Zarys psychologii i socjologii

1. ZARYS PSYCHOLOGII I
SOCJOLOGII
mgr Sylwia Nowacka

2. Pochodzenie nazwy
 Termin psychologia pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza
„naukę o duszy”. Nazwa ta jednak nie była znana ani używana przez
starożytnych greków. Nazwa „psychologia” została sztucznie
utworzona dopiero w XVI wieku. Wilhelm Volkmann stwierdził, że po
raz pierwszy zastosował ją Melanchton, jednak w 1987 roku André
Lalande po przestudiowaniu dzieł Melanchtona stwierdza, że nazwa
„psychologia” nie została tam użyta ani razu. Przyczyną tej pomyłki
popełnionej przez Volkmanna było dziewiętnastowieczne wydanie
dzieł Melanchtona, w którym Cardus G. Bretschneider w słowie
wstępnym napisał: „Ta księga Melanchtona, pierwszego pośród
znanych Niemców, traktuje o psychologii „. Tak więc słowo
psychologia nie zostało użyte przez Melanchtona, ale przez
dziewiętnastowiecznego redaktora jego dzieł.

3. Słowo „psychologia” po raz pierwszy w druku pojawiło się
dopiero w 1590 roku, jako tytuł łacińskiej rozprawy
Gocleniusa: hoc est, de hominis perfectione, animo, et in
primis ortu huius, commentationes ac disputationes
quorundam Theologorum & Philosophorum nostræ ætatis,
quos versa pagina ostendit co można przetłumaczyć jako:
„Psychologia, czyli o doskonałości człowieka, o duszy, a
przede wszystkim o jej pochodzeniu rozważania i rozprawy
tych współczesnych teologów i filozofów, których nazwiska
znajdują się na odwrotnej stronie”. Goclenius nie
przywiązywał do tej nazwy zbyt wielkiej wagi, gdyż w jego
późniejszych dziełach, słowo to nie występuje.

4. Pierwszeństwo Gocleniusa w zastosowaniu nazwy „psychologia” nie
jest jednak pewne iż Eros i Psyche przedstawiały wcześniejszą formę
zachowania gatunku ludzkiego. Według Wiliama Hamiltona pierwszy
był Johanes Thomas Freigins, który rzekomo użył tej nazwy w 1575
roku w „Catalogus Locorum Communium”. Jeszcze wcześniej mógł jej
użyć poeta ze Splitu Marko Marulić. Z jego biografii wydanej przez
Franciscusa Natalisa wynika, że Marulić napisał łacińską rozprawę pt.
„Psichiologia de ratione animć humanć liber I”. Rozprawa ta mogła
powstać między 1510 a 1519 rokiem. Do czasu odnalezienia dzieł
zarówno Freiginsa, jak i Marulića, pierwszeństwo w zastosowaniu
słowa „psychologia” w druku ma cały czas Goclenius. Warto również
zauważyć, że nazwa „psychologia” nie od razu się przyjęła. Przez cały
XVII wiek stosowano nazwę „pneumatologia” (od gr. pneuma –
tchnienie, duch). Do rozpowszechnienia nazwy „psychologia”
przyczynił się dopiero w XVIII wieku niemiecki filozof Christian Wolff
poprzez wydanie Psychologia empirica i Psychologia rationalis.

5. Psychologia
Psychologia (od stgr. ψυχή Psyche = dusza, i λόγος logos = słowo, myśl, rozumowanie)
– nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniami
człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje
międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem.
 Nauki, z których czerpie psychologia, to głównie socjologia, antropologia, filozofia
i biologia, dzięki wypracowaniu własnych metod eksperymentalnych psychologia
jest nauką samodzielną. Psychologia bywa jednak zaliczana do nauk społecznych,
a także humanistycznych. Ostatnio jest także zaliczana do nauk behawioralnych
(nauk o zachowaniu) razem z socjologią, etologią, antropologią kulturową,
kryminologią, niektórymi działami medycyny (psychiatrią, medycyną
behawioralną).
- Psychologia zajmuje się m.in.:
- procesami poznawczymi – postrzeganiem, myśleniem, wyobrażaniem, pamięcią
(psychologia poznawcza);
- nabywaniem mowy i powiązaniem jej z pozostałymi procesami psychicznymi
(psycholingwistyka);
- rozwojem i zmianami mechanizmów psychicznych (psychologia rozwoju człowieka);

6. Psychologia
- emocjami,
- procesami motywacji,
- stałymi cechami psychicznymi (psychologia osobowości);
- postrzeganiem osób i psychicznymi aspektami interakcji między
ludźmi (psychologia społeczna)
oraz komunikacją między nimi (negocjacje, mediacje);
- związkiem procesów psychicznych i funkcjonowaniem centralnego
układu nerwowego - (neuropsychologia),
- fizjologicznym podłożem procesów psychicznych (psychofizjologia),
- ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych
(psychologia ewolucyjna);
- psychologicznymi aspektami religii, twórczości naukowej i artystycznej
oraz innych obszarów funkcjonowania człowieka;
- zaburzeniami osobowości (patopsychologia).

7. Psychologia stosowana zajmuje się zastosowaniem
wiedzy psychologicznej w:
 zaburzeniach procesów psychicznych (psychopatologia), ich diagnozowaniu i
leczeniu (psychologia kliniczna) – pokrewną dziedziną medycyny jest psychiatria,
 diagnozie i rehabilitacji osób z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego
(neuropsychologia),
 korygowaniu zaburzeń relacji społecznych w związkach partnerskich i rodzinie
(psychoterapia, psychologia małżeństwa i rodziny),
 psychicznych uwarunkowaniach chorób somatycznych, promocji zdrowia i działań
praktycznych na terenie medycyny (psychologia zdrowia)
 wymiarze sprawiedliwości (psychologia sądowa),
 problemach szkolno-wychowawczych, funkcjonowaniu instytucji szkolnych i
wychowawczych (psychologia wychowawcza),
 organizacjach (psychologia organizacji) i przedsiębiorstwach (psychologia pracy),
 zachowaniach ekonomicznych ludzi (psychologia ekonomiczna),
 w wojsku, sporcie, wyznaniach i w wielu innych obszarach.

8. Psychologia składa się z wielu działów:
 Psychologia ogólna- jest to poznawanie ogólnych procesów
i zjawisk psychicznych, ich charakterystyki, przebiegu,
uwarunkowań z nimi związanych, ma podać ogólna
wiedzę. Teoretyczna dziedzina psychologii zajmuje się
procesami, które pozwalają się nam orientować w
otoczeniu (procesy orientacyjno- poznawcze) pozwalają
poznawać otoczenie, zdobywać doświadczenie, wiedzę. Są
to: spostrzeżenie, nauka, pamięć, myślenie, mowa,
wrażenie, wyobraźnia.
 Druga grupa procesów to kierunkowe- nadają pewien
kierunek działalności człowieka. Mogą być motywacyjne i
emocjonalne. Centralny punkt psychologii to osobowość-
to co ją stanowi, tworzy.

9. Psychologia składa się z wielu działów:
Psychologia rozwojowa- dział, dziedzina, która pokazuje wszystkie zjawiska
psychologiczne w kontekście rozwoju, czyli zmiany w różnych okresach
rozwojowych, wyjaśnia również od czego zależy rozwój: działania, otoczenie itd.
Ściśle związana z nią jest:
Psychologia wychowawcza- pokazuje pewne aspekty wychowania
Psychologia nauczania- druga część p. wychowawczej
Psychologia kliniczna- można ją podzielić na :
•p. dzieci i młodzieży
•p. osób dorosłych
zajmuje się zaburzeniami w życiu i rozwoju człowieka.

