გრიგოლ ხანძთელის სახე-სიმბოლოები

1. -ბიბლიური სახე სიმბოლოები
გიორგი მერჩულის
„გრიგოლ ხანძთელის
“ცხოვრებაში

2.  შესავალი
 მეთერთმეტე ჟამის მუშაკი
 სრბის აღსრულება
 მთასა უფლისასა აღსვლა
 სანთელი ზედა სასანთლესა
 ზეთი განუპარველი
 უდაბნოთა ქალაქყოფა
 მწყემსი კეთილი
 უბიწო კრავი
 ღმერთშემოსილნი კაცნი
 უსისხლო მსხვერპლი
 სანთელი ესე დაუვსებელი
 ნათელი დაუღამებელი
 სულიერად განწყობილი ლაშქარი
 ძელი ცხოვრებისა
 საყვირის ხმა
 სამოთხისა სიკეთისა მომლოდებელი
 სიმართლისათვის მშიერო და წყურიელო
 ტალანტის გამრავლება

3. შესავალი
, - ,რელიგიური მისტიკა ბიბლიური სახე სიმბოლოები ქართულ
. ,ჰაგიოგრაფიაში დომინანტურ ნაკადს ქმნის როგორც ცნობილია
საღვთო წერილის ალეგორიული ინტერპრეტაციის მეთოდი
,ჩაისახა ელინისტურ ალექსანდრიაში სადაც იუდაიზმის
რელიგიური ფილოსოფია და ბიბლიური ეგზეგეტიკა მჭიდროდ
.დაუკავშირდა ანტიკურ ფილოსოფიას
ქრისტიანული სიმბოლიზმისა და ალეგორიზმის დამნერგავნი
.არიან კლემენტ და ფილონ ალექსანდრიელები მათ მიერ
,დამკვიდრებული ტრადიციის თანახმად ქრისტიანები
სარწმუნოებრივი საიდუმლოების შენიღბვის მიზნით თავიანთ
,დოგმებსა და პრინციპებს ორაზროვნად პირობითად
.გამოხატავდნენ სწორედ აქედან ჩაეყარა საფუძველი აზრის
- -გამოხატვის სიმბოლურ ალეგორიული ხერხების წარმოშობა
.განვითარებას

4. ,ქართულ ლიტერატურაში ბიბლიური სიმბოლიკის ტრადიცია
ჰაგიოგრაფიული და ჰიმნოგრაფიული ძეგლებიდან იღებს
. ,სათავეს ძველი ქართული მწერლობა სასულიერო ხასიათისაა და
,ამდენად თითოეული ტექსტის მთავარი თემა ქრისტეს
-სიყვარული და ქრისტიანული სარწმუნოებისათვის თავდადება
, ,მარტვილობაა თითოეულ ძეგლში ვლინდება საღმრთო სახელები
,რომლებიც უფლის გარდა მიემართება ლიტერატურული
,ძეგლების იმ პერსონაჟებს რომლებიც მართლმადიდებლური
ეკლესიის მიერ წმინდანებად იქნენ შერაცხილნი მათივე
.სიწმინდის გამოსახატავად
, „გთავაზობთ გიორგი მერჩულის გრიგოლ ხანძთელის
“ - .ცხოვრებაში გამოყენებულ ბიბლიურ სახე სიმბოლოებს

5. მეთერთმეტე ჟამის
მუშაკი
- .ეს სახე სიმბოლო მოხსენიებულია მათეს სახარების იგავში მასში
,ნათქვამია რომ ვენახის პატრონმა მუშაკები დაიქირავა
( ) .განთიადზე და თითო დრაჰკანი ფული აღუთქვა დღის
.სხვადასხვა დროს მან კვლავ იქირავა მუშაკები სულ ბოლოს კი
. ,ღამის თერთმერტ საათზეც დაიქირავა შუაღამისას როცა ყველას
,გაუსწორდა მეთერთმეტე ჟამის მუშაკსაც იმდენი
, . ,მიუზღო რამდენიც განთიადზე მოსულთ იგავი გვასწავლის რომ
,არასდროს არ არის გვიან ღვთის სამსახურში ჩადგომა რომ
ღვთიური სამართალი თანაბრად მიეზღვება ჭეშმარიტების
.მსახურთ ჰაგიოგრაფიის გმირები ხშირად მოიხსენიებიან
” ” ,მეათერთმეტისა ჟამის მუშაკად ნიშნად იმისა რომ ისინი
.თავისი ღვაწლით გაუტოლდნენ ღვთის გზაზე ადრე დამდგართ

