Systems Problem Solving and Decision Making applying Peter M. Senge "Systems Thinking" Concept to solve problem and using "Is / Is-not" of Kepnor-Tregoe and "Why-Why" as a tools , about Decision Making using "Criteria Rating" and "Solver in Excel" การแก้ปัญหา และตัดสินใจอย่างเป็นระบบ ได้ประยุกต์แนวคิดความคิดเชิงระบบ (Systems Thinking) มาใช้ในการแก้ปัญหา และใช้ "IS / IS-Not" ของ Kepnor-Tregoe และ "Why-Why" เป็นเครื่องมือในการแก้ปัญหา สำหรับการตัดสินใจได้ใช้ทั้ง "Criteria Rating" และ "Solver in Excel" ติดต่อ อาจารย์บุญเลิศ คณาธนสาร Mobile : 086-7771833 E-mail : boonlert.alert@gmail.com Line ID : @lert Website : www.nairienroo.com

1. Systems Problem Solving and Decision Making
A@LERT Learning and Consultant
1

2. บุญเลิศ คณาธนสาร (เลิศ) - “นายเรียนรู้”
วิทยากร และที่ปรึกษาอิสระ
086-7771833, boonlert.alert@gmail.com
www.nairienroo.com, Line ID : @lert
Facebook : Boonlert Kanathanasarn
2
A@LERT Learning and Consultant
ทำความรู้จักกันก่อน

3. แลกเปลี่ยนเรียนรู้
3
A@LERT Learning and Consultant
เทคนิคการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
(Systems Problem Solving)

4. 1.Personal Mastery
2.Mental Model
3.Shared Vision
4.Team Learning
5.Systems Thinking
A@LERT Learning and Consultant
4

5. ความคิด เกิดจาก ?
ความรู้ และประสบการณ์
5
A@LERT Learning and Consultant

6. Body Systems
6
A@LERT Learning and Consultant

7. Vehicle Systems
7
A@LERT Learning and Consultant

8. Exercise 1
ให้แต่ละกลุ่มระดมสมองช่วยกันยกตัวอย่างระบบที่เรามอง
เห็นจากการดำเนินชีวิตประจำวัน มากลุ่มละ 3 ตัวอย่าง
8
A@LERT Learning and Consultant

9. อย่างไรถึงเรียกว่า “ระบบ” ?
• ส่วนประกอบ (Elements)
• ความเชื่อมโยง (Linkage)
• กลไกการทำงาน (Mechanism)
9
A@LERT Learning and Consultant

10. ความคิดเชิงระบบ คือ
ความคิดเชิงระบบ คือ ทักษะในการมองภาพ
รวม การมองให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างสิ่ง
ต่าง ๆ มากกว่าการมองเฉพาะสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
และการมองให้เห็นลักษณะรูปแบบการ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นมากกว่าการมองเฉพาะ
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเฉพาะจุด
10
A@LERT Learning and Consultant

11. Linear Thinking vs Systems Thinking
U.S.S.R.
ARMS
THREAT TO
AMERICANS
NEED TO
BUILD
U.S. ARMS
U.S.
ARMS
THREAT TO
SOVIETS
NEED TO
BUILD
U.S.S.R ARMS
Threats to
America
11
A@LERT Learning and Consultant

12. ความคิดเชิงระบบในชีวิตประจำวัน
S
S
S
S
O
B
S = Same Direction
O = Opposite Direction
B = Balancing Feedback
12
A@LERT Learning and Consultant

13. พื้นฐานแผนภาพความคิดเชิงระบบ
• Reinforcing Loop
• Balancing Loop
• Delay
13
A@LERT Learning and Consultant

14. Reinforcing Loop
R
S
S
S
14
A@LERT Learning and Consultant

15. Balancing Loop
B
S
S
S O
15
A@LERT Learning and Consultant

16. Delay
B
S
S
S
O
16
A@LERT Learning and Consultant

17. เงินฝากทบต้น
จะเกิดอะไรขึ้น หากคุณฝากเงินกิน
ดอกเบี้ยโดย ไม่ถอนเงินออกไปเลย
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่า
เป็นในรูปแบบ Reinforcing Loop หรือ
Balancing Loop เงินฝากสะสม ดอกเบี้ยเงินฝากR
S
S
17
A@LERT Learning and Consultant