10. Psychologia składa się z wielu działów:
Psychologia społeczna- wyjaśnia relacje człowieka z grupą społeczną
Psychologia pracy- badanie predyspozycji, cech, związanych z pracą zawodową
Psychologia penitencjarna- psychologia pracy z więźniami, wiąże się z resocjalizacją

11. METODY BADAŃ W PSYCHOLOGII
 OBSERWACJA PSYCHOLOGICZNA
 WYWIAD
 ROZMOWA
 EKSPERYMENT
 TESTY INTELIGENCJI I ZDOLNOŚCI
 TECHNIKI KWESTIONARIUSZOWE

12. OBSERWACJA PSYCHOLOGICZNA
 Polega na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu
zjawisk i zdarzeń. Powinna być obiektywna.
WYRÓŻNIAMY:
 Obserwację grupową/indywidualną
 Obserwację ciągłą/czasową
 Obserwację czynną/bierną

13. WYWIAD
 Powinien odbywać się bez udziału osób trzecich
 Bez pośpiechu
 W miejscu…???
Jaki powinien być psycholog???
Cechy dobrego słuchacza???
Jak należy zadawać pytania???
O co pytać i czy pytać???

14. EKSPERYMENT
 Metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (uczenie się,
agresja, emocje…) lub tworzeniu i reagowaniu warunków, w których badane
zjawisko może wystąpić. Badanie eksperymentalne pozwala nam obserwować
to co nieobserwowalne.
 Prawidłowo przeprowadzony eksperyment charakteryzuje się:
- Trafnością wewnętrzną i zewnętrzną
- Rzetelnością
- Wrażliwością
Głównym celem eksperymentu jest testowanie hipotez wyprowadzonych z teorii,
ale eksperymenty mogą być również stosowane do badań skuteczności
oddziaływań psychologicznych lub programów stosowanych w warunkach
naturalnych. Niezbędnych elementem eksperymentu jest kontrola- osiągamy ją
dzięki maniplacji.

15. TESTY INTELIGENCJI I ZDOLNOŚCI
 Wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia mierzące sprawność
intelektualną na podstawie efektywnego wykonania zadań umysłowych
 Tradycyjne stosowane narzędzia pomiaru sprawności intelektualnej
Test psychologiczny powinien być:
- Wystandaryzowany
- Normalizowany
- Obiektywny
- Rzetelny
- Trafny

16. TESTY INTELIGENCJI I ZDOLNOŚCI
 Dzielimy ze względu na liczbę osób badanych
- Grupowe
- Indywidualne
W zależności od formy:
- Otwarte
- Zamknięte
Ze względu na formę odpowiedzi i zastosowany materiał:
- testy werbalne (badany odpowiada sam ustnie lub pisemnie)
- testy wykonaniowe

17. KWESTIONARIUSZE
Kwestionariusze osobowości jest podstawową metodą poznania osobowości
człowieka, wykorzystując samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór
standardowych pytań stwierdzeń lub jednorazowych określeń.
NA PODSTAWIE KWESTIONARIUSZA OTRZYMUJEMY:
- WYNIKI ILOŚCIOWE
- RZETELNE I TRAFNE ODPOWIEDZI
- INFORMACJE OD JEDNEGO BADANEGO
KWESTIONARIUSZ OSOBOWOŚCI SKONSTRUOWANY JEST:
- Z SZEREGU POZYCJI WEDŁUG OKREŚLONEJ REGUŁY
- W FORMIE PYTANIA, OKREŚLENIA LUB STWIEDZENIA

18. UMIEJĘTNOŚCI PSYCHOLOGICZNE NIEZBĘDNE
W PRACY OPIEKUNA MEDYCZNEGO:
 Zadaniem opiekuna medycznego jest
rozpoznanie i zaspakajanie podstawowych
potrzeb życiowych podopiecznego, pomoc w
utrzymaniu aktywności ruchowej, wykorzystaniu
sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego,
udzielenie pierwszej pomocy w stanach nagłego
zagrożenia zdrowotnego. Działania opiekuna to
zapobIeganie chorobie i kalectwu, ochrona
przed czynnikami szkodliwymi, wsparcie w
okresach wzmożonego zapotrzebowania oraz
niesienie ulgi w okresie choroby i zdrowienia.

19. UMIEJĘTNOŚCI PSYCHOLOGICZNE NIEZBĘDNE
W PRACY OPIEKUNA MEDYCZNEGO:
 WYMAGANE CECHY:
 - SPOSTRZEGAWCZOŚĆ
 - TROSKLIWOŚĆ
 - WRAŻLIWOŚĆ
 - ODPOWIEDZIALNOŚĆ
 - CIERPLIWOŚĆ
 - KULTURA OSOBISTA I TAKT
 - EMPATIA
 - SUMIENNOŚĆ
 - UMIEJĘTNOŚĆ NAWIĄZYWANIA KONTAKTU Z OSOBĄ CHORĄ ORAZ Z JEJ
RODZINĄ

20. Procesy poznawcze
Psychologia poznawcza zajmuje się
człowiekiem, jako systemem odbioru i
przetwarzania informacji. System ten
nazwany jest umysłem.
Podstawowym zadanie w stosunku do opisu
umysłu jest opis, w jaki sposób kształtuje
on zachowanie w różnych sytuacjach życia
codziennego oraz podczas zmagania się z
różnymi problemami.

21. DUALIZM KARTEZJAŃSKI

22. DUALIZM KARTEZJAŃSKI
pogląd wywodzony od René Descartesa
głoszący radykalny rozdział między
nierozciągłą duszą myślącą a
rozciągłym ciałem fizycznym. Mamy
więc do czynienia z dwoma wymiarami
opisu człowieka: dusza i ciało (mózg i
myśl)

23. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
 Psychologia poznawcza, nazywana niekiedy kognitywną (ang.
cognitive psychology) – dziedzina psychologii zajmująca się
problematyką poznawania przez człowieka otoczenia – tworzenia
wiedzy o otoczeniu, która może być następnie wykorzystana w
zachowaniu. Wiedzę przedstawia się jako struktury (reprezentacje
umysłowe), a mechanizmy jej tworzenia jako procesy (procesy
poznawcze), a całość zagadnienia – jako tworzenie i przekształcanie
struktur poprzez procesy. Stąd też można stwierdzić, że psychologia
poznawcza zajmuje się badaniem struktur i procesów poznawczych.
Aktywność poznawczą opisuje się także jako przetwarzanie informacji
przez system poznawczy (umysł) i stąd też można powiedzieć, że
psychologia poznawcza zajmuje się badaniem organizacji i
funkcjonowania umysłu. Zagadnieniami podstawowymi dla psychologii
poznawczej zajmuje się również kognitywistyka (ang. cognitive
science).

24. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
 Prekursorem terapii poznawczej jest Aaron T.
Beck. Opracował ją we wczesnych latach 60. XX
wieku na Uniwersytecie w Pensylwanii. Model
poznawczy opiera się na założeniu, że
zniekształcone lub nieprzystosowawcze myślenie
wpływa na nastrój i zachowanie człowieka.
Realistyczna ocena i zmiana tych myśli prowadzi
do poprawy samopoczucia psychicznego.
Utrzymująca się poprawa jest wynikiem zmiany
głębokich i nieprzystosowawczych przekonań
klienta o sobie, innych ludziach i świecie.

25. Jak dowodzą badania, terapia poznawcza jest najbardziej
skuteczną formą pomocy w zaburzeniach depresyjnych
(Dobson,1989), zaburzeniach lękowych uogólnionych
(Butle, Fennell, Robson, Gelder, 1991), zespołu lęku
napadowego (Barlow, Craske, Gerney, Klosko, 1989), fobii
społecznej (Gelernter i In., 1991, Heimberg i In., 1990),
nadużywaniu substancji psychoaktywnych (Wody i In.
1989), zaburzeniach odżywiania (Agras i In. 1992,
Fairburn, Jones, 1991), problemach w związkach
(Bancom, Sayers, 1990) oraz depresji u pacjentów
hospitalizowanych (Bowers, 1990).

