ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Νεοελληνική Γλώσσα
Γ΄ Γυμνασίου
Ενότητα 6
Χρονικές
προτάσεις
Υποθετικές
προτάσεις
Υπώνυμα
Ορισμός
Δ
Η
Μ
Η
Τ
Ρ
Η
Σ
Ν
Τ
Ι
Τ
Ο
Υ
Ρ
Α

2. Χρονικές προτάσεις
Είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις
Εισάγονται
Με χρονικούς συνδέσμους
Όταν καθώς πριν (να) ώσπου σαν
Αφού μόλις ωσότου άμα ενώ
Αφότου προτού όποτε
Με λέξεις ή φράσεις ως χρονικούς
συνδέσμους
Εκεί που όσο να /που έως ότου να
Κάθε που μέχρι να /που μετά που…
Λειτουργούν Σαν επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου
Περιγράφουν
Εξαρτώνται πάντα από μια κύρια πρόταση και
περιγράφουν ένα γεγονός που συνέβη πριν, μετά ή
την ίδια στιγμή με το γεγονός που περιγράφεται στην
κύρια πρόταση.

3. Τι δηλώνουν οι χρονικές προτάσεις
Το ταυτόχρονο
Εκεί που, ενώ, όσο
Ενόσω, καθώς, σαν
Όποτε, όταν
Το γεγονός που δηλώνει η χρονική πρόταση
συμβαίνει ταυτόχρονα μ’ αυτό που δηλώνει η
κύρια πρόταση. Π.χ. Όταν με συναντά στο δρόμο,
δε με χαιρετά.
Το προτερόχρονο
Άμα, αφού, αφότου
Μόλις, μετά που,
Όποτε, όταν, σαν
Το γεγονός της χρονικής πρότασης συνέβη πριν
από αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση. Π.χ.
Μόλις την είδε, έτρεξε αμέσως κοντά της.
Το υστερόχρονο
Μέχρι να /που, όσο να /που
Πριν (να), προτού (να), ωσότου
(να), ώσπου (να), έως ότου (να)
Ώσπου (να), όποτε, όταν
Το γεγονός της χρονικής πρότασης συμβαίνει
μετά απ’ αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση.
Π.χ. Επιστρέψαμε στο σπίτι, πριν ξεσπάσει η
καταιγίδα.

4. Μπορείς στις παρακάτω προτάσεις να βρεις με ποιο τρόπο
εκφράζεται η έννοια του χρόνου:
Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με τη ζωγραφική
Προθετική φράση
Είδαν τότε τα σύννεφα να πυκνώνουν
Επίρ.
Το καλοκαίρι θα πάμε διακοπές
Πλάγια πτώση
Ακούγοντας τα τρομερά νέα, έβαλαν τα κλάματα
Χρον. Μετχ.

5. Βρες τις χρονικές προτάσεις και τη χρονική
τους βαθμίδα
Όσο διάβαζα, εκείνη τακτοποιούσε το σπίτι ταυτόχρονο
Αφού έζησε μερικά χρόνια στο εξωτερικό, αποφάσισε τελικά να επιστρέψει
οριστικά στην πατρίδα του προτερόχρονο
Προτού πάει στη δουλειά, πέρασε από την τράπεζα υστερόχρονο
Πριν διαβάσω, θα ακούσω μουσική υστερόχρονο
Καθώς έφευγε το πλοίο, η Αρίστη μας χαιρετούσε ταυτόχρονο
Τα ξόδεψα όλα, ώσπου δεν του ΄μεινε δεκάρα υστερόχρονο

6. Υποθετικές προτάσεις
Είναι επιρρηματικές προτάσεις και περιέχουν την
προϋπόθεση για να γίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση που
προσδιορίζεται από αυτές.
Η υποθετική πρόταση λέγεται και υπόθεση, ενώ η πρόταση
Που προσδιορίζεται απ’ αυτή λέγεται απόδοση.
Εισάγονται:
Α. με τους υποθετικούς συνδέσμους: αν, εάν
Β. με τους συνδέσμους: σαν, άμα, να όταν έχουν υποθετική σημασία.
Γ. με τις εκφράσεις: έτσι και, σε περίπτωση που…
Λειτουργούν: ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της προϋπόθεσης ή του όρου
Προσοχή!!! Ο σύνδεσμος (αν) εισάγει και πλάγια ερωτηματική πρόταση. Θα
εξαρτάται όμως από ρήμα γνωστικό, απορίας, ερώτησης κ.ά.
Π.χ. *Αναρωτιέμαι αν με συμπαθείς (= Π.Ε. αντικείμενο στο αναρωτιέμαι)

