1. ΕΝΟΣΗΣΑ 29
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912-13
΢ΩΣΗΡΗ΢ ΜΑΚΡΗ΢
ΠΕ02

2. ΤΑ ΑΙΤΙΑ
΢το δεύτερο μιςό του 19ου αιώνα η Οθωμανικό Αυτοκρατορύα
αντιμετωπύζει μεγϊλα οικονομικϊ προβλόματα και κλονύζεται
από εθνικϊ κινόματα. Για να τα αντιμετωπύςει κϊνει ςημαντικϋσ
μεταρρυθμύςεισ ςτη διούκηςη, ςτην οικονομύα και ςτην κοινωνύα
και καλλιεργεύ την ιδεολογύα του οθωμανιςμού.
Οι μεταρρυθμύςεισ αυτϋσ ωφελούν κυρύωσ τουσ υπόκοούσ τησ που
δεν εύναι μουςουλμϊνοι, αλλϊ και τουσ Ευρωπαύουσ που κϊνουν
εμπόριο ς’ αυτό. Οι μεταρρυθμύςεισ και ο οθωμανιςμόσ δεν
μπόρεςαν όμωσ να ςταματόςουν τα εθνικϊ κινόματα. Παρϊλληλα
η οικονομύα ςτην Οθωμανικό Αυτοκρατορύα εξαρτιόταν όλο και
περιςςότερο από τισ μεγϊλεσ ευρωπαώκϋσ δυνϊμεισ και ςυνϋχιζε
να εύναι ο «μεγϊλοσ αςθενόσ». Οι Νεότουρκοι με το κύνημϊ τουσ
(1908) προςπϊθηςαν να αλλϊξουν τα πρϊγματα αλλϊ δεν
μπόρεςαν. (κεφ 6 , ςελ.110)

3. Α΄ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (ΟΚΤ.1912-ΜΑΪΟΣ 1913)( τα αύτια )
Παρϊλληλα με τισ μεταρρυθμύςεισ, το οθωμανικό κρϊτοσ
προςπϊθηςε να διαδώςει τον οθωμανιςμό κυρύωσ ιδρύοντασ
κρατικϊ ςχολεύα: να καλλιεργόςει δηλαδό την ιδϋα ότι όλοι οι
υπόκοοι του ςουλτϊνου όταν Οθωμανού, ανεξϊρτητα από τη
θρηςκεύα τουσ, και εύχαν μια κοινό πατρύδα, την οθωμανικό.
΢τόχοσ του όταν να εμποδύςει τα εθνικϊ κινόματα να
διαςπϊςουν την Οθωμανικό Αυτοκρατορύα ςε εθνικϊ
κρϊτη.
(κεφ. 6, ςελ.114)

4. Αφορμό
 Η ϊρνηςη του ΢ουλτϊνου να ςυζητόςει τα αιτόματα
που ϋθεςαν οι βαλκανικού ςύμμαχοι για ςεβαςμό τησ
αυτονομύασ των εθνοτότων που ζούςαν ςτην
Οθωμανικό Αυτοκρατορύα και για μεταρρυθμύςεισ
προσ όφελοσ τουσ

5. Α΄ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (ΟΚΤ.1912-ΜΑΪΟΣ 1913)
΢τισ αρχϋσ του 1912 η Ελλϊδα ςυμμϊχηςε με τη ΢ερβύα, το
Μαυροβούνιο και τη Βουλγαρύα, για να διεκδικόςουν μαζύ
οθωμανικϊ εδϊφη ςτα Βαλκϊνια. Σον Οκτώβριο του 1912
κόρυξαν τον πόλεμο ςτην Οθωμανικό Αυτοκρατορύα. Οι
πολεμικϋσ επιχειρόςεισ όταν ςκληρϋσ και η Οθωμανικό
Αυτοκρατορύα ϋχανε ςυνεχώσ. Ο ελληνικόσ ςτρατόσ
κατϊφερε να πϊρει αρκετϋσ περιοχϋσ ςτη Μακεδονύα και
ςτην Ήπειρο και κατϋλαβε τη Θεςςαλονύκη (την οπούα
διεκδικούςε και η Βουλγαρύα). Ο ελληνικόσ ςτόλοσ ϋφταςε
ςε πολλϊ νηςιϊ ςτο Αιγαύο. Μϋςα ςε ϋνα μόνα η Οθωμανικό
Αυτοκρατορύα ζότηςε από τισ Μεγϊλεσ Δυνϊμεισ να
μεςολαβόςουν για να ςταματόςουν οι μϊχεσ. (΢ελ.148)