26. Psychologia poznawcza
 Ten nurt psychoterapii skierowany jest do pacjentów w
różnym wieku, od dzieci w wieku przedszkolnym do osób
w wieku podeszłym. Badania Persons, Burns i Perloff
wskazują, że skuteczna jest w leczeniu pacjentów o
różnym wykształceniu, dochodach i pochodzeniu.
Przystosowana jest do pracy indywidualnej, grupowej, ale
także do terapii małżeńskiej i rodzinnej,
Terapia poznawcza pomimo tylu zastosowań i modyfikacji
posiada pewne zasady, które leżą u jej podstaw i są
niezbędne do zrozumienia istoty tego nurtu psychoterapii.

27. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
 Terapia poznawcza opiera się na ewoluującej, dynamicznie tworzonej
konceptualizacji problemu pacjenta.
Terapeuta koncentruje się na zrozumieniu problemów klienta w kontekście trzech ram
czasowych – aktualne myśli i problematyczne zachowania, które nie tylko wypływają z
owych nieprzystosowawczych myśli, ale również podtrzymują je. Za przykład może nam
posłużyć myśl „Nigdy nie robię nic właściwie”. Takie myślenie pociąga za sobą
konkretne zachowania: izolowanie się, nieszukanie pomocy, niepodejmowanie wyzwań,
a to z kolei utwierdza przekonanie, że nigdy nic mi się nie udaje.
Kolejnym aspektem, na którym skupia się psychoterapeuta są czynniki poprzedzające
dane zaburzenie. Mogą to być np. utrata pracy, zmiana miejsca zamieszkania czy
choroba dziecka. Następnie terapeuta przygląda się najważniejszym zdarzeniom z
okresu rozwoju klienta i to jaki miał wzorzec ich interpretacji. Jeżeli klient zazwyczaj
przyczyny wszelkich negatywnych wydarzeń upatrywał w sobie a to, co pozytywnego
zdarzyło się w jego życiu to sprawa szczęścia, to jest zdecydowanie większe ryzyko
wystąpienia depresji.
Terapeuta tworzy obraz problemu na podstawie informacji zebranych podczas pierwszej
wizyty, a w czasie dalszych spotkań uzupełnia go. W odpowiednich momentach
przedstawia konceptualizację problemu pacjentowi, żeby upewnić się czy jest
prawidłowa. Podczas spotkań klient uczy się rozpoznawać myśli związane z
nieprzyjemnymi emocjami, a także oceniać je i formułować nowe, bardziej
przystosowawcze.

28. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
Terapia poznawcza wymaga silnego przymierza terapeutycznego.
 Terapeuta musi okazać najważniejsze cechy niezbędne do nawiązania
pozytywnej relacji z klientem. Są to: ciepło, empatia, szczere
zainteresowanie i kompetencja. Powinien wytworzyć atmosferę
bezpieczeństwa, zrozumienia i życzliwości. Jest to jeden z ważniejszych
czynników leczących w psychoterapii.

29. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
Terapia poznawcza uczy pacjenta rozpoznawać, weryfikować i reagować na
nieprzystosowawcze myśli i przekonania.
 Jedną z głównych założeń terapii poznawczej jest tzw. empiryzm oparty na
współpracy. Oznacza to, że pacjent sam jest badaczem swoich emocji, myśli i
zachowań. Przy pomocy terapeuty bada ich funkcjonalność, sprawdza czy są
zgodne z rzeczywistością. Jeśli odkryją wspólnie, że nie, to opracowują strategie
ich zmiany.
Podczas terapii poznawczej korzysta się z wielu technik mających na celu zmianę
wzorców myślenia, emocji i zachowań.
 Terapeuta wybiera techniki w zależności od diagnozy oraz celu, który chce
osiągnąć podczas wizyty. W oparciu o konceptualizację problemów pacjenta,
tworzonej i uzupełnianej przez cały czas terapii, terapeuta dobiera odpowiednie
narzędzia, które mają na celu modyfikację myślenia pacjenta, a w konsekwencji
poprawę nastroju i zmianę zachowania.

30. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
 jeden z gł. kierunków psychologii współcz., kładący nacisk na rolę procesów
poznawczych (spostrzegania, myślenia, pamięci) i wytworzonych na ich
podstawie wewn. struktur (poznawczej reprezentacji świata) w regulacji
zachowania się człowieka.
 SPOSTRZEGANIE - percepcja, psychol. złożony proces poznawczy, w którego
wyniku w umyśle człowieka powstaje obraz rzeczywistości zw.
spostrzeżeniem;
 Spostrzeganie to umiejętność rozpoznawania tego co się widzi, słyszy, dotyka,
czuje, co pachnie i smakuje (co to jest?).

31. SPOSTRZEGANIE
 W dużym uproszczeniu,prawidłowe spostrzeganie jest jednym z
niezbędnych elementów dzięki któremu dziecko jest w stanie
przyswajać nową wiedzę, rozwijać język. Na przykład czytając ten
tekst spostrzegliście Państwo: a/ litery b/ wyrazy c/ przecinki.
Oczywiście potem nadaliście im Państwo znaczenie tworząc z nich
zdanie. Trzeba się zgodzić, że bez spostrzeżenia liter nie bylibyście
Państwo w stanie zrozumieć treści tego zdania.Warto odpowiednio
stymulować spostrzeganie już od dziecka ponieważ stanowi ono
podstawę wszystkiego. Modalności procesów spostrzegania. Potocznie
kiedy mówimy, że „coś spostrzegamy”, mamy na myśli wykorzystanie
oczu. Jednakże z psychologicznego punktu widzenia spostrzeganie
zachodzi także dzięki naszym uszom, dotykowi oraz ruchowi, nie
wspominając o smaku i węchu. Mówimy wtedy o różnych
modalnościach spostrzegania. Słowo modalność oznacza niewiele
więcej niż typ lub sposób i odnosi się nie tylko do procesów
spostrzegania ale też uwagi czy pamięci. Mówimy zatem także o
uwadze słuchowej, wzrokowej czy pamięci słuchowej lub wzrokowej.
Wielu z nas posługuje się dominującym rodzajem modalności na
niekorzyść innych. Na przykład wolimy coś słuchać niż czytać.

32. SPOSTRZEGANIE
 Wyodrębnia figury i tła
 Wyodrębnia zdefiniowanie obiektu spośród innych
 Porównywanie obiektów
 Wyodrębnienie elementów składowych z całości
 Porównywanie obiektów zrotowanych – literka B
 Porównywanie obiektów w określonym układzie
przestrzennym – bliżej – dalej, szybciej – wolniej
 Spostrzeganie ruchu – dyskoteka
 Szybkie spostrzeganie - policja

33. MYŚLENIE
 Myślenie -
psychol. świadomy proces psychiczny człowieka, prowadzący do pośredniego i
uogólnionego poznania oraz zrozumienia otaczającej go rzeczywistości; w
węższym znaczeniu m. jest aktywną czynnością umysłową, dzięki której są
odzwierciedlane ogólne cechy różnych rzeczy, zdarzeń i zjawisk oraz stosunki
między nimi.
Najlepszą definicją myślenia jest umiejętność rozwiązywania problemów i
tworzenia rozwiązań w oparciu o istniejącą wiedzę oraz niewiedzę (czyli jeśli
wiem że czegoś nie wiem, to poszukuję odpowiedzi).Ponieważ myślenie ma
kolosalną przyszłość warto poświęcić trochę czasu na jego naukę.