18. อุณหภูมิในห้องหนาวเกิน
คุณจะทำเช่นไร หากต้องไปพักโรงแรม
กับเพื่อน ๆ พอตกดึกแล้ว คุณรู้สึกว่า
อุณหภูมิในห้องหนาวเกิน จะลุกไปปรับ
แอร์ก็เกรงใจเพื่อนร่วมห้องที่นอนด้วย
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่า
เป็นในรูปแบบ Reinforcing Loop หรือ
Balancing Loop
ความแตกต่างอุณหภูมิ
อุณหภูมิร่างกาย
B
S
O
ผ้าที่ปกคลุมร่างกาย
อุณหภูมิที่
ต้องการ
S
S
18
A@LERT Learning and Consultant

19. สินค้าขาดตลาด
ในปี 2554 ก่อนหน้าจะเกิดเหตุการณ์
น้ำท่วมใหญ่ประมาณ 1 เดือน มีการ
คาดการณ์กันว่าน้ำดื่มจะขาดแคลน
คุณคิดว่าจะเกิดอะไรขึ้นตามมา
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่า
เป็นในรูปแบบ Reinforcing Loop หรือ
Balancing Loop
ปริมาณน้ำดื่มในตลาด กาารกักตุนน้ำดื่มR
S
O
การคาดการณ์ว่า
น้ำดื่มจะขาดแคลน
O
19
A@LERT Learning and Consultant

20. แห่ถอนเงินฝาก
ในปี 2015 ประชาชนชาวกรีซต่างแห่
กันออกมาถอนเงินฝากกับธนาคาร
จนเงินสดเกลี้ยงธนาคาร คุณคิดว่าจะ
เกิดอะไรขึ้นตามมา
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่า
เป็นในรูปแบบ Reinforcing Loop หรือ
Balancing Loop
ปริมาณเงินสดสำรอง
ของธนาคาร
ความมั่นใจผู้ฝากเงินR
S
O
สถานะการเงิน
ของธนาคาร
S
ถอนเงินฝาก O
20
A@LERT Learning and Consultant

21. การควบคุมวัตถุดิบคงคลัง
หากคุณมีหน้าที่รับผิดชอบควบคุม
ปริมาณวัตถุดิบในโกดัง ที่ต้องทำให้
ปริมาณวัตถุดิบอยู่ในระดับที่ต้องการ
ลองเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ว่า
เป็นในรูปแบบ Reinforcing Loop หรือ
Balancing Loop
ความแตกต่าง
ปริมาณวัตถุดิบ
ที่มีอยู่
B
S
O
สั่งซื้อวัตถุดิบ
ปริมาณวัตถุดิบ
ที่ต้องการ
S
S
Delay
21
A@LERT Learning and Consultant

22. Exercise 2
ให้แต่ละกลุ่มระดมสมองช่วยกันยกตัวอย่างรูปแบบความคิดเชิง
ระบบที่เรามองเห็นจากการดำเนินชีวิตประจำวัน มากลุ่มละ 3
ตัวอย่าง ไม่ว่าจะเป็น Reinforcing Loop หรือ Balancing Loop
22
A@LERT Learning and Consultant

23. การใช้วัสดุเกรด B
แรงกดดัน
ทางการเงิน
ภาพลักษณ์
ของตราสินค้า
ในระดับพรีเมียม
R
การใช้วัสดุเกรด B
O
รายได้สุทธิ
ส่วนต่างกำไร ต้นทุน
S
O
S
O
B
รายได้จาก
ยอดขาย
S
O
S
23
A@LERT Learning and Consultant

24. ปัญหาส่งของไม่ทัน เมื่อยอดขายเพิ่มขึ้น
Number of
orders
Size of
Backlog
Size of
Sales Force
S
R
Revenues
S
S
O
B
Delivery Time
Sales
Difficulty
Delay
S
S
S
Gap
Standard Time
Improve Delivery
Process Capacity
S
O
S
Delay
Delivery Service
S
O
B
24
A@LERT Learning and Consultant

25. ปัญหาด้านบริการ เมื่อธุรกิจขยายตัว
ความต้องการ
สินค้าของลูกค้า
คุณภาพในการ
ให้บริการหลังการขาย
การขยายตัว
ไปสู่ตลาดอื่น ๆ
S
R
รายได้จาก
ยอดขาย
S
S
O
B
S
ความแตกต่าง
มาตรฐานบริการ
หลังการขาย
การลงทุนเพื่อพัฒนา
ความสามารถใน
การให้บริการ
Delay
ความสามารถของ
ทีมให้บริการ
S
S
S
O
SB
25
A@LERT Learning and Consultant