6. სრბის აღსრულება
.ადამიანი გზაზე მდგარ არსებად მიაჩნდა ქრისტიანობას ამ გზაზე
.მას ქრისტე მიუძღვება ეს არის ძნელი გზა წუთისოფლიდან
, ” ” ”ზეციური სასუფევლისაკენ გზა საწუთრო კაციდან ზეციური
”.ადამისაკენ ამიტომ სულიერი ამაღლების პროცესს
, , . ,სრბას სიარულს სვლას უწოდებდნენ წმიდანია ის ვინც სულიერი
, , ”ამაღლების გზა გაიარა ვინც განღმრთობას მიაღწია ვინც სრბაი
“.აღასრულა
”გრიგოლ ხანძთელმა თავისი მოღვაწეობით სრბაი
”.აღასრულა

7. მთასა უფლისასა აღსვლა
” ” ,მთასა უფლისასა ასვლა მოასწავებდა სულიერ ამაღლებას
.ღმერთთან მიახლოებას მთა წმინდა ადგილად მიიჩნეოდა
( ,სხვადასხვა ერთა კულტურაში ინდოელთა ჰიმალაი ბერძენთა
, , -ოლიმპო იაპონელთა ფუძიამა ქართველთა მთაწმინდა
).მამადავითი ბიბლიაში ყველა მნიშვნელოვანი და დიადი
:მოვლენა მთას უკავშირდება სინას მთაზე მიიღო მოსე
;წინასწარმეტყველმა ღვთის ათი მცნება
,იერუსალიმში მორიას მთაზე ააშენა სოლომონ მეფემ ებრაელთა
;პირველი ტაძარი
,თაბორის მთაზე ხდება ქრისტეს ფერისცვალება ელეონის მთაზე
- .კი მისი ამაღლება
, .ყოველივე ამას ღრმა იდუმალი მნიშვნელობა ჰქონდა
,გრიგოლ ხანძთელს არწმუნებდნენ რომ ხუცესად შემდგარიყო და
” ” .მას შეშვენოდა მთასას უფლისასა ასვლა

8. სანთელი ზედა
სასანთლესა
სახარების ამ სიმბოლოთი გამოხატავენ წმიდანების სულიერ
. . :”ამაღლებას ნათელი ქრისტეს სიმბოლოა მაცხოვრის ნათქვამია მე
”.ვარ ნათელი სოფლისაი ქრისტიანული ნათლისღებაც ამ
.ღვთაებრივი ნათლის მიღებაა ქრისტიანობას ყოველი ადამიანის
მისიად მიაჩნია ნათლით გასხივოსნება საკუთარი
,არსებისა სიკეთისთვის მუდმივი მღვიძარება და ამ ღვთაებრივი
. ,ნათლით ბნელის განქარვება სანთელი რომელიც თვით იწვის და
, .ბნელს ანათებს ღვთაებრივი მსხვერპლის სიმბოლოა ღმერთმა
,გრიგოლი იმიტომ წაიყვანა უდაბნოში რომ მასში შესული ნათელი
,არ უნდა დამალულიყო არამედ ბნელი უნდა
,გაენათებინა სხვებისთვის უნდა გაეკვლია სულიერი ცხოვრების
.გზა