34. MYŚLENIE
Myślenie abstrakcyjne
 Czy wiecie, że zwierzęta nie istnieją? Istnieją kozy, kaczki, konie,
mrówki. Słowo zwierzęta to pojęcie abstrakcyjne, pod którym kryją
się wszystkie istoty ożywione posiadające określone cechy np. układ
nerwowy.
 Myślenie abstrakcyjne to inaczej zdolność do tworzenia takich pojęć a
także dopasowywania istniejących elementów do kategorii.
 Myślenie przyczynowo –skutkowe to umiejętność
zobaczenia relacji pomiędzy wydarzeniem a jego
następstwem, ale także przewidzenia takiej relacji. Na
przykład dotyczy ona nie tylko tego, że wiemy że gdy
rozpalimy ognisko na środku domu, skończy się to
pożarem, ale także potrafimy wpaść na pomysł jak
wyglądałby świat gdyby wylądowaliby na nim kosmici.

35. MYŚLENIE
 Myślenie przez analogię
 Jest to rodzaj zadania typu „uzupełnij serię”
według odkrytej przez siebie reguły. Kiedy
mówisz swojemu dziecku żeby „nie
małpowało” tylko „pomyślało”, tak naprawdę
prosisz jego mózg o odnalezienie jakiejś
prawidłowości w zadaniu jakie wykonuje, a
następnie zastosowanie owej prawidłowości w
zadaniu. Kiedy kupujesz sobie nowy telefon
najpierw szukasz prawidłowości w jego
użytkowaniu które znałeś ze starego telefonu.

36. MYŚLENIE
 Planowanie
 to zdolność efektywnego przygotowania,
wdrożenia i oceny podczas wdrożenia a także
oceny efektu interesującej aktywności. Np. kiedy
malujesz mieszkanie najpierw widzisz cel czyli
pięknie pomalowany pokój, następnie
opracowujesz procedurę, czyli jak pomalujeszten
pokój. W trakcie malowania cofasz się o krok w
tył, ponieważ okazuje się, że musisz położyć gładź
na ścianie. Po zakończeniu remontu okazuje się,
że odcień farby jest nie taki jaki miał być zatem
całą procedurę trzeba powtarzać.

37. MYŚLENIE
 Myślenie twórcze
Myślenie twórcze, to taki typ myślenia, który
wzbogaca naszą wiedzę. Na przykład, dzięki
myśleniu twórczemu, powoli zaczynamy
rozumieć jak powstał świat.

38. PAMIĘĆ
pamięć,
 psychol. zdolność do kodowania informacji (zapamiętywania),
przechowywania i odtwarzania (rozpoznawania i wydobywania)
przeszłych doświadczeń; obejmuje p. sensoryczną
(ultrakrótką), p. krótkotrwałą (operacyjną) i p. długotrwałą;
 Pamięć pozwala gromadzić doświadczenia, przechowywać je i
wykorzystywać w różnych sytuacjach. Jest obecna i niezbędna
w każdym momencie naszego życia. Bez pamięci nie
nauczylibyśmy się nawet chodzić, nie wiedzielibyśmy kim
jesteśmy, skąd pochodzimy i nie nauczylibyśmy się mówić w
języku obcym (a nawet ojczystym). Ma związek ze
spostrzeganiem i myśleniem!

39. PAMIĘĆ
 RODZAJE PAMIĘĆI:
 Istnieje wiele rodzajów pamięci, poniżej opisane zostaną te
najpopularniejsze.
 Pamięć ultrakrótka –to taki rodzaj pamięci który przechowuje
informacje przez bardzo krótko, maksymalnie 2 czy 3 sekundy. Ma ona bardzo
dużą pojemność i dotyczy różnych modalności. Stanowi nie jako wstęp do
zapamiętania. Ten rodzaj pamięci tylko rejestruje informacje bez nadawania
im znaczenia.
 Pamięć krótkotrwała –to taki rodzaj pamięci który pozwala na
przechowanie informacji przez około 30 sekund. Pojemność tego rodzaju
pamięci jest krótsza niż pamięci ultrakrótkiej i wynosi średnio 7 elementów.
Wykorzystujemy ją świadomie kiedy powtarzamy w głowie numer telefonu. Po
wpisaniu go do pamięci aparatu, natychmiast go zapominamy.

40. PAMIĘĆ
 Pamięć długotrwała – to rodzaj pamięci o
nieograniczonej pojemności w której gromadzimy i
odtwarzamy informacje dla nas istotne, na przykład słowa
czy znaczenie wydarzeń.
 Pamięć proceduralna –ten typ pamięci odnosi się do
zapamiętanych czynności, to dzięki niej wiemy „jak”
jeździć na rowerze czy prowadzić samochód.
 Pamięć robocza – to rodzaj pamięci odpowiedzialny za
wykonywanie pewnych działań tu i teraz. Pamięć ta jest
niezbędna na przykład wtedy, gdy wykonujemy działania
matematyczne w pamięci.

41. PAMIĘĆ
 Składowe procesów pamięci
 Szybkość zapamiętywania – to liczba powtórek lub czas potrzebny
do zapamiętaniana przykład numeru telefonu czy wiersza.
Pojemność pamięci–toliczba zapamiętanych elementów po
jednorazowej ekspozycji. Przykładem jest częsty żart który robimy
zmęczonym po sobotnim wieczorze znajomym pytając o to ile
palców widzą pokazując je na krótki czas.
 Uczenie się to zdolność systematycznego poszerzania zasobów
wiedzy i umiejętności, zapamiętania na dłuższy czas faktów,
skojarzeń, czynności; uczymy się dzięki powtarzaniu (uczenie się
mechaniczne, jak podczas zapamiętywania wiersza), ale też
włączaniu nowych elementów w już istniejący system wiedzy.
Dziecko uczy się najszybciej, gdy rozumie przyswajaną wiedzę
(uczenie się logiczne).

42. UWAGA
 Uwaga to proces umożliwiający nam
selekcję bodźców ważnych od nieważnych.
Jej prawidłowe funkcjonowanie jest
niezbędnie w dzisiejszych czasach a jej
zaburzone funkcjonowanie prowadzi do
problemów w nauce czy w codziennym
funkcjonowaniu. Warto ją odpowiednio
trenować u swoich dzieci.

43. FUNKCJE UWAGI
 Orientacja/pojemność – to umiejętność zauważenia ważnych
składowych otoczenia. Na przykład z wielu samochodów jesteśmy w
stanie szybko zauważyć nadjeżdżające auto męża, który właśnie jest
w dalekiej delegacji.
 Selektywność – to umiejętność wyboru ważnego dla na bodźca z
wielu. Dzięki właściwej selektywności uwagi, z 10 takich samych
sukienek wybierzemy tą, która będzie akurat w naszym rozmiarze.
 Podtrzymywanie uwagi – to zdolność długotrwałej koncentracji na
jakimś bodźcu. Na przykład stojąc na czerwonym świetle, tak długo
wpatrujemy się w sygnalizator aż pojawi się zielone.

44. FUNKCJE UWAGI
 Podatność na dystraktory - to zdolność do
odrzucania wszystkich bodźców które nam w
danej chwili przeszkadzają robić to co dla nas
ważne. Na przykład większość z nas bez problemu
czyta książki w autobusach choć jest tam
niezwykle głośno.
 Podzielność uwagi – to zdolność do wykonywania
kilku czynności jednocześnie na przykład do
pisania i czytania.