26. กรณีศึกษา : นกแอร์ยกเลิกเที่ยวบิน
26
A@LERT Learning and Consultant

27. กรณีศึกษา : นกแอร์ยกเลิกเที่ยวบิน
แหล่งข่าวสายการบินนกแอร์ กล่าวถึงสาเหตุที่นกแอร์ประกาศยกเลิก
เที่ยวบินในวันที่ 23 ก.พ. ว่าเกิดจากปัญหา 2 ประเด็นใหญ่ คือ ประเด็น
แรกเกิดจากนักบินที่มีอยู่ไม่เพียงพอกับเที่ยวบินที่จะต้องทำการบิน
ประเด็นถัดมาเกิดจากปัญหานักบินทำการบินเกินชั่วโมงบินตามระเบียบที่
กำหนด
อย่างไรก็ตามในส่วนของนกแอร์ ปัจจุบันมีกัปตันประมาณ 160 คน มี
เครื่องบินที่ทำการบินอยู่ 19-20 ลำ ในจำนวนเครื่องบินดังกล่าว หากจะ
ต้องให้นักบินมีเพียงพอ และทำการบินไม่เกินชั่วโมงบิน จะต้องมีนักบิน
ประมาณ 200 คน เนื่องจากเครื่องบิน 1 ลำ ใช้นักบินประมาณ 10 คน
27
A@LERT Learning and Consultant

28. กรณีศึกษา : นกแอร์ยกเลิกเที่ยวบิน
แต่ปัญหาของนกแอร์ปีที่ผ่านมา มีนักบินลาออกประมาณ 30-40 คน
ช่วงหลัง ๆ นักบินของนกแอร์ลาออกเรื่อย ๆ ซึ่งถือเป็นปัญหากับนกแอร์
มาตลอด
แหล่งข่าวกล่าวอีกว่า ในส่วนของนักบินที่ทำการบินชั่วโมงเกินข้อกำหนด
ก็เป็นเหตุผลมาจากจำนวนนักบินมีน้อย ทำให้นักบินแต่ละคนต้องบินเกิน
กว่าที่กำหนดจากข้อกำหนดนักบิน 1 คนต้องบิน 80 ชั่วโมงต่อเดือน แต่
ด้วยจำนวนนักบินที่มีน้อยทำให้นักบินส่วนใหญ่ชั่วโมงบินเกิน
ให้จับกลุ่ม 4 คนเขียนปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น
28
A@LERT Learning and Consultant

29. กรณีศึกษา : นกแอร์ยกเลิกเที่ยวบิน
ความต้องการ
นักบินที่พร้อมบิน
S
จำนวนเที่ยวบิน
ความแตกต่าง
นักบินที่พร้อมบินชั่วโมงบิน
ของนักบิน
นักบินที่มีทั้งหมด
นักบินลาออก
S
S
O
O
S
B
B
29
A@LERT Learning and Consultant

30. ปัญหาท้าทาย (Challenge Problem)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
กรณีที่ 1 : “สิ่งที่ต้องการ” มากกว่า “ค่ามาตรฐาน”
ค่ามาตรฐาน
(Standard)
A@LERT Learning and Consultant
30

31. ปัญหา
(Target- Actual)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
แนวทางดำเนินการ
(Initiatives)สิ่งที่คาดหวัง
(Target)
การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
ออกแบบระบบ
(Systems Design)
BS
S
S
O
A@LERT Learning and Consultant
31

32. ออกแบบระบบ (Systems Design)
Input Process Output
Objective
A@LERT Learning and Consultant
32

33. ปัญหาพื้น ๆ (Standard Problem)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
สิ่งที่ต้องการ
(Target)
GAP (ช่องว่าง)
กรณีที่ 2 : “สิ่งที่ต้องการ” น้อยกว่าหรือเท่ากับ “ค่ามาตรฐาน”
ค่ามาตรฐาน
(Standard)
A@LERT Learning and Consultant
33

34. ปัญหา
(Target- Actual)
สิ่งที่เป็นอยู่
(Actual)
มาตรการแก้ไข
(Corrective Action)สิ่งที่คาดหวัง
(Target)
การแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ
วิเคราะห์ระบบ
(Systems Analysis)
BS
S
S
O
A@LERT Learning and Consultant
34

35. การระบุปัญหา
เราสามารถระบุปัญหาได้โดยฟังจากเสียงลูกค้า (Voice of Customer)
ทั้งจากลูกค้าภายนอก และลูกค้าภายใน
A@LERT Learning and Consultant
35