9. ზეთი განუპარველი
,ზეთი განუპარველი სიმბოლოა ღვთაებრივი სიყვარულისა ბნელის
, , ,განათებისა ჭეშმარიტების წვდომისა სულიერი მღვიძარებისა
.პიროვნების სრულყოფისა ეს სახე უკავშირდება მათეს სახარების იგავს
(25, 1-13) :ათი ქალწულის შესახებ ხუთმა ბრძენმა ქალწულმა
( . .ლამპრებისთვის მოიმარაგა ზეთი ე ი მათ იღვაწეს სულიერი
), ( .ამაღლებისთვის ხუთმა სულელმა ქალწულმა არ იზრუნა ზეთზე ე ი
), . ,სიკეთეს არ ემსახურა ქალწულებს მიეძინათ შუაღამეს როცა
,ქორწილის ჟამის მაუწყებელი ხმა გაისმა ხუთი ბრძენი ქალწული
( )მიეგება სიძეს ქრისტეს და ისინი ანთებული ლამპრებით შევიდნენ
. .ქორწილში სულელ ქალწულებს კი დაეხშოთ კარი ისინი ღვთაებრივი
.ქორწინებისთვის მზად არ ამოჩდნენ იგავის დასასრულს მაცხოვარმა
: " , ,მოწაფეებს მიმართა იღვიძებდით უკუე რამეთუ არა იცით დღე იგი
, ". ,არაცა ჟამი რომლისა შინა ძე კაცისაი მოვიდეს ჰაგიოგრაფი გვეუბნება
" " .რომ გრიგოლ ხანძთელის ღვაწლი განუპარველი ზეთის დაგროვებაა
,იგი არა მხოლოდ თვითონ არის მზად ღვთებრივი ქორწინებისთვის
" " (არამედ საქორწინესა მას კრებულსა სულიერი სრულყოფის მაძიებელ
) .ბერებს მიუძღვის განმღრთობისკენ

10. უდაბნოთა ქალაქყოფა
, ,ბიბლიის თანახმად უდაბნო მიიჩნეოდა ეშმაკეულ ძალთა სამყოფლად ღვთის მადლს
, .მოკლებულ გარემოდ ქაოტურ ძალთა სამკვიდროდ ამიტომ უდაბნო იყო ცდუნების ადგილიც
- , , ,და ამასთანავე განმარტოების სულიერი ჭვრეტის თვითჩაღრმავების ბოროტების
, .დათრგუნვის ღვთაებრივი გამოცხადების ადგილიც ებრაელთა ღვთის ერად ჩამოყალიბება
, .ბიბლიაში უკავშირდება უდაბნოს განსაცდლის გადატანას ცდუნების დაძლევას უდაბნოს
, ,გავლით მომთაბარე ერი ღვთის ერად იქცევა და აღთქმულ ქვეყანაში წმიდა მიწაზე
.დაემკვიდრება სწორედ უდაბნოში მიიღეს ებრაელებმა კანონი და აღთქმა დადეს
.ღმერთთან უდაბნოს განსაცდლის გავლა ერის ამაღლების გზაზე აუცილებელი საფეხური
. .იყო უდაბნოში დაყო ორმოცი დღე თვით ქრისტემაც უდაბნოში მოღვაწეობდა იოანე
. - .” ”ნათლისმცემელი ბერ მონაზვნებიც უდაბნოში განმარტოვდებოდნენ ხოლმე უქმი უდაბნო
.მათი სამოღვაწეო ასპარეზი იყო ამასთანავე ნეტართა ღვაწლით უნდა აღორძინებულიყო
. - ,უნაყოფო უდაბნო ტაო კლარჯეთი ურწყული ადგილი არ ყოფილა მაგრამ ურჯულოთა
,” ” .შემოსევების შედეგად დაუსახლებელ ადგილად უქმ უდაბნოდ იქცა ბერების მიერ მისი
” ”,აღორძინება ქალაქყოფა სამონასტრო კერების დაფუძნება ამ მხარის სულიერ აღორძინებასაც
. ” ” .მოასწავებს უქმი უდაბნო სულიერი სამოთხის საპირისპიროა ადამიანის ამაღლებით
” ” .უდაბნოს ქალაქყოფაც ხდება ბერწი მიწა წმიდა მიწად იქცევა და კეთილ ნაყოფს
. , ” ”,გამოიღებს ბერები ღვთიური ქალაქის ანუ ზეციური იერუსალიმის ზეციური სასუფევლის
.წესს ამკვიდრებდნენ წუთისოფელში გრიგოლი სხვა წმიდა მამების მსგავსად დაუსახლებელ
. -ადგილებში სამონასტრო კერებს აფუძნებდა სწორედ ამიტომ მისი ერთერთი ბიბლიური სახე
” ”.სიმბოლოა უდაბნოთა ქალაქმყოფელი

