүртгэлийнхээс бага байх.
б. Татварын хуулиар тогтоосон жил бүртгэлийнхээс их байх хоёр нөхцлөөс хамаарна.
Үндсэн хөрөнгийн түр зөрүүг үндсэн хөрөнгө тус бүрээр жилийн эцэст нэг удаа
тооцож, нягтлан бодох бүртгэлд бүртгэнэ.
3.3.1- Валютын ханшийн бодит бус ашиг, алдагдлын түр зөрүүг тооцож энэ мөрөнд бичнэ.
4.Жил бүрийн хойшлуулсан татварын зардал ба өглөгийг тооцсон холбогдох материалыг энэ тайланд
хавсаргана.
5.“Санхүүгийн болон татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын уялдааг зохицуулах тайлан”–г аж
ахуйн нэгж, байгууллагын ерөнхий санхүүч бэлтгэж, байгууллагын дарга, захирлаар батлуулан,
татварын албанд улирал бүр тооцуулж байна.
Сангийн сайдын 2000 оны 135 тоот

4. тушаалын 2 дугаар хавсралт
Аж ахуйн нэгжийн нэр…………………………………
Тайлангийн хугацаа…………………………………...
Эрхэлдэг үйл ажиллагаа………………………………
САНХҮҮГИЙН БОЛОН ТАТВАРЫН ТАЙЛАНГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ ХООРОНДЫН
ЗӨРҮҮГ ЗОХИЦУУЛАХ ТАЙЛАН
Хэсгийн дүн
Нөлөөлөл
Нийт дүн
Мөрийн
дугаар
Үзүүлэлт
/+-/
1 2 3 4 5
1 Санхүүгийн тайлангаар тодорхойлогдсон ашиг Х Х
2. Байнгын зөрүү Х Х Х
2.1. Татвар ногдох орлогод тооцогдохгүй орлогын дүн Х Х
2.1.1. Засгийн газрын зээллэгийн хүүгийн орлого - Х
2.1.2. Донорын цус, цусан бүтээгдэхүүн,эд эрхтэнийг эмчилгээнд - Х
хэрэглэснээс олох орлого
2.1.3. Төрийн бус байгууллагын гишүүд дэмжигчдийн татвар, хандив- Х
2.1.4. - Х
2.1.5. - Х
2.1.6 - Х
2.2. Татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардлын дүн Х Х
2.2.1. Бэлэг дурсгал, хүлээн авалтын зардал + Х
2.2.2. Бүх төрлийн шагнал, урамшуулал, тэтгэмж, хандив + Х
2.2.3. Бараа материалын хэвийн хорогдол + Х
2.2.4. Хэвлэл захиалгын зардал + Х
2.2.5. Ажилчдад олгосон нөхөн олговор, хөнгөлөлтүүд + Х
2.2.6. Хугацаа хэтэрсэн зээлийн хүү + Х
2.2.7. Өөрийн буруугаас бусдад учруулсан хохирол нөхсөн төлбөр, + Х
торгууль
2.2.8. 5 хувиас давсан зар сурталчилгаа, сургалтын зардал + Х
2.2.9. Хөрөнгө оруулалт болон их засварын зардал + Х
2.2.10. + Х
2.2.11.
2.2.12. + Х
2.3. Байнгын зөрүүгийн цэвэр нөлөөллийн дүн /2.1+-2.2/
3. Түр зөрүү Х Х Х
3.1. Орлогод нөлөөлсөн зөрүүгийн дүн Х Х
3.1.1. Мөнгөн хэлбэрээр ороогүй орлого /авлага/-д ногдох татвар + Х
/хойшлуулсан татварын өглөг/
1 2 3 4 5
3.1.2. Нийлүүлэлт, үйлчилгээг үзүүлээгүй боловч мөнгөөр хүлээн авсан + Х
орлогод ногдуулсан татвар
3.2.. Зарлагад нөлөөлсөн зөрүүгийн дүн Х Х
3.2.1. Х
3.2.2. Х
3.2.3. Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн зөрүү +,/-/ Х
3.3. Тайлант хугацааны валютын ханшийн бодит бус ашиг,алдагдал +,/-/ Х

5. 3.4.1 Өмнөх оны валютын бодит бус ашгаас хэрэгжсэн -
3.4.2. Өмнөх оны валютын бодит бус алдагдлаас хэрэгжсэн -
3.5. Түр зөрүүгийн цэвэр нөлөөлөл Х Х
4 Зөрүүгийн нийт нөлөөлөл /2.3+-3.4/ Х Х
5 Татвар ногдох ашиг Х Х
6 Татварын хувь Х Х
7 Тайлант үеийн татварын зардал буюу татварын өглөг /5х6/ Х Х
8 Хойшлуулсан татварын зардлын үлдэгдэл Х Х
9 Хойшлуулсан татварын өглөгийн үлдэгдэл Х Х
Тайлан гаргасан:
Дарга /захирал/ …………………………………….
Ерөнхий санхүүч…………………………………….
Хянаж хүлээн авсан:
Татварын байцаагч………………………………….
200…. оны ….сар ....өдөр
Тайлбар:
- санхүүгийн тайлангийн ашгийг бууруулж нөлөөлнө.
+ санхүүгийн тайлангийн ашгийг нэмэгдүүлж нөлөөлнө.
х нүдэнд тоо бичихгүй.