VIII კლასი

1. პოეტისა და პოეზიის
დანიშნულების
საკითხი
ილიასთან,აკაკისთან
და ვაჟასთან

3. ამ მიზანსდაუქვემდებარესთავიანთიშეგნებულიცხოვრება და
მოღვაწეობა ქართულილიტერატურისმეკალმეებმა:ილია ჭავჭავაძემ,აკაკი
წერეთელმა და ვაჟა-ფშაველამ.
განვიხილოთამთემისქვეშ მოქცეულიყველა ნაწარმოები:
ილიაჭავჭავაძე
“ჩემოკალამო”
მგოსანილექსისპირველივე სტრიქონებიდანგანმარტავს,
რომმწერალი ტაშისთვის,აღიარებისა და შექებისათვისარ
უნდა ირჯებოდეს,რომმისიშრომამხოლოდქვეყნის
ერთგულ მსახურებასუნდა მოხმარდეს,რათამისი
“წმინდა” სიტყვისმადლმასულთმობრძავი გახადოს
ბოროტება.

4. ილიას პრინციპი:”მოყვარესპირში უძრახე,მტერს-პირსუკანაო”,-მავანთ
საწუნარად გაუხდიათ;ერისმიმართსიძულვილში ბრალდებული პოეტი
უფლისმოიმედედრჩება,რადგანუზენაესმამსაჯულმა სცნოს პოეტის
წრფელიგული,მისიმიზნები,სპეტაკი ზრახვები;აქვე განმარტავს,რომ
სიყრმიდანვე-მამაპაპათაგანგამოჰყოლია სამშობლოსსიყვარული,
მამულისათვის თავგანწირული ღწვისსურვილი;.ისეთიბედისწერის
მქონე ქვეყნის შვილია,რომ არ აქვსუფლება,წინაპართაგანგაკვალულ
გზასგადაუხვიოს,როგორც არ უნდადაძრახონდა აქილიკონ,იგიმაინც
დაივალდებულებსთავს, მამულისუკეთესი მომავლის“ძებნითდალიოს
დღენი”.

5. უმადურთანამემამულეთაგანგულნატკენიმგოსანი სწუხს,რომ
მის მართალსიტყვასქვეყნისსიძულვილად უთვლიან,რომ
ბრიყვნისაყვედურობენ-რატომარფარავსერშიჩაბუდებულ
ნაკლოვანმხარეებს?თანამემამულეთამანკიერებანიხომ
ერთიანადანელებენ ”საზოგადოცხოვრებისდენას”,ამიტომაც
ვერ გულგრილობდაამ საწუხარს.ილიაიმედოვნებს,რომ“კარგი
გული”-გონიერი მკითხველი,რომელიცდაყურადებულია
ქვეყნისმაჟისცემას ,მიუხვდებასათქმელს,წადილსდა
სიძულვილადმონათლულსიყვარულშიმწერლისპატრიოტულ
სულისკვეთებას ამოიცნობს.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6. “პოეტი”
ილიაგანმარტავს,რომმისი“სიმღერა” -ღაღადისი არ ემსახურება
ტკბილხმოვანებას,ლექსისჰარმონიულობას.მისიპატრიოტული პათოსი
დაკისრებული მოქალაქეობრივი მოვალეობისნაყოფიამხოლოდ,რადგან
ზენაარსგანუწესებიამგოსნადდა ერსგამოუზრდია მეკალმედ,მისიხმა
უფლისსამყოფელსუნდა მისწვდეს,ხოლომისისიტყვა ღმერთის კვერთხს
გაუტოლდეს,რათა უწინამძღვროსერს,აიყოლიოსმამულიშვილნი;
უფალსიმიტომმოუმადლებიამეკალმეობისნიჭი,რომერისჭრილობებს
უსალბუნოს,მისდარდსადა საწუხარსმოუფონოს,ქვეყნისტკივილი
გაითავისოს,მისმაბედისწერამგულიდაუდაგოს და პირად
ინტერესებზეამაღლდეს.

7. მგოსნისგული მაშინდაიუნჯებს,მაშინდამშვიდდება,როცამშობელ ერს
ტანჯვისცრემლსმოსწმენდს,ნაიარევგულსუსალბუნებს, მისი“ნამღერი”
ბოროტთაღრიალისხმასგადაფარავსდა ერიერთხმაზეიგალობებს.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
“ელეგია”
მამულსმწუხრიჩამოსწოლია,სადღაც შორს,მთებისგადაღმა სპეტაკი
თეთრიბრწყინავს,მაგრამისე სუსტად,რომუკუნეთსარც კი აჩნევია.ამ
წყვდიადში გამნარტოვებულამგოსანი,აღარჰყავსმესიტყვე,ერიღრმა
ძილს მიეცა,მთვლემარესაზოგადოებისგამოღვიძებასცდილობსპოეტი,
მაგრამქვეყნისკვნესა ჩაესმისმხოლოდ;

8. ეულიპოეტიიტანჯება იმისხედვით,თუ როგორ მოუჩრდილა
მიძინებულ ერსდროებამ,როგორვერ აფხიზლებსდათითოკაცებულ
მამულიშვილებს მწერლისღაღადისი;
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
“გაზაფხული”
ილიაამ ლექსში,ერთისშეხედვით,წელიწადისლამაზდროს
აღწერს,მშვენიერიპეიზაჟიდიდ ტკივილსიტევს.ბუნებამ
გამოიღვიძა,გაზაფხულისმახარობელი მერცხალიც ჭყივის,ობოლივაზი
სიხარულისცრემლსაფრქვევს,აფერადდაჭრელაჭრულა სამოსელითმთა-
ბარი,ქვეყანაში კი გამოგაზაფხულებული ბუნებაჩრდილადეფინება
ცნობიერებამოყინულ ერს.

9. აკაკიწერეთელი
“პოეტი”
აკაკიპოეტისცხოვრებას უჩვეულოდმიიჩნევს,
მისთვის მგოსნის ბედისწერაჩაბმულიაქვეყნის
უღელში, ისევე იმართება,გეზსისევე იცვლის,
როგორცმამულს ეჭირვება;
ამიტომაც არ უნდა გაუკვირდესო არავის არც უგუნურება,არც ბძნობა, რადგან
მისი გონება უფლისაგან იმართება,ზენაარი უჩვენებს მამულის მკურნალ
პოეტს მემკვიდრეობის გეზს და იგივ ანიჭებს უნარს სიტყვის თქმისას.

10. პოეტისგულშიმისიცნობიერიანარეკლი დასადგურებულა,მის
ფიქრებსა და დარდებსირეკლავს.ამადაც ამბობსმგოსანი:
მწერლისნათქვამი გამოძახილიაგაგონილისა,მისიკალამირეალობას
ესიტყვება,რასაც თავად ხედავს,გონებაგანსჯის,კალამიაღწერს,სიტყვა
ღაღადებს.“გარემოებისსაყვირი” მწერალი ღმერთსა და ერსშორის
მედიატორობს, ბედისწერამმოვალეობადგანუწესა-ზენაარისნაქადაგარი
ერისსმენამდე მიიტანოს,გულიმამულისთვის აუძგეროს.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11. “ხატის წინ”
მგოსანმახატისწინდანთებულ სანთელსპოეტისბედიშეუდარა.
ლირიკულგმირსთვალსჭრის“ბნელისგამფანტავი”სანთლის
“საიდუმლო პარპალი”.
პოეტისცხოვრებაც ისევეუხმოდდნება,ისევე ემსხვერპლებაქვეყნის
ბედისწერას,როგორც ხატისწინდანთებულისანთელი.იმავენაირად
ასპეტაკებსმადლმოსილისიტყვით თვალუწვდენელწყვდიადს,
როგორცხატთანლოცვაშიჩამომდნარიმოკიაფესანთელი.

12. სანთლისცვილსმგოსნისსხეულებრივი,მოკვდავიცხოვრებაშეუდარა,
ხოლო პატრუქს-დასაზღვრულიდრო,სიტყვისნათლიკი,რომელიც
ცხოვრებითა და შემოქმედებითგამოსჭვივის-ამმოკვდავიდა ხანმოკლე
ცხოვრების გამონაშუქია,რომელსაც უფლისგან ბოძებულიჭკუა-გონება
მართავს.
მგოსნისსალოცავი ხატიმამულია,მისთვისდნება, სამშობლოსთვის
იფერფლებანაიარევი გულიც.რასაიდუმლოსინახავს მოციაგე სანთელი ანუ
მწერალი? ამსიტყვაში (საიდუმლო)დაკისრებული მოვალეობა
იგულისხმება,რომელიცმედიატორობით,“შუაკაცობით” განუწესაარსთა
გამრიგემ.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13. ვაჟა-ფშაველა(ლუკა რაზიკაშვილი)
“დამსეტყვე, ცაო!”
ლირიკულიგმირიევედრებაუფალს,ტანჯოსდა “სეტყვოს”მისი
ცხოვრება,რათაამტკივილითეზიაროსსაუკუნობედნიერებას.
გულმკერდგადაღეღილიმგოსანიუტეხინებელობითა და შრომაში
მოუღლელიმკლავითდაუხვდებაყოველგვარმოსალოდებელ
განსაცდელს.მის სულსა და გულსვერ დააბეჩავებსვერანაირი
გულბოროტება წუთისოფლისა,რადგანკარგადაქვსგაშინაარსებული
მოვალეობა,ამადაც ილევადა იფერფლებაქვეყნისსამსახურში.

14. მამულისათვის აამღერებსმგოსანიჩონგურს,მისსიმებსდაწყვეტამდე
აკვნესებსდა იმავე სიმღერასგააგონებს ერს,რასაც თავადგალობდამთელი
ცხოვრებაშემოქმედებით.

15. მის ფერუცვლელბუნებას-ცხოვრებისპრინციპებსარ ღალატობს
ვაჟა-ფშაველა,სიცოცხლისსაზრისად მთისარწივმა სიკეთესთან
თანაზიარობა,მამულისსადარაჯოზე დგომა დაისახა.ვერ
დაუჯაბნიაბედისწერისმტარვალხელს“ფხიანიმგოსნის
გასალკლდევებული,უტეხინებელობა.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

16. “ნიჭიერი მწერალი”
ამ წერილს სრულად ეხმიანება თემისშესავალშითქმული-ლიტერატურული
ნაწარმოებისნორმებსა და მიზნებზე. იგიარის პასუხიკითხვებზე,რომელსაც
მერალიდასვამსდა თავადვე უპასუხებს:“ვინარისნიჭიერიმწერალი?
ვის დაერქმისღირსეულადეს სახელი?რა ნიშნებიეტყობა უტყუარ ნიჭსა?”
მგოსანიორინიშნითგამოარჩევსუზადონიჭსმწერლობისა:გარეგანითადა
შინაგანით.გარეგანნიშნადსამწერლობოენასა და ლექსიკა-ფრაზეოლოგიას
მიიჩნევს,ორივე ინდივიდუალიზმითუნდა იყოსონასაზრდოები.ავტორი
ნაწარმოებისწაკითხვისას იოლად უნდაიცნობოდესო:” მწერალს,
უპირველესადყოვლისა,საკუთარი„ენა“უნდაჰქონდეს,ვინაიდანენა სახეა
მწერლისა,მისიფიზიონომიაა და,უკეთესადრომ ვსთქვათ,– მწერლის
სულია;ენაშიიმალებამწერლის ინდივიდუალობა, მისი„მე“.ამიტომ
ნიჭიერიმწერლის ნაწარმოებითუ ერთი-ორირამწაგიკითხავთწიგნად,
შემდეგხელმოუწერელიცრომშეგხვდეთ,ადვილად იცნობთ,ვისკალამსაც
ეკუთვნის.ენაშიუხილავად ჩაქსოვილიამთელიმისისულიერისიცოცხლე,
ავლადიდება.ფესვებიმწერლისენისა,სტილისა,იქ არისჩაწმახნული,
მწერალსუნდა ჰქონდესსაკუთარიფრაზეოლოგია, საკუთარიწინადადებანი,
საკუთარისურათები,თუნდაც ისინისხვისსურათებსჰგავდეს,მაინც და
მაინც თავისებურადუნდაიყოს გამოთქმული;მაშასადამე,ორიგინალობა
უნდა ეტყობოდეს,ბეჭედითავისებურობისაუნდაესვას.”

17. რაც შეეხება“შინაგანნიშნებს”, ვაჟასგარკვეულწილადნორმები აქვს
გაწერილი,რასაც უნდააკმაყოფილებდესკარგი მწერლისსტატუსი.
ესენია:
1. ადამიანური ცხოვრებიაავ-კარგიანობისგანსაზღვრა;(“თუ რა
მოვლენანი გაუხდიამას თავისმწერლობისსაგნადდა რა
ღირებულობისაა ესმოვლენანი,რამდენადდამოკიდებულია ამ
მოვლენებზე ბედიდა უბედურება,სიავე და სიკეთე ადამიანთა
სიცოცხლისა.”);
2. რეალობისასახვისუნარი,ანუ სიტყვისადა ფიქრისხატწერა
(“რამდენადცხოვლად, ნათლად,მკაფიოდ,ძლიერად გვიხატავს ამ
მოვლენათ,რამდენად გვიტაცებს, გვიმორჩილებსმისინაწარმოები,–
ჩვენზე რამდენადძლიერ მოქმედობს.ყოველიეს კი
დამოკიდებულიაიმაზე,თუ მწერალირამდენად ღრმადაა
ჩახედული ცხოვრებაში,რამდენადესმისსაჭირბოროტო კითხვები ამ
ცხოვრებისა და რამდენად ძლიერადიგრძნო მათიმავნებლობა,თუ
სარგებლობა.”

18. 3. მწერალი-”ადამიანთაცხოვრების დარაჯი”,ხალხისმაჯისცემაც
გაყურადებული;(“თუ სხვაში,ყველაფერში,დაბდური,უანგარიშო,
დაუდევარია,ამშემთხვევაში უაღრესანგარიშიანობასიჩენს,–იგი
ადამიანთაცხოვრების დარაჯია.”);
4. სხვათა ტკივილისმოზიარე.(“წარმოუდგენელიარომიმასარ
აწუხებდეს ტკივილებიადამიანთაცხოვრებისა.თუამასმოკლებულია,იქ
ნიჭს რა ესაქმის,იგიმაშინ მკვდარია,არარაობაა.”
5. შეფარვით,ალეგორიულადწერისნიჭი,რომლისდროსაცმკითხველმა
უნდა “მოჩიჩქნოს,ღრმადძირიმოუთხაროს,ჩაიხედოს კარგად,იქ
რაოდენცრემლისზღვასდაინახავს,ადამიანთაუბედურებისა გამო
დანთხეულს! ”
6. მწერალიიწვისდა იფერფლება,ეწირებათავისიშემოქმედებით
მოვალეობებს.(“სდუღს,იხარშებაამწუთისოფლისგაჩაღებულქარაში
და იმავე დროსეს წუთისოფელიცსდუღსდა ნახევრად
მოხარშულიცააიმისგულში.”);
7. “კერძო” საწუხარისგანზოგადებისუნარი:(“კერძოთვისებისა,
ზოგადი,საკაცობრიოხდება და ერთნაირადსაყვარელია ყველა
ადამიანისათვის, რომელ ეროვნებასაც უნდა ეკუთვნოდესიგი”…);
8. მკურნალი მეკალმე-”ნიჭიერიმწერალიექიმიაცხოვრებისადა თუ
მწერალთაშორისსხვადასხვაობაიბადება,სხვადსხვაწამლისმიწვდაა
სნეულისათვის.”);

19. 9. კაცთმოყვარე-“ვისაცდიდადუყვარსადამიანი,დიდად
მოწადინებულიაგააბედნიეროსიგი,ვისაც დიდადუყვარსცხოვრება
და ენიაზებამისიგაუკეთესება.ამისთვისსაჭიროადიდიგრძნობა,
დიდიცოდნაადამიანისსულისა და მისცხოვრებისა.”
10.პატრიოტიზმი-”იგიანიჭიერი მწერალი,ვინც თავადრასაცა ჰგრძნობს
და ფიქრობს,აქვსუნარისხვასაც ისე აგრძნობინოსდა აფიქრებინოს,
ვინშიაც ძლიერადსჩეფსეროვნული სისხლი,ვინაიდანეს უმთავერესი
ფესვია იმის შემოქმედებისა;ეს,როგორცქართველი ერიამბობს,
„ალალირძეა დედისა“და,ნუ ჰგონიავისმე,– უამისოდნაყოფი
გამოიღოსმისმანიჭმა.”
11.მწერალმაუნდაუკვდავჰყოსჭეშმარიტება;(“რამდენჯერაც უნდა
წაიკითხო,მითკიდევმადაგიღვიძებს,ახლად წაკითხვისას,
მაშასადამე,ნაწარმოებში უნდაიყოსჩაქსოვილიუკვდავი ჭეშმარიტება,
სამარადისო მშვენიერება”…);
12.სიყალბეგაძრცვნილი გულწრფელობა-“ვისისიცილიც ნამდვილი,
ბუნებრივი, მართალი სიცილიადა ვისიტირილიც,ცრემლი,ნამდვილი
ცრემლია და არა წყალწყალა სითხე,– ვისაც როცაუკანასკნელი წამი
დაჰკრავსდა სამარეში ჩაეშვებამწერლისგვამი,ჩანგითანლოცვა-
კურთხევასჩააყოლებსდა არასამდურავსაც:ყალბიიყავდა ყალბად
მაჟღერებდიო!”

20. ნიჭიერმწერალთანაწარმოებსსამიუმთავრესიმიმართულება
ეტყობა,თუ კარგად დავუკვირდებით.
პირველიის,რომმონანივართცხოვრებისპირობებისა,უძლურნი
ვართმისწინაშე,–არ არსებობსთავისუფალიჩვენინება,– ყოველი
უბედურებააჩვენსთავს:უსამართლობა, უზნეობა, სიღარიბე,
ყოველგვარიცდომილება ამპირობებისბრალია.
მეორე მიმართულებაგვიკარნახებს,რომ აქცხოვრებისპირობები
არფერს შუაშიადა თუ ჩვენ,საზოგადოებისწევრნი,პირადად არ
გავუკეთესდებით,ათასიკარგიპირობებიც რომ შევქნათ,მაინც
არაფრად ვევარგებით,უბედურებივიქნებით,მაინც უსამართლობას,
საწყლობას,უსწორმასწორობასთავიდან ვერ ავიცილებთო.
მესამე მიმართულება,აერთებსრა პირველ ორ მიმართულებას,ე.ი.
ცხოვრების პირობათაძლიერებას იღებსმხედველობაში,
პიროვნებათა, ინდივიდთაგაუმჯობესებასმეტსღირებულებას,მეტს
მნიშვნელობასაძლევს.
აი სასწორიდა საზომი,რომლითაც მწერალნიჰზომენდა ჰსწონენ
ცხოვრების მოვლენათა.

21. ამგვარადგაგვიზიარესილიამ,აკაკიმ და ვაჟამ პოეტისა და პოეზიის
დანიშნულებისშესახებ მოსაზრება,თუმცაარ ნიშნავსიმას,როგორც ზემოთ
აღვნიშნეთ,რომ მხოლოდ ამსამიმწერლისშემოქმედებაშიააქტუალურიეს
საკითხი,თქმულისნათელსაყოფადდავესესხოთთანამედროვე
მწერლობასაც:
მურმანლებანიძემლექსის“საშენიმასალა” ჩამოგვითვალა, თვალშეუდგამი
სიმაღლისწვდომისშემოქმედებითი პროცესიგანმარტა ნაწარმოებში“რით,
რითშენდებალექსი?!”-და ამკითხვასუპასუხაშემდეგისტრიქონებით:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------