11. მწყემსი კეთილი
ებრაელთა წინაპრები მომთაბარენი იყვნენ და მესაქონლეობას
.მისდევდნენ ებრაულ სამყაროში მწყემსობა საპატიო საქმიანობად
. .მიიჩნეოდა მწყემსის მოვალეობაა წინამძღოლობაც და მსახურებაც მისი
.ძალაუფლება სიყვარულსა და ზრუნვაზე იყო დაფუძნებული მწყემსი
მგლისგან იცავს ფარას და თავს არ ზოგავს ყოველი დაკარგული
. .ცხვრისთვის მწყემსს უწოდებდნენ ადამიანთა წინამძღოლებსაც
„ “ .ბიბლიურ მეფეებსაც მწყემსი კეთილი ქრისტეს სიმბოლურ ხატად იქცა
„მწყემსის განსაკუთრებული მზრუნველობა თითოეული წარწყმედული
“ , . ,ცხოვარისათვის იგავი არის ასახული ლუკას სახარებაში მწყემსს
100 ,რომელსაც ცხვარი ჰყავდა ერთი დაეკარგა და მის მოსაძებნად
, 99წავიდა ცხვარი მიატოვა უდაბნოში და როცა იპოვა დაკარგული
, .( .15.4-7)ცხვარი სიხარულით დაუბრუნდა ფარას ლუკა მწყემსი გახდა
,სიმბოლური გამოხატულება მღვდლისაც რომელსაც თავის
„ “, ,პირმეტყუელთა საცხოვართა ანუ მრევლის სულიერ ცხოვრებაზე
.ზრუნვა ევალებოდა სწორედ ასეთი აზრის შემცველია ხუედიოსის
: „სიტყვები შენ იყო მწყემსი კეთილი მრავალთა პირმეტყუელთა
“- .საცხოვართა ქრისტეისითა შენ გახდები მწყემსი ადამიანებისა

12. უბიწო კრავი
- .უბიწო კრავი სახარებისეული სახე სიმბოლოა იგავის მიხედვით
, ,მწყემსს რომელსაც ასი ცხვარი ჰყავდა ერთი დაეკარგა და მის
.საძებნელად წავიდა ოთხმოცდაცხრამეტი ცხვარი მიატოვა
,უდაბნოში და როცა იპოვა დაკარგული ცხვარი სიხარულით
.დაუბრუნდა ფარას გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში უბიწო
,კრავად მოხსენიებულია გასაჭირში მყოფი ზენონი რომელიც
.დედა ფებრონიამ კეთილ მწყემსს ანუ გრიგოლს ჩააბარა

13. ღმერთშემოსილნი კაცნი
- .ღმერთშემოსილნი კაცნი წმიდანები სამოსელი ბიბლიურ
სახისმეტყველებაში მნიშვნელოვანი აზრობრივი დატვირთვის
.მქონე სიმბოლოა სამოთხეში მყოფი ადამი შემოსილი იყო
, .სულიერი მარადიული ნათლით აკრძალული ხილის გასინჯვის
შემდეგ ადამი და ევა სიშიშვლეს გრძნობენ და ლეღვის ფოთოლს
. ,იფარებენ სარცხვინელზე სიმბოლურად ეს მიგვანიშნებს რომ
, . .ღვთაებრივი სხეულის მქონე ადამიანი იმოსება ხორცით ე ი
.წარმავალი სამოსით წმიდანის ცხოვრების გზა არის ხორციელი
.სამოსის შეცვლა ღვთაებრივი ნათლით ეს არის გზა მიწიერიდან
, - . ”ზეციურისაკენ ხორციელებიდან სულიერებისაკენ სამოსი
”ნათლისა განუცდელისა იმავე შინაარსის შემცველი
, ” ”, ” ”,ხატია როგორიცაა ღვთაებრივი ქორწინება ვენახის მუშაკობა
” ’, ” ”.დაცემული ადამის აღდგენა სრბის აღსრულება წარუვალი
ნათლით შემოსილ ანუ განღმრთობილ ადამიანს
” ” .ღმერთშემოსილიც ეთქმოდა მის სინონიმად ხშირდ გვხვდება
” ”.რომელმან ქრისტე შეიმოსა