7. Τα είδη των υποθετικών προτάσεων
Πραγματικό
Υπόθεση Απόδοση
Αν + οποιοσδήποτε χρόνος Ίδιος χρόνος με ρήμα
υπόθεσης ή υποτακτική ή
προστακτική
Π.χ.
*Αν εργάζεσαι σκληρά, πετυχαίνεις πολλά.
*Αν δεις το Γιώργο, να του πεις ότι τον θέλω.
*Αν θέλεις να πάρεις περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτό το θέμα,
διάβασε αυτό το άρθρο.
Μη πραγματικό
Υπόθεση Απόδοση
Αν + παρατατικός ή Θα + παρατατικός ή
Υπερσυντέλικος Θα + υπερσυντέλικος
Π.χ.
*Αν μιλούσες μαζί του, θα μάθαινες την αλήθεια.
*Αν είχες ακούσει τις συμβουλές μου, θα είχες πετύχει πιο γρήγορα το
στόχο σου.

8. Άλλες σημασίες των υποθετικών προτάσεων
*(Παρομοίωση): Αν μιλάει ο τοίχος, μιλάει και αυτός
*(Έντονη αντίθεση): Αν είναι αυτός ευγενικός, τότε εγώ είμαι
μελιστάλαχτος.
*(Απειλή): Αν έρθω εκεί, δε σε σώζει τίποτα.
*(Αιτία): Δεν ευθύνομαι εγώ, αν χάσαμε το πλοίο.
*(Αποτέλεσμα): Αν είσαι σήμερα φοιτητής, αιτία είναι η μητέρα σου.

9. Στις παρακάτω περιόδους να βρείτε τη
σημασία που έχουν κάθε φορά οι υποθετικές
προτάσεις
Αν κατάφερε να είναι σήμερα διευθυντής της εταιρείας, το χρωστάει στις γνωριμίες
του αποτέλεσμα
Αν τον πιάσω στα χέρια μου, αλίμονο του! απειλή
Αν το άκουσες εσύ, το άκουσα και εγώ παρομοίωση
Αν το σπίτι είναι ακατάστατο, δε φταίω εγώ αιτία
Αν έχετε εσείς τα πλούτη σας, έχουμε εμείς τα νιάτα μας Έντονη αντίθεση

10. Υπώνυμα λέγονται οι λέξεις ή φράσεις των οποίων η σημασία
συμπεριλαμβάνεται μέσα στην έννοια μιας άλλης λέξης ή φράσης. Αυτή
η άλλη λέξη ή φράση λέγεται υπερώνυμο.
Π.χ. μηλιά υπώνυμο της λέξης δέντρο, η οποία είναι υπερώνυμο της
Επαγγελματίας
Ξυλουργός, χτίστης, ταξιτζής,
κομμωτής,
κλειδαράς, ζαχαροπλάστης, λογιστής,
δικηγόρος,
ψαράς, σιδηρουργός, ταβερνιάρης

11. Ορισμός μιας λέξης
Είναι η ακριβής και σαφής περιγραφή της σημασίας της, με την
παρουσίαση των χαρακτηριστικών της. Έτσι τη συσχετίζουμε με άλλες
έννοιες και την ξεχωρίζουμε από αυτές.
Παράδειγμα
«Θρανίο»
Παραθέτουμε τα κύρια γνωρίσματά του: *Είναι έπιπλο των σχολικών
αιθουσών. *Εκεί κάθεται ο μαθητής. * Αποτελείται από τέσσερα στηρίγματα
(«πόδια») και μια οριζόντια τάβλα, στην επιφάνεια της οποίας τοποθετεί ο
μαθητής τα βιβλία του.