45. KOMUNIKOWANIE SIĘ
- Gerbner - PSYCHOLOGICZNA
komunikowanie to szczególne, formalnie zakodowane lub symboliczne wydarzenie
społeczne, które umożliwia wnioskowanie o stanach, stosunkach i procesach
niepoddających się bezpośredniej obserwacji.
- Jaspers – FILOZOFICZNA
komunikacja oznacza kontakt człowieka z człowiekiem.
- Schram – SOCJOLOGICZNA
- Dewey – PEDAGOGICZNA
o komunikowaniu mówi się wówczas, gdy następuje skuteczne, przesyłanie info od
jednego uczestnika do drugiego. Społeczeństwo nie tylko trwa dzięki komunikowaniu,
ale w istocie można powiedzieć, że istnieje poprzez przekazywanie i poprzez
komunikowanie

46. KOMUNIKOWANIE SIĘ
 Struktura komunikowania się:
 Musi istnieć nadawca  odbiorca
 musi być przekazywany komunikat - czyli to co
jest w rozmowie przekazywane przez nadawcę
 musi wystąpić odniesienie - przedmiot rozmowy
np. wczorajsza impra.
 należy używać tego samego kodu - czyli języka
 może także wystąpić medium - czyli środek
przekazu komunikatu np. telefon

47. KOMUNIKOWANIE SIĘ
Cechy rozmowy i różnice między komunikacją:
 W przypadku człowieka jedynie dana komunikacja może
się przerodzić w rozmowę.
 W rozmowie człowiek jest jednocześnie nadawcą i
odbiorcą własnych komunikatów. Rozumie to co mówi i
to co zostało powiedziane i może zareagować na to co
mówi jego partner. Zwierzęta w swej komunikacji tego nie
potrafią
 Według GH Mead twierdzi że zwierzęta używają jedynie
gestów, a ludzie zarówno gesty jak i symbole znaczące.
Gesty stają się symbolami znaczącymi gdy wywołują u
jednostki nadawczej te same odczucia co u odbiorczej. W
komunikacji gest jest jedynie reakcją jednego osobnika ,
będąca z kolei bodźcem dla reakcji innego.

48. KOMUNIKOWANIE SIĘ
 W rozmowie występuje klasa zachowań społ. w których
człowiek „przyjmuje postawę innego” oznacza to że
ćwiczenia własnych reakcji w sytuacjach społecznych
powodują że człowiek uczy się „postawy innego wobec
siebie”. Tego typu doświadczenia powodują „wewnętrzne
rozdzielenie” na człowieka wykonującego reakcję i
reagującego na nią.
 Jednakże w rozmowie występują tzw. gesty-znaki - są to
mimika twarzy, postawa ciała i mimowolne gesty. Są to
gesty, na które reaguje partner rozmowy a my nie
zdajemy sobie z nich sprawy.

49. JĘZYK, MOWA
 Język - to system znaków, mowa jest natomiast
czynnością używania tych znaków. Aby mówić ,
trzeba opanować język, czyli poznać znaki, jak i
reguły ich używania. Język jako kod ma swoje
elementy niosące znaczenia. Wszelkie zdania i
frazy naszego języka są znakami złożonymi. Ucząc
się języka musimy poznać nie tylko słowa, czyli
proste znaki, ale także reguły łączenia tych
znaków, czyli gramatykę.

50. JĘZYK, MOWA,
 Gatunek mowy - każdy gatunek mowy związany
jest ze specyficznym stylem a styl kształtował się
tak a nie inaczej, w zależności od sytuacji w
jakiej był używany, powstawał w relacji
uczestników komunikacji zależał od ich pozycji
społecznej, ich psychiki itd. Gatunki wynikają z
różnych sytuacji np.: rozmowy brata i siostry,
rozmowy z urzędnikiem itp. Gatunki zatem są to
względnie trwałe typy wypowiedzi, odmianami
języka, jakich używamy w określonych
sytuacjach.

51. Język publiczny charakteryzuje się:
 krótkimi zdaniami i ubogą konstrukcją gramatyczną,
 dużą częstotliwością krótkich rozkazów i prostych pytań,
 sztywnym i ubogim sposobem używania przymiotników i
przysłówków,
 rzadkimi zaimkami nieosobowymi występującymi w roli
podmiotu
 przewagą słów o niskim stopniu ogólności,
 stwierdzeniami formułowanymi jako pytania: "Prawda, jakie to
piękne”
 stwierdzeniami faktu podanymi jako uzasadnienie polecenia:
"Zrób to, bo ci tak mówię"
 tym, że indywidualne poglądy zawarte są implicite w strukturze
formułowanej wypowiedzi.

52. Język formalny charakteryzuje się:
 złożoną konstrukcją zdań, częstym występowaniem, na
przykład, zdań podrzędne złożonych
 częstym użyciem przymiotników wskazujących relacje
logiczne,
 bogatym rejestrem przymiotników i przysłówków
 formułowanymi explicite indywidualnymi ocenami i po-
stawami,
 obecnością ekspresji emocjonalnej nie tylko w
pozajęzykowej warstwie komunikatu, ale także w słowach
i zdaniach.

53. KOMUNIKATY NIEWERBALNE i KODY
POZAJEZYKOWE
 Gesty - są to znaki, które rzucają się najbardziej w oczy
we wszystkich niemal sytuacjach komunikowania się
twarzą w twarz są to: ruchy rąk, dłoni, palców, położenia,
ruchy głowy i całego korpusu ciała. Specjaliści usiłują
klasyfikować tego typu gesty i przypisać im znaczenie.
Tak np.: dłoń zwrócona ku górze na symbolizować
uległość, dłoń zwrócona do dołu oznacza dominację,
dotykanie nosa podczas rozmowy ma oznaczać że dana
osoba kłamie. Jednakże trzeba pamiętać o tym że
znaczenie pojedynczego gestu, tak jak znaczenie symbolu
ze snu, może być prawidłowo odczytane wtedy tylko gdy
dobrze znamy osobę, jej doświadczeni, motywy i cały
kontekst pojawienia się znaku.

54. KOMUNIKATY NIEWERBALNE i KODY
POZAJĘZYKOWE
 Mimika twarzy - jest z jednej strony ekspresją
emocji, z drugiej zaś zespołem znaków
ilustrujących i wspierających wyrażone werbalnie
treści.
 Dźwięki paralingwistyczne - czyli : westchnienia,
cmokanie, pomruki, gwizdanie, śmiech i inne
odgłosy które nie tworzą słów ani ich części.
Niewerbalnie możemy komunikować się kanałem
wokalnym. Należą tu intonacja, akcent, rytm
mówienia, szybkość mówienia i wysokość głosu

55. KOMUNIKATY NIEWERBALNE i KODY
POZAJĘZYKOWE
 Kontakt wzrokowy - wymiana spojrzeń są sferą bardzo
istotnej klasy komunikatów niewerbalnych. Czasem
przesyłamy świadomie znaczące spojrzenie innym razem
świadomie unikamy patrzenia w oczy.
 Kod proksemiczny - Wykorzystuje się w nim do
zakomunikowania czegoś przestrzeń rozciągająca się
pomiędzy nadawcą i odbiorcą. Zwracający się do nas
człowiek staje zawsze w określonej odległości od nas.
Odległość ta nie jest przypadkowa i zależy od tematu
rozmowy stosunków między mówiącymi, jest ona inna w
różnych kręgach kulturowych

56. KOMUNIKATY NIEWERBALNE i KODY
POZAJĘZYKOWE
 Czas rozmowy - Zależności między czasem a tematem rozmowy nie
doczekały się tak systematycznego opracowania jak komunikaty
proksemiczne. Bez trudu jednak zauważamy, że rozmowy ludzi
zażyłych trwają dłużej niż rozmowy ludzi mało sobie znanych, lub że
rozmowa trwająca krótko może być odebrana jako sygnał niechęci.
 Rekwizyty i scena - komputer w obecnej sytuacji może być symbolem
nadążania za postępem , synonimem wysokich kwalifikacji
intelektualnych człowieka jakie w nim tkwią. Warto zatem pamiętać
o przygotowaniu rekwizytów i sceny gdy planujemy jakąś ważną
rozmowę. Rekwizyty te równie dobrze jak komunikaty werbalne i
niewerbalne znaki, pomocne będą w rozpoczęciu rozmowy,
regulowaniu jej przebiegu a niekiedy bardzo ułatwiają zakończenie
rozmowy.