14. უსისხლო მსხვერპლი
.უსისხლო მსხვერპლი ქრისტიანული ღვთისმსახურება სისხლის
:დაუღვრელად რწმენისთვის გაღებული მსხვერპლი
,წუთისოფლის სიამეთაგან გარიდება უდაბნოში განმარტოება
" " ( ), .მონაგებთა დატევება ქონების დათმობა მარხულობა სხვა
- , ,ბერ მონაზვნები ისევე როგორც მარტვილები თავიანთი
, .ცხოვრების წესით ქრისტეს ჰბაძავდნენ მას ემოწმებოდნენ
" " ,ოღონდ მარტვილთა ღვაწლი თუ სისხლიანი მსხვერპლი იყო
- " "ბერ მონაზვნები უსისხლო მსხვერპლის შემწირველად
, ,მიიჩნეოდნენ რადგან მარტვილები ერთხელ ეწამნენ ამათი
. "ცხოვრება კი ქრისტესთვის განუწყვეტელი წამება იყო უსისხლო
" .მსხვერპლია ქრისტიანული ღვთისმსახურებაც

15. სანთელი ესე
დაუვსებელი
, , . . ,ჩაუქრობელი დაუშრეტელი სანთელი ე ი მარადიული სულიერი
. ,ნათელი სანთელი რომელიც თვით იწვის და ბნელს
, . ,ანათებს ღვთაებრივი მსხვერპლის სიმბოლოა სინათლე ნათელი
. ” ”-ღვთაებას გამოხატავს მე ვარ ნათელი სოფლისაი მოძღვრავს
.თავის მოწაფეებს მაცხოვარი ჰაგიოგრაფიაში წმიდანებს
” ” ,ეწოდებათ ნათელნი ქუეყანისანი მათი სული ბნელს ფანტავს
.სანთელივით და მარად უნათებს მორწმუნეთ ზემოხსენებულ
კონტექსტში გრიგოლის სულიერი სიმაღლე და მისი ღვაწლი
.მარადიული ნათლის სიმბოლოთი გამოიხატა

16. ნათელი დაუღამებელი
;ნათელი დაუღამებელი ღვთაებრივი ნათელი სულიერი
, , ,ნათელი რომელიც ფიზიკური ნათლისგან განსხვავებით
, , .მარადიულია უცვალებელია დაუღამებელია

17. სულიერად განწყობილი
ლაშქარი
,სულიერად განწყობილი ლაშქარი სულიერად შემართული
.სულიერად მტკიცე ლაშქარი ამ მეტაფორის საფუძველია პავლე
,მოციქულის შეგონება რომ ქრისტეს რწმენა საჭურველია
, („მორწმუნისა სიკეთისათვის მებრძოლი ადამიანისა შევიმოსოთ
“. Iჯაჭვ იგი სარწმუნოებისაი და სიყვარულისაი თესალონიკელთა
5, 8; „ „ 6,აღიღეთ ყოვლად საჭურველი იგი ღმრთისაი ეფესელთა
13).

18. ძელი ცხოვრებისა
. ,ძელი ცხოვრებისა ჯვარი ქრისტესი ძველ ხალხს მათ შორის
,რომაელებს წესად ჰქონდათ დამნაშავეთა დასჯა ჯვარზე
, ,გაკვრით ეს იყო სასჯელის უსასტიკესი ფორმა რადგან
.წამებულის ტანჯვა უფრო გახანგრძლივებული იყო დასჯის ამ
.წესმა რომაელთაგან პალესტინაშიც შეაღწია ქრისტე ჯვარს აცვეს
. , ,ორ ავაზაკს შორის ჯვარი რომელიც სამარცხვინო ძელი იყო
„ “ ,ქრისტეს ჯვარცმისა და აღდგომის შემდეგ ცხორების ანუ
, . „ “სულიერი ხსნის სიმბოლოდ იქცა ძელი ცხოვრებისა
, .ქრისტეს ჯვარია რომელსაც ხსნა მოაქვს ადამიანთათვის
, ,გადმოცემით რომის იმპერატორის კონსტანტინე დიდის დედამ
,ელენე დედოფალმა იერუსალიმიდან ბიზანტიაში ჩაიტანა
. ,ქრისტეს ჯვარი ავტორის თქმით გრიგოლ ხანძთელმა თაყვანი
.სცა ქრისტეს ჯვარს