36. การระบุปัญหา
Customers Voice of Customers
A@LERT Learning and Consultant
36

37. วิเคราะห์ระบบ
การวิเคราะห์ระบบด้วย “PIPE” Model
(People, Input, Process, Environment)
เน้นแก้ปัญหาในปัจจัยที่เราควบคุมได้ - Input, Process
37
A@LERT Learning and Consultant

38. “PIPE” โมเดลการวิเคราะห์ปัญหา
P - People
I - Input
P - Process
E - Environment
(นโยบาย, เศรษฐกิจ, สังคม)
38
A@LERT Learning and Consultant

39. เทคนิคการวิเคราะห์ปัญหา
เทคนิคในการวิเคราะห์ปัญหาในการทำงาน ได้แก่
1. IS / IS-Not
2. Why-Why
3. 8 Waste
4. 5W1H
A@LERT Learning and Consultant
39

40. IS - IS Not (Comparative)
A@LERT Learning and Consultant
PSDM
40

41. IS - IS Not (Comparative)
▪ เครื่องมือช่วยในการวิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหา
▪ ใช้หลักการเปรียบเทียบเพื่อหาความต่างระหว่า
จุด/ตำแหน่ง/ส่วน/บริเวณที่พบ/เป็นปัญหา (IS) กับ
จุดที่ไม่พบ/ไม่เป็นปัญหา (IS-Not)
เจ้าของคือ “Kepner+Tregoe” มาจาก 2 ผู้คิดค้นคือ Dr.
Charles Kepner and Dr. Benjamin Tregoe
A@LERT Learning and Consultant
41

42. ทำไม ?
“IS” “IS NOT”
ยอดขาย
สาขา A
(ต่ำกว่าเป้า)
ยอดขาย
สาขา B
เครื่องจักร A
(ชำรุดบ่อย)
เครื่องจักร B
พนักงาน
แผนก A
(ลาออกบ่อย)
พนักงาน
แผนก B
เมื่อเทียบกับ...
/แต่กลับไม่เกิด
ไม่พบที่...
42
A@LERT Learning and Consultant

43. วิธีการคิดของ
Why-Why Analysis
ปรากฏ
การณ์
1
2
2-2
2-1
1-1
1-2
1-2-2
1-2-1
1-1-2
1-1-1
ทำไมเกิด 1-1
ทำไมเกิด 1-2
ทำไมเกิด 1
ทำไมเกิด 2
ทำไมเกิด
ปรากฏการณ์
43
A@LERT Learning and Consultant

44. การวิเคราะห์ด้วยเทคนิค Why-Why คืออะไร
คือ เทคนิคการวิเคราะห์หาปัจจัยที่เป็นต้นเหตุให้เกิดปรากฏการณ์ โดย
1. ถาม “ทำไม” ต่อเนื่องกัน
2. ตอบคำถาม ทำไม แต่ละครั้งด้วย “ข้อเท็จจริง-Fact” (ห้ามใช้สีข้าง)
จุดเด่น
• อย่างเป็นระบบ
• เป็นไปตามขั้นตอน
• ไม่ตกหล่น
• ไม่ใช่เดาหรือนั่งเทียน
A@LERT Learning and Consultant
44

45. เทคนิคการวิเคราะห์หาสาเหตุด้วย Why-Why
แทนที่จะถามว่า “ทำไม ?” ให้ใช้ 2 คำถามนี้แทน
คำถามที่ 1 อาการนี้เกิดจากสาเหตุอะไรได้บ้าง ? (เพื่อทำการหา
สาเหตุที่เป็นไปได้ออกมาก่อน)
คำถามที่ 2 จากข้อเท็จจริงหน้างาน “สาเหตุ xxx” นี้มีความผิด
ปกติหรือไม่ ? (เพื่อค้นหาสาเหตุที่แท้จริง)
45
A@LERT Learning and Consultant

46. ความสูญเสียในการทำงาน (Waste)
Defect Overproduction Waiting Not using
staff talent
Transportation Inventory Motion Excessive
processing
46
A@LERT Learning and Consultant

47. ตั้งคำถามกับสิ่งที่ทำอยู่
What ? When ? Where ? Who ? How ?
Why ? Why ? Why ? Why ? Why ?
+ + +++
ทำอะไร ?
ทำไมต้องทำ ?
ทำตอนไหน ?
ทำไมต้องทำ
ขั้นตอนนี้ใน
ลำดับนี้ ?
ทำที่ไหน ?
ทำไมต้องทำ
ที่ตรงนี้ด้วย ?
ใครทำ ?
ทำไมต้องเป็น
คนนี้ทำ ?
ทำอย่างไร?
ทำไมต้องทำ
แบบนี้ด้วย ?
47
A@LERT Learning and Consultant

