งาน

5. Dhammaintrend ร่วมเผยแพร่และแบ่งปันเป็นธรรมทาน

6. (นาที)
ภาค ๑ คําทําวัตรเชาและเย็น
คําบูชาพระรัตนตรัย (๐๑:๓๒)
ปุพพภาคนมการ (๐๑:๒๘)
คําทําวัตรเชา (๑๘:๕๓)
๑. พุทธาภิถุติ (๐๓:๓๑)
๒. ธัมมาภิถุติ (๐๑:๒๖)
๓. สังฆาภิถุติ (๐๒:๔๒)
๔. รตนัตตยัปปณามคาถา (๐๓:๒๐)
๕. สังเวคปริกิตตนปาฐะ (๐๗:๕๔)
คําทําวัตรเย็น (๑๗:๒๙)
๑. พุทธานุสสติ (๐๑:๕๐)
๒. พุทธาภิคีติ (๐๔:๑๖)
๓. ธัมมานุสสติ (๐๑:๐๖)
๔. ธัมมาภิคีติ (๐๔:๐๒)
๕. สังฆานุสสติ (๐๒:๒๐)
๖. สังฆาภิคีติ (๐๓:๕๕)

7. (นาที)
ภาค ๒ บทสวดมนตพิเศษ
บทพิเศษ ๑ (ตอนเชา) (๔๑:๒๕)
๑. สรณคมนปาฐะ (๐๑:๔๓)
๒. อัฏฐสิกขาปทปาฐะ (๐๒:๐๔)
๓. ท๎วัตติงสาการปาฐะ (๐๒:๒๙)
๔. เขมาเขมสรณทีปกคาถา (๐๒:๒๑)
๕. อริยธนคาถา (๐๑:๓๓)
๖. ติลักขณาทิคาถา (๐๓:๑๑)
๗. ภารสุตตคาถา (๐๑:๑๖)
๘. ภัทเทกรัตตคาถา (๐๒:๐๐)
๙. ธัมมคารวาทิคาถา (๐๒:๒๕)
๑๐. โอวาทปาฏิโมกขคาถา (๐๒:๐๙)
๑๑. ปฐมพุทธภาสิตคาถา (๐๑:๓๐)
๑๒. ธาตุปจจเวกขณปาฐะ (๐๖:๓๐)
๑๓. ปจฉิมพุทโธวาทปาฐะ (๐๐:๕๔)
๑๔. บทพิจารณาสังขาร (๐๒:๔๑)
๑๕. สัพพปตติทานคาถา (๐๒:๕๕)
๑๖. ปฏฐนฐปนคาถา (๐๕:๔๔)
เนื้อธรรม

8. (นาที)
บทพิเศษ ๒ (ตอนเย็น) (๓๔:๐๖)
๑๗. อริยอัฏฐังคิกมัคคปาฐะ (๑๕:๔๒)
๑๘. อตีตปจจเวกขณปาฐะ (๐๕:๐๒)
๑๙. ปพพชิตอภิณหปจจเวกขณปาฐะ (๐๕:๕๙)
๒๐. ปจฉิมพุทโธวาทปาฐะ (๐๐:๕๒)
๒๑. อุททิสสนาธิฏฐานคาถา (๐๖:๓๑)
บทพิเศษ ๓
๒๒. ตังขณิกปจจเวกขณปาฐะ (๐๕:๓๐)
๒๓. ปจจเวกขณอุโบสถศีล (๑๙:๔๘)
บทพิเศษ ๔
๒๔. บทแผเมตตา (๐๑:๔๑)
เนื้อธรรม

10. คําทําวัตรเชาและเย็น
(เริ่มตนดวย คําบูชาพระรัตนตรัย และ ปุพพภาคนมการ)
คําบูชาพระรัตนตรัย
อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ ภะคะวา,
พระผูมีพระภาคเจา, เปนพระอรหันต,
ดับเพลิงกิเลสเพลิงทุกขสิ้นเชิง, ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง;
พุทธัง ภะคะวันตัง อะภิวาเทมิ.
ขาพเจาอภิวาทพระผูมีพระภาคเจา, ผูรู ผูตื่น ผูเบิกบาน.
(กราบ ๑ ครั้ง)
ส๎วากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม,
พระธรรม เปนธรรมที่พระผูมีพระภาคเจา, ตรัสไวดีแลว;
ธัมมัง นะมัสสามิ.
ขาพเจานมัสการพระธรรม.
(กราบ ๑ ครั้ง)
สุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
พระสงฆ สาวกของพระผูมีพระภาคเจา, ปฏิบัติดีแลว;
สังฆัง นะมามิ.
ขาพเจานอบนอมพระสงฆ.
(กราบ ๑ ครั้ง)

11. ปุพพภาคนมการ
(คํานมัสการ)
(หันทะ มะยัง พุทธัสสะ ภะคะวะโต ปุพพะภาคะนะมะการัง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความนอบนอมอันเปนสวนเบื้องตน แดพระผูมีพระภาคเจาเถิด.)
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต, ขอนอบนอมแดพระผูมีพระภาคเจา
พระองคนั้น;
อะระหะโต, ซึ่งเปนผูไกลจากกิเลส;
สัมมาสัมพุทธัสสะ. ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง.
(วา ๓ ครั้ง)

14. ๑. พุทธาภิถุติ
(คําสรรเสริญพระพุทธเจา)
(หันทะ มะยัง พุทธาภิถุติง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความชมเชยเฉพาะพระพุทธเจาเถิด.)
โย โส ตะถาคะโต, พระตถาคตเจานั้น พระองคใด;
อะระหัง, เปนผูไกลจากกิเลส;
สัมมาสัมพุทโธ, เปนผูตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง;
วิชชาจะระณะสัมปนโน, เปนผูถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะ;
สุคะโต, เปนผูไปแลวดวยดี;
โลกะวิทู, เปนผูรูโลกอยางแจมแจง;
อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ,
เปนผูสามารถฝกบุรุษที่สมควรฝกได
อยางไมมีใครยิ่งกวา;
สัตถา เทวะมะนุสสานัง, เปนครูผูสอน ของเทวดาและมนุษย
ทั้งหลาย;
พุทโธ, เปนผูรู ผูตื่น ผูเบิกบานดวยธรรม;
ภะคะวา, เปนผูมีความจําเริญ จําแนกธรรม
สั่งสอนสัตว;

15. โย อิมัง โลกัง สะเทวะกัง สะมาระกัง สะพ๎รัห๎มะกัง,
สัสสะมะณะพ๎ราห๎มะณิง ปะชัง สะเทวะมะนุสสัง สะยัง
อะภิญญา สัจฉิกัต๎วา ปะเวเทสิ, พระผูมีพระภาคเจาพระองคใด,
ไดทรงทําความดับทุกขใหแจง ดวยพระปญญาอันยิ่งเองแลว,
ทรงสอนโลกนี้ พรอมทั้งเทวดา, มาร พรหม, และหมูสัตว
พรอมทั้งสมณพราหมณ, พรอมทั้งเทวดาและมนุษยใหรูตาม;
โย ธัมมัง เทเสสิ, พระผูมีพระภาคเจาพระองคใด,
ทรงแสดงธรรมแลว;
อาทิกัล๎ยาณัง, ไพเราะในเบื้องตน;
มัชเฌกัล๎ยาณัง, ไพเราะในทามกลาง;
ปะริโยสานะกัล๎ยาณัง, ไพเราะในที่สุด;
สาตถัง สะพ๎ยัญชะนัง เกวะละปะริปุณณัง ปะริสุทธัง
พ๎รัห๎มะจะริยัง ปะกาเสสิ, ทรงประกาศพรหมจรรย,
คือแบบแหงการปฏิบัติอันประเสริฐ บริสุทธิ์ บริบูรณ สิ้นเชิง,
พรอมทั้งอรรถะ (คําอธิบาย) พรอมทั้งพยัญชนะ (หัวขอ);
ตะมะหัง ภะคะวันตัง อะภิปูชะยามิ,
ขาพเจาบูชาอยางยิ่ง เฉพาะพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น;
ตะมะหัง ภะคะวันตัง สิระสา นะมามิ.
ขาพเจานอบนอมพระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ดวยเศียรเกลา.
(กราบระลึกพระพุทธคุณ)

16. ๒. ธัมมาภิถุติ
(คําสรรเสริญพระธรรม)
(หันทะ มะยัง ธัมมาภิถุติง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความชมเชยเฉพาะพระธรรมเถิด.)
โย โส ส๎วากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม,
พระธรรมนั้นใด, เปนสิ่งที่พระผูมีพระภาคเจา ไดตรัสไวดีแลว;
สันทิฏฐิโก,
เปนสิ่งที่ผูศึกษาและปฏิบัติ พึงเห็นไดดวยตนเอง;
อะกาลิโก,
เปนสิ่งที่ปฏิบัติได และใหผลได ไมจํากัดกาล;
เอหิปสสิโก,
เปนสิ่งที่ควรกลาวกะผูอื่นวา ทานจงมาดูเถิด;
โอปะนะยิโก,
เปนสิ่งที่ควรนอมเขามาใสตัว;
ปจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญูหิ,
เปนสิ่งที่ผูรูก็รูไดเฉพาะตน;
ตะมะหัง ธัมมัง อะภิปูชะยามิ,
ขาพเจาบูชาอยางยิ่ง เฉพาะพระธรรมนั้น;
ตะมะหัง ธัมมัง สิระสา นะมามิ.
ขาพเจานอบนอมพระธรรมนั้น ดวยเศียรเกลา.
(กราบระลึกพระธรรมคุณ)