57. KOMUNIKOWANIE SIĘ
 Psychologowie szacują, że na porozumiewanie się
z innymi ludźmi przeznaczamy poza godzinami snu
około 70% czasu. W tym 32% zajmuje nam
mówienie i 42-57% słuchanie. Dane te dobitnie
wskazują, że zdecydowaną większość potrzeb
i zadań życiowych realizujemy za pomocą
komunikowania się. Umiejętność komunikowania
się jest ważna nie tylko w zawodach
wymagających kontaktowania się z innymi ludźmi.
Osobisty wymiar komunikowania się z innymi
ludźmi decyduje o typie kontaktów pomiędzy
osobami.

58. Model aktu perswazyjnego Lasswella (1948)
 Jest to najbardziej znany model komunikacyjny, który na stałe zapisał
się w teorii komunikowania jako pewien wzorzec. Model Harolda
Lasswella stanowił podstawę analizy dla wielu uczonych, doczekał się
licznych interpretacji i rozszerzeń, będąc także punktem wyjścia do
budowy innych modeli. Jest to klasyczny linearny model opisowy.
 Lasswell przy konstrukcji swego modelu oparł się na tzw.
Arystotelesowskiej triadzie komunikowania-nadawcy (mówcy),
przekazie (treści przemówienia) i odbiorcy (słuchacza), czyli na trzech
podstawowych elementach, bez których proces komunikowania byłby
niemożliwy. Badacz ujął proces porozumiewania się ludzi w formie
pięciu fundamentalnych pytań:
— kto mówi?
— co mówi ?
— za pośrednictwem jakiego kanału mówi ?
— z jakim skutkiem mówi?

59. FUNKCJE MOWY
 funkcja komunikatywna: mowy(podstawowy środek komunikowania się
za pomocą mimiki i gestów). Środkiem komunikowania się może być
mowa pisana lub słowna (dyskusja, spory, wymiana poglądów). Mowa
słowna jest bogatsza w środki wyrazowe, dzięki którym możemy
przekazać różnorodne uczucia. Mowa pisana natomiast jest bardziej
trwała i umożliwia utrwalać dorobek wielu pokoleń.
 funkcję ekspresywną: sprawia możliwym przekazywanie stanów
emocjonalnych; gesty, mimika pauzy, intonacja głosu służą wyrażaniu
i wzmacniają mowę;
 funkcja impresywna: umożliwia oddziaływanie na innych poprzez
prośby, polecenia, zakazy i rozkazy, celem wywołania zmian w
zachowaniu odbiorcy;
 funkcja regulacyjna : sprawia, że stosujemy się do poleceń, nakazów
innych lub przeciwstawiamy się im, a za pomocą mowy sami
kierujemy naszymi czynnościami, dzięki planowaniu czynności
możemy przewidzieć skutki;
 funkcja poznawcza: zdobywanie wiedzy.

60. MOWA
 Mowa dzieli się na: mowę zewnętrzną , mowę
wewnętrzną - związaną bardzo ściśle z procesem
myślenia. Przykładem mowy wewnętrznej może
być układanie życzeń, jakie mamy złożyć
solenizantowi, jak wytłumaczyć nieobecność na
lekcji itp.
 Cechy mowy: zabarwienie emocjonalne (tonacja,
barwa), zasób słów, poprawność (gramatyka),
tempo mówienia, wyrazistość, płynność,
szybkość.

61. Style komunikowania
 styl partnerski - człowiek komunikujący się z innymi,
uznaje własne pragnienia i oczekiwania oraz zamierzenia i
potrzeby swego rozmówcy za jednakowo ważne; w tym
stylu człowiek skupia podczas rozmowy uwagę na
wypowiedziach swojego rozmówcy oraz stara się aby jego
przekaz był zrozumiały dla odbiorcy; taki styl
komunikowania odnosi się do rozmowy, która jest wolna
od ocen i nacisków; w wyniku stosowania stylu
partnerskiego uczestnicy rozmowy mogą realizować swoje
zamierzenia oraz kontakt dla obu stron jest
satysfakcjonujący; taki styl komunikowania sprzyja
uzyskaniu porozumienia między rozmówcami; styl
partnerski umożliwia realizację potrzeb a brak oceniania
pomaga w ekspresji uczuć; rozmowa prowadzona w taki
sposób sprzyja przekazowi swoich myśli wprost oraz
udzielania informacji dotyczących własnego „ja”;

62. STYLE KOMUNIKOWANIE SIĘ
 styl niepartnerski – człowiek inaczej traktuje swoje potrzeby, preferencje
oraz zamierzenia niż oczekiwania i dążenia swoje rozmówcy; taki styl
komunikowania może występować w dwóch postaciach: 1. Człowiek
komunikujący może się nie liczyć z rozmówcą, gdyż sam zaczyna i kończy
rozmowę, przerywa wypowiedzi swojego rozmówcy, narzuca swoje tematy,
nie zwraca uwagi na wypowiedzi rozmówcy oraz nie koncentruje się na tym
czy jego wypowiedź jest zrozumiała, dąży do podporządkowania sobie
rozmówcy poprzez nakazy i zakazy, stawia żądania, nawet groźby bywa i tak,
że domaga się przyjęcia prezentowanych przez siebie poglądów, itp. 2.
Bardziej ukryta forma stylu niepartnerskiego polega na sugerowaniu
rozmówcy decyzji jaką powinien podjąć, udzielanie rad, ocenianie jego
postępowania, w tym stylu występuje liczenie się z własnymi potrzebami;
człowiek godzi się na lekceważenie ze strony drugiej osoby pozwalając aby
inni nieuważnie słuchali jego wypowiedzi, bądź je przerywali, nie ma odwagi
na protest nawet gdy rozmówca niejasno się wypowiada, zgadza się aby inni
kierowali przebiegiem rozmowy i narzucanie tematu; łatwo ulega naciskom
rozmówcy, stosuje się do jego sugestii i rad rezygnując z własnych decyzji i
przekonań.

63. STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ
 Styl niepartnerski nie daje możliwości podjęcia
meta komunikacji, udzielania zwrotnej informacji
oraz ujawniania swoich przeżyć i komunikowania
się wprost. Plusy niepartnerskieg stylu
komunikowania: bezpieczny dystans, satysfakcja,
którą niesie posiadanie władzy oraz możliwości
realizacji swoich zamierzeń poprzez
wykorzystanie innych ludzi.

64. Czynniki wpływające na zrozumienie
komunikatu przez odbiorcę:
wiarygodność nadawcy;
zrozumiałość przekazu;
zapewnienie sprzężenia
zwrotnego.