19. საყვირის ხმა
გრიგოლ ხანძთელი წავიდა უდაბნოში რათა საყვირის ხმაზე
ამობრწყინებულიყო და თავისი ძლიერი სულით გაძღოლოდა
.ბერების საქორწილო კრებულს განღმრთობისკენ ბიბლიაში
ანგელოზები ღვთის ნებას ხშირად საყვირით ამცნებენ
.ადამიანებს
.აქ იგულისხმება განკითხვის დღის მაუწყებელი საყვირი

20. სამოთხისა სიკეთისა
მომლოდებელი
.ზეციური სასუფევლის სიკეთის მომლოდინევ ასე მიმართავენ
, ,გრიგოლს რითაც მინიშნებულია რომ მან აღასრულა ადამიანის
,ღვთაებრივი მისია რომ მისი სახით სამოთხიდან გამოძევებული
.ადამიანი კვლავ უბრუნდება ღვთაებრივ სასუფეველს

21. სიმართლისათვის მშიერო და
წყურიელო
. „ “სიმართლეს მოშიებულო და მოწყურებელო მთის ქადაგებაში
: „ ,ქრისტე მიმართავს მოწაფეებს ნეტარ იყვნენ რომელთა ჰშიოდის
, “.და სწყუროდის სიმართლისათვის რამეთუ იგინი განძღენ

22. ტალანტის გამრავლება
- .( .25,15-28).ეს სახე სიმბოლო მომდინარეობს სახარებიდან მათე უფალმა თავის
( ),მონებს თითოეულს მისცა ზოგს ხუთი ტალანტი ფული
- , - . , ,ზოგს ორი ზოგს კი ერთი ვინც ხუთი მიიღო იღვაწა ხუთ ტალანტს კიდევ ხუთი
: ;შეჰმატა ორი ტალანტის მფლობელმა ოთხად აქცია იგი ერთი ტალანტის პატრონმა
. ,მიწაში დაფლა უფლის ვერცხლი გავიდა დრო უფალმა მოიკითხა
. .დანატოვარი თითოეულმა აუწყა თავისი ნამოქმედარი ტალანტი ვინც
, ,გაამრავლა მას უფალმა შეუქო საქციელი ხოლო ვინც დაფლა და ვერ გამოიყენა
, ,ბოძებული ის შერისხა წაართვა ის ერთი ტალანტიც და მისცა ათი ტალანტის
.მფლობელს
,ამ იგავის აზრი ისაა რომ ტალანტის დამმარხველი თავის მაღალ ადამიანურ
.მოვალეობას ვერ ასრულებს ადამიანი თუ არ სრულყოფს თავის ღვთაებრივ
, ,არსს თუ არ იღწვის და არ ამრავლებს ღვთით ბოძებულს იგი კარგავს
, .მას აღარიბებს თავის ღვთაებრივ ბუნებას
სიცოცხლის დასასრულს გრიგოლი შესრულებულად მიიჩნევს თავის ადამიანურ
. , , ” ”, ”მოვალეობას მან ტალანტი გაამრავლა რაც იგივეა რომ სრბაი აღასრულა ზეთი
” ,” ” ,”განუპარველი დააგროვა ღვთაებრივი ქორწინებისთვის განემზადა ნათლის
” .სამოსელი შეიმოსა გრიგოლმა არა მხოლოდ თვითონ მიაღწია სულიერ
,სრულყოფას
” ”.არამედ წარუძღვა ბერების საქორწინესა კრებულსა

23. :გამოყენებული ლიტერატურა
1. ,ვახტანგ როდონაია ძველი ქართული მწერლობა
2. ,გრივერ ფარულავა გრიგოლ ხანძთელის ნაკვალევზე
3. ,ედიშერ ჭელიძე წმინდა გრიგოლ ხაძთელის ცხოვრება
4. , -პაატა კვარაცხელია დომინანტი სახე სიმბოლოები