48. liminate - ขจัดขั้นตอนในการทำงานที่ไม่จำเป็นออกไปE
ombine - รวบรวมขั้นตอนเข้าด้วยกัน ทำไปพร้อมกัน
earrange - จัดเรียงลำดับงานใหม่ สลับขั้นตอน
implifly - ปรับปรุงวิธีการทำงานให้ง่ายขึ้น สะดวกขึ้น
C
R
S
48
A@LERT Learning and Consultant

49. SCAMPER คำถามเพื่อค้นหาไอเดีย
S-Substitute สามารถใช้อะไรมาทดแทนได้บ้าง ?
C-Combine สิ่งใด ขั้นตอนใดที่สามารถรวมกันได้ ?
A-Adapt สิ่งใด ขั้นตอนใดที่สามารถดัดแปลงมาใช้ได้ ?
M-Modify สิ่งใด ขั้นตอนใดที่สามารถถูกปรับเปลี่ยนได้ ?
P-Put to other uses สิ่งใด ขั้นตอนใดสามารถนำไปใช้อย่างอื่น ?
E-Eliminate สิ่งใด ขั้นตอนใดสามารถตัดทิ้งได้ ?
R-Rearrange สิ่งใด ขั้นตอนใดสามารถสลับปรับเปลี่ยนได้ ?
49
A@LERT Learning and Consultant

50. กระบวนการตัดสินใจโดยใช้ Criteria Rating
50
A@LERT Learning and Consultant

51. กระบวนการตัดสินใจ 7 ขั้นตอน
1. กำหนดเป้าหมาย / ความต้องการ และข้อจำกัดให้ชัดเจน
2. ค้นหา และ / หรือสร้างทางเลือก (ยิ่งมาก ยิ่งดี)
3. ประเมินเบื้องต้นเทียบกับความต้องการ และเลือกไว้เป็น Shortlist 3-4
ทางเลือก
4. กำหนดหลักเกณฑ์การเลือก และการประเมิน ให้น้ำหนัก และให้คะแนน
5. ประเมินความเสี่ยง และความไม่แน่นอนแต่ละทางเลือก
6. ตัดสินใจเลือกตัวเลือกที่พอใจที่สุด
7. เตรียมวางแผนตั้งรับความเสี่ยง และความไม่แน่นอนของการตัดสินใจ
A@LERT Learning and Consultant
51

52. 1. กำหนดเป้าหมาย / ความต้องการ
ใช้หลักการคิด AGO (Aim, Goal, Objective) เพื่อค้นหาเป้าหมาย /
ความต้องการ
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..
ข้อจำกัดในการตัดสินใจครั้งนี้ (เช่น งบประมาณ, เวลา) คือ
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..
A@LERT Learning and Consultant
52

53. 2. ค้นหาทางเลือก (ยิ่งมาก ยิ่งดี)
ใช้แนวคิดหมวก 6 ใบ โดยเลือกใช้หมวกสีเขียว (Green Hat) ตาม
หลักการคิด APC (Alternatives, Possibilities, Choices)
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
A@LERT Learning and Consultant
53

54. 3. ประเมินเบื้องต้นเทียบกับความต้องการ และเลือกไว้
เป็น Shortlist 3-4 ทางเลือก
1. ..........................................................................................
2. ..........................................................................................
3. ..........................................................................................
4. ..........................................................................................
A@LERT Learning and Consultant
54

55. 4. กำหนดเกณฑ์ในการเลือก
ใช้หลักการคิด CAF (Consider All Factors) โดยพิจารณา
ลักษณะสำคัญ ๆ ที่เราคิดว่าตัวเลือกเหล่านั้นควรจะมี หรือควร
จะนำมาเปรียบเทียบกัน
ในกรณีที่แก้ปัญหาแบบเป็นทีม เราก็ควรจะใช้การระดมสมองคิด
หาเกณฑ์ในการเลือก แล้วให้มีการพิจารณายอมรับความเหมาะ
สมของเกณฑ์ต่าง ๆ ร่วมกัน เพื่อที่กระบวนการตัดสินใจจะได้
ดำเนินไปอย่างราบรื่น
A@LERT Learning and Consultant
55