65. STYLE KOMUNIKOWANI SIĘ
 Każda rozmowa wynika z określonych intencji
nadawcy, lecz nie zawsze jesteśmy do końca
świadomi własnych intencji, czyli tego co
pragniemy osiągnąć poprzez rozmowę. Biorąc
jednak pod uwagę rzeczywiste intencje wyróżnić
możemy następujące style komunikowania, które
dominować mogą w rozmowach:

66. STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ
 Instrumentalny – przedmiot stanowi punkt centralny
rozmowy, pojawia się wymiana argumentów oraz uważne
słuchanie, dążenie do konsensusu oraz zdobycia informacji
 Egocentryczny – nadawca jest w centrum rozmowy gdyż
nie słucha swoje partnera, nie dopuszcza go do głosu,
dopuszcza tylko swój punkt widzenia, wyraża nakazy,
zakazy i polecenia, decyduje o przebiegu rozmowy,
decyduje o początku i końcu konwersacji;
 Alegocentryczny – punktem centralnym jest partner gdyż
nadawca dostosowuje wypowiedzi do potrzeb odbiorcy,
prosi o rady i chętnie słucha rozmówcy, łatwo ulega
perswazji i sugestiom rozmówcy

67. Inny podział stylów komunikowania:
 STYL PASYWNY – nie wyraża się uczuć, myśli czy oczekiwań; swoje
potrzeby podporządkowujemy potrzebom innych; osoba unika
uśmiechu oraz kontaktu wzrokowego i nie potrafi odmawiać innym;
 STYL AGRESYWNY – bezpośrednie wyrażanie uczuć, myśli i oczekiwań
zazwyczaj kosztem innych osób; osoba wyraża się sarkastycznie,
lekceważąco, oskarżająco wobec innych, mruży oczy, dłonie kładzie
na biodrach, rozstawia stopy, postaw jest sztywna, zaciska szczęki,
wskazuje na coś palcem; używanie kategorycznych komunikatów;
wyniosłość;
 STYL ASERTYWNY – jasne komunikowanie myśli, uczuć i oczekiwań;
przekazuje się informacje pozytywne i negatywne; informacje o
uczuciach przekazywane są w sposób otwarty, uczciwy i bezpośredni
przy szacunku i respektowaniu odczuć innych; osoba jest odprężona,
głos ma zrelaksowany odpowiednio modułowany, utrzymuje kontakt
wzrokowy, potrafi słuchać i radzić sobie z krytyką bez wrogiego i
obronnego nastawienia, potrafi komplementować oraz przyjmować
pochlebne opinie.

68. Typy osobowości a style komunikowania:
 Styl introwertyczny – charakterystyczny dla osób
zamkniętych, nieinteresujących się opiniami, postawami i
emocjami innych członków zespołu; taki kierownik to
autokratyczny styl dowodzenia, natomiast kilka osób o
takim stylu komunikowania nie wykazuje kreatywności i
mają niską wydajność pracy;
 Styl ekstrawertyczny – osoby skoncentrowane na swoich
pomysłach i odczuciach chcą je przekazać ale zamykają
się na sugestie innych; kierownicy tak komunikujący się
skupiają się na sobie, nie słuchają podwładnych nie lubią
krytyki; taki styl komunikowania może doprowadzić do
niepewności i zagrożenia u podwładnych;

69. Typy osobowości a style komunikowania:
 Styl obronny – charakterystyczny dla osób
podejmujących próby badania i oceniania innych
ale jednocześnie nie dopuszczają do poznania
własnych uczuć i poglądów co wzbudza nieufność;
 Styl „przetargowy” – osoby przyjmujące
informację zwrotną, otwierają się na innych ale
wymagają za to wzajemności;
 Styl „efektywnej komunikacji” – charakteryzuje
osoby estetyczne, otwarte wobec innych i
wykorzystujące sprzężenia zwrotne.

70. Zasada 1.
 Obie strony komunikacji powinny mieć wolę osiągnięcia
porozumienia! Odbiorca powinien precyzyjnie przekazać
swoją intencję, czyli musi dokładnie wiedzieć o co mu
chodzi natomiast odbiorca powinien starać się słuchać
tego co chce przekazać nadawca oraz swoim zachowaniem
przekazywać nadawcy informacje zwrotne, że rozumie
jego intencje. Odbiorca powinien również starać się
odkodować (dekodowanie) oraz zinterpretować
wiadomość (domyślić się intencji, jaka kierowała
nadawcą).

71. Zasada 2.
 W zależności od tego co i jak pragniesz przekazać
odbiorcy, musisz zminimalizować prawdopodobieństwo
powstania szumu.
 Przykład:
 Nauczyciel, wychowawca klasy, potrzebuję przekazać
ważną informację uczniom, np. o wywiadówce ;-) Jeżeli
chce zminimalizować powstanie dużego szumu, to nie
przekaże tej informacji 30 sekund przed dzwonkiem,
ponieważ w tym czasie uczniowie myślą już o dzwonku a
po drugie w trakcie przekazywania tego komunikatu może
faktycznie zadzwonić dzwonek i wówczas to jest dopiero
SZUM!

72. Zasada 3.
 Trzecia zasada sprawnego porozumiewania się powinna
uwzględniać wiarygodność. Jeżeli chcesz być
wiarygodnym, powinieneś być postrzegany przez swych
partnerów jako znawca spraw. Poza tym możesz
zwiększyć swą wiarygodność w oczach odbiorców, jeżeli
o swych zamierzeniach mówisz wprost na początku
interakcji, logicznie myślisz i jesteś zdolny do
perspektywicznego przewidywania zmian, z dużym
zaangażowaniem komunikujesz to co czujesz i myślisz,
oraz posiadasz zdolność do wyrażania wobec odbiorców
ciepła i życzliwości. Jeżeli nadawca jest postrzegany
jako wiarygodny, odbiorca będzie ufał przekazywanym
przez niego informacjom

73. Zasada 4.
 Aby móc się dobrze porozumieć, musisz być bardzo uważnym słuchaczem i
obserwatorem. Dotyczy to zarówno odbiorcy jak i nadawcy. Powinieneś
zwracać uwagę na to, co mówi do Ciebie druga strona. Musisz wiedzieć, jaka
sfera doświadczeń jest dla Twojego rozmówcy ważna. Dla niektórych ludzi –
wzrokowców – ważne są doświadczenia wzrokowe, obrazy (na przykład uczeń
po usłyszeniu zadanego mu pytania, może przypomnieć sobie kartkę w
książce, na której zawarta była odpowiedź). Dla innych – słuchowców –
istotne są dźwięki (np. inny uczeń może w takiej sytuacji przypomnieć sobie
zapamiętane z wcześniejszej lekcji słowa nauczyciela, które są odpowiedzią
na pytanie). Są też czuciowcy (czy też uczuciowcy) – osoby, które podczas
rozmowy koncentrują się na swoich odczuciach (np. uczeń może czuć swoje
zdenerwowanie, wypieki na twarzy powiększające jego napięcie).
Najkorzystniej jest, gdy człowiek ma równie łatwy dostęp do każdej z tych
sfer doświadczeń. Jednak zwykle tak bywa, że jedna ze sfer jest u danej
osoby dominującą i przez nią można dotrzeć do jej wnętrza. Dlatego
skuteczne komunikowanie się wymaga umiejętności dokonania diagnozy tego,
do jakiej sfery doświadczeń nasz rozmówca się odwołuje. Poznać to możesz
przez uważne słuchanie oraz obserwację, jakich określeń on używa, jakich
przymiotników. Czy opisują one wrażenia wzrokowe, słuchowe czy też
czuciowe.

74. Zasada 5.
Kontrolowanie przebiegu komunikacji.
 Aby osiągnąć zrozumienie, musisz przede wszystkim uważnie słuchać tego, co
mówi do Ciebie druga osoba. Dobre, aktywne słuchanie wiąże się z okazywaniem
rozmówcy zainteresowania i zrozumienia.
Istnieją trzy główne techniki aktywnego słuchania, jakie możesz zastosować, aby
skutecznie śledzić wymianę wiadomości pomiędzy Wami.
Pierwsza to: odzwierciedlanie. Na początku rozmowy mówisz rozmówcy, jakie są
Twoim, zdaniem jego odczucia, np.:
 Zdaje się, że jesteś rozgniewany.
 Wygląda na to, że cię rozzłościłem.
 Oczywiście jesteś zadowolony z tych planów.
 Drugą formą kontroli przebiegu rozmowy jest parafrazowanie, czyli ujmowanie w
inne słowa sensu usłyszanej wypowiedzi, sprawdzając, czy dobrze zrozumiałeś,
np.:
O ile dobrze cię rozumiem....
 Chodzi o to, że....
 Z tego, co mówisz rozumiem, że....
 Chcesz powiedzieć, że....
 Trzecią formą kontrolowania dialogu jest skupianie się na najważniejszym.
Prosisz rozmówcę o skoncentrowanie się na sprawie najważniejszej, np.:
Która z tych spraw jest dla ciebie najważniejsza?

75. Zasada 6.
 Aby uzyskać porozumienie, poznać intencje drugiej strony
komunikacji, warto abyś jak najczęściej stosował tzw. pytania
otwarte. Są to pytania zaczynające się od słów: Jak, Dlaczego,
Kto, Co itd. Takie pytania dają rozmówcy dużą swobodę wyboru
odpowiedzi, nie ograniczają go ani nie wywierają presji.
Przeciwieństwem takich pytań są pytania zamknięte, czyli
takie, których zadawanie wymusza na rozmówcy wybór jednej z
alternatywnych odpowiedzi. Pytania zamknięte najczęściej
zaczynają się od słowa Czy — rozmówca ma wtedy do wyboru
odpowiedzi Tak i Nie. Takie pytania ograniczają swobodę
wypowiedzi. Nie znaczy to oczywiście, że nie możesz nigdy
zadawać pytań zamkniętych. Możesz (a czasem warto) robić to
wtedy, gdy chcesz uzyskać jakąś konkretną informację (i, na
przykład, nie masz czasu na dłuższą rozmowę).

76. Zasada 7.
 Zapewnienie partnerom informacji zwrotnych w trakcie
komunikowania się.
Informacje zwrotne nie zawierają oceny czy
podsumowania: za ich pomocą dzielimy się odczuciami
związanymi z zachowaniem partnera i ze wzajemnym
kontaktem.
Informacje zwrotne mają znaczenie zarówno dla nadawcy,
jak i odbiorcy. Dla tego drugiego są źródłem wiedzy na
swój temat — wiedzy o odczuciach, jakie wywołuje
w innych ludziach, o wynikach jego działań. Pozwalają
konfrontować zamierzenia z osiągniętymi wynikami i
umożliwiają dokonanie korekty własnego postępowania.
Natomiast nadawcy udzielanie informacji zwrotnych
pozwala wyrazić odczucia i poglądy związane z
zachowaniem innej osoby.

77. Zasada 8.
 Podczas komunikacji powinieneś jak najczęściej używać
komunikatów typu ja. W komunikatach tego typu jako
nadawca mówisz o swoich odczuciach względem
zachowania drugiej osoby, bierzesz też odpowiedzialność
za sytuację, w jakiej się znajdujesz. Nie musisz
koniecznie używać zaimka ja — ważne jest, abyś mówił
rzeczywiście o swoich odczuciach, bez obarczania drugiej
osoby winą za ich powstanie. Układając takie wypowiedzi
możesz skorzystać z następującego schematu:
 co ja czuję + kiedy ty (zachowanie drugiej osoby) + co
to dla mnie znaczy, co powoduje

78. Zasada 9.
 Zgodność wewnętrzna między informacjami, które przekazujemy za
pomocą słów, a tymi, które komunikujemy niewerbalnie.
 Podczas kontaktów interpersonalnych człowieka, na dobry odbiór
naszej wypowiedzi w 90% wpływa to, jak mówimy, a tylko w 10% — co
mówimy. Badania z 1971 roku wykazały, jaki jest przypuszczalny
wpływ każdego z kanałów na interpretację przekazanej informacji:
 Ogólne uczucie = 7% uczucia wyrażonego słowami + 38% uczucia
wyrażonego głosem + 55% uczucia wyrażonego mimiką.
 Niewerbalne komunikaty dotyczą uczuć, sympatii i preferencji.

79. Zasada 10.
Kontakt wzrokowy.
 Oczy są niezwykle ważne w procesie komunikacji z drugim człowiekiem. To one
zdradzają nam czyjś smutek, strach, radość, skupienie. Są oczy, które potrafią
omamić, i takie które budzą lęk. Bardzo trudno jest trzymać spojrzenie w ryzach.
Oczy zdają się najszybciej zdradzać myśli i emocje. Pod wpływem różnych
doznań zmienia się wielkość źrenic, częstość mrugania, otwartość oczu (od
szerokich do przymrużonych) oraz sam wyraz oczu (zaskoczenie, radość).
 Myśląc o skutecznym komunikowaniu się z udziałem oczu warto pamiętać o
funkcjach, jakie przypisuje się spojrzeniu. Wówczas będziesz mogł świadomie
dekodować płynące do Ciebie komunikaty.
 Przypatrując się oczom jesteś w stanie określić co dzieje się wewnątrz umysłu
nadawcy:
 W górę w prawo – informacje wizualne
 W górę w lewo – korzystanie z pamięci
 W prawo na wysokości ucha – tworzenie dźwięków
 W lewo na wysokości ucha – korzystanie z pamięci snu
 W prawo w dół – myśli kinestetyczne
 W lewo w dół – dialog wewnętrzny

80. ASERTYWNOŚĆ
 Asertywność – w psychologii termin oznaczający posiadanie i wyrażanie
własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach
nienaruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych,
bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach
społecznych[1]. Jest to umiejętność nabyta[2].
Asertywność to:
 umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń, poczucia winy,
 umiejętność odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych,
 umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał,
 autentyczność,
 elastyczność zachowania,
 świadomość siebie (wad, zalet, opinii),
 wrażliwość na innych ludzi,
 stanowczość,
 samoocena.

81. ASERTYWNOŚĆ
 Zachowanie asertywne polega na uznawaniu, że jest się tak samo ważnym,
jak inni, na reprezentowaniu własnych interesów z uwzględnieniem interesów
drugiej osoby. Zachowanie asertywne oznacza korzystanie z osobistych praw
bez naruszania praw innych].
 Charakteryzuje postawę akceptacji siebie, szacunku do siebie i innych.
 Postawa asertywna towarzyszy ludziom, którzy mają adekwatny do
rzeczywistości obraz własnej osoby. Stawiają sobie realistyczne cele, dzięki
czemu w pełni wykorzystują swoje możliwości, a jednocześnie nie podejmują
zbyt trudnych zadań, co ich chroni przed rozczarowaniem i krytyką otoczenia.
 Człowiek asertywny swobodnie ujawnia innym siebie, wyraża otwarcie swoje
myśli, uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało,
bez paraliżującego lęku, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie od tego,
czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie. Potrafi
odpowiedzieć nie, zażądać czegoś, co mu się należy, nie lęka się nadmiernie
oceny, krytyki, odrzucenia. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając
swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w centrum zainteresowania uwagi,
potrafi działać bez niszczącego lęku. Akceptuje zmiany w sobie i innych.
Potrafi się porozumieć z innymi, potrafi też dochodzić swych praw i
egzekwować je.

82. RELACJE W ZESPOLE TERAPEUTYCZNYM
 Dobre relacje w zespole terapeutycznym wiążą
się bezpośrednio z pozytywnymi postawami wobec
środowiska pracy, zadowoleniem personelu i
przejawianiem inicjatywy, co z kolei przekłada się
na jakość opieki i ponoszenie odpowiedzialności
za wykonane zadania.

83. RELACJA Z PACJENTEM
 Dobra relacja pacjenta z terapeutą to taka, w
której…
 ... jest obecny wzajemny szacunek,
 ... jest otwarta komunikacja,
 ... jest gotowość do mówienia o trudnych
sprawach, także o tzw. negatywnych emocjach,
 ... jest skłonność do rozumienia siebie, a nie do
krytycznego oceniania i sądzenia,
 ... jest wzajemne zaufanie,
 ... jest życzliwość, bez popadania w zachwyt i
bezkrytyczne uwielbienie.

84. RELACJE Z RODZINĄ PACJENTA
 …
 …
 …
 …
 …

85. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
mgr Sylwia Nowacka
cdn.