6.  Παρατηρόςτε το χϊρτη και υποθϋςτε ποιεσ μπορεύ να εύναι οι
εθνικϋσ διεκδικόςεισ τησ Ελλϊδασ και ϊλλων βαλκανικών λαών;

7. Βούλγαροι ςτρατιώτεσ ςτον Α΄ Βαλκανικό
Πόλεμο. (κεφ.8, 8.8, ςελ 148)

8. Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Όταν ξεκινούςαμε τον αγώνα […] ενϊντια ςτην [Οθωμανικό
Αυτοκρατορύα] δεν μπορούςαμε να πιςτϋψουμε με τύποτα ότι ο
ελληνικόσ ςτρατόσ θα ϋμπαινε τόςο γρόγορα θριαμβευτόσ ςτην
πρώτη και την πιο ςπουδαύα πόλη τησ Μακεδονύασ […]. Εύναι πια
ελεύθερη η πρώτη πόλη τησ Μακεδονύασ […], ελεύθερεσ και όλεσ οι
γύρω τησ και μακρινϋσ, μϋχρι χθεσ οθωμανικϋσ, αλλϊ ελληνικότατεσ
επαρχύεσ […]. Οι γονεύσ, που ϋμαθαν ότι τα παιδιϊ τουσ ϋπεςαν ςτον
τύμιο αγώνα για την πατρύδα μακϊριςαν την τύχη τουσ και οι
μανϊδεσ, αν ϋκλαψαν, ϋκλαψαν γιατύ ϋμαθαν ότι ο θϊνατοσ του
αγαπημϋνου τουσ ϋδωςε την ελευθερύα ςε χιλιϊδεσ αδϋλφια. Και οι
αδελφϋσ δεν πϋνθηςαν. Και τα μικρότερα αδϋλφια, αν λυπόθηκαν,
το ϋκαναν γιατύ δεν μπόρεςαν και αυτϊ να πϊρουν μϋροσ ςτο […]
θρύαμβο. (ΛΑΙ ΙΙ 8.8)
Εφημερύδα Εμπρόσ, 27 Οκτωβρύου 1912
 Ποιοσ το ϋγραψε και πότε; Για ποιο θϋμα μιλϊει; Τι λϋνε; Το
κεύμενο γρϊφτηκε την ύδια εποχό για την οπούα μιλϊνε ό
αργότερα; Δικαιολογόςτε την απϊντηςό ςασ.

9. Η εύςοδοσ του βαςιλιϊ τησ Ελλϊδασ Γεώργιου Α΄ ςτη Θεςςαλονύκη τον Οκτώβριο του 1912. Στισ 5 Μαρτύου 1913 ο
Γεώργιοσ Α΄ δολοφονόθηκε. Βαςιλιϊσ τησ Ελλϊδασ ϋγινε ο πρωτότοκοσ γιοσ του Κωνςταντύνοσ Α΄
(1913–1922).

10. Η συνθήκη του Λονδίνου
Ο Α΄ Βαλκανικόσ Πόλεμοσ τϋλειωςε με τη ςυμφωνύα του
Λονδύνου (Μϊιοσ 1913), που, ανϊμεςα ςτα ϊλλα, όριζε
ότι:
Η Οθωμανικό Αυτοκρατορύα παραχωρούςε ςτα
βαλκανικϊ κρϊτη όλα τα ευρωπαώκϊ τησ εδϊφη, εκτόσ
από περιοχϋσ ςτη ςημερινό Αλβανύα και ϋνα μικρό
τμόμα ςτην Ανατολικό Θρϊκη.
Για τα νηςιϊ του Αιγαύου, για το Άγιο Όροσ και για το
καθεςτώσ τησ Αλβανύασ θα αποφϊςιζαν αργότερα οι
Μεγϊλεσ Δυνϊμεισ.