56. ตัวอย่าง : การเลือกเช่าพื้นที่สำนักงาน
เกณฑ์ที่ใช้ในการพิจารณา
1. สถานที่ตั้ง / ทำเล (เดินทางใกล้ / ไกล)
2. ราคาค่าเช่า (สูง / ต่ำ)
3. ขนาดพื้นที่ (เล็ก / ใหญ่)
4. รูปแบบ (ธรรมดา / ทันสมัย)
A@LERT Learning and Consultant
56

57. ยืนยันวัตถุประสงค์ของการตัดสินใจ และตรวจสอบเกณฑ์
•เราต้องการอะไรกันแน่ ? กลับไปทวนสอบที่ข้อ 1 เป้าหมาย /
ความต้องการ
•ตรวจสอบเลือกเกณฑ์ที่จำเป็น และจำแนกเป็น
➢ เกณฑ์ที่สามารถระบุเป็นข้อมูลตัวเลขที่เจาะจง หรือ
พิจารณาข้อดี-ข้อเสียได้อย่างชัดเจน (สามารถใช้หลักการ
คิด หมวก 6 ใบ คือ หมวกสีขาว, หมวกสีเหลือง, หมวกสีดำ)
➢ เกณฑ์ที่ต้องใช้อารมณ์ ความรู้สึกตัดสิน (สามารถใช้หลัก
การคิด หมวก 6 ใบ คือ หมวกสีแดง)
A@LERT Learning and Consultant
57

58. กำหนดเกณฑ์ประเมิน
1. .................................................................น้ำหนัก............%
2. .................................................................น้ำหนัก............%
3. .................................................................น้ำหนัก............%
4. .................................................................น้ำหนัก............%
5. .................................................................น้ำหนัก............%
รวม 100 %
A@LERT Learning and Consultant
58

59. กำหนดความสำคัญของเกณฑ์ประเมินแต่ละข้อ
ด้วยการให้น้ำหนักเป็นเปอร์เซ็นต์ ซึ่งเมื่อรวมน้ำหนักของเกณฑ์
ทั้งหมดเข้าด้วยกันแล้ว จะต้องมีค่าเท่ากับ 100%
จำไว้ว่า เราจะต้องให้น้ำหนักอย่างเป็นกลาง ฟังเสียงของกลุ่ม
ด้วย ไม่ใช่ว่าตัวเลือกที่เราชอบมีลักษณะตรงตามเกณฑ์ไหนมาก
ก็ให้น้ำหนักเกณฑ์นั้นมาก
A@LERT Learning and Consultant
59

60. ตัวอย่าง :
การให้น้ำหนักของเกณฑ์ในการเลือกเช่าพื้นที่สำนักงาน
A@LERT Learning and Consultant
เกณฑ์ คำอธิบาย น้ำหนัก
สถานที่ตั้ง สะดวกในการเดินทางเพื่อติดต่อลูกค้า 50%
ราคา แพงแค่ไหน 20%
ขนาด ใหญ่แค่ไหน 20%
รูปแบบ แปลนของพื้นที่ใช้สอยดีแค่ไหน 10%
น้ำหนักรวม 100%
60

61. ให้คะแนนตัวเลือก และคำนวณผลคะแนนจริงตามขั้นตอนต่อไปนี้
1. กำหนดระดับการให้คะแนน เพื่อเปรียบเทียบตัวเลือกทั้งหมด
กับเกณฑ์แต่ละเกณฑ์ ยกตัวอย่างเช่น กำหนดระดับให้ 1-10
โดย 10 คือ ค่าสูงสุด และ 1 คือ ค่าต่ำสุด
2. ให้การให้คะแนนตามเกณฑ์ใดเกณฑ์หนึ่งนั้น เราจะต้องให้
คะแนนแก่ทุกตัวเลือกในคราวเดียวกัน เพื่อไม่ให้สับสนในการ
เปรียบเทียบ เช่น ถ้าให้คะแนนสถานที่ตั้ง เราก็ต้องเปรียบ
เทียบอาคารทั้ง 3 แห่ง แล้วให้คะแนนแต่ละแห่ง ก่อนจะให้
คะแนนในเรื่องเกณฑ์ราคาต่อไป
A@LERT Learning and Consultant
61