17. ๓. สังฆาภิถุติ
(คําสรรเสริญพระสงฆ)
(หันทะ มะยัง สังฆาภิถุติง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความชมเชยเฉพาะพระสงฆเถิด.)
โย โส สุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจานั้น หมูใด, ปฏิบัติดีแลว;
อุชุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด, ปฏิบัติตรงแลว;
ญายะปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด,
ปฏิบัติเพื่อรูธรรม เปนเครื่องออกจากทุกขแลว;
สามีจิปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด, ปฏิบัติสมควรแลว;
ยะทิทัง,
ไดแกบุคคลเหลานี้คือ;
จัตตาริ ปุริสะยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา,
คูแหงบุรุษ ๔ คู,* นับเรียงตัวบุรุษ ได ๘ บุรุษ;
เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
นั่นแหละ สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา;

18. อาหุเนยโย,
เปนสงฆควรแกสักการะที่เขานํามาบูชา;
ปาหุเนยโย,
เปนสงฆควรแกสักการะที่เขาจัดไวตอนรับ;
ทักขิเณยโย,
เปนผูควรรับทักษิณาทาน;
อัญชะลีกะระณีโย,
เปนผูที่บุคคลทั่วไปควรทําอัญชลี;
อะนุตตะรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสะ,
เปนเนื้อนาบุญของโลก, ไมมีนาบุญอื่นยิ่งกวา;
ตะมะหัง สังฆัง อะภิปูชะยามิ,
ขาพเจาบูชาอยางยิ่ง เฉพาะพระสงฆหมูนั้น;
ตะมะหัง สังฆัง สิระสา นะมามิ.
ขาพเจานอบนอมพระสงฆหมูนั้น ดวยเศียรเกลา.
(กราบระลึกพระสังฆคุณ)
* ๔ คูคือ โสดาปตติมรรค, โสดาปตติผล, สกทาคามิมรรค, สกทาคามิผล,
อนาคามิมรรค, อนาคามิผล, อรหัตตมรรค, อรหัตตผล.

19. ๔. รตนัตตยัปปณามคาถา
(คาถานอบนอมพระรัตนตรัย)
(หันทะ มะยัง ระตะนัตตะยัปปะณามะคาถาโย เจวะ สังเวคะปะริกิตตะนะปาฐัญจะ ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย กลาวคํานอบนอมพระรัตนตรัยและบาลีที่กําหนดวัตถุเครื่องแสดงความสังเวชเถิด.)
พุทโธ สุสุทโธ กะรุณามะหัณณะโว,
พระพุทธเจาผูบริสุทธิ์ มีพระกรุณาดุจหวงมหรรณพ;
โยจจันตะสุทธัพพะระญาณะโลจะโน,
พระองคใด มีตาคือญาณอันประเสริฐหมดจดถึงที่สุด;
โลกัสสะ ปาปูปะกิเลสะฆาตะโก,
เปนผูฆาเสียซึ่งบาป และอุปกิเลสของโลก;
วันทามิ พุทธัง อะหะมาทะเรนะ ตัง,
ขาพเจาไหวพระพุทธเจาพระองคนั้น โดยใจเคารพเอื้อเฟอ;
ธัมโม ปะทีโป วิยะ ตัสสะ สัตถุโน,
พระธรรมของพระศาสดา สวางรุงเรืองเปรียบดวงประทีป;
โย มัคคะปากามะตะเภทะภินนะโก,
จําแนกประเภทคือ มรรค ผล นิพพาน, สวนใด;
โลกุตตะโร โย จะ ตะทัตถะทีปะโน,
ซึ่งเปนตัวโลกุตตระ, และสวนใดที่ชี้แนวแหงโลกุตตระนั้น;
วันทามิ ธัมมัง อะหะมาทะเรนะ ตัง,
ขาพเจาไหวพระธรรมนั้น โดยใจเคารพเอื้อเฟอ;

20. สังโฆ สุเขตตาภ๎ยะติเขตตะสัญญิโต,
พระสงฆเปนนาบุญ อันยิ่งใหญกวานาบุญอันดีทั้งหลาย;
โย ทิฏฐะสันโต สุคะตานุโพธะโก,
เปนผูเห็นพระนิพพาน, ตรัสรูตามพระสุคต, หมูใด;
โลลัปปะหีโน อะริโย สุเมธะโส,
เปนผูละกิเลสเครื่องโลเล เปนพระอริยเจา มีปญญาดี;
วันทามิ สังฆัง อะหะมาทะเรนะ ตัง,
ขาพเจาไหวพระสงฆหมูนั้น โดยใจเคารพเอื้อเฟอ;
อิจเจวะเมกันตะภิปูชะเนยยะกัง,
วัตถุตตะยัง วันทะยะตาภิสังขะตัง,
ปุญญัง มะยา ยัง มะมะ สัพพุปททะวา,
มา โหนตุ เว ตัสสะ ปะภาวะสิทธิยา.
บุญใด ที่ขาพเจาผูไหวอยูซึ่งวัตถุ ๓,
คือพระรัตนตรัย อันควรบูชายิ่งโดยสวนเดียว,
ไดกระทําแลวเปนอยางยิ่งเชนนี้นี้,
ขออุปททวะ (ความชั่ว) ทั้งหลาย,
จงอยามีแกขาพเจาเลย,
ดวยอํานาจความสําเร็จ อันเกิดจากบุญนั้น.

21. ๕. สังเวคปริกิตตนปาฐะ
(คําแสดงสังเวช)
อิธะ ตะถาคะโต โลเก อุปปนโน,
พระตถาคตเจาเกิดขึ้นแลว ในโลกนี้;
อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ,
เปนผูไกลจากกิเลส, ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง;
ธัมโม จะ เทสิโต นิยยานิโก,
และพระธรรมที่ทรงแสดง เปนธรรมเครื่องออกจากทุกข;
อุปะสะมิโก ปะรินิพพานิโก,
เปนเครื่องสงบกิเลส, เปนไปเพื่อปรินิพพาน;
สัมโพธะคามี สุคะตัปปะเวทิโต,
เปนไปเพื่อความรูพรอม, เปนธรรมที่พระสุคตประกาศ;
มะยันตัง ธัมมัง สุต๎วา เอวัง ชานามะ,
พวกเราเมื่อไดฟงธรรมนั้นแลว, จึงไดรูอยางนี้วา:–
ชาติป ทุกขา, แมความเกิด ก็เปนทุกข;
ชะราป ทุกขา, แมความแก ก็เปนทุกข;
มะระณัมป ทุกขัง, แมความตาย ก็เปนทุกข;
โสกะปะริเทวะทุกขะโทมะนัสสุปายาสาป ทุกขา,
แมความโศก ความร่ําไรรําพัน ความไมสบายกาย
ความไมสบายใจ ความคับแคนใจ ก็เปนทุกข;

22. อัปปเยหิ สัมปะโยโค ทุกโข,
ความประสบกับสิ่งไมเปนที่รักที่พอใจ ก็เปนทุกข;
ปเยหิ วิปปะโยโค ทุกโข,
ความพลัดพรากจากสิ่งเปนที่รักที่พอใจ ก็เปนทุกข;
ยัมปจฉัง นะ ละภะติ ตัมป ทุกขัง,
มีความปรารถนาสิ่งใด ไมไดสิ่งนั้น นั่นก็เปนทุกข;
สังขิตเตนะ ปญจุปาทานักขันธา ทุกขา,
วาโดยยอ อุปาทานขันธทั้ง ๕ เปนตัวทุกข;
เสยยะถีทัง,
ไดแกสิ่งเหลานี้คือ:–
รูปูปาทานักขันโธ,
ขันธ อันเปนที่ตั้งแหงความยึดมั่น คือรูป;
เวทะนูปาทานักขันโธ,
ขันธ อันเปนที่ตั้งแหงความยึดมั่น คือเวทนา;
สัญูปาทานักขันโธ,
ขันธ อันเปนที่ตั้งแหงความยึดมั่น คือสัญญา;
สังขารูปาทานักขันโธ,
ขันธ อันเปนที่ตั้งแหงความยึดมั่น คือสังขาร;
วิญญาณูปาทานักขันโธ,
ขันธ อันเปนที่ตั้งแหงความยึดมั่น คือวิญญาณ;

23. เยสัง ปะริญญายะ,
เพื่อใหสาวกกําหนดรอบรูอุปาทานขันธ เหลานี้เอง;
ธะระมาโน โส ภะคะวา,
จึงพระผูมีพระภาคเจานั้น เมื่อยังทรงพระชนมอยู;
เอวัง พะหุลัง สาวะเก วิเนติ,
ยอมทรงแนะนําสาวกทั้งหลาย เชนนี้เปนสวนมาก;
เอวัง ภาคา จะ ปะนัสสะ ภะคะวะโต
สาวะเกสุ อะนุสาสะนี พะหุลา ปะวัตตะติ,
อนึ่ง คําสั่งสอนของพระผูมีพระภาคเจานั้น,
ยอมเปนไปในสาวกทั้งหลาย, สวนมาก,
มีสวนคือการจําแนกอยางนี้วา:–
รูปง อะนิจจัง, รูปไมเที่ยง;
เวทะนา อะนิจจา, เวทนาไมเที่ยง;
สัญญา อะนิจจา, สัญญาไมเที่ยง;
สังขารา อะนิจจา, สังขารไมเที่ยง;
วิญญาณัง อะนิจจัง, วิญญาณไมเที่ยง;
รูปง อะนัตตา, รูปไมใชตัวตน;
เวทะนา อะนัตตา, เวทนาไมใชตัวตน;
สัญญา อะนัตตา, สัญญาไมใชตัวตน;
สังขารา อะนัตตา, สังขารไมใชตัวตน;
วิญญาณัง อะนัตตา, วิญญาณไมใชตัวตน;

24. สัพเพ สังขารา อะนิจจา, สังขารทั้งหลายทั้งปวง ไมเที่ยง;
สัพเพ ธัมมา อะนัตตาติ, ธรรมทั้งหลายทั้งปวง ไมใชตัวตน
ดังนี้;
เต (หญิงวา ตา) มะยัง โอติณณาม๎หะ,
พวกเราทั้งหลาย เปนผูถูกครอบงําแลว;
ชาติยา, โดยความเกิด;
ชะรามะระเณนะ, โดยความแกและความตาย;
โสเกหิ ปะริเทเวหิ ทุกเขหิ โทมะนัสเสหิ อุปายาเสหิ,
โดยความโศก ความร่ําไรรําพัน
ความไมสบายกาย ความไมสบายใจ
ความคับแคนใจ ทั้งหลาย;
ทุกโขติณณา,
เปนผูถูกความทุกข หยั่งเอาแลว;
ทุกขะปะเรตา,
เปนผูมีความทุกข เปนเบื้องหนาแลว;
อัปเปวะนามิมัสสะ เกวะลัสสะ ทุกขักขันธัสสะ
อันตะกิริยา ปญญาเยถาติ.
ทําไฉน การทําที่สุดแหงกองทุกขทั้งสิ้นนี้,
จะพึงปรากฏชัด แกเราได.

25. (สําหรับอุบาสก-อุบาสิกาสวด)
จิระปะรินิพพุตัมป ตัง ภะคะวันตัง สะระณัง คะตา,
เราทั้งหลาย ผูถึงแลวซึ่งพระผูมีพระภาคเจา,
แมปรินิพพานนานแลว พระองคนั้น เปนสรณะ;
ธัมมัญจะ สังฆัญจะ,
ถึงพระธรรมดวย ถึงพระสงฆดวย;
ตัสสะ ภะคะวะโต สาสะนัง ยะถาสะติ ยะถาพะลัง
มะนะสิกะโรมะ อะนุปะฏิปชชามะ,
จักทําในใจอยู ปฏิบัติตามอยู
ซึ่งคําสั่งสอนของพระผูมีพระภาคเจานั้น ตามสติกําลัง;
สา สา โน ปะฏิปตติ,
ขอใหความปฏิบัตินั้นๆ ของเราทั้งหลาย;
อิมัสสะ เกวะลัสสะ ทุกขักขันธัสสะ
อันตะกิริยายะ สังวัตตะตุ.
จงเปนไปเพื่อการทําที่สุดแหงกองทุกข ทั้งสิ้นนี้ เทอญ.

26. (สําหรับภิกษุ-สามเณรสวด)
จิระปะรินิพพุตัมป ตัง ภะคะวันตัง อุททิสสะ
อะระหันตัง สัมมาสัมพุทธัง,
เราทั้งหลาย อุทิศเฉพาะพระผูมีพระภาคเจา,
ผูไกลจากกิเลส, ตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง,
แมปรินิพพานนานแลว พระองคนั้น;
สัทธา อะคารัส๎มา อะนะคาริยัง ปพพะชิตา,
เปนผูมีศรัทธา ออกบวชจากเรือน ไมเกี่ยวของดวยเรือนแลว;
ตัส๎มิง ภะคะวะติ พ๎รัห๎มะจะริยัง จะรามะ,
ประพฤติอยูซึ่งพรหมจรรย ในพระผูมีพระภาคเจา พระองคนั้น;
ภิกขูนัง สิกขาสาชีวะสะมาปนนา,
ถึงพรอมดวยสิกขาและธรรมเปนเครื่องเลี้ยงชีวิต
ของภิกษุทั้งหลาย;
ตัง โน พ๎รัห๎มะจะริยัง
อิมัสสะ เกวะลัสสะ ทุกขักขันธัสสะ
อันตะกิริยายะ สังวัตตะตุ.
ขอใหพรหมจรรยของเราทั้งหลายนั้น,
จงเปนไปเพื่อการทําที่สุดแหงกองทุกข ทั้งสิ้นนี้ เทอญ.
(จบคําทําวัตรเชา)

30. ๑. พุทธานุสสติ
(คําระลึกถึงพระพุทธเจา)
(หันทะ มะยัง พุทธานุสสะตินะยัง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความตามระลึกถึงพระพุทธเจาเถิด.)
ตัง โข ปะนะ ภะคะวันตัง เอวัง กัล๎ยาโณ
กิตติสัทโท อัพภุคคะโต,
ก็กิตติศัพทอันงามของพระผูมีพระภาคเจานั้น,
ไดฟุงไปแลวอยางนี้วา:–
อิติป โส ภะคะวา,
เพราะเหตุอยางนี้ๆ พระผูมีพระภาคเจานั้น;
อะระหัง, เปนผูไกลจากกิเลส;
สัมมาสัมพุทโธ, เปนผูตรัสรูชอบไดโดยพระองคเอง;
วิชชาจะระณะสัมปนโน, เปนผูถึงพรอมดวยวิชชาและจรณะ;
สุคะโต, เปนผูไปแลวดวยดี;
โลกะวิทู, เปนผูรูโลกอยางแจมแจง;
อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ, เปนผูสามารถฝกบุรุษที่สมควรฝกได
อยางไมมีใครยิ่งกวา;
สัตถา เทวะมะนุสสานัง, เปนครูผูสอน ของเทวดาและมนุษย
ทั้งหลาย;
พุทโธ, เปนผูรู ผูตื่น ผูเบิกบานดวยธรรม;
ภะคะวาติ. เปนผูมีความจําเริญ จําแนกธรรม
สั่งสอนสัตว, ดังนี้.

31. ๒. พุทธาภิคีติ
(คําสรรเสริญพระพุทธเจา)
(หันทะ มะยัง พุทธาภิคีติง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความขับคาถา พรรณนาเฉพาะพระพุทธเจาเถิด.)
พุทธ๎วาระหันตะวะระตาทิคุณาภิยุตโต,
พระพุทธเจาประกอบดวยคุณ,
มีความประเสริฐแหงอรหันตคุณ เปนตน;
สุทธาภิญาณะกะรุณาหิ สะมาคะตัตโต,
มีพระองคอันประกอบดวยพระญาณ, และพระกรุณาอันบริสุทธิ์;
โพเธสิ โย สุชะนะตัง กะมะลังวะ สูโร,
พระองคใด ทรงกระทําชนที่ดีใหเบิกบาน,
ดุจอาทิตยทําบัวใหบาน;
วันทามะหัง ตะมะระณัง สิระสา ชิเนนทัง,
ขาพเจาไหวพระชินสีห ผูไมมีกิเลสพระองคนั้น ดวยเศียรเกลา;
พุทโธ โย สัพพะปาณีนัง สะระณัง เขมะมุตตะมัง,
พระพุทธเจาพระองคใด เปนสรณะอันเกษมสูงสุด
ของสัตวทั้งหลาย;
ปะฐะมานุสสะติฏฐานัง วันทามิ ตัง สิเรนะหัง,
ขาพเจาไหวพระพุทธเจาพระองคนั้น อันเปนที่ตั้งแหงความระลึก
องคที่หนึ่ง ดวยเศียรเกลา;

32. พุทธัสสาหัส๎มิ ทาโส (หญิงวา ทาสี) วะ
พุทโธ เม สามิกิสสะโร,
ขาพเจาเปนทาสของพระพุทธเจา,
พระพุทธเจาเปนนาย มีอิสระเหนือขาพเจา;
พุทโธ ทุกขัสสะ ฆาตา จะ วิธาตา จะ หิตัสสะ เม,
พระพุทธเจาเปนเครื่องกําจัดทุกข,
และทรงไวซึ่งประโยชนแกขาพเจา;
พุทธัสสาหัง นิยยาเทมิ สะรีรัญชีวิตัญจิทัง,
ขาพเจามอบกายถวายชีวิตนี้ แดพระพุทธเจา;
วันทันโตหัง (หญิงวา ตีหัง) จะริสสามิ
พุทธัสเสวะ สุโพธิตัง,
ขาพเจาผูไหวอยูจักประพฤติตาม,
ซึ่งความตรัสรูดีของพระพุทธเจา;
นัตถิ เม สะระณัง อัญญัง พุทโธ เม สะระณัง วะรัง,
สรณะอื่นของขาพเจาไมมี,
พระพุทธเจาเปนสรณะอันประเสริฐของขาพเจา;
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ วัฑเฒยยัง สัตถุสาสะเน,
ดวยการกลาวคําสัตยนี้,
ขาพเจาพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา;
พุทธัง เม วันทะมาเนนะ (หญิงวา มานายะ)
ยัง ปุญญัง ปะสุตัง อิธะ,
ขาพเจาผูไหวอยูซึ่งพระพุทธเจา, ไดขวนขวายบุญใดในบัดนี้;

33. สัพเพป อันตะรายา เม
มาเหสุง ตัสสะ เตชะสา.
อันตรายทั้งปวงอยาไดมีแกขาพเจา ดวยเดชแหงบุญนั้น.
(กราบหมอบลงวา)
กาเยนะ วาจายะ วะ เจตตะสา วา,*
ดวยกายก็ดี ดวยวาจาก็ดี ดวยใจก็ดี;
พุทเธ กุกัมมัง ปะกะตัง มะยา ยัง,
กรรมนาติเตียนอันใด ที่ขาพเจากระทําแลว ในพระพุทธเจา;
พุทโธ ปะฏิคคัณ๎หะตุ อัจจะยันตัง,
ขอพระพุทธเจา จงงดซึ่งโทษลวงเกินอันนั้น;
กาลันตะเร สังวะริตุง วะ พุทเธ.
เพื่อการสํารวมระวัง ในพระพุทธเจา ในกาลตอไป.
* บทขอใหงดโทษนี้ มิไดเปนการขอลางบาป เปนเพียรการเปดเผยตัวเอง และคําวา
โทษในที่นี้ มิไดหมายถึงกรรม หมายถึงโทษเพียงเล็กนอยซึ่งเปน “สวนตัว”
ระหวางกัน ที่พึงอโหสิกันได การขอขมาชนิดนี้ สําเร็จผลไดในเมื่อผูขอตั้งใจทําจริงๆ
และเปนเพียงศีลธรรม หรือสิ่งที่ควรประพฤติ.

34. ๓. ธัมมานุสสติ
(คําระลึกถึงพระธรรม)
(หันทะ มะยัง ธัมมานุสสะตินะยัง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความตามระลึกถึงพระธรรมเถิด.)
ส๎วากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม,
พระธรรม เปนสิ่งที่พระผูมีพระภาคเจา ไดตรัสไวดีแลว;
สันทิฏฐิโก,
เปนสิ่งที่ผูศึกษาและปฏิบัติ พึงเห็นไดดวยตนเอง;
อะกาลิโก,
เปนสิ่งที่ปฏิบัติได และใหผลได ไมจํากัดกาล;
เอหิปสสิโก,
เปนสิ่งที่ควรกลาวกะผูอื่นวา ทานจงมาดูเถิด;
โอปะนะยิโก,
เปนสิ่งที่ควรนอมเขามาใสตัว;
ปจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญูหีติ.
เปนสิ่งที่ผูรูก็รูไดเฉพาะตน, ดังนี้.

35. ๔. ธัมมาภิคีติ
(คําสรรเสริญพระธรรม)
(หันทะ มะยัง ธัมมาภิคีติง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความขับคาถา พรรณนาเฉพาะพระธรรมเถิด.)
ส๎วากขาตะตาทิคุณะโยคะวะเสนะ เสยโย,
พระธรรม เปนสิ่งที่ประเสริฐ เพราะประกอบดวยคุณ,
คือความที่พระผูมีพระภาคเจา ตรัสไวดีแลว เปนตน;
โย มัคคะปากะปะริยัตติวิโมกขะเภโท,
เปนธรรมอันจําแนกเปน มรรค ผล ปริยัติ และนิพพาน;
ธัมโม กุโลกะปะตะนา ตะทะธาริธารี,
เปนธรรมทรงไวซึ่งผูทรงธรรม จากการตกไปสูโลกที่ชั่ว;
วันทามะหัง ตะมะหะรัง วะระธัมมะเมตัง,
ขาพเจาไหวพระธรรมอันประเสริฐนั้น อันเปนเครื่องขจัดเสีย
ซึ่งความมืด;
ธัมโม โย สัพพะปาณีนัง สะระณัง เขมะมุตตะมัง,
พระธรรมใด เปนสรณะอันเกษมสูงสุด ของสัตวทั้งหลาย;
ทุติยานุสสะติฏฐานัง วันทามิ ตัง สิเรนะหัง,
ขาพเจาไหวพระธรรมนั้น อันเปนที่ตั้งแหงความระลึก
องคที่สอง ดวยเศียรเกลา;

36. ธัมมัสสาหัส๎มิ ทาโส (หญิงวา ทาสี) วะ
ธัมโม เม สามิกิสสะโร,
ขาพเจาเปนทาสของพระธรรม,
พระธรรมเปนนาย มีอิสระเหนือขาพเจา;
ธัมโม ทุกขัสสะ ฆาตา จะ วิธาตา จะ หิตัสสะ เม,
พระธรรมเปนเครื่องกําจัดทุกข,
และทรงไวซึ่งประโยชนแกขาพเจา;
ธัมมัสสาหัง นิยยาเทมิ สะรีรัญชีวิตตัญจิทัง,
ขาพเจามอบกายถวายชีวิตนี้ แดพระธรรม;
วันทันโตหัง (หญิงวา ตีหัง) จะริสสามิ
ธัมมัสเสวะ สุธัมมะตัง,
ขาพเจาผูไหวอยูจักประพฤติตาม,
ซึ่งความเปนธรรมดีของพระธรรม;
นัตถิ เม สะระณัง อัญญัง
ธัมโม เม สะระณัง วะรัง,
สรณะอื่นของขาพเจาไมมี,
พระธรรมเปนสรณะอันประเสริฐของขาพเจา;
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ
วัฑเฒยยัง สัตถุสาสะเน,
ดวยการกลาวคําสัตยนี้,
ขาพเจาพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา;

37. ธัมมัง เม วันทะมาเนนะ (หญิงวา มานายะ) ยัง
ปุญญัง ปะสุตัง อิธะ,
ขาพเจาผูไหวอยูซึ่งพระธรรม, ไดขวนขวายบุญใดในบัดนี้;
สัพเพป อันตะรายา เม
มาเหสุง ตัสสะ เตชะสา.
อันตรายทั้งปวง อยาไดมีแกขาพเจา ดวยเดชแหงบุญนั้น.
(กราบหมอบลงวา)
กาเยนะ วาจายะ วะ เจตตะสา วา,*
ดวยกายก็ดี ดวยวาจาก็ดี ดวยใจก็ดี;
ธัมเม กุกัมมัง ปะกะตัง มะยา ยัง,
กรรมนาติเตียนอันใด ที่ขาพเจากระทําแลว ในพระธรรม;
ธัมโม ปะฏิคคัณ๎หะตุ อัจจะยันตัง,
ขอพระธรรม จงงดซึ่งโทษลวงเกินอันนั้น;
กาลันตะเร สังวะริตุง วะ ธัมเม.
เพื่อการสํารวมระวัง ในพระธรรม ในกาลตอไป.
* บทขอใหงดโทษนี้ มิไดเปนการขอลางบาป เปนเพียรการเปดเผยตัวเอง และคําวา
โทษในที่นี้ มิไดหมายถึงกรรม หมายถึงโทษเพียงเล็กนอยซึ่งเปน “สวนตัว”
ระหวางกัน ที่พึงอโหสิกันได การขอขมาชนิดนี้ สําเร็จผลไดในเมื่อผูขอตั้งใจทําจริงๆ
และเปนเพียงศีลธรรม หรือสิ่งที่ควรประพฤติ.

38. ๕. สังฆานุสสติ
(คําระลึกถึงพระสงฆ)
(หันทะ มะยัง สังฆานุสสะตินะยัง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความตามระลึกถึงพระสงฆเถิด.)
สุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด, ปฏิบัติดีแลว;
อุชุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด, ปฏิบัติตรงแลว;
ญายะปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด,
ปฏิบัติเพื่อรูธรรม เปนเครื่องออกจากทุกขแลว;
สามีจิปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา หมูใด, ปฏิบัติสมควรแลว;
ยะทิทัง,
ไดแกบุคคลเหลานี้คือ;
จัตตาริ ปุริสะยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา,
คูแหงบุรุษ ๔ คู,* นับเรียงตัวบุรุษ ได ๘ บุรุษ;
เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
นั่นแหละ สงฆสาวกของพระผูมีพระภาคเจา;

39. อาหุเนยโย,
เปนสงฆควรแกสักการะที่เขานํามาบูชา;
ปาหุเนยโย,
เปนสงฆควรแกสักการะที่เขาจัดไวตอนรับ;
ทักขิเณยโย,
เปนผูควรรับทักษิณาทาน;
อัญชะลีกะระณีโย,
เปนผูที่บุคคลทั่วไปควรทําอัญชลี;
อะนุตตะรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสาติ.
เปนเนื้อนาบุญของโลก, ไมมีนาบุญอื่นยิ่งกวา, ดังนี้.
* ๔ คูคือ โสดาปตติมรรค, โสดาปตติผล, สกทาคามิมรรค, สกทาคามิผล,
อนาคามิมรรค, อนาคามิผล, อรหัตตมรรค, อรหัตตผล.

40. ๖. สังฆาภิคีติ
(คําสรรเสริญพระสงฆ)
(หันทะ มะยัง สังฆาภิคีติง กะโรมะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย ทําความขับคาถา พรรณนาเฉพาะพระสงฆเถิด.)
สัทธัมมะโช สุปะฏิปตติคุณาทิยุตโต,
พระสงฆที่เกิดโดยพระสัทธรรม,
ประกอบดวยคุณ มีความปฏิบัติดี เปนตน;
โยฏฐัพพิโธ อะริยะปุคคะละสังฆะเสฏโฐ,
เปนหมูแหงพระอริยบุคคลอันประเสริฐ ๘ จําพวก;
สีลาทิธัมมะปะวะราสะยะกายะจิตโต,
มีกายและจิต อันอาศัยธรรมมีศีล เปนตน อันบวร;
วันทามะหัง ตะมะริยานะคะณัง สุสุทธัง,
ขาพเจาไหวหมูแหงพระอริยเจาเหลานั้น อันบริสุทธิ์ดวยดี;
สังโฆ โย สัพพะปาณีนัง สะระณัง เขมะมุตตะมัง,
พระสงฆหมูใด เปนสะระณะอันเกษมสูงสุด ของสัตวทั้งหลาย;
ตะติยานุสสะติฏฐานัง วันทามิ ตัง สิเรนะหัง,
ขาพเจาไหวพระสงฆหมูนั้น อันเปนที่ตั้งแหงความระลึก
องคที่สาม ดวยเศียรเกลา;
สังฆัสสาหัส๎มิ ทาโส (หญิงวา ทาสี) วะ
สังโฆ เม สามิกิสสะโร,
ขาพเจาเปนทาสของพระสงฆ,
พระสงฆเปนนาย มีอิสระเหนือขาพเจา;

41. สังโฆ ทุกขัสสะ ฆาตา จะ วิธาตา จะ หิตัสสะ เม,
พระสงฆเปนเครื่องกําจัดทุกข,
และทรงไวซึ่งประโยชนแกขาพเจา;
สังฆัสสาหัง นิยยาเทมิ สะรีรัญชีวิตัญจิทัง,
ขาพเจามอบกายถวายชีวิตนี้ แดพระสงฆ;
วันทันโตหัง (หญิงวา ตีหัง) จะริสสามิ
สังฆัสโสปะฏิปนนะตัง,
ขาพเจาผูไหวอยูจักประพฤติตาม, ซึ่งความปฏิบัติดีของพระสงฆ;
นัตถิ เม สะระณัง อัญญัง
สังโฆ เม สะระณัง วะรัง,
สรณะอื่นของขาพเจาไมมี,
พระสงฆเปนสรณะอันประเสริฐของขาพเจา;
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ
วัฑเฒยยัง สัตถุสาสะเน,
ดวยการกลาวคําสัตยนี้,
ขาพเจาพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา;
สังฆัง เม วันทะมาเนนะ (หญิงวา มานายะ)
ยัง ปุญญัง ปะสุตัง อิธะ,
ขาพเจาผูไหวอยูซึ่งพระสงฆ, ไดขวนขวายบุญใดในบัดนี้;
สัพเพป อันตะรายา เม
มาเหสุง ตัสสะ เตชะสา.
อันตรายทั้งปวง อยาไดมีแกขาพเจา ดวยเดชแหงบุญนั้น.

42. (กราบหมอบลงวา)
กาเยนะ วาจายะ วะ เจตตะสา วา,*
ดวยกายก็ดี ดวยวาจาก็ดี ดวยใจก็ดี;
สังเฆ กุกัมมัง ปะกะตัง มะยา ยัง,
กรรมนาติเตียนอันใด ที่ขาพเจากระทําแลว ในพระสงฆ;
สังโฆ ปะฏิคคัณ๎หะตุ อัจจะยันตัง,
ขอพระสงฆ จงงดซึ่งโทษลวงเกินอันนั้น;
กาลันตะเร สังวะริตุง วะ สังเฆ.
เพื่อการสํารวมระวัง ในพระสงฆ ในกาลตอไป.
* บทขอใหงดโทษนี้ มิไดเปนการขอลางบาป เปนเพียรการเปดเผยตัวเอง และคําวา
โทษในที่นี้ มิไดหมายถึงกรรม หมายถึงโทษเพียงเล็กนอยซึ่งเปน “สวนตัว”
ระหวางกัน ที่พึงอโหสิกันได การขอขมาชนิดนี้ สําเร็จผลไดในเมื่อผูขอตั้งใจทําจริงๆ
และเปนเพียงศีลธรรม หรือสิ่งที่ควรประพฤติ.
(จบคําทําวัตรเย็น)

48. ๑. สรณคมนปาฐะ
(คําระลึกถึงพระรัตนตรัย)
(หันทะ มะยัง ติสะระณะคะมะปาฐัง ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาเพื่อระลึกถึงพระรัตนตรัยเถิด.)
พุทธัง สะระณัง คัจฉามิ,
ขาพเจาถือเอาพระพุทธเจาเปนสรณะ;
ธัมมัง สะระณัง คัจฉามิ,
ขาพเจาถือเอาพระธรรมเปนสรณะ;
สังฆัง สะระณัง คัจฉามิ.
ขาพเจาถือเอาพระสงฆเปนสรณะ.
ทุติยัมป พุทธัง สะระณัง คัจฉามิ,
แมครั้งที่สอง ขาพเจาถือเอาพระพุทธเจาเปนสรณะ;
ทุติยัมป ธัมมัง สะระณัง คัจฉามิ,
แมครั้งที่สอง ขาพเจาถือเอาพระธรรมเปนสรณะ;
ทุติยัมป สังฆัง สะระณัง คัจฉามิ.
แมครั้งที่สอง ขาพเจาถือเอาพระสงฆเปนสรณะ.
ตะติยัมป พุทธัง สะระณัง คัจฉามิ,
แมครั้งที่สาม ขาพเจาถือเอาพระพุทธเจาเปนสรณะ;
ตะติยัมป ธัมมัง สะระณัง คัจฉามิ,
แมครั้งที่สาม ขาพเจาถือเอาพระธรรมเปนสรณะ;
ตะติยัมป สังฆัง สะระณัง คัจฉามิ.
แมครั้งที่สาม ขาพเจาถือเอาพระสงฆเปนสรณะ.

49. ๒. อัฏฐสิกขาปทปาฐะ
(คําแสดงศีล ๘)
(หันทะ มะยัง อัฏฐะสิกขาปะทะปาฐัง ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคําแสดงศีล ๘ เถิด.)
ปาณาติปาตา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการฆา;
อะทินนาทานา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการถือเอาสิ่งของ
ที่เจาของไมไดใหแลว;
อะพ๎รัห๎มะจะริยา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการกระทําอันมิใชพรหมจรรย;
มุสาวาทา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการพูดไมจริง;
สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการดื่มสุรา และเมรัย,
อันเปนที่ตั้งของความประมาท;
วิกาละโภชะนา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการบริโภคอาหารในเวลาวิกาล;

50. นัจจะ คีตะ วาทิตะ วิสูกะ ทัสสะนะ มาลาคันธะ วิเลปะนะ
ธาระณะ มัณทะนะ วิภูสะนัฏฐานา เวระมะณี,
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการฟอนรํา,
การขับเพลง การดนตรี,
การดูการเลนชนิดเปนขาศึกตอกุศล,
การทัดทรงสวมใส การประดับ การตกแตงตน,
ดวยพวงมาลา ดวยเครื่องกลิ่น และเครื่องผัดทา;
อุจจาสะยะนะ มะหาสะยะนา เวระมะณี.
เจตนาเปนเครื่องเวนจากการนั่งนอนบนที่นอนสูง
และที่นอนใหญ.

51. ๓. ท๎วัตติงสาการปาฐะ
(คําแสดงอาการ ๓๒ ในรางกาย)
(หันทะ มะยัง ท๎วัตติงสาการะปาฐัง ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคําแสดงอาการ ๓๒ ในรางกายเถิด.)
อัตถิ อิมัส๎มิง กาเย, ในรางกายนี้มี:–
เกสา, ผมทั้งหลาย; โลมา, ขนทั้งหลาย;
นะขา, เล็บทั้งหลาย; ทันตา, ฟนทั้งหลาย;
ตะโจ, หนัง; มังสัง, เนื้อ;
นะหารู, เอ็นทั้งหลาย; อัฏฐี, กระดูกทั้งหลาย;
อัฏฐิมิญชัง, เยื่อในกระดูก; วักกัง, ไต;
หะทะยัง, หัวใจ; ยะกะนัง, ตับ;
กิโลมะกัง, พังผืด; ปหะกัง, มาม;
ปปผาสัง, ปอด; อันตัง, ลําไส;
อันตะคุณัง, ลําไสสุด; อุทะริยัง, อาหารในกระเพาะ;
กะรีสัง, อุจจาระ; ปตตัง, น้ําดี;
เสมหัง, เสลด; ปุพโพ, หนอง;
โลหิตัง, โลหิต; เสโท, เหงื่อ;
เมโท, มัน; อัสสุ, น้ําตา;
วะสา, น้ําเหลือง; เขโฬ, น้ําลาย;
สิงฆาณิกา, น้ําเมือก; ละสิกา, น้ําลื่นหลอขอ;
มุตตัง, น้ํามูตร;
มัตถะเก มัตถะลุงคัง, เยื่อมันสมอง ในกระโหลกศีรษะ;
อิติ. ดังนี้แล.

52. ๔. เขมาเขมสรณทีปกคาถา
(คาถาแสดงสรณะอันเกษมและไมเกษม)
(หันทะ มะยัง เขมาเขมะสะระณะทีปกะคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาแสดงสรณะอันเกษมและไมเกษมเถิด.)
พะหุง เว สะระณัง ยันติ ปพพะตานิ วะนานิ จะ,
อารามะรุกขะเจต๎ยานิ มะนุสสา ภะยะตัชชิตา,
มนุษยเปนอันมาก เมื่อเกิดมีภัยคุกคามแลว,
ก็ถือเอาภูเขาบาง ปาไมบาง,
อารามและรุกขเจดียบาง เปนสรณะ;
เนตัง โข สะระณัง เขมัง เนตัง สะระณะมุตตะมัง,
เนตัง สะระณะมาคัมมะ สัพพะทุกขา ปะมุจจะติ,
นั่น มิใชสรณะอันเกษมเลย, นั่น มิใชสรณะอันสูงสุด,
เขาอาศัยสรณะนั่นแลว ยอมไมพนจากทุกขทั้งปวงได;
โย จะ พุทธัญจะ ธัมมัญจะ สังฆัญจะ สะระณัง คะโต,
จัตตาริ อะริยะสัจจานิ สัมมัปปญญายะ ปสสะติ,
สวนผูใดถือเอาพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ เปนสรณะแลว,
เห็นอริยสัจจ คือความจริงอันประเสริฐ ๔ ดวยปญญาอันชอบ;
ทุกขัง ทุกขะสะมุปปาทัง ทุกขัสสะ จะ อะติกกะมัง,
อะริยัญจัฏฐังคิกัง มัคคัง ทุกขูปะสะมะคามินัง,
คือเห็นความทุกข, เหตุใหเกิดทุกข, ความกาวลวงทุกขเสียได,
และหนทางมีองค ๘ อันประเสริฐ เครื่องถึงความระงับทุกข;

53. เอตัง โข สะระณัง เขมัง เอตัง สะระณะมุตตะมัง,
เอตัง สะระณะมาคัมมะ สัพพะทุกขา ปะมุจจะติ.
นั่นแหละ เปนสรณะอันเกษม, นั่น เปนสรณะอันสูงสุด,
เขาอาศัยสรณะนั่นแลว ยอมพนจากทุกขทั้งปวงได.
๕. อริยธนคาถา
(คาถาสรรเสริญพระอริยเจา)
(หันทะ มะยัง อะริยะธะนะคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาสรรเสริญพระอริยเจาเถิด.)
ยัสสะ สัทธา ตะถาคะเต อะจะลา สุปะติฏฐิตา,
ศรัทธา ในพระตถาคตของผูใด ตั้งมั่นอยางดี ไมหวั่นไหว;
สีลัญจะ ยัสสะ กัล๎ยาณัง อะริยะกันตัง ปะสังสิตัง,
และศีลของผูใดงดงาม เปนที่สรรเสริญที่พอใจ ของพระอริยเจา;
สังเฆ ปะสาโท ยัสสัตถิ อุชุภูตัญจะ ทัสสะนัง,
ความเลื่อมใสของผูใดมีในพระสงฆ, และความเห็นของผูใดตรง;
อะทะฬิทโทติ ตัง อาหุ อะโมฆันตัสสะ ชีวิตัง,
บัณฑิตกลาวเรียกเขาผูนั้นวา คนไมจน, ชีวิตของเขาไมเปนหมัน;
ตัส๎มา สัทธัญจะ สีลัญจะ ปะสาทัง ธัมมะทัสสะนัง,
อะนุยุญเชถะ เมธาวี สะรัง พุทธานะสาสะนัง.
เพราะฉะนั้น เมื่อระลึกได ถึงคําสั่งสอนของพระพุทธเจาอยู,
ผูมีปญญาควรกอสรางศรัทธา ศีล ความเลื่อมใส
และความเห็นธรรมใหเนืองๆ.

54. ๖. ติลักขณาทิคาถา
(คาถาแสดงพระไตรลักษณ)
(หันทะ มะยัง ติลักขะณาทิคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาแสดงพระไตรลักษณเปนเบื้องตนเถิด.)
สัพเพ สังขารา อะนิจจาติ ยะทา ปญญายะ ปสสะติ,
เมื่อใด บุคคลเห็นดวยปญญาวา สังขารทั้งปวงไมเที่ยง;
อะถะ นิพพินทะติ ทุกเข เอสะ มัคโค วิสุทธิยา,
เมื่อนั้น ยอมเหนื่อยหนายในสิ่งที่เปนทุกข ที่ตนหลง,
นั่นแหละ เปนทางแหงพระนิพพาน อันเปนธรรมหมดจด;
สัพเพ สังขารา ทุกขาติ ยะทา ปญญายะ ปสสะติ,
เมื่อใด บุคคลเห็นดวยปญญาวา สังขารทั้งปวงเปนทุกข;
อะถะ นิพพินทะติ ทุกเข เอสะ มัคโค วิสุทธิยา,
เมื่อนั้น ยอมเหนื่อยหนายในสิ่งที่เปนทุกข ที่ตนหลง,
นั้นแหละ เปนทางแหงพระนิพพาน อันเปนธรรมหมดจด;
สัพเพ ธัมมา อะนัตตาติ ยะทา ปญญายะ ปสสะติ,
เมื่อใด บุคคลเห็นดวยปญญาวา ธรรมทั้งปวงเปนอนัตตา;
อะถะ นิพพินทะติ ทุกเข เอสะ มัคโค วิสุทธิยา,
เมื่อนั้น ยอมเหนื่อยหนายในสิ่งที่เปนทุกข ที่ตนหลง,
นั่นแหละ เปนทางแหงพระนิพพาน อันเปนธรรมหมดจด;
อัปปะกา เต มะนุสเสสุ เย ชะนา ปาระคามิโน,
ในหมูมนุษยทั้งหลาย, ผูที่ถึงฝงแหงพระนิพพานมีนอยนัก;

55. อะถายัง อิตะรา ปะชา ตีระเมวานุธาวะติ,
หมูมนุษยนอกนั้น ยอมวิ่งเลาะอยูตามฝงในนี้เอง;
เย จะ โข สัมมะทักขาเต ธัมเม ธัมมานุวัตติโน,
ก็ชนเหลาใด ประพฤติสมควรแกธรรม ในธรรมที่ตรัสไวชอบแลว;
เต ชะนา ปาระเมสสันติ มัจจุเธยยัง สุทุตตะรัง,
ชนเหลานั้น จักถึงฝงแหงพระนิพพาน,
ขามพนบวงแหงมัจจุ ที่ขามไดยากนัก;
กัณ๎หัง ธัมมัง วิปปะหายะ สุกกัง ภาเวถะปณฑิโต,
จงเปนบัณฑิตละธรรมดําเสีย แลวเจริญธรรมขาว;
โอกา อะโนกะมาคัมมะ วิเวเก ยัตถะ ทูระมัง,
ตัต๎ราภิระติมิจเฉยยะ หิต๎วา กาเม อะกิญจะโน.
จงมาถึงที่ไมมีน้ํา จากที่มีน้ํา,
จงละกามเสีย, เปนผูไมมีความกังวล,
จงยินดีเฉพาะตอพระนิพพาน อันเปนที่สงัด
ซึ่งสัตวยินดีไดโดยยาก.

56. ๗. ภารสุตตคาถา
(คาถาแสดงภารสูตร)
(หันทะ มะยัง ภาระสุตตะคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาแสดงภารสูตรเถิด.)
ภารา หะเว ปญจักขันธา,
ขันธทั้ง ๕ เปนของหนักเนอ;
ภาระหาโร จะ ปุคคะโล,
บุคคลแหละ เปนผูแบกของหนักพาไป;
ภาราทานัง ทุกขัง โลเก,
การแบกถือของหนัก เปนความทุกข ในโลก;
ภาระนิกเขปะนัง สุขัง,
การสลัดของหนัก ทิ้งลงเสีย เปนความสุข;
นิกขิปต๎วา คะรุง ภารัง,
พระอริยเจา สลัดทิ้งของหนัก ลงเสียแลว;
อัญญัง ภารัง อะนาทิยะ,
ทั้งไมหยิบฉวยเอาของหนักอันอื่น ขึ้นมาอีก;
สะมูลัง ตัณ๎หัง อัพพุย๎หะ,
ก็เปนผูถอนตัณหาขึ้นได กระทั่งราก;
นิจฉาโต ปะรินิพพุโต.
เปนผูหมดสิ่งปรารถนา ดับสนิทไมมีสวนเหลือ.

57. ๘. ภัทเทกรัตตคาถา
(คาถาแสดงผูมีราตรีเดียวเจริญ)
(หันทะ มะยัง ภัทเทกะรัตตะคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาแสดงผูมีราตรีเดียวเจริญเถิด.)
อะตีตัง นาน๎วาคะเมยยะ นัปปะฏิกังเข อะนาคะตัง,
บุคคลไมควรตามคิดถึงสิ่งที่ลวงไปแลว ดวยอาลัย,
และไมพึงพะวงถึงสิ่งที่ยังไมมาถึง;
ยะทะตีตัมปะหีนันตัง อัปปตตัญจะ อะนาคะตัง,
สิ่งเปนอดีตก็ละไปแลว, สิ่งเปนอนาคตก็ยังไมมา;
ปจจุปปนนัญจะ โย ธัมมัง ตัตถะ ตัตถะ วิปสสะติ,
อะสังหิรัง อะสังกุปปง ตัง วิทธา มะนุพ๎รูหะเย,
ผูใดเห็นธรรมอันเกิดขึ้นเฉพาะหนาในที่นั่นๆ อยางแจมแจง,
ไมงอนแงนคลอนแคลน, เขาควรพอกพูนอาการเชนนั้นไว;
อัชเชวะ กิจจะมาตัปปง โก ชัญญา มะระณัง สุเว,
ความเพียรเปนกิจที่ตองทําวันนี้, ใครจะรูความตาย แมพรุงนี้;
นะ หิ โน สังคะรันเตนะ มะหาเสเนนะ มัจจุนา,
เพราะการผัดเพี้ยนตอมัจจุราชซึ่งมีเสนามาก ยอมไมมีสําหรับเรา;
เอวังวิหาริมาตาปง อะโหรัตตะมะตันทิตัง,
ตัง เว ภัทเทกะรัตโตติ สันโต อาจิกขะเต มุนิ.
มุนีผูสงบ ยอมกลาวเรียก ผูมีความเพียรอยูเชนนั้น,
ไมเกียจครานทั้งกลางวันกลางคืนวา,
“ผูเปนอยูแมเพียงราตรีเดียว ก็นาชม”.

58. ๙. ธัมมคารวาทิคาถา
(คาถาแสดงความเคารพพระธรรม)
(หันทะ มะยัง ธัมมะคาระวาทิคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาแสดงความเคารพพระธรรมเถิด.)
เย จะ อะตีตา สัมพุทธา เย จะ พุทธา อะนาคะตา,
โย เจตะระหิ สัมพุทโธ พะหุนนัง โสกะนาสะโน,
พระพุทธเจาบรรดาที่ลวงไปแลวดวย, ที่ยังไมมาตรัสรูดวย,
และพระพุทธเจาผูขจัดโศกของมหาชนในกาลบัดนี้ดวย;
สัพเพ สัทธัมมะคะรุโน วิหะริงสุ วิหาติ จะ,
อะถาป วิหะริสสันติ เอสา พุทธานะธัมมะตา,
พระพุทธเจาทั้งปวงนั้น ทุกพระองค เคารพพระธรรม,
ไดเปนมาแลวดวย, กําลังเปนอยูดวย, และจักเปนดวย,
เพราะธรรมดาของพระพุทธเจาทั้งหลาย เปนเชนนั้นเอง;
ตัส๎มา หิ อัตตะกาเมนะ มะหัตตะมะภิกังขะตา,
สัทธัมโม คะรุกาตัพโพ สะรัง พุทธานะสาสะนัง,
เพราะฉะนั้น บุคคลผูรักตน หวังอยูเฉพาะคุณเบื้องสูง,
เมื่อระลึกไดถึงคําสั่งสอนของพระพุทธเจาอยู,
จงทําความเคารพพระธรรม;
นะ หิ ธัมโม อะธัมโม จะ อุโภ สะมะวิปากิโน,
ธรรมและอธรรม จะมีผลเหมือนกันทั้งสองอยาง หามิได;
อะธัมโม นิระยัง เนติ ธัมโม ปาเปติ สุคะติง,
อธรรม ยอมนําไปนรก, ธรรม ยอมนําใหถึงสุคติ;

59. ธัมโม หะเว รักขะติ ธัมมะจาริง,
ธรรมแหละ ยอมรักษาผูประพฤติธรรมเปนนิจ;
ธัมโม สุจิณโณ สุขะมาวะหาติ,
ธรรมที่ประพฤติดีแลว ยอมนําสุขมาใหตน;
เอสานิสังโส ธัมเม สุจิณเณ.
นี่เปนอานิสงส ในธรรมที่ตนประพฤติดีแลว.

60. ๑๐. โอวาทปาฏิโมกขคาถา
(คาถาแสดงพระโอวาทปาติโมกข)
(หันทะ มะยัง โอวาทะปาติโมกขะคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาแสดงพระโอวาทปาติโมกขเถิด.)
สัพพะปาปสสะ อะกะระณัง, การไมทําบาปทั้งปวง;
กุสะลัสสูปะสัมปะทา, การทํากุศลใหถึงพรอม;
สะจิตตะปะริโยทะปะนัง, การชําระจิตของตนใหขาวรอบ;
เอตัง พุทธานะสาสะนัง.
ธรรม ๓ อยางนี้ เปนคําสั่งสอนของพระพุทธเจาทั้งหลาย.
ขันตี ปะระมัง ตะโป ตีติกขา,
ขันติ คือความอดกลั้น เปนธรรมเครื่องเผากิเลสอยางยิ่ง;
นิพพานัง ปะระมัง วะทันติ พุทธา,
ผูรูทั้งหลาย กลาวพระนิพพานวาเปนธรรมอันยิ่ง;
นะ หิ ปพพะชิโต ปะรูปะฆาตี,
ผูกําจัดสัตวอื่นอยู ไมชื่อวาเปนบรรพชิตเลย;
สะมะโณ โหติ ปะรัง วิเหฐะยันโต.
ผูทําสัตวอื่นใหลําบากอยู ไมชื่อวาเปนสมณะเลย.

61. อะนูปะวาโท อะนูปะฆาโต, การไมพูดราย, การไมทําราย;
ปาติโมกเข จะ สังวะโร, การสํารวมในปาติโมกข;
มัตตัญุตา จะ ภัตตัส๎มิง, ความเปนผูรูประมาณในการบริโภค;
ปนตัญจะ สะยะนาสะนัง, การนอน การนั่ง ในที่อันสงัด;
อะธิจิตเต จะ อาโยโค, ความหมั่นประกอบในการทําจิต
ใหยิ่ง;
เอตัง พุทธานะสาสะนัง.
ธรรม ๖ อยางนี้ เปนคําสั่งสอนของพระพุทธเจาทั้งหลาย.

62. ๑๑. ปฐมพุทธภาสิตคาถา
(คาถาพุทธภาษิตครั้งแรกของพระพุทธเจา)
(หันทะ มะยัง ปะฐะมะพุทธะภาสิตะคาถาโย ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาพุทธภาษิตครั้งแรกของพระพุทธเจาเถิด.)
อะเนกะชาติสังสารัง สันธาวิสสัง อะนิพพิสัง,
เมื่อเรายังไมพบญาณ, ไดแลนทองเที่ยวไปในสงสารเปนอเนกชาติ;
คะหะการัง คะเวสันโต ทุกขา ชาติ ปุนัปปุนัง,
แสวงหาอยูซึ่งนายชางปลูกเรือน, คือตัณหาผูสรางภพ,
การเกิดทุกคราว เปนทุกขร่ําไป;
คะหะการะกะ ทิฏโฐสิ ปุนะ เคหัง นะ กาหะสิ,
นี่แนะ นายชางปลูกเรือน, เรารูจักเจาเสียแลว,
เจาจะทําเรือนใหเราไมไดอีกตอไป;
สัพพา เต ผาสุกา ภัคคา คะหะกูฏัง วิสังขะตัง,
โครงเรือนทั้งหมดของเจาเราหักเสียแลว, ยอดเรือนเราก็รื้อเสียแลว;
วิสังขาระคะตัง จิตตัง ตัณหานัง ขะยะมัชฌะคา.
จิตของเราถึงแลวซึ่งสภาพที่อะไรปรุงแตงไมไดอีกตอไป,
มันไดถึงแลวซึ่งความสิ้นไปแหงตัณหา, คือถึงนิพพาน.

63. ๑๒. ธาตุปจจเวกขณปาฐะ
(คําพิจารณาปจจัย ๔ ใหเห็นเปนของไมงาม)
(หันทะ มะยัง ธาตุปจจะเวกขะณะปาฐัง ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคําพิจารณาปจจัย ๔ ใหเห็นเปนของไมงามเถิด.)
(พิจารณาจีวร)
ยะถาปจจะยัง ปะวัตตะมานัง ธาตุมัตตะเมเวตัง,
สิ่งเหลานี้ นี่เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติเทานั้น,
กําลังเปนไปตามเหตุตามปจจัยอยูเนืองนิจ;
ยะทิทัง จีวะรัง, ตะทุปะภุญชะโก จะ ปุคคะโล,
สิ่งเหลานี้ คือ จีวร, และคนผูใชสอยจีวรนั้น;
ธาตุมัตตะโก, เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติ;
นิสสัตโต, มิไดเปนสัตวะอันยั่งยืน;
นิชชีโว, มิไดเปนชีวะอันเปนบุรุษบุคคล;
สุญโญ, วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตัวตน;
สัพพานิ ปะนะ อิมานิ จีวะรานิ อะชิคุจฉะนียานิ,
ก็จีวรทั้งหมดนี้, ไมเปนของนาเกลียดมาแตเดิม;
อิมัง ปูติกายัง ปต๎วา,
ครั้นมาถูกเขากับกายอันเนาอยูเปนนิจนี้แลว;
อะติวิยะ ชิคุจฉะนียานิ ชายันติ.
ยอมกลายเปนของนาเกลียดอยางยิ่งไปดวยกัน.

64. (พิจารณาอาหาร)
ยะถาปจจะยัง ปะวัตตะมานัง ธาตุมัตตะเมเวตัง,
สิ่งเหลานี้ นี่เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติเทานั้น,
กําลังเปนไปตามเหตุตามปจจัยอยูเนืองนิจ;
ยะทิทัง ปณฑะปาโต, ตะทุปะภุญชะโก จะ ปุคคะโล,
สิ่งเหลานี้ คือ บิณฑบาต, และคนผูบริโภคบิณฑบาตนั้น;
ธาตุมัตตะโก, เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติ;
นิสสัตโต, มิไดเปนสัตวะอันยั่งยืน;
นิชชีโว, มิไดเปนชีวะอันเปนบุรุษบุคคล;
สุญโญ, วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตัวตน;
สัพโพ ปะนายัง ปณฑะปาโต อะชิคุจฉะนีโย,
ก็บิณฑบาตทั้งหมดนี้, ไมเปนของนาเกลียดมาแตเดิม;
อิมัง ปูติกายัง ปต๎วา,
ครั้นมาถูกเขากับกายอันเนาอยูเปนนิจนี้แลว;
อะติวิยะ ชิคุจฉะนีโย ชายะติ.
ยอมกลายเปนของนาเกลียดอยางยิ่งไปดวยกัน.

65. (พิจารณาที่อยูอาศัย)
ยะถาปจจะยัง ปะวัตตะมานัง ธาตุมัตตะเมเวตัง,
สิ่งเหลานี้ นี่เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติเทานั้น,
กําลังเปนไปตามเหตุตามปจจัยอยูเนืองนิจ;
ยะทิทัง เสนาสะนัง, ตะทุปะภุญชะโก จะ ปุคคะโล,
สิ่งเหลานี้ คือ เสนาสนะ, และคนผูใชสอยเสนาสนะนั้น;
ธาตุมัตตะโก, เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติ;
นิสสัตโต, มิไดเปนสัตวะอันยั่งยืน;
นิชชีโว, มิไดเปนชีวะอันเปนบุรุษบุคคล;
สุญโญ, วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตัวตน;
สัพพานิ ปะนะ อิมานิ เสนาสะนานิ อะชิคุจฉะนียานิ,
ก็เสนาสนะทั้งหมดนี้, ไมเปนของนาเกลียดมาแตเดิม;
อิมัง ปูติกายัง ปต๎วา,
ครั้นมาถูกเขากับกายอันเนาอยูเปนนิจนี้แลว;
อะติวิยะ ชิคุจฉะนียานิ ชายันติ.
ยอมกลายเปนของนาเกลียดอยางยิ่งไปดวยกัน.

66. (พิจารณายารักษาโรค)
ยะถาปจจะยัง ปะวัตตะมานัง ธาตุมัตตะเมเวตัง,
สิ่งเหลานี้ นี่เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติเทานั้น,
กําลังเปนไปตามเหตุตามปจจัยอยูเนืองนิจ;
ยะทิทัง คิลานะปจจะยะเภสัชชะปะริกขาโร,
ตะทุปะภุญชะโก จะ ปุคคะโล,
สิ่งเหลานี้ คือ เภสัชบริขารอันเกื้อกูลแกคนไข,
และคนผูบริโภคเภสัชบริขารนั้น;
ธาตุมัตตะโก, เปนสักวาธาตุตามธรรมชาติ;
นิสสัตโต, มิไดเปนสัตวะอันยั่งยืน;
นิชชีโว, มิไดเปนชีวะอันเปนบุรุษบุคคล;
สุญโญ, วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตัวตน;
สัพโพ ปะนายัง คิลานะปจจะยะเภสัชชะปะริกขาโร อะชิคุจฉะนีโย,
ก็คิลานเภสัชบริขารทั้งหมดนี้, ไมเปนของนาเกลียดมาแตเดิม;
อิมัง ปูติกายัง ปต๎วา,
ครั้นมาถูกเขากับกายอันเนาอยูเปนนิจนี้แลว;
อะติวิยะ ชิคุจฉะนีโย ชายะติ.
ยอมกลายเปนของนาเกลียดอยางยิ่งไปดวยกัน.

67. ๑๓. ปจฉิมพุทโธวาทปาฐะ
(คําแสดงพระโอวาทครั้งสุดทายของพระพุทธเจา)
(หันทะ มะยัง ปจฉิมะพุทโธวาทะปาฐัง ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคําแสดงพระโอวาทครั้งสุดทายของพระพุทธเจาเถิด.)
หันทะทานิ ภิกขะเว อามันตะยามิ โว,
ดูกอนภิกษุทั้งหลาย, บัดนี้, เราขอเตือนทานทั้งหลายวา;
วะยะธัมมา สังขารา,
สังขารทั้งหลาย มีความเสื่อมไปเปนธรรมดา;
อัปปะมาเทนะ สัมปาเทถะ,
ทานทั้งหลาย, จงทําความไมประมาทใหถึงพรอมเถิด;
อะยัง ตะถาคะตัสสะ ปจฉิมา วาจา.
นี้เปนพระวาจามีในครั้งสุดทาย ของพระตถาคตเจา.

68. ๑๔. บทพิจารณาสังขาร
(คาถาพิจารณาธรรมสังเวช)
(หันทะ มะยัง ธัมมะสังเวคะปจจะเวกขะณะปาฐัง ภะณามะ เส.)
(เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกลาวคาถาพิจารณาธรรมสังเวชเถิด.)
สัพเพ สังขารา อะนิจจา,
สังขาร คือรางกาย จิตใจ,
แลรูปธรรม นามธรรม ทั้งหมดทั้งสิ้น,
มันไมเที่ยง, เกิดขึ้นแลวดับไป, มีแลวหายไป;
สัพเพ สังขารา ทุกขา,
สังขาร คือรางกาย จิตใจ,
แลรูปธรรม นามธรรม ทั้งหมดทั้งสิ้น,
มันเปนทุกข ทนยาก, เพราะเกิดขึ้นแลว แก เจ็บ ตายไป;
สัพเพ ธัมมา อะนัตตา,
สิ่งทั้งหลายทั้งปวง,
ทั้งที่เปนสังขาร แลมิใชสังขาร ทั้งหมดทั้งสิ้น,
ไมใชตัวไมใชตน,
ไมควรถือวาเรา วาของเรา วาตัว วาตนของเรา;
อะธุวัง ชีวิตัง, ชีวิตเปนของไมยั่งยืน;
ธุวัง มะระณัง, ความตายเปนของยั่งยืน;
อะวัสสัง มะยา มะริตัพพัง, อันเราจะพึงตายเปนแท;
มะระณะปะริโยสานัง เม ชีวิตัง, ชีวิตของเรามีความตาย
เปนที่สุดรอบ;

69. ชีวิตัง เม อะนิยะตัง, ชีวิตของเราเปนของไมเที่ยง;
มะระณัง เม นิยะตัง, ความตายของเราเปนของเที่ยง;
วะตะ, ควรที่จะสังเวช;
อะยัง กาโย, รางกายนี้;
อะจิรัง, มิไดตั้งอยูนาน;
อะเปตะวิญญาโณ, ครั้นปราศจากวิญญาณ;
ฉุฑโฑ, อันเขาทิ้งเสียแลว;
อะธิเสสสะติ, จักนอนทับ;
ปะฐะวิง, ซึ่งแผนดิน;
กะลิงคะรัง อิวะ, ประดุจดังวาทอนไมและทอนฟน;
นิรัตถัง. หาประโยชนมิได.