11. Η αφορμό του Β΄Βαλκανικού
Ο Β΄ Βαλκανικόσ Πόλεμοσ ξϋςπαςε όταν ο βουλγαρικόσ
ςτρατόσ επιτϋθηκε ςτον ελληνικό και ςτο ςερβικό
(Ιούνιοσ 1913). Ο ελληνικόσ ςτρατόσ ϋκανε αντεπύθεςη
και πόρε πολλϋσ περιοχϋσ ςτη ςημερινό κεντρικό και
ανατολικό Μακεδονύα.(ΛΑΙ ςελ.20)

12. Σνϋφτςι [=ςόμερα Κεντρικό, ςτο νομό Κιλκύσ], 23 Ιουνύου 1913
Αγαπημϋνη μου γυναικούλα,
[…] Σου ϋγραψα και προχθϋσ, αγϊπη μου, αμϋςωσ μετϊ τη μϊχη του Κιλκύσ, ύςτερα
από αυτόν το θρύαμβο […]. Ο ςτρατόσ μασ, αγϊπη μου, προελαύνει [=προχωρϊει]
ςυνϋχεια πϊρα πολύ γρόγορα, καταδιώκοντϊσ τουσ […] Βούλγαρουσ, που φεύγουν
ςαν λαγού […]. Δε φαντϊζεςαι, χρυςό μου, τι εικόνα παρουςιϊζει αυτό το πεδύο πολϋμου. Παντού όπου περνϊμε ςυναντϊμε εικόνεσ ερόμωςησ και δυςτυχύασ […]. Οι
Βούλγαροι ϋχουν φύγει όλοι. Στη Μακεδονύα δεν υπϊρχουν πια Βούλγαροι […]. Πόςο
ευτυχιςμϋνοσ εύμαι που ϋγινε αυτόσ ο πόλεμοσ για να γλιτώςουμε μια για πϊντα με
αυτούσ τουσ παλικαρϊδεσ […]. Δεν τουσ ϋφταναν όςα πόραν […], θϋληςαν να αρπϊξουν και τη μερύδα των ςυμμϊχων τουσ […]. Τώρα θα χϊςουν και όςα κατακτόςανε.
Γρϊμμα του Ιπποκρϊτη Παπαβαςιλεύου ςτη ςύζυγό του Αλεξϊνδρα, 23
Ιουνύου 1913 (ΛΑΙ ΙΙ 8.16)
 Ποιεσ αιτύεσ μπορεύτε να διακρύνετε μϋςα από την παραπϊνω επιςτολό
που οδόγηςαν ςτουσ Β΄Βαλκανικούσ πολϋμουσ ;

13. ΢τον παρακϊτω χϊρτη δεύξτε την περιοχό από όπου μπορεύ να ςτϊλθηκε η
προηγούμενη επιςτολό
.

14. Ο Β΄ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ΢ ΠΟΛΕΜΟ΢ (ΙΟΤΝΙΟ΢-ΙΟΤΛΙΟ΢
1913)
Ήδη ςτον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο φϊνηκε ο ανταγωνιςμόσ που
υπόρχε ανϊμεςα ςτουσ ςυμμϊχουσ. Για παρϊδειγμα, και η
Ελλϊδα και η Βουλγαρύα διεκδικούςαν τισ ύδιεσ περιοχϋσ ςτη
Μακεδονύα και ςτη Θρϊκη. Ο ύδιοσ ανταγωνιςμόσ υπόρχε
και ανϊμεςα ςτη Βουλγαρύα και ςτη ΢ερβύα. Έτςι η Ελλϊδα
και η ΢ερβύα υπογρϊψανε ξεχωριςτό ςυμμαχύα. Σον Ιούνιο
του 1913 η βαλκανικό ςυμμαχύα διαςπϊται και ξεςπϊ ο Β΄
Βαλκανικόσ Πόλεμοσ. ΢’ αυτόν η Βουλγαρύα χρειϊςτηκε να
αντιμετωπύςει τα ϊλλα βαλκανικϊ κρϊτη και την
Οθωμανικό Αυτοκρατορύα.
΢τισ μϊχεσ που ακολούθηςαν ο βουλγαρικόσ ςτρατόσ ϋχαςε
και η Βουλγαρύα αναγκϊςτηκε να ζητόςει ανακωχό.(ςελ 148)

15. Συνθήκη του Βουκουρεστίου
Ο Β΄ Βαλκανικόσ Πόλεμοσ τϋλειωςε με τη ΢υνθόκη του
Βουκουρεςτύου (Ιούλιοσ 1913). Μ’ αυτό ρυθμύςτηκαν
οριςτικϊ τα ςύνορα των βαλκανικών κρατών, που
κϋρδιςαν ςημαντικϊ εδϊφη και αύξηςαν τον πληθυςμό
τουσ. Η Ελλϊδα πόρε τμόματα από την Ήπειρο και τη
Μακεδονύα, την Κρότη και διπλαςύαςε την ϋκταςη και
τον πληθυςμό τησ.