62. ให้คะแนนตัวเลือก และคำนวณผลคะแนนจริงตามขั้นตอนต่อไปนี้
3. หลังจากให้คะแนนแล้ว คูณคะแนนในแต่ละช่องด้วยน้ำหนัก ได้ผลเป็น
คะแนนจริง ยกตัวอย่าง อาคาร A ได้คะแนนสถานที่ตั้งเท่ากับ 7 จะได้คะแนน
จริงเท่ากับ 7x50% = 3.5
4. เขียนคะแนนจริง ในช่อง Weighted Score
5. รวมคะแนนจริงของแต่ละตัวเลือก
6. เขียนสรุปความคิดเห็นเกี่ยวกับตัวเลือกแต่ละตัว
A@LERT Learning and Consultant
62

63. แสดงคะแนนของพื้นที่สำนักงานแต่ละแห่ง
A@LERT Learning and Consultant
เกณฑ์ น้ำหนัก อาคาร A อาคาร B อาคาร C
Score Weighted
Score
Score Weighted
Score
Score Weighted
Score
สถานที่ตั้ง 50% 7 3.5 7 3.5 4 2.0
ราคา 20% 7 1.4 8 1.6 10 2.0
ขนาด 20% 6 1.2 7 1.4 8 1.6
รูปแบบ 10% 7 0.7 8 0.8 6 0.6
รวม 100% 6.8 7.3 6.2
63

64. 5. ประเมินความเสี่ยง
โดยใช้หลักการคิด C&S (Consequence and Sequel)
เพื่อพิจารณาถึงผลที่จะเกิดขึ้น และสิ่งที่จะตามมา
•โอกาสที่จะเกิดความเสี่ยง (H-M-L)
High (มาก) – Medium (ปานกลาง) – Low (น้อย)
•ความรุนแรงของผลกระทบที่อาจจะเกิดขึ้น (H-M-L)
High (มาก) – Medium (ปานกลาง) – Low (น้อย)
A@LERT Learning and Consultant
64

65. 6. ตัวเลือกที่พอใจมากที่สุด
โดยดูจากคะแนนรวม คือ ตัวเลือกใดมีคะแนนสูงสุด ก็ถือว่าดี
ที่สุด แต่ถ้าสมาชิกในทีมไม่เห็นด้วย เราก็สามารถทบทวนการให้
น้ำหนักของเกณฑ์ต่าง ๆ และการให้คะแนนตัวเลือกใหม่อีกครั้ง
***อย่าลืมประเมินความเสี่ยง และเตรียมแผนตั้งรับความเสี่ยง
ที่อาจจะเกิดขึ้นจากทางเลือกที่เราเลือก
A@LERT Learning and Consultant
65

66. 7. เตรียมวางแผนตั้งรับ (Contingency Plan)
ความเสี่ยง และปัญหาที่อาจเกิดขึ้น
สำหรับการวางแผนฉุกเฉินนั้น เราต้องอาศัยการคาดคะเนถึง
สิ่งต่าง ๆ ในอนาคตว่า...
•จะมีอุปสรรคใดบ้าง ? ที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต
•ถ้าเกิดอุปสรรคนั้น เราจะจัดการกับมันได้อย่างไร ? จึงจะได้
ประโยชน์สูงสุด หรือเสียหายน้อยที่สุด
•เราสามารถทำอะไรเพื่อป้องกันไม่ให้ปัญหาหรืออุปสรรคต่าง ๆ
เกิดขึ้นได้หรือไม่ ?
A@LERT Learning and Consultant
66

67. การประยุกต์ใช้ Solver
ในการตัดสินใจเพื่อหาคำตอบที่เหมาะสมที่สุด
A@LERT Learning and Consultant
67

68. Solver Add-Ins กับ Linear Programming
Solver เป็น โปรแกรมที่ได้เพิ่มคำสั่งและคุณสมบัติให้กับ
Microsoft Excel ใช้ในการแก้ไขปัญหาที่เรียกว่า “Linear
Programming” เป็นเทคนิคที่ใช้ในการแก้ปัญหาการวิจัยและการ
ดำเนินงาน โดยการนำปัญหามากำหนดเป็นสมการทาง
คณิตศาสตร์ และแก้สมการออกมาเพื่อหาคำตอบที่ดีที่สุดหรือ
คำตอบที่เหมาะสมที่สุด (Optimal Solution)
A@LERT Learning and Consultant
68