16.  Ποια εύναι τα κϋρδη τησ Ελλϊδασ , όπωσ διακρύνονται ςτον
παραπϊνω χϊρτη;

17. Βούλγαροσ ςτρατιώτησ δύνει νερό ςε τραυματιςμϋνο Οθωμανό ςτρατιώτη ςτο
Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο (κεφ.8, 8.12 , ςελ.149)

18. ΢υνϋπειεσ των Βαλκανικών
πολϋμων
Οι Βαλκανικού Πόλεμοι, αλλϊ και ο Α΄ Παγκόςμιοσ
Πόλεμοσ που ακολούθηςε, ϋφεραν ςκληρϋσ δοκιμαςύεσ
για τουσ ντόπιουσ πληθυςμούσ, οι οπούεσ προκϊλεςαν
ακόμη και διεθνεύσ παρεμβϊςεισ. Πολλού ϋγιναν
πρόςφυγεσ, εκτοπύςτηκαν ό ϋφυγαν από τον τόπο τουσ,
όταν χαρϊχτηκαν τα νϋα ςύνορα.

19. Ο ςιδηροδρομικόσ ςταθμόσ ςτο Τςερκϋζκιοώ, ςτην Ανατολικό Θρϊκη (ςόμερα ευρωπαώκό
Τουρκύα), γεμϊτοσ μουςουλμϊνουσ πρόςφυγεσ που προςπαθούν να επιβιβαςτούν ςτα τρϋνα που θα
τουσ μεταφϋρουν ςτην Κωνςταντινούπολη. Νοϋμβριοσ 1912. (8.15)
 ΢ε τι ςυμπερϊςματα καταλόγετε για την προςφυγιϊ;

20. Ελληνορθόδοξοι πρόςφυγεσ ςτη
Θεςςαλονίκη (8.16)
 Σι δεύχνει η παραπϊνω εικόνα; Ποια εύναι τα
προβλόματα που θα αντιμετώπιςαν ;

21. Ο απόηχοσ και οι δυςκολύεσ μετα τη λόξη
των Βαλκανικών πολϋμων
 Οι Βαλκανικού Πόλεμοι ϋγιναν δεκτού με ενθουςιαςμό από
την ελληνικό κοινό γνώμη. Οι Ελληνορθόδοξοι που ζούςαν
ςτισ περιοχϋσ του πολϋμου υποδϋχτηκαν τον ελληνικό
ςτρατό ωσ απελευθερωτό.
 Όταν όμωσ χαρϊχτηκαν τα τελικϊ ςύνορα, πολλού
απογοητεύτηκαν γιατύ οι περιοχϋσ τουσ ϋμειναν ϋξω από το
ελληνικό κρϊτοσ. Άλλοι αναγκϊςτηκαν να μετακινηθούν και
ϊλλοι παραμεύνανε εκεύ που ζούςαν ωσ μειονότητεσ. Επύςησ
το ελληνικό κρϊτοσ περιλϊμβανε πια ςτο εςωτερικό του και
πληθυςμούσ που δε μιλούςαν ελληνικϊ ό δεν όταν
χριςτιανού («αλλοεθνεύσ»): μουςουλμϊνουσ ςτη Μακεδονύα
και ςτην Ήπειρο, ΢λαβομακεδόνεσ ςτη Μακεδονύα και
Εβραύουσ ςτη Θεςςαλονύκη και ςε οριςμϋνεσ πόλεισ ςτη
Μακεδονύα (κεφ.8 ςελ.150)

22. Γαλλικό λιθογραφύα με τουσ διαφορετικούσ πληθυςμούσ που κατοικούςαν ςτη
Θεςςαλονύκη 1916. (8.17)
 ΢υμπληρώςτε τα ςυννεφϊκια με φανταςτικούσ διαλόγουσ ανϊμεςα ςε
ανθρώπουσ διαφορετικόσ εθνότητασ και θρηςκεύασ που ζούςαν όμωσ μαζύ ςτη
Θεςςαλονύκη μετϊ το 1913

23. Ο πληθυςμόσ
 Μελετώντασ την παραπϊνω πηγό ,να αναφϋρετε μια βαςικό ςυνϋπεια για την
Ελλϊδα από τουσ Βαλκανικούσ πολϋμουσ; Σι μπορεύ να ςημαύνει αυτό για την
οικονομύα τησ χώρασ;