69. โครงสร้างของปัญหา Linear Programming
1. วัตถุประสงค์หรือเป้าหมายของการแก้ปัญหา (Objective
Function) ต้องการให้ค่าเป้าหมายมีค่า มากที่สุด หรือ น้อยที่สุด
2. ตัวแปรที่ตัดสินใจ (Decision Variable) ตัวแปรที่เป็นทางเลือกของ
ปัญหาที่ต้องการการตัดสินใจ เช่น ปริมาณสินค้าที่ต้องผลิต
3. ตัวแปรหรือทรัพยากรต้องมีข้อจำกัด (Constraint)
4. ความสัมพันธ์ของตัวแปรและวัตถุประสงค์ต้องเป็นในลักษณะเชิง
เส้นตรงเท่านั้น
5. ตัวแปรทุกตัวต้องมีค่ามากกว่าหรือเท่ากับศูนย์ (ติดลบไม่ได้)
A@LERT Learning and Consultant
69

70. Example 1
บริษัทเฟอร์นิเจอร์แห่งหนึ่ง ผลิตโต๊ะและเก้าอี้
ซึ่งมีขั้นตอนในการผลิต 2 ขั้นตอน
คือ ขั้นตอนการประกอบ และ ขั้นตอนการพ่นสี
โต๊ะ 1 ตัวใช้เวลาในการประกอบ 3 ชั่วโมง และ 2 ชั่วโมงในการพ่นสี
เก้าอี้ 1 ตัวใช้เวลาในการประกอบ 4 ชั่วโมงและ 1 ชั่วโมงในการพ่นสี
แผนกประกอบ มีเวลาการทำงาน 2400 ชั่วโมง/เดือน
และแผนกพ่นสี มีเวลาการทำงาน 1000 ชั่วโมง/เดือน
A@LERT Learning and Consultant
70

71. Example 1
ฝ่ายการตลาดของบริษัท มีความต้องการเก้าอี้ในเดือนนี้ไม่เกิน 450 ตัว
เนื่องจากมีสินค้าบางส่วนในคลังสินค้าแล้ว ส่วนโต๊ะนั้น ในคลังสินค้ามี
น้อย จึงทำให้ต้องมีการผลิตเพิ่มขึ้นมาเพื่อเป็น Stock ไว้ โดยการเดิน
สายการผลิตนั้นต้องผลิตไม่น้อยกว่า 100 ตัวขึ้นไป และกำไรต่อหน่วย
ของโต๊ะและเก้าอี้คือ 7 และ 4 บาทตามลำดับ
บริษัทต้องการหาทางที่ดีที่สุดว่าต้องผลิตโต๊ะและเก้าอี้ เป็นจำนวนเท่าไร
เพื่อทำให้เกิดกำไรที่สูงที่สุด
A@LERT Learning and Consultant
71

72. Example 2
โรงงานผลิตแชมพูสระผมแห่งหนึ่งทำการผลิตแชมพู 3 แบบ คือ
ธรรมดา, เข้มข้น และผสมครีมนวดผม โดยใช้วัตถุดิบที่เป็นสารเคมีที่
สำคัญ 3 ชนิดคือ A , B และ C ในสัดส่วนดังตาราง โดยแชมพูเข้มข้นมี
ความต้องการไม่เกิน 100 ลิตร เพื่อให้ได้กำไรสูงสุดควรผลิตอย่างไร ?
A@LERT Learning and Consultant
72

73. Example 3
โรงงานผลิตเครื่องสำอางแห่งหนึ่ง ทำการผลิตสินค้าอยู่ 2 ชนิด คือ
Cologne กับ Perfume โดยใช้วัตถุดิบในการผลิตอยู่ 3 อย่างด้วยกัน คือ
Fragrance, Intensifier, Stabilizer
การผลิต Cologne ต้องใช้ Fragrance 2 Unit, Intensifier 6 Unit
การผลิต Perfume ต้องใช้ Fragrance 4 Unit, Intensifier 2 Unit, ใช้
Stabilizer 1 Unit
Cologne มีกำไรต่อหน่วย เท่ากับ 3 ดอลลาร์
Perfume มีกำไรต่อหน่วย เท่ากับ 8 ดอลลาร์
A@LERT Learning and Consultant
73

74. Example 3
มีวัตถุดิบสำหรับผลิตตามนี้
Fragrance 1600 Unit, Intensifier 1800 Unit, Stabilizer 350 Unit
ถามว่าโรงงานนี้ควรผลิตสินค้า Cologne กับ Perfume จำนวนเท่าไหร่
เพื่อให้ได้กำไรรวมสูงสุด โดยที่ผลิตได้เท่าไหร่ สามารถขายได้ทั้งหมด
A@LERT Learning and